jié gǔ xuán zōng sòng jǐng lǐ guī nián cáo wáng gāo lǐ wǎn dù hóng jiàn
羯鼓 玄宗 宋璟 李龟年 曹王皋 李琬 杜鸿渐
tóng gǔ zhāng zhí fāng zhèng xù
铜鼓 张直方 郑续
pí pá luó hēi hēi péi luò ér yáng fēi duàn shī hàn zhōng wáng yǔ wéi yìng wù sòng yǎn huáng fǔ zhí wáng yí guān bié jià wáng shì nǚ
琵琶 罗黑黑 裴洛儿 杨妃 段师 汉中王瑀 韦应物 宋沇 皇甫直 王沂 关别驾 王氏女
wǔ xián zhào pì
五弦 赵辟
kōng hóu xú yuè huá
箜篌 徐月华
jié gǔ
羯鼓
jié gǔ chū wài yí lè. yǐ róng jié zhī gǔ, gù yuē jié gǔ. qí yīn zhǔ tài cù yī jūn. jūn yuán zuò yún, jù jié gǔ lù jí tài píng yù lǎn wǔ sān bā gǎi qiū cí bù gāo chāng bù shū lè bù tiān zhú bù jiē yòng zhī. cì zài dōu tán gǔ dá là gǔ zhī xià, dōu tán gǔ, zhuàng yāo gǔ ér xiǎo. dá là zhě, jí kāi gǔ yě. jī lóu gǔ zhī shàng. wéi rú qī tǒng. shān sāng mù wèi zhī xià yǐ yá chuáng chéng zhī, jī yòng liǎng zhàng. qí shēng jiāo shā míng liè, yóu yí cù cù yuán zuò dàn jù jié gǔ lù gǎi. qū jí pò, zuò jǐ zhàng lián suì zhī. yòu yí gāo lóu wán jǐng, míng yuè qīng fēng, líng kōng tòu yuǎn, jí yì zhòng lè. zhàng yòng huáng tán gǒu gǔ huā jiāo děng mù. xū zhì gàn jǐn, jué shī qì ér fù róu nì. gàn qǔ fā yuè xiǎng, nì qǔ zhàn niǎo jiàn jǔ. juǎn yòng gāng tiě, tiě dāng jīng liàn, juǎn dāng zhì yún. ruò bù gāng, jí yīng tāo gāo xià, chōu liè bù tíng. bù yún. jí gǔ miàn huǎn jí. ruò qín huī zhī shēn bìng yǐ. chū jié gǔ lù
羯鼓出外夷乐。以戎羯之鼓,故曰羯鼓。其音主太簇一均。(均原作云,据羯鼓录及太平御览五三八改)龟兹部、高昌部、疏勒部、天竺部皆用之。次在都昙鼓、答腊鼓之下,(都昙鼓,状腰鼓而小。答腊者,即揩鼓也。)鸡娄鼓之上。围如漆桶。(山桑木为之)下以牙床承之,击用两杖。其声焦杀鸣烈,尤宜促(促原作但、据羯鼓录改。)曲急破,作戟杖连碎之。又宜高楼玩景,明月清风,凌空透远,极异众乐。杖用黄檀狗骨花椒等木。须至干紧,绝湿气而复柔腻。干取发越响,腻取战褭健举。卷用刚铁,铁当精錬,卷当至匀。若不刚,即应绦高下,抽捩不停。不匀。即鼓面缓急。若琴徽之姺病矣。(出《羯鼓录》)
xuán zōng
玄宗
táng xuán zōng dòng xiǎo yīn lǜ, yóu zhī tiān zòng. fán shì guǎn xián, bì zào qí miào. ruò zhì zuò diào qū, suí yì jí chéng. bù lì zhāng dù, qǔ shì duǎn cháng yīng zhǐ sàn shēng, jiē zhōng diǎn zhǐ. zhì yú qīng zhuó biàn zhuǎn, lǜ lǚ hū zhào, jūn chén shì wù, dié xiāng zhì shǐ, suī gǔ zhī kuí kuàng, bù néng guò yě. yóu ài jié gǔ, cháng yún: bā yīn zhī lǐng xiù, zhū lè bù kě wèi bǐ. cháng yù èr yuè chū, jí dàn. jīn zhì fāng bì, shí sù yǔ shǐ qíng, jǐng sè míng lì. xiǎo diàn nèi tíng, liǔ xìng jiāng tǔ. dǔ ér tàn yuē: duì cǐ jǐng wù. qǐ kě bù yǔ tā pàn duàn zhī hū. zuǒ yòu xiāng mù, jiāng mìng bèi jiǔ, dú gāo lì shì qiǎn qǔ jié gǔ. shàng xuán mìng zhī, lín xuān zòng jī yī qǔ, qū míng chūn guāng hǎo. shàng zì zhì yě shén sī zì dé. jí gù liǔ xìng, jiē yǐ fā chāi. zhǐ ér xiào wèi pín qiáng nèi guān yuē: cǐ yī shì, bù huàn wǒ zuò tiān gōng kě hū? jiē hū wàn suì. yòu zhì qiū fēng gāo, měi zhì qiū kōng jiǒng chè, xiān yì bù qǐ, jí zòu zhī. bì yuǎn fēng xú lái, tíng yè xú xià, qí miào jué rù shén rú cǐ. chū jié gǔ lù
唐玄宗洞晓音律,由之天纵。凡是管弦,必造其妙。若制作调曲,随意即成。不立章度,取适短长;应指散声,皆中点指。至于清浊变转,律吕呼召,君臣事物,迭相制使,虽古之夔旷,不能过也。尤爱羯鼓,常云:八音之领袖,诸乐不可为比。尝遇二月初,诘旦。巾栉方毕,时宿雨始晴,景色明丽。小殿内亭,柳杏将吐。睹而叹曰:对此景物。岂可不与他判断之乎。左右相目,将命备酒,独高力士遣取羯鼓。上旋命之,临轩纵击一曲,曲名《春光好》。(上自制也)神思自得。及顾柳杏,皆已发拆。指而笑谓嫔嫱内官曰:此一事,不唤我作天公可乎?皆呼万岁。又制《秋风高》,每至秋空迥澈,纤翳不起,即奏之。必远风徐来,庭叶徐下,其妙绝入神如此。(出《羯鼓录》)
