xián fù xú cái rén lú shì dǒng shì gāo ruì qī cuī jìng nǚ lǐ shē mǔ lú xiàn nǚ dèng lián qī sù zōng cháo gōng zhǔ
贤妇 徐才人 卢氏 董氏 高睿妻 崔敬女 李畬母 卢献女 邓廉妻 肃宗朝公主
pān yán qī liú huáng hòu hé chí fù rén hè shì
潘炎妻 刘皇后 河池妇人 贺氏
cái fù xiè dào yùn yáng róng huá shàng guān zhāo róng zhāng shì dù gāo qī zhāng kuí qī guān tú mèi yú xuán jī niú sù nǚ
才妇 谢道韫 杨容华 上官昭容 张氏 杜羔妻 张睽妻 关图妹 鱼玄机 牛肃女
shèn shì xuē yuàn sūn shì
慎氏 薛媛 孙氏
xián fù
贤妇
xú cái rén
徐才人
xú shì míng huì, jiān zhī nǚ yě, shēng wǔ yuè néng yán. táng tài zōng yǐ wéi cái rén, tè qiān wèi chōng róng. jūn lǚ wèi níng, shàng shū jiàn xiū gōng shì, cí shén diǎn měi. shàng rán zhī. yuán quē chū chù, míng chāo běn zuò chū dà shì shén yì yùn
徐氏名惠,坚之女也,生五月能言。唐太宗以为才人,特迁为充容。军旅未宁,上疏谏修宫室,词甚典美。上然之。(原缺出处,明抄本作出《大事神异运》)
lú shì
卢氏
dí rén jié zhī wèi xiāng yě, yǒu lú shì táng yí jū yú wǔ qiáo nán bié shù. yí zhǐ yǒu yī zi, ér wèi cháng lái dū chéng qīn qī jiā. rén jié měi fú là huì shuò, xiū lǐ shén jǐn. cháng jīng xuě hòu xiū jià, rén jié yīn hòu lú yí ān fǒu. shì biǎo dì xié gōng shǐ, xié zhì tù ér lái guī, jìn shàn yú mǔ, gù yī rén jié, yì shén qīng jiǎn. rén jié yīn qǐ yú yí yuē: mǒu jīn wèi xiāng, biǎo dì yǒu hé lè cóng, yuàn xī lì cóng qí zhǐ. yí yuē: xiāng zì guì. ěr yí zhǐ yǒu yī zi, bù yù lìng qí shì nǚ zhǔ. rén jié dà cán ér tuì. chū sōng chuāng zá lù
狄仁杰之为相也,有卢氏堂姨居于午桥南别墅。姨止有一子,而未尝来都城亲戚家。仁杰每伏腊晦朔,修礼甚谨。常经雪后休假,仁杰因候卢姨安否。适表弟挟弓矢,携雉兔而来归,进膳于母,顾揖仁杰,意甚轻简。仁杰因启于姨曰:某今为相,表弟有何乐从,愿悉力从其旨。姨曰:相自贵。尔姨止有一子,不欲令其事女主。仁杰大惭而退。(出《松窗杂录》)
dǒng shì
董氏
zé tiān cháo, tài pú qīng lái jùn chén zhī qiáng shèng, cháo guān cè mù, shàng lín lìng hóu mǐn piān shì zhī. qí qī dǒng shì jiàn zhǐ zhī yuē: jùn chén guó zéi yě, shì bù jiǔ. yī zhāo shì huài, jiān dǎng xiān zāo. jūn kě jìng ér yuǎn zhī. mǐn shāo shāo ér tuì. jùn chén nù, chū wèi fú zhōu wǔ lóng lìng. mǐn yù qì guān guī, dǒng shì yuē: sù qù, mò qiú zhù. suì xíng. zhì zhōu, tóu cì shēn