xuán zōng cháng cì chá zhū wáng. níng wáng xià zhōng huī hàn mán gǔ. suǒ dú shū nǎi qiū cí yuè pǔ yě. shàng zhī zhī. xǐ yuē. tiān zǐ xiōng dì. dāng jí cǐ lè. chū yǒu yáng zá zǔ
玄宗尝伺察诸王。宁王夏中挥汗鞔鼓。所读书乃龟兹乐谱也。上知之。喜曰。天子兄弟。当极此乐。(出《酉阳杂俎》)
yòu rǔ yáng wáng jìn, níng wáng cháng zi yě. zī róng yán měi. xiù chū fān dǐ. xuán zōng tè zhōng ài yān, zì zhuàn shòu zhī. yòu yǐ qí cōng wù mǐn huì, miào dá qí zhǐ, měi suí yóu xìng, qǐng kè bù shě. jìn cháng dài yà juàn mào dǎ qū, shàng zì zhāi hóng jǐn huā yī duǒ, zhì yú mào shàng. qí èr wù jiē jí huá, jiǔ zhī fāng ān. suì zòu wǔ shān xiāng yī qǔ, ér huā bù zhuì. běn shǎi suǒ wèi dìng tóu xiàng. nán zài bù yáo dòng yě. shàng dà xǐ xiào, cì jīn qì. yīn kuā yuē: huā nú, jìn xiǎo míng zī zhì míng yíng, jī fā guāng xì, fēi rén jiān rén, bì shén xiān zhé zhuì yě. níng wáng qiān xiè, suí ér duǎn chì zhī. shàng xiào yuē: dà gē bù bì guò lǜ, ā mán zì shì xiāng shī. fū dì wáng zhī xiāng, qiě xū yīng tè yuè yì zhī qì, bù rán, yǒu shēn shěn bāo yù zhī dù. huā nú dàn xiù mài rén, xī wú cǐ zhuàng, gù wú cāi yě. ér yòu jǔ zhǐ xián yǎ, dāng gèng dé gōng qīng jiān lìng yù ěr. níng wáng yòu xiè zhī. ér yuē: ruò yú cǐ, chén nǎi shū zhī. shàng yuē: ruò cǐ yī tiáo, ā mán yì shū dà gē yǐ. níng wáng yòu qiān xiè. shàng xiào yuē: ā mán yíng chù duō. tài gē yì bù yòng huī yī. zhòng jiē huān hè. xuán zōng xìng jùn mài, kù bù hǎo qín. céng tīng dàn zhèng nòng, wèi jí bì, chì qín zhě yuē: dài zhào chū qù. wèi nèi guān yuē: sù zhào huā nú jiāng jié gǔ lái, wèi wǒ jiě huì.
又汝阳王琎,宁王长子也。姿容妍美。秀出藩邸。玄宗特钟爱焉,自传授之。又以其聪悟敏慧,妙达其旨,每随游幸,顷刻不舍。琎尝戴砑绢帽打曲,上自摘红槿花一朵,置于帽上。其二物皆极滑,久之方安。遂奏《舞山香》一曲,而花不坠。(本色所谓定头项。难在不摇动也。)上大喜笑,赐金器。因夸曰:花奴,(琎小名)姿质明莹,肌发光细,非人间人,必神仙谪坠也。宁王谦谢,随而短斥之。上笑曰:大哥不必过虑,阿瞒自是相师。夫帝王之相,且须英特越逸之气,不然,有深沈包育之度。花奴但秀迈人,悉无此状,固无猜也。而又举止闲雅,当更得公卿间令誉耳。宁王又谢之。而曰:若于此,臣乃输之。上曰:若此一条,阿瞒亦输大哥矣。宁王又谦谢。上笑曰:阿瞒赢处多。太哥亦不用撝揖。众皆欢贺。玄宗性俊迈,酷不好琴。曾听弹正弄,未及毕,叱琴者曰:待诏出去。谓内官曰:速召花奴将羯鼓来,为我解秽。
yòu huáng fān chuò yì zhī yīn, shàng céng shǐ rén zhào zhī, bù shí zhì. shàng nù, luò yì qiǎn shǐ xún bǔ zhī. chuò jì zhì, jí diàn cè, wén shàng lǐ gǔ, gù zhǐ yè zhě, bù lìng bào. é qǐng, shàng yòu wèn shì guān: nú lái wèi? chuò yòu zhǐ zhī. qū bà, fù gǎi qū, cái sān shù shí shēng, chuò jí zǒu rù. shàng wèn hé chǔ lái, yuē: yǒu qīn gù yuǎn shì, sòng zhì chéng wài. shàng hàn zhī. gǔ bì, shàng wèi yuē: lài shāo chí, wǒ xiàng lái nù yì, zhì bì huò yān. shì fāng sī zhī, zhǎng rù gòng fèng wǔ shí yú rì, zàn yī rì chū wài, bù kě bù xǔ tā dōng xī guò wǎng. chuò bài xiè bì, nèi guān yǒu xiāng ǒu yǔ xiào zhě. shàng jí zhī, jù yán chuò xún zhì, tīng gǔ ér hòu qí shí rù. shàng wèn chuò, chuò yǔ shàng fāng nù, qí jiě nù zhī jì, jiē wú shǎo chà wù. shàng qí zhī, fù lì shēng wèi zhī yuē: wǒ xīn pí gǔ xià shì, ān yǒu shì guān nú tīng xiǎo gǔ néng liào zhī yé? jīn qiě wèi wǒ rú hé? chuò suì zǒu xià jiē, miàn běi jū gōng, dà shēng yuē: fèng chì jiān míng chāo běn jiān zuò shù jīn jī. shàng dà xiào ér zhǐ. bìng chū jié gǔ lù
又黄幡绰亦知音,上曾使人召之,不时至。上怒,络绎遣使寻捕之。绰既至,及殿侧,闻上理鼓,固止谒者,不令报。俄顷,上又问侍官:奴来未?绰又止之。曲罢,复改曲,才三数十声,绰即走入。上问何处来,曰:有亲故远适,送至城外。上颔之。鼓毕,上谓曰:赖稍迟,我向来怒意,至必祸焉。适方思之,长入供奉五十余日,暂一日出外,不可不许他东西过往。绰拜谢毕,内官有相偶语笑者。上诘之,具言绰寻至,听鼓而候其时入。上问绰,绰语上方怒,其解怒之际,皆无少差误。上奇之,复厉声谓之曰:我心脾骨下事,安有侍官奴听小鼓能料之耶?今且谓我如何?绰遂走下阶,面北鞠躬,大声曰:奉敕监(明抄本监作竖)金鸡。上大笑而止。(并出《羯鼓录》)
sòng jǐng
宋璟
sòng kāi fǔ jǐng suī gěng jiè bù qún, yì shēn hǎo shēng yuè, yóu shàn jié gǔ. shǐ chéng ēn gù, yǔ xuán zōng lùn gǔ shì yuē: bú shì qīng zhōu shí mò, jí shì lǔ shān huā wèng. míng chāo běn wèng zuò wèng, xià tóng niǎn xiǎo bì shàng, zhǎng xià xū yǒu péng qù shēng kěn shēng, jù cǐ nǎi shì hàn zhèn dì yī gǔ yě. qiě sǎng yòng shí mò huā wèng, gù shì yāo gǔ. zhǎng bù míng chāo běn bù zuò xià péng qù shēng kěn shēng, shì yǐ shǒu zhǐ, fēi jié gǔ míng yǐ. dì èr gǔ zhě. zuǒ yǐ zhàng. yòu yǐ shǒu zhǐ. zhàng zì yuán quē. jù míng chāo běn bǔ. jǐng yòu wèi shàng yuē: tóu rú qīng shān fēng, shǒu rú bái yǔ diǎn, àn cǐ jí jié gǔ zhī néng shì. shān fēng qǔ bù dòng, yǔ diǎn qǔ qí jí. xuán zōng yǔ jǐng jiān shàn liǎng gǔ yě, ér jié gǔ piān hǎo, yǐ qí bǐ hàn zhèn shāo yǎ xì yān. kāi fǔ zhī jiā xī chuán zhī. dōng dōu liú shǒu zhèng shū míng zǔ mǔ, jí kāi fǔ zhī nǚ. lìng zūn xián lǐ zhèng shì dì yǒu xiǎo lóu, jí sòng fū rén xí gǔ zhī suǒ yě. chū jié gǔ lù
宋开府璟虽耿介不群,亦深好声乐,尤善羯鼓。始承恩顾,与玄宗论鼓事曰:不是青州石末,即是鲁山花瓮。(明抄本瓮作甕,下同)撚小碧上,掌下须有朋(去声)肯声,据此乃是汉震第一鼓也。且磉用石末花瓮,固是腰鼓。掌不(明抄本不作下)朋(去声)肯声,是以手指,非羯鼓明矣。(第二鼓者。左以杖。右以手指。杖字原阙。据明抄本补。)璟又谓上曰:头如青山峰,手如白雨点,按此即羯鼓之能事。山峰取不动,雨点取其急。玄宗与璟兼善两鼓也,而羯鼓偏好,以其比汉震稍雅细焉。开府之家悉传之。东都留守郑叔明祖母,即开府之女。令尊贤里郑氏第有小楼,即宋夫人习鼓之所也。(出《羯鼓录》)
lǐ guī nián
李龟年
lǐ guī nián shàn jié gǔ, xuán zōng wèn qīng dǎ duō shǎo zhàng. duì yuē: chén dǎ wǔ shí zhàng qì. shàng yuē: rǔ shū wèi, wǒ dǎ què sān shù guì yě. hòu shù nián, yòu wén dǎ yī shù guì, yīn xī yī fú méi jié gǔ juǎn. chū zhuàn jì
李龟年善羯鼓,玄宗问卿打多少杖。对曰:臣打五十杖讫。上曰:汝殊未,我打却三竖柜也。后数年,又闻打一竖柜,因锡一拂枚羯鼓卷。(出《传记》)
cáo wáng gāo
曹王皋
sì cáo wáng gāo yǒu qiǎo sī, jīng yú qì yòng. wèi jīng zhōu jié dù shǐ, yǒu jī lǚ shì rén huái èr juǎn, yù qiú tōng yè. xiān qǐ yú bīn fǔ, guān zhě yà zhī yuē: qǐ zú shàng yé. shì yuē: dàn qǐ zhī, shàng shū dāng jiě yǐ. jí jiàn. gāo pěng ér tàn yuē: bù yì jīn rì huò féng zhì bǎo. zhǐ qí gāng yún zhī zhuàng, bīn zuò wěi wěi, huò fù fēi zhī. gāo yuē: zhū gōng wèi bì xìn. mìng qǔ shí pàn, zì xuǎn qí jí píng zhě. suì zhòng èr juǎn yú bàn xīn, yǐ yóu zhù juǎn mǎn, ér yóu bù jìn lòu, xiāng gài qì jì yě. gāo yuē: cǐ bì kāi yuán tiān bǎo zhōng gōng yù juǎn, bù rán wú yǐ zhì cǐ. wèn qí suǒ zì, kè yuē: xiān rén zài qián, dé yú gāo lì shì jiā. zhòng fāng shēn fú. yuán quē chū chù, jù běn shū juàn èr bǎi sān shí yī zuò chū jié gǔ lù
嗣曹王皋有巧思,精于器用。为荆州节度使,有羁旅士人怀二卷,欲求通谒。先启于宾府,观者讶之曰:岂足尚耶。士曰:但启之,尚书当解矣。及见。皋捧而叹曰:不意今日获逢至宝。指其刚匀之状,宾坐唯唯,或腹非之。皋曰:诸公未必信。命取食袢,自选其极平者。遂重二卷於柈心,以油注卷满,而油不浸漏,相盖契际也。皋曰:此必开元天宝中供御卷,不然无以至此。问其所自,客曰:先人在黔,得于高力士家。众方深伏。(原阙出处,据本书卷二百三十一作出《羯鼓录》)
lǐ wǎn
李琬