zhōu jiāng, cuò tí yī zhāng zhǐ, zhōu jiāng zhǎn kàn, wěi hòu yǒu zì, dà nù yuē: xiū míng bù liǎo, hé yǐ wéi xiàn lìng? bù fàng shàng. mǐn yōu mèn wú yǐ. dǒng shì yuē: dàn zhù, mò qiú qù. tíng wǔ shí rì. zhōng zhōu zéi pò wǔ lóng, shā jiù xiàn lìng, lüè jiā kǒu bìng jǐn. mǐn yǐ bù jì shàng huò quán. hòu jùn chén zhū, zhú qí dǎng liú lǐng nán, mǐn yòu huò miǎn. chū cháo yě qiān zài
则天朝,太仆卿来俊臣之强盛,朝官侧目,上林令侯敏偏事之。其妻董氏谏止之曰:俊臣国贼也,势不久。一朝事坏,奸党先遭。君可敬而远之。敏稍稍而退。俊臣怒,出为涪州武隆令。敏欲弃官归,董氏曰:速去,莫求住。遂行。至州,投刺参州将,错题一张纸,州将展看,尾后有字,大怒曰:修名不了,何以为县令?不放上。敏忧闷无已。董氏曰:但住,莫求去。停五十日。忠州贼破武隆,杀旧县令,略家口并尽。敏以不计上获全。后俊臣诛,逐其党流岭南,敏又获免。(出《朝野佥载》)
gāo ruì qī
高睿妻
zhào zhōu cì shǐ gāo ruì qī qín shì. mò chuài zéi pò dìng zhōu bù, zhì zhào zhōu, zhǎng shǐ yǐ xià, kāi mén nà zéi. ruì jì wú suǒ chū, yǔ qín shì yǎng yào ér zhà sǐ. yú zhì chuài suǒ, liáng jiǔ, chuài yǐ jīn shī zi dài zǐ páo shì zhī yuē: jiàng, wǒ yǔ ěr guān, bù jiàng jí sǐ. ruì shì ér wú yán, dàn gù qí fù qín shì. qín shì yuē: shòu guó ēn, bào zài cǐ. jīn rì shòu zéi yī pǐn, hé zú wèi róng? jù hé yǎn bù yǔ. jīng liǎng rì, zéi zhī bù kě qū, nǎi shā zhī. chū cháo yě qiān zài
赵州刺史高睿妻秦氏。默啜贼破定州部,至赵州,长史已下,开门纳贼。睿计无所出,与秦氏仰药而诈死。舁至啜所,良久,啜以金狮子带紫袍示之曰:降,我与尔官,不降即死。睿视而无言,但顾其妇秦氏。秦氏曰:受国恩,报在此。今日受贼一品,何足为荣?俱合眼不语。经两日,贼知不可屈,乃杀之。(出《朝野佥载》)
cuī jìng nǚ
崔敬女
táng jì zhōu zhǎng shǐ jí mào míng chāo běn mào zuò zhé, yù wèi nán xū qǔ nán gōng xiàn chéng cuī jìng nǚ. jìng bù xǔ. yīn yǒu gù. xié yǐ qiú qīn. jìng jù ér xǔ zhī. zé rì xià hán. bìng huā chē. zú zhì mén shǒu. jìng qī zhèng shì chū bù zhī. bào nǚ dà kū yuē. wǒ jiā mén hù dǐ bù céng yǒu jí láng. nǚ jiān wò bù qǐ. qí xiǎo nǚ bái qí mǔ yuē. fù yǒu jí nàn. shā shēn jiù jiě. shè lìng wèi bì. shàng bù hé cí. xìng wàng zhī mén. hé zú wèi chǐ. zǐ ruò bù kě. ér zì dāng zhī. suì dēng chē ér qù. xū qiān píng zhāng shì. xián qī dá jié. tán zhě róng zhī. xū zuò yǔ hé nèi wáng wǔ yì zōng zhēng jìng. chū wèi wēn zhōu sī mǎ ér zú. chū cháo yě qiān zài