guǎng dé zhōng, shǔ kè qián shuāng liú xiàn chéng lǐ wǎn zhě yì néng zhī. diào jí zhì cháng ān, jū wù běn lǐ. cháng yè wén jié gǔ, qū pō gōng miào. yú yuè xià bù xún, zhì yī xiǎo zhái, mén hù jí bēi ài. kòu mén qǐng yè, wèi gǔ gōng yuē: jūn suǒ jī zhě, qǐ fēi yé pó sè jī hū? yī běn zuò yé pó suō jī suī zhì jīng néng, ér wú wěi hé yě? gōng dà yì zhī yuē: jūn gù zhī yīn zhě, cǐ shì wú yǒu zhī. mǒu tài cháng gōng rén yě, zǔ fù chuán cǐ yì, yóu néng cǐ qū. jìn zhě zhāng rú rù cháng ān, qí jiā liú sàn, fù méi hé xī, cǐ qū suì jué. jīn dàn àn jiù pǔ shù běn xún zhī, jìng wú jié wěi zhī shēng, yīn yè yè qiú zhī yě. wǎn yuē: qū xià yì jǐn hū? gōng yuē: jǐn. wǎn yuē: yì jǐn jí qū jǐn. yòu hé suǒ yān? gōng yuē: nài shēng bù jìn hé? wǎn yuē: kě yán yǐ, fū qū yǒu rú cǐ zhě, xū yǐ tā qū jiě zhī, fāng kě jǐn qí shēng yě. fū yé pó suō jī dāng yòng qū zhè jí biàn jiě. gōng rú suǒ jiào, guǒ xiāng xié xié, shēng yì jiē jǐn. rú zhè zhī yòng hún jiě, gān zhōu yòng jí liǎo jiě zhī lèi yě, míng lù běn jí le zuò jí zi gōng qì ér xiè zhī. jí yán yú sì qīng, zòu wéi zhǔ bù. hòu lèi guān zhì tài cháng shǎo qīng zōng zhèng qīng. chū jié gǔ lù
广德中,蜀客前双流县丞李琬者亦能之。调集至长安,居务本里。尝夜闻羯鼓,曲颇工妙。于月下步寻,至一小宅,门户极卑隘。叩门请谒,谓鼓工曰:君所击者,岂非耶婆色鸡乎?(一本作耶婆娑鸡)虽至精能,而无尾何也?工大异之曰:君固知音者,此事无有知。某太常工人也,祖父传此艺,尤能此曲。近者张儒入长安,其家流散,父没河西,此曲遂绝。今但按旧谱数本寻之,竟无结尾之声,因夜夜求之也。琬曰:曲下意尽乎?工曰:尽。琬曰:意尽即曲尽。又何索焉?工曰:奈声不尽何?琬曰:可言矣,夫曲有如此者,须以他曲解之,方可尽其声也。夫耶婆娑鸡当用屈柘急遍解。工如所教,果相谐协,声意皆尽。(如柘枝用浑解,甘州用急了解之类也,明录本急了作吉子)工泣而谢之。即言于寺卿,奏为主簿。后累官至太常少卿宗正卿。(出《羯鼓录》)
dù hóng jiàn
杜鸿渐
dài zōng cháo, zǎi xiàng dù hóng jiàn yì néng jié gǔ. yǒng tài zhōng wèi sān àn jié gǔ lù sān xià yǒu zhōu zì fù yuán shuài xī chuān jié dù shǐ. zhì chéng dū, lǐ wǎn yǒu xuē zhàng zhě zài shǔ, yī zhàng xiàn hóng jiàn. hóng dé zhī, shì yǔ zhòng yuē: cǐ yóu wù yě, dāng yī qīn zhōng shōu zhù jī shí yǐ. jiàng yuē: mǒu yǔ jí gōu zhōng yǎng zhě shí nián. jí chū chū zì yuán quē, jù jié gǔ lù bǔ shǔ zhì lì zhōu xī jiè, wàng jiā yì lù rù hàn chuān yǐ. zì xī nán lái, shǐ huì jiā líng jiāng, pō yǒu shān shuǐ jǐng zhì. qí yè yuè sè yòu jiā, nǎi yǔ cóng shì yáng yán dù cóng míng chāo běn cóng zuò yà. bèi dēng yì lóu wàng jiāng yuè. xíng jiǔ yàn yǔ yuē: jīn rì chū jiān wēi cāi pò, wài jí bù rǔ mìng yú cháo tíng, nèi jí miǎn zhōng huò yú wēi zhì. jí bǎo cǐ ān bù, yòu kàn cǐ shū jìng, ān dé bù zì hè hū. suì mìng jiā tóng qǔ gǔ yǔ bǎn dí, yǐ suǒ de zhàng zòu shù qū. sì shān yuán niǎo, jiē jīng fēi jiào zǒu. cóng shì xī yì zhī yuē: xī kuí zhī bó fǔ, bǎi shòu wǔ tíng, cǐ qǐ yuǎn yé. hóng jiàn yuē: ruò mǒu yú cǐ, shāo céng zhì lì, yóu wèi zhēn miào, shàng néng jí shì. kuàng zhì shèng yù tiān, yù tiān yuán zuò yù fū, jù jié gǔ lù gǎi xián chén kǎo lè, fēi zǒu zhī lèi, hé yǒu bù gǎn. yīn yán cǐ yǒu bié shù jìn huā yán gé, měi yù fēng jǐng qīng míng, jí shí huò dēng gé zòu cǐ. chū jiàn qún yáng mù yú chuān xià, hū shù tóu zhí zhú bù yǐ, mǒu bù wèi zhī yǐ gǔ rán yě. jí zhǐ gǔ yì zhǐ, fù gǔ zhī yì fù rán, suì yǐ jí xú gāo xià ér jié zhī, wú bù yīng zhī ér biàn. xuán yǒu èr quǎn, zì qí jiā zǒu ér fèi zhī. jí qún yáng cè, suì jiàn zhǐ shēng yǎng shǒu, ruò yǒu suǒ tīng. shǎo xuǎn, yòu fù wǎn jǐng yáo wěi, yì cóng ér biàn tài. shì zhī lǜ wǔ gù wú nán yǐ. jìn shì lín zhōng wú xí zhī zhě, wéi pú yè hán gāo shàn, yì bù shèn lù. wèi è zhōu jié dù shǐ shí, wén yú huáng hè lóu yī liǎng xí ér yǐ. chū jié gǔ lù
代宗朝,宰相杜鸿渐亦能羯鼓。永泰中为三(按羯鼓录三下有州字)副元帅西川节度使。至成都,李琬有削杖者在蜀,一杖献鸿渐。鸿得之,示与众曰:此尤物也,当衣衾中收贮积时矣。匠曰:某与脊沟中养者十年。及出(出字原阙,据羯鼓录补)蜀至利州西界,望嘉驿路入汉川矣。自西南来,始会嘉陵江,颇有山水景致。其夜月色又佳,乃与从事杨炎、杜悰(明抄本悰作亚。)辈登驿楼望江月。行酒宴语曰:今日出艰危猜迫,外即不辱命于朝廷,内即免中祸于微质。即保此安步,又瞰此殊境,安得不自贺乎。遂命家僮取鼓与板笛,以所得杖奏数曲。四山猨鸟,皆惊飞噭走。从事悉异之曰:昔夔之搏拊,百兽舞庭,此岂远耶。鸿渐曰:若某于此,稍曾致力,犹未臻妙,尚能及是。况至圣御天,(御天原作遇夫,据羯鼓录改)贤臣考乐,飞走之类,何有不感。因言此有别墅近花岩阁,每遇风景清明,即时或登阁奏此。初见群羊牧于川下,忽数头踯躅不已,某不谓之以鼓然也。及止鼓亦止,复鼓之亦复然,遂以疾徐高下而节之,无不应之而变。旋有二犬,自其家走而吠之。及群羊侧,遂渐止声仰首,若有所听。少选,又复宛颈摇尾,亦从而变态。是知率舞固无难矣。近士林中无习之者,唯仆射韩皋善,亦不甚露。为鄂州节度使时,闻于黄鹤楼一两习而已。(出《羯鼓录》)
tóng gǔ
铜鼓
mán yí zhī lè, yǒu tóng gǔ yān. xíng rú yāo gǔ, ér yī tóu yǒu miàn, gǔ miàn yuán èr chǐ xǔ. miàn yǔ shēn lián, quán yòng tóng zhù. qí shēn biàn yǒu chóng yú huā cǎo zhī zhuàng, tōng tǐ jūn yún, hòu èr fēn yǐ lái. lú zhù zhī miào, shí wèi qí qiǎo. jī zhī xiǎng liàng, bù xià míng tuó. zhēn yuán zhōng, biāo guó jìn lè, yǒu yù luó tóng gǔ. yù luó jiē luó zhī bái zhě, fēi zuó yù suǒ wéi yě jí zhī nán mán qiú shǒu zhī jiā, jiē yǒu cǐ gǔ yě.
蛮夷之乐,有铜鼓焉。形如腰鼓,而一头有面,鼓面圆二尺许。面与身连,全用铜铸。其身遍有虫鱼花草之状,通体均匀,厚二分以来。炉铸之妙,实为奇巧。击之响亮,不下鸣鼍。贞元中,骠国进乐,有玉螺铜鼓。(玉螺皆螺之白者,非琢玉所为也)即知南蛮酋首之家,皆有此鼓也。
zhāng zhí fāng
张直方
xián tōng mò, yōu zhōu zhāng zhí fāng biǎn gōng zhōu cì shǐ. dào rèn hòu, xiū qì zhōu chéng, yīn jué tǔ, dé yī tóng gǔ. mǎn rèn, zài yǐ guī jīng. dào xiāng hàn, yǐ wéi wú yòng zhī wù, suì shě yán shòu qìng yuàn, yòng dà mù yú xuán yú zhāi shì. jīn jiàn cún yān. bìng chū lǐng biǎo lù yì
咸通末,幽州张直方贬龚州刺史。到任后,修葺州城,因掘土,得一铜鼓。满任,载以归京。到襄汉,以为无用之物,遂舍延寿庆院,用大木鱼悬于斋室。今见存焉。(并出《岭表录异》)
zhèng xù
郑续
xī zōng cháo, zhèng xù zhèn pān yú rì, yǒu lín ǎi zhě wèi gāo zhōu tài shǒu. yǒu mù ér yīn fàng niú, wén tián zhōng yǒu há míng, há jí há ma mù tóng suì bǔ zhī. há tiào rù yī xué, jué zhī shēn dà, jí mán qiú zhǒng yě. há nǎi wú zōng, xué zhōng de yī tóng gǔ. qí sè cuì lǜ, tǔ shí shù chù sǔn quē. qí shàng yǐn qǐ, duō zhù wā tuó zhī zhuàng. yí qí míng hā, jí gǔ jīng yě. suì zhuàng qí yuán yóu, nà yú guǎng shuài, xuán yú wǔ kù, jīn shàng cún yān. chū lǐng biǎo lù yì
僖宗朝,郑续镇番禺日,有林蔼者为高州太守。有牧儿因放牛,闻田中有蛤鸣,(蛤即虾蟆)牧童遂捕之。蛤跳入一穴,掘之深大,即蛮酋塚也。蛤乃无踪,穴中得一铜鼓。其色翠绿,土蚀数处损缺。其上隐起,多铸蛙鼍之状。疑其鸣哈,即鼓精也。遂状其缘由,纳于广帅,悬于武库,今尚存焉。(出《岭表录异》)
pí pá
琵琶
luó hēi hēi
罗黑黑
tài zōng shí, xī guó jìn yī hú shàn dàn pí pá, zuò yī qǔ, pí pá xián bō bèi cū. shàng měi bù yù fān rén shèng zhōng guó, nǎi zhì jiǔ gāo huì, shǐ luó hēi hēi gé wéi tīng zhī, yī biàn ér dé. wèi hú rén yuē: cǐ qū wú gōng rén néng zhī. qǔ dà pí pá, suì yú wéi xià. lìng hēi hēi dàn zhī, bù yí yī zì. hú rén wèi shì gōng nǚ yě, jīng tàn cí qù. xī guó wén zhī, jiàng zhě shù shí guó. chū cháo yě qiān zài