唐冀州长史吉懋(明抄本懋作哲),欲为男顼娶南宫县丞崔敬女。敬不许。因有故。胁以求亲。敬惧而许之。择日下函。并花车。卒至门首。敬妻郑氏初不知。抱女大哭曰。我家门户底不曾有吉郎。女坚卧不起。其小女白其母曰。父有急难。杀身救解。设令为婢。尚不合辞。姓望之门。何足为耻。姊若不可。儿自当之。遂登车而去。顼迁平章事。贤妻达节。谈者荣之。顼坐与河内王武懿宗争竞。出为温州司马而卒。(出朝野佥载)
lǐ shē mǔ
李畬母
jiān chá yù shǐ lǐ shē mǔ qīng sù zhēn jié. shē qǐng lù, mǐ sòng zhì zhái, mǔ qiǎn liàng zhī, shèng sān shí. wèn qí gù, lìng shǐ yuē: yù shǐ lì bù gài. yòu wèn: chē chē zì yuán quē. jù míng chāo běn bǔ. jiǎo qián jǐ? yòu yuē: yù shǐ lì bù hái jiǎo chē qián. mǔ nù, lìng sòng suǒ shèng mǐ jí jiǎo qián yǐ zé shē. shē nǎi zhuī cāng guān kē zuì. zhū yù shǐ jiē yǒu cán sè. chū cháo yě qiān zài
监察御史李畬母清素贞洁。畬请禄,米送至宅,母遣量之,剩三石。问其故,令史曰:御史例不概。又问:车(车字原缺。据明抄本补。)脚钱几?又曰:御史例不还脚车钱。母怒,令送所剩米及脚钱以责畬。畬乃追仓官科罪。诸御史皆有惭色。(出《朝野佥载》)
lú xiàn nǚ
卢献女
wén chāng zuǒ chéng lú xiàn dì èr nǚ, xiān shì zhèng shì. qí fū zǎo wáng, shì bù zài jiào. zī róng duān xiù, yán diào shén gāo. zǐ fū yǔ lín jiāng jūn lǐ sī chōng, zǐ wáng zhī hòu, zòu qǐng xù qīn, xǔ zhī. xiōng dì bìng bù gǎn bái. sī chōng zé rì bèi lǐ, zhì bì shén shèng, zhí zhì jiù zhái. lú shì jù guān, kàng shēng lì yuē: lǎo nú, wǒ fēi rǔ pǐ yě. nǎi yú yuán zhì suǒ qìng jia, jié fā. chōng zòu zhī, chì bù duó qí zhì. hòu wèi ní, shén jīng jìn. chū cháo yě qiān zài
文昌左丞卢献第二女,先适郑氏。其夫早亡,誓不再醮。姿容端秀,颜调甚高。姊夫羽林将军李思冲,姊亡之后,奏请续亲,许之。兄弟并不敢白。思冲择日备礼,贽币甚盛,执致就宅。卢氏拒关,抗声詈曰:老奴,我非汝匹也。乃逾垣至所亲家,截发。冲奏之,敕不夺其志。后为尼,甚精进。(出《朝野佥载》)
dèng lián qī
邓廉妻
cāng zhōu gōng gāo dèng lián qī lǐ shì nǚ, jià wèi zhōu nián ér lián zú. lǐ nián shí bā, shǒu zhì, shè líng jǐ, měi rì sān shàng shí lín kū, bù yī shū shí liù qī nián. hū yè mèng yī nán zǐ. róng zhǐ shén dōu, yù qiú lǐ shì wèi ǒu, lǐ shì shuì zhōng bù xǔ zhī. zì hòu měi yè mèng jiàn, lǐ shì jìng bù shòu. yǐ wéi jīng mèi, shū fú zhòu jìn, zhōng mò néng jué. lǐ shì tàn yuē: wú shì bù yí jié, ér wèi cǐ suǒ náo, gài wú róng mào wèi shuāi gù yě. nǎi yuán dāo jié fā, má yī bù xí, péng bìn bù lǐ, gòu miàn huī shēn. qí guǐ yòu xiè lǐ shì yuē: fū rén zhú bǎi zhī cāo, bù kě duó yě. zì shì bù fù mèng jiàn. jùn shǒu jīng qí mén lǘ, zhì jīn shàng yǒu jié fù lǐ. chū cháo yě qiān zài