太宗时,西国进一胡善弹琵琶,作一曲,琵琶弦拨倍粗。上每不欲番人胜中国,乃置酒高会,使罗黑黑隔帷听之,一遍而得。谓胡人曰:此曲吾宫人能之。取大琵琶,遂于帷下。令黑黑弹之,不遗一字。胡人谓是宫女也,惊叹辞去。西国闻之,降者数十国。(出《朝野佥载》)
péi luò ér
裴洛儿
zhēn guān zhōng, dàn pí pá péi luò ér shǐ fèi bō yòng shǒu, jīn sú suǒ wèi chōu pí pá shì yě. chū guó shǐ yì zuǎn
贞观中,弹琵琶裴洛儿始废拨用手,今俗所谓抽琵琶是也。(出《国史异纂》)
yáng fēi
杨妃
kāi yuán zhōng, yǒu zhōng guān bái xiù zhēn zì shǔ shǐ huí, dé pí pá yǐ xiàn. qí cáo luó jiē suō tán wèi zhī, wēn rùn rú yù, guāng yào kě jiàn. yǒu jīn lǚ hóng wén, yǐng chéng shuāng fèng. yáng fēi měi bào shì pí pá, zòu yú lí yuán. yīn yùn qī qīng, piāo rú yún wài. ér zhū wáng guì zhǔ, zì guó guó yǐ xià, jìng wèi guì fēi pí pá dì zǐ. měi shòu qū bì, jiē guǎng yǒu jìn xiàn. chū tán bīn lù
开元中,有中官白秀贞自蜀使回,得琵琶以献。其槽逻皆桫檀为之,温润如玉,光耀可鉴。有金缕红文,影成双凤。杨妃每抱是琵琶,奏于梨园。音韵凄清,飘如云外。而诸王贵主,自虢国以下,竞为贵妃琵琶弟子。每受曲毕,皆广有进献。(出《谭宾录》)
duàn shī
段师
gǔ pí pá xián yòng kūn jī jīn. kāi yuán zhōng, duàn shī néng dàn pí pá, yòng pí xián. hè huái zhì pò bō dàn zhī, bù néng chéng shēng. chū yǒu yáng zá zǔ
古琵琶弦用鹍鸡筋。开元中,段师能弹琵琶,用皮弦。贺怀智破拨弹之,不能成声。(出《酉阳杂俎》)
hàn zhōng wáng yǔ
汉中王瑀
hàn zhōng wáng yǔ jiàn kāng kūn lún dàn pí pá, yún pí shēng duō, pá shēng pá shēng èr zì yuán quē, jù chuán zài bǔ shǎo, yì wèi kě dàn wǔ shí sì xián dà xián yě. zì xià ér shàng wèi zhī pí, zì shàng ér xià wèi zhī pá. chū zhuàn jì, míng chāo běn zuò chū chuán zài
汉中王瑀见康昆仑弹琵琶,云琵声多,琶声(琶声二字原缺,据传载补)少,亦未可弹五十四弦大弦也。自下而上谓之琵,自上而下谓之琶。(出《传记》,明抄本作出《传载》)
wéi yìng wù
韦应物
wéi yìng wù wèi sū zhōu cì shǐ, yǒu shǔ guān, yīn jiàn zhōng zhī luàn, dé guó gōng kāng kūn lún qín sè pí pá. zhì shì sòng guān, biǎo jìn rù nèi. chū guó shǐ bǔ
韦应物为苏州刺史,有属官,因建中之乱,得国工康昆仑琴瑟琵琶。至是送官,表进入内。(出《国史补》)
sòng yǎn
宋沇
sòng kāi fǔ sūn yǎn yǒu yīn lǜ zhī xué. zhēn yuán zhōng, jìn lè shū èr juǎn, dé zōng lǎn ér jiā yān. yòu zhī shì jǐng zhī sūn, suì zhào cì duì zuò, yǔ lùn yīn yuè, xǐ. shù rì, yòu zhào zhì xuān huī, zhāng lè shǐ guān yān. yuē: yǒu chuǎn wù guāi làn, xī kě yán zhī. yǎn yuē: róng chén yǔ lè guān shāng què jiǎng lùn, jù zhuàng tiáo zòu. shàng shǐ xuān huī shǐ jiào fāng yǔ lè guān cān yì. shù rì rán hòu zòu jìn, yuè gōng duō yán yǎn bù jiě shēng lǜ, bù shěn jié pāi, jiān yòu kuì jí, bù kě yì lè. shàng pō yì zhī, yòu xuān zhào jiàn. duì yuē: chén nián lǎo duō jí, ěr shí shī cōng. ruò dài yú yīn lǜ, bù zhì wú yè. shàng yòu shǐ zuò yuè, qū bà, wèn qí dé shī, chéng bǐng shū chí, zhòng gōng duō xiào zhī. yǎn gù xiào, fèn nù zuò sè, zòu yuē: qū suī miào, qí jiān yǒu bù kě zhě. shàng jīng wèn zhī, jí zhǐ yī pí pá yún: cǐ rén dà nì qiāng rěn, bù rì jiān jí dǐ fǎ, bù yí zài zhì zūn qián. yòu zhǐ yī shēng yún: cǐ rén shén hún yǐ yóu xū mù, bù kě gèng lìng gòng fèng. shàng dà hài yān, lìng zhǔ zhě qián cì chá zhī. jì ér pí pá zhě wèi tóng chái gào jié, chēng qí liù qī nián qián, qí fù zì yì, bù dé duān yóu. jí jīn àn jū, suì fú zuì. shēng zhě nǎi yōu kǒng bù shí, xún rì ér zú. shàng zhuǎn jiā qīn zhòng, miàn cì zhāng fú, lèi zhào duì. měi lìng chá lè, yuè gōng xī zhuì kǒng xié xī, bù gǎn zhèng shì. yǎn jù lí huò, cí bìng ér tuì. chū jié gǔ lù
宋开府孙沇有音律之学。贞元中,进乐书二卷,德宗览而嘉焉。又知是璟之孙,遂召赐对坐,与论音乐,喜。数日,又召至宣徽,张乐使观焉。曰:有舛误乖滥,悉可言之。沇曰:容臣与乐官商榷讲论,具状条奏。上使宣徽使教坊与乐官参议。数日然后奏进,乐工多言沇不解声律,不审节拍,兼又瞆疾,不可议乐。上颇异之,又宣召见。对曰:臣年老多疾,耳实失聪。若迨于音律,不至无业。上又使作乐,曲罢,问其得失,承禀舒迟,众工多笑之。沇顾笑,忿怒作色,奏曰:曲虽妙,其间有不可者。上惊问之,即指一琵琶云:此人大逆戕忍,不日间即抵法,不宜在至尊前。又指一笙云:此人神魂已游墟墓,不可更令供奉。上大骇焉,令主者潜伺察之。既而琵琶者为同侪告讦,称其六七年前,其父自缢,不得端由。即今按鞠,遂伏罪。笙者乃忧恐不食,旬日而卒。上转加钦重,面赐章服,累召对。每令察乐,乐工悉惴恐胁息,不敢正视。沇懼罹祸,辞病而退。(出《羯鼓录》)
huáng fǔ zhí
皇甫直
shǔ jiāng huáng fǔ zhí bié yīn lǜ. jī táo qì, néng zhī shí yuè. hǎo dàn pí pá. yuán hé zhōng, cháng zào yī diào, chéng liáng, lín shuǐ chí dàn zhī. běn huáng zhōng ér shēng rù ruí bīn, yīn gèng xián, zài sān zòu zhī, shēng yóu ruí bīn yě. zhí shén huò bù yuè, zì yì bù xiáng. gé rì yòu zòu yú chí shàng, shēng rú gù. shì dàn yú tā chǔ, zé huáng zhōng yě. zhí yīn qiè diào ruí bīn, yè fù míng yú chí shàng, jué jìn àn bō dòng, yǒu wù jī shuǐ rú yú tiào, jí xià xián zé méi yǐ. zhí suì jí kè chē shuǐ, jié chí qióng ní, suǒ zhī shù rì, ní xià zhàng yú, dé tiě yī piàn, nǎi fāng xiǎng ruí bīn tiě yě. chū yǒu yáng zá zǔ
蜀将皇甫直别音律。击陶器,能知时月。好弹琵琶。元和中,尝造一调,乘凉,临水池弹之。本黄钟而声入蕤宾,因更弦,再三奏之,声尤蕤宾也。直甚惑不悦,自意不祥。隔日又奏于池上,声如故。试弹于他处,则黄钟也。直因切调蕤宾,夜复鸣于池上,觉近岸波动,有物激水如鱼跳,及下弦则没矣。直遂集客车水,竭池穷泥,索之数日,泥下丈余,得铁一片,乃方响蕤宾铁也。(出《酉阳杂俎》)
wáng yí
王沂
wáng yí zhě píng shēng bù jiě xián guǎn. hū dàn shuì, zhì yè nǎi wù. suǒ pí pá xián zhī, chéng shù qū. yī míng què zhuó shé, yī míng hú wáng diào, yī míng hú guā yuàn. rén bù shí wén, tīng zhī zhě mò bù liú lèi. qí mèi qǐng xué zhī, nǎi jiào shù shēng, xū yú zǒng wàng, bù fù chéng qū. chū cháo yě qiān zài
王沂者平生不解弦管。忽旦睡,至夜乃寤。索琵琶弦之,成数曲。一名《雀啅蛇》,一名《胡王调》,一名《胡瓜苑》。人不识闻,听之者莫不流泪。其妹请学之,乃教数声,须臾总忘,不复成曲。(出《朝野佥载》)
guān bié jià
关别驾
zhāo zōng mò, jīng dū míng chāng jì ér, jiē wèi qiáng zhū hóu suǒ yǒu. gòng fèng dàn pí pá yuè gōng, hào guān bié jià. xiǎo hóng zhě, xiǎo míng yě. liáng tài zǔ zǔ yuán zuò zōng, jù míng chāo běn gǎi qiú zhī, jì zhì, wèi yuē: ěr jiě dàn shǒu míng chāo běn shǒu zuò yáng bù cǎi sāng hū. guān fǔ ér zòu zhī. jí chū, yòu wèi qīn jìn zhě, bǐ qí dàn ér yǐn jiǔ. yóu shì shī yì, bù jiǔ ér cú. fù yǒu pí pá shí cóng zhě hào shí sī mǎ, zì yán zǎo wèi xiàng guó líng hú táo jiàn shǎng, bǐ yǔ zhū zǐ huàn fēng lián shuǐ biān zuò míng. luàn hòu rù shǔ, bù lì lè jí, duō yóu zhū dà guān jiā, jiē yǐ bīn kè dài zhī. yī rì huì jūn xiào shù yuán, yǐn jiǔ zuò huān, shí cóng yǐ hú qín zài zuò fēi zhī yīn zhě, xuān huá yǔ xiào, shū bù qīng tīng. cóng nǎi pū tán cáo ér gòu yuē: mǒu céng wèi zhōng cháo zǎi xiàng gòng fèng, jīn rì yǔ jiàn ér dàn ér bù wǒ tīng, hé qí kǔ zāi. yú shí shí zhě tàn yà zhī. chū běi mèng suǒ yán
昭宗末,京都名娼妓儿,皆为强诸侯所有。供奉弹琵琶乐工,号关别驾。小红者,小名也。梁太祖(祖原作宗,据明抄本改)求之,既至,谓曰:尔解弹手(明抄本手作羊)不采桑乎。关俛而奏之。及出,又为亲近者,俾其弹而饮酒。由是失意,不久而殂。复有琵琶石潨者号石司马,自言早为相国令狐绹见赏,俾与诸子涣、沨、连水边作名。乱后入蜀,不隶乐籍,多游诸大官家,皆以宾客待之。一日会军校数员,饮酒作欢,石潨以胡琴在坐非知因者,喧哗语笑,殊不倾听。潨乃扑檀槽而诟曰:某曾为中朝宰相供奉,今日与健儿弹而不我听,何其苦哉。于时识者叹讶之。(出《北梦琐言》)