沧州弓高邓廉妻李氏女,嫁未周年而廉卒。李年十八,守志,设灵几,每日三上食临哭,布衣蔬食六七年。忽夜梦一男子。容止甚都,欲求李氏为偶,李氏睡中不许之。自后每夜梦见,李氏竟不受。以为精魅,书符咒禁,终莫能绝。李氏叹曰:吾誓不移节,而为此所挠,盖吾容貌未衰故也。乃援刀截发,麻衣不謵,蓬鬓不理,垢面灰身。其鬼又谢李氏曰:夫人竹柏之操,不可夺也。自是不复梦见。郡守旌其门闾,至今尚有节妇里。(出《朝野佥载》)
sù zōng cháo gōng zhǔ
肃宗朝公主
sù zōng yàn yú gōng zhōng, nǚ yōu nòng jiǎ xì, yǒu lǜ yī bǐng jiǎn wèi cān jūn zhě. tiān bǎo mò, fān jiāng ā bù ēn fú fǎ, qí qī pèi yè tíng, shàn wèi yōu, yīn lì yuè gōng, shì yǐ suì lìng wèi cān jūn zhī zhàn. gōng zhǔ jiàn yuē: jìn zhōng jì nǚ bù shǎo, hé bì xū de cǐ rén? shǐ ā bù ēn zhēn nì rén yé, qí qī yì tóng xíng rén, bù hé jìn zhì zūn zhī zuò. ruò guǒ yuān héng, yòu qǐ rěn shǐ qí qī yǔ qún yōu zá chǔ, wèi xiào xuè zhī jù zāi? qiè suī zhì yú, shēn yǐ wéi bù kě. shàng yì mǐn cè, suì bà xì ér miǎn ā bù ēn zhī qī. yóu shì xián zhòng gōng zhǔ. gōng zhǔ jí liǔ chéng zhī mǔ yě, chū yīn huà lù
肃宗宴于宫中,女优弄假戏,有绿衣秉简为参军者。天宝末,蕃将阿布恩伏法,其妻配掖庭,善为优,因隶乐工,是以遂令为参军之战。公主谏曰:禁中妓女不少,何必须得此人?使阿布恩真逆人耶,其妻亦同刑人,不合近至尊之座。若果冤横,又岂忍使其妻与群优杂处,为笑谑之具哉?妾虽至愚,深以为不可。上亦悯恻,遂罢戏而免阿布恩之妻。由是贤重公主。(公主即柳晟之母也,出《因话录》)
pān yán qī
潘炎妻
pān yán shì láng. dé zōng shí wéi hàn lín xué shì, ēn wò jí qí yì. qī liú yàn nǚ yě. jīng yǐn mǒu yǒu gù cì hou, lèi rì bù dé jiàn. nǎi yí hūn zhě sān bǎi jiān. fū rén zhī zhī, wèi pān yuē: qǐ wéi rén chén, ér jīng yǐn yuàn yī yè jiàn, yí nú sān bǎi jiān. qí wēi kě zhī yě. jù quàn pān gōng bì wèi. zi zi yuán zuò yú, jù míng chāo běn gǎi mèng yáng chū wèi hù bù shì láng, fū rén yōu tì, wèi yuē: yǐ ěr rén cái, ér zài chéng láng zhī wèi, wú jù huò bì zhī zhì yě. hù bù jiě yù zài sān, nǎi yuē: bù rán, shì huì ěr tóng liè, wú guān zhī. yīn biàn zhāo shēn shú zhě. kè zhì, fū rén chuí lián shì zhī. jì bà huì, xǐ yuē: jiē ěr chóu yě, bù zú yōu yǐ. wèn: mò zuò cǎn lǜ shào nián hé rén yě? yuē: bǔ quē dù huáng cháng. fū rén yuē: cǐ rén quán bié, bì shì yǒu míng qīng xiàng. chū yōu xián gǔ chuī
潘炎侍郎。德宗时为翰林学士,恩渥极其异。妻刘晏女也。京尹某有故伺候,累日不得见。乃遗阍者三百缣。夫人知之,谓潘曰:岂为人臣,而京尹愿一谒见,遗奴三百缣。其危可知也。遽劝潘公避位。子(子原作于,据明抄本改)孟阳初为户部侍郎,夫人忧惕,谓曰:以尔人材,而在丞郎之位,吾惧祸必之至也。户部解喻再三,乃曰:不然,试会尔同列,吾观之。因遍招深熟者。客至,夫人垂帘视之。既罢会,喜曰:皆尔俦也,不足忧矣。问:末座惨绿少年何人也?曰:补阙杜黄裳。夫人曰:此人全别,必是有名卿相。(出《幽闲鼓吹》)
liú huáng hòu
刘皇后
hòu táng tài zǔ zhì zhōu shàng yuán yì zhī biàn, tài zǔ fèn hèn, yù huí jūn gōng zhī, liú huáng hòu shí suí jūn xíng, wèi tài zǔ yuē: gōng wèi guó tǎo zéi, ér yǐ bēi jiǔ sī fèn. ruò gōng chéng, jí qū zài yú wǒ, bù rú huí shī, zì yǒu zhāo tíng kě yǐ lùn liè. yú shì bān shī. tiān fù zhōng, zhōu dé wēi wèi biàn jūn suǒ bài, sān jūn kuì sàn. biàn jūn chéng wǒ, tài zǔ wēi jù. yǔ dé wēi yì chū bǎo yún zhōu. liú huáng hòu yuē: qiè wén wáng yù qì chéng ér rù wài fān. shuí wèi cǐ huà? yuē: cún xìn bèi suǒ yán. liú hòu yuē: cún xìn běn běi fān mù yáng ér yě, yān gù chéng bài? wáng cháng xiào wáng xíng yú qì chéng chéng zì yuán quē, jù běi mèng suǒ yán bǔ shī shì, bèi rén tú gē, jīn fù yù xiào zhī yě? wáng qǐng suì bì nàn dá dá, jǐ zāo xiàn hài. lài yù cháo tíng duō shì, fāng dé fù guī. jīn yī dàn chū chéng, biàn yǒu bù cè zhī biàn. yān néng yuǎn jí běi fān? suì zhǐ. jū shù rì, wáng sàn zhī shì fù jí, jūn chéng ān dǔ. liú hòu zhī lì yě. chū běi mèng suǒ yán
后唐太祖至州上源驿之变,太祖愤恨,欲回军攻之,刘皇后时随军行,谓太祖曰:公为国讨贼,而以杯酒私忿。若攻城,即曲在于我,不如回师,自有朝廷可以论列。于是班师。天复中,周德威为汴军所败,三军溃散。汴军乘我,太祖危惧。与德威议出保云州。刘皇后曰:妾闻王欲弃城而入外藩。谁为此画?曰:存信辈所言。刘后曰:存信本北蕃牧羊儿也,焉顾成败?王常笑王行瑜弃城(城字原缺,据《北梦琐言》补)失势,被人屠割,今复欲效之也?王顷岁避难达靼,几遭陷害。赖遇朝廷多事,方得复归。今一旦出城,便有不测之变。焉能远及北蕃?遂止。居数日,亡散之士复集,军城安堵。刘后之力也。(出《北梦琐言》)
hé chí fù rén
河池妇人
liáng zǔ gōng wéi qí lǒng zhī nián, yǐn bīng zhì yú fèng xiáng. qín shī lǐ mào zhēn, qiǎn róng xiào lǐ jì lǎng tǒng zhòng jiù zhī, zhì zé dà jié, shēng jiàng qī qiān yú rén. jí xuán jūn, yú hé chí xiàn lüè huò yī shào fù, shén yǒu yán sè. jì lǎng yuè zhī, qǐn chǔ yú bīng mù zhī xià. xī mài shí wǔ yú chéng, měi yù bī zhī, jí yún: wǒ gū yán fū dù, qǐng yǐ sǐ dài zhī. róng shī nù, xié lì yǐ wēi, zhōng mò néng qū. shī xiào ér mǐn zhī, jìng bù néng fàn. shǐ rén sòng hái qí jiā. chū yù táng xián huà
梁祖攻围歧陇之年,引兵至于凤翔。秦师李茂贞,遣戎校李继朗统众救之,至则大捷,生降七千余人。及旋军,于河池县掠获一少妇,甚有颜色。继朗悦之,寝处于兵幕之下。西迈十五余程,每欲逼之,即云:我姑严夫妬,请以死代之。戎师怒,胁力以威,终莫能屈。师笑而悯之,竟不能犯。使人送还其家。(出《玉堂闲话》)
hè shì
贺氏
yǎn zhōu yǒu mín jiā fù xìng hè shì, lǐ rén wèi zhī zhī nǚ. fù mǔ yǐ nóng wèi yè. qí zhàng fū zé fù dān fàn mài, wǎng lái yú jùn. hè chū wèi fù, wèi jiā xún, qí fū chū wài. měi chū, shù nián fāng zhì, zhì zé shù rì fù chū. qí suǒ huò lì, xù bié fù yú tā suǒ, bù yǐ yī qián jì jiā. hè zhī zhī, měi fū hái, xīn rán fèng shì, wèi cháng xíng yú yán sè. fū cán kuì bù zì dé, gèng fēi lǐ ōu mà zhī, fù yì bù zhī chóu duì. qí gū yǐ lǎo qiě bìng, lǐn něi qiè gǔ. fù yōng zhī yǐ zī zhī, suǒ de yōng zhí, jǐn guī qí gū, yǐ zé hán něi. gū yòu bù cí, rì yǒu líng nüè. fù yì jiā gōng jìng, xià qì yí shēng, yǐ yuè qí yì, zhōng wú yuàn tàn. fū cháng qiè suǒ ài zhì jiā, hè yǐ nǚ dì hū zhī, lüè wú yùn sè. hè wèi fù èr shí yú nián, qí fū wú bàn nián zài jiā, ér néng qín lì fèng yǎng, shǐ zhōng wú yuàn, kě wèi xián xiào yǐ. chū yù táng xián huà
兖州有民家妇姓贺氏,里人谓之织女。父母以农为业。其丈夫则负担贩卖,往来于郡。贺初为妇,未浃旬,其夫出外。每出,数年方至,至则数日复出。其所获利,蓄别妇于他所,不以一钱济家。贺知之,每夫还,欣然奉事,未尝形于颜色。夫惭愧不自得,更非理殴骂之,妇亦不之酬对。其姑已老且病,凛馁切骨。妇傭织以资之,所得傭值,尽归其姑,已则寒馁。姑又不慈,日有凌虐。妇益加恭敬,下气怡声,以悦其意,终无怨叹。夫尝挈所爱至家,贺以女弟呼之,略无愠色。贺为妇二十余年,其夫无半年在家,而能勤力奉养,始终无怨,可谓贤孝矣。(出《玉堂闲话》)
cái fù
才妇
xiè dào yùn
谢道韫
wáng níng zhī qī xiè dào yùn. wáng xiàn zhī yǔ kè tán yì bù shèng, dào yùn qiǎn bì bái yuē: qǐng yǔ xiǎo láng jiě wéi. nǎi shī qīng líng bù zhàng zì bì, yǔ kè tán, kè bù néng qū. chū dú yì zhì
王凝之妻谢道韫。王献之与客谈义不胜,道韫遣婢白曰:请与小郎解围。乃施青绫步障自蔽,与客谈,客不能屈。(出《独异志》)
yáng róng huá
杨容华
yáng yíng chuān zhí nǚ yuē róng huá. yòu shàn zhǔ wén. cháng wèi xīn zhuāng shī, hào shì zhě duō chuán zhī. shī yuē: sù niǎo jīng mián bà, fáng lóng chéng xiǎo kāi. fèng chāi jīn zuò lǚ, luán jìng yù wèi tái. zhuāng shì lín chí chū, rén yí yuè xià lái. zì lián zhōng bú jiàn, yù qù fù pái huái. chū cháo yě qiān zài
杨盈川侄女曰容华。幼善属文。尝为《新妆》诗,好事者多传之。诗曰:宿鸟惊眠罢,房栊乘晓开。凤钗金作缕,鸾镜玉为台。妆似临池出,人疑月下来。自怜终不见,欲去复徘徊。(出《朝野佥载》)
shàng guān zhāo róng
上官昭容
táng shàng guān zhāo róng zhī fāng shēn, mǔ zhèng shì mèng shén rén bì zhī dà chèng, yǐ cǐ kě chèng liàng tiān xià. shēng mí yuè, zhèng nòng zhī yuē: ěr fēi chèng liàng tiān xià hū? hū zì yuán quē, jù míng chāo běn bǔ hái yǎ yīng zhī yuē: shì. qiǎng zhōng yù jiā huò, rù yè tíng. nián shí sì, cōng dá mǐn shí, cái huá wú bǐ. tiān hòu wén ér shì zhī, yuán bǐ lì chéng, jiē rú sù gòu. zì tōng tiān hòu, jiàn jǐng lóng qián, héng zhǎng chén hàn. qí jūn guó móu yóu, shā shēng dà bǐng, duō qí jué. zhì ruò yōu qiú yīng juàn,. yù xìng cí zǎo. guó yǒu hǎo wén zhī shì, cháo xī bù xué zhī chén. èr shí nián jiān, yě wú yí yì, cǐ qí lì yě. ér wǎn nián pō wài tōng péng dǎng, qīng nòng quán shì, cháo tíng wèi zhī yǐ. xuán zōng píng nán, bèi zhū. chū jǐng lóng wén guǎn jì
唐上官昭容之方娠,母郑氏梦神人畀之大秤,以此可秤量天下。生弥月,郑弄之曰:尔非秤量天下乎?(乎字原缺,据明抄本补)孩哑应之曰:是。襁中遇家祸,入掖庭。年十四,聪达敏识,才华无比。天后闻而试之,援笔立成,皆如宿构。自通天后,建景龙前,恒掌宸翰。其军国谋猷,杀生大柄,多其决。至若幽求英隽,。郁兴词藻。国有好文之士,朝希不学之臣。二十年间,野无遗逸,此其力也。而晚年颇外通朋党,轻弄权势,朝廷畏之矣。玄宗平难,被诛。(出《景龙文馆记》)
zhāng shì
张氏
yàn wén zhēn gōng zhāng shuō, qí nǚ jià lú shì. cháng wèi jiù qiú guān, hòu fù cháo xià ér wèn yān. fù bù yǔ, dàn zhǐ zhī chuáng guī ér shì zhī. nǚ bài ér guī shì, gào qí fū yuē: jiù dé zhān shì yǐ. chū chuán zài
燕文贞公张说,其女嫁卢氏。尝谓舅求官,候父朝下而问焉。父不语,但指搘床龟而示之。女拜而归室,告其夫曰:舅得詹事矣。(出《传载》)
dù gāo qī
杜羔妻
dù gāo qī liú shì shàn wèi shī. gāo lèi jǔ bù zhōng dì, nǎi guī. jiāng zhì jiā, qī jí xiān jì shī yǔ zhī yuē: liáng rén de de yǒu qí cái, hé shì nián nián bèi fàng huí. rú jīn qiè miàn xiū jūn miàn, jūn dào lái shí jìn yè lái. gāo jiàn shī, jí shí huí qù, jìng dēng dì. chū yù quán zi
杜羔妻刘氏善为诗。羔累举不中第,乃归。将至家,妻即先寄诗与之曰:良人的的有奇才,何事年年被放回。如今妾面羞君面,君到来时近夜来。羔见诗,即时回去,竟登第。(出《玉泉子》)
zhāng kuí qī
张睽妻
huì chāng zhōng, biān jiāng zhāng kuí fáng shù shí yǒu yú nián. qí qī hòu shì, xiù huí wén zuò guī xíng shī, yì quē jìn shàng. shī yuē: kuí lí yǐ shì shí qiū jiāng, duì jìng nǎ kān zhòng lǐ zhuāng. wén yàn jǐ huí xiū chǐ sù, jiàn shuāng xiān wèi zhì yī shang. kāi xiāng dié liàn xiān chuí lèi, fú chǔ diào zhēn gèng duàn cháng. xiù zuò guī xíng xiàn tiān zǐ, yuàn jiào zhēng kè zǎo huán xiāng. chì cì juàn sān bǎi pǐ, yǐ zhāng cái měi. chū shū qíng shī
会昌中,边将张睽防戍十有余年。其妻侯氏,绣回文作龟形诗,诣阙进上。诗曰:睽离已是十秋疆,对镜哪堪重理妆。闻雁几回修尺素,见霜先为制衣裳。开箱迭练先垂泪,拂杵调砧更断肠。绣作龟形献天子,愿教征客早还乡。敕赐绢三百疋,以彰才美。(出《抒情诗》)
guān tú mèi
关图妹
guān tú yǒu yī mèi shén cōng huì, wén xué shū zhá, wǎng bù dòng rén. tú cháng yǔ tóng liáo yuē: mǒu jiā yǒu yī jìn shì, suǒ hèn bù zhì ěr. hòu yù jū jiāng líng. yǒu cuó jiǎ cháng mǒu zhě, náng chù qiān jīn, sān xiá rén yě, yì jiā yú jiāng líng. shēn jié tuō tú, tú yì yǐ zhǎng zhě dài zhī. shù zài, cháng gōng cú. yǒu yī zi, zhuàng mào pō yǒu rú yǎ zhī fēng jì, ér lüè xiǎo wén mò, tú jìng yǐ qí mèi qī zhī. zé cháng xiū yě. guān shì nǎi yǔ xiū dú shū, xí èr shí yú nián, cái xué yōu bó, yuè jué liú bèi. xián tōng liù nián dēng kē, zuò zhǔ sī kōng lǐ gōng wèi yě. chū jiāng dōng luó yǐn xià dì dōng guī, yǒu shī bié xiū yún: liù zài xīn qín jiǔ mò zhōng, què xún qí lù wǔ hú dōng. míng cán guì yuàn yī zhī lǜ, huì yì sōng jiāng mǎn zhào hóng. fú shì dào tóu xū shì xìng, nán ér hé bì jǐn chéng gōng. wéi yīng bào shū shēn zhì wǒ, tā rì pú fān bǎi chǐ fēng. yòu guǎng líng qiū yè dú xiū suǒ fù sān piān, fù yín jì xiū yún: rù shǔ hái wú sān shǒu shī, cáng yú qiè sì zhòng yú shī. jiàn guān yè dú xiàng rú tīng, guā bù qiū yín yáng dì bēi. wù jǐng