wáng shì nǚ
王氏女
wáng shǔ qián nán jié dù shǐ wáng bǎo yì, yǒu nǚ shì jīng nán gāo cóng huì zhī zǐ bǎo jié. wèi xíng qián, zàn jì yǔ fú. xìng cōng mǐn, shàn dàn pí pá. yīn mèng yì rén, pín shòu yuè qǔ. suǒ shòu zhī rén, qí xíng huò dào huò sú, qí yī huò zǐ huò huáng. yǒu yī xī ér chuán shù qū, yǒu yī tīng ér biàn jì zhě. qí shēng qīng yuè, yǔ cháng yì, lèi yú xiān jiā zǐ yún zhī yà yě. nǎi yuē, cǐ qǔ pǔ qǐng yuán kūn zhì xù, kān shí yú jiǎ yín zhī fāng. qí xiōng jí jīng nán tuī guān wáng shǎo jiān zhēn fàn yě, wèi zhì xù kān shí. suǒ chuán qū, yǒu dào diào gōng wáng chén gōng yí zé gōng shén lín gōng ruí bīn gōng wú shè gōng xuán zōng gōng huáng zhōng gōng sàn shuǐ gōng zhòng lǚ gōng. shāng diào, dú zhǐ fàn qīng shāng hǎo xiān shāng cè shāng hóng xiāo shāng fèng mǒ shāng yù xiān shāng. jiǎo diào, shuāng diào jiǎo zuì yín jiǎo dà lǚ jiǎo nán lǚ jiǎo zhōng lǚ jiǎo gāo dà zhí jiǎo ruí bīn jiǎo. yǔ diào, fèng yín yǔ bèi fēng xiāng bèi nán yǔ bèi píng yǔ yīng shèng yǔ yù gōng yǔ yù chén yǔ fēng xiāng diào dà lǚ diào. qí qū míng yī tóng rén shì, yǒu liáng zhōu yī zhōu hú wèi zhōu gān zhōu yuán yāo mò dá xiàng míng chāo běn xiàng zuò qǐng. yí dàng zuò qīng pén lè ān gōng zǐ shuǐ gǔ zi ā làn fàn zhī shǔ, fán èr bǎi yǐ shàng qū. suǒ yì zhě, zhēng diào zhōng yǒu xiāng fēi yuàn kū yán huí. dāng shí hú qín bù dàn zhēng diào yě. wáng shì gāo shì, shù nián ér wáng, dé fēi zhé zhuì zhī rén hū. sūn guāng xiàn zi fù fù yuán zuò fù. jù míng chāo běn gǎi jí wáng shì zhī zhí yě, jì de yī liǎng qū, cháng wén dàn zhī, yì yì shì yě. chū běi mèng suǒ yán
王蜀黔南节度使王保义,有女适荆南高从诲之子保节。未行前,暂寄羽服。性聪敏,善弹琵琶。因梦异人,频授乐曲。所授之人,其形或道或俗,其衣或紫或黄。有一夕而传数曲,有一听而便记者。其声清越,与常异,类于仙家《紫云》之亚也。乃曰,此曲谱请元昆制序,刊石于甲寅之方。其兄即荆南推官王少监贞范也,为制序刊石。所传曲,有《道调宫》、《王宸宫》、《夷则宫》、《神林宫》、《蕤宾宫》、《无射宫》、《玄宗宫》、《黄钟宫》、《散水宫》、《仲吕宫》。商调,《独指泛清商》、《好仙商》、《侧商》、《红绡商》、《凤抹商》、《玉仙商》。角调,《双调角》、《醉吟角》、《大吕角》、《南吕角》、《中吕角》、《高大殖角》、《蕤宾角》。羽调,《凤吟羽》、《背风香》、《背南羽》、《背平羽》、《应圣羽》、《玉宫羽》、《玉宸羽》、《风香调》、《大吕调》。其曲名一同人世,有《凉州》、《伊州》、《胡渭州》、《甘州》、《缘腰》、《莫靼》、《项(明抄本项作顷。疑当作倾)盆乐》、《安公子》、《水牯子》、《阿滥泛》之属,凡二百以上曲。所异者,征调中有《湘妃怨》、《哭颜回》。当时胡琴不弹徵调也。王适高氏,数年而亡,得非谪坠之人乎。孙光宪子妇(妇原作父。据明抄本改)即王氏之侄也,记得一两曲,尝闻弹之,亦异事也。(出《北梦琐言》)
wǔ xián
五弦
zhào pì
赵辟
zhào pì dàn wǔ xián, rén huò wèn huò wèn yuán zuò wén wú, jù míng chāo běn gǎi qí shù, pì yuē: wú zhī yú wǔ xián yě, shǐ zé shén yù zhī, zhōng zé tiān suí zhī. fāng wú hào rán, yǎn rú ěr, mù rú bí, bù zhī wǔ xián wèi pì, pì zhī wèi wǔ xián yě. chū guó shǐ bǔ
赵辟弹五弦,人或问(或问原作闻无,据明抄本改)其术,辟曰:吾之于五弦也,始则神遇之,终则天随之。方吾浩然,眼如耳,目如鼻,不知五弦为辟,辟之为五弦也。(出《国史补》)
kōng hóu
箜篌
xú yuè huá
徐月华
wèi gāo yáng wáng yōng měi rén xú yuè huá néng dàn wò kōng hóu, wèi míng fēi chū sài zhī shēng. yǒu tián sēng qǐ néng chuī jiā wèi zhuàng shì gē xiàng yǔ yín. jiāng jūn cuī yán bó chū shī, měi lín dí, lìng sēng qǐ wèi zhuàng shì shēng, suì dān mǎ rù zhèn. chū yǒu yáng zá zǔ
魏高杨王雍美人徐月华能弹卧箜篌,为明妃出塞之声。有田僧起能吹笳、为《壮士歌》、《项羽吟》。将军崔延伯出师,每临敌,令僧起为《壮士声》,遂单马入阵。(出《酉阳杂俎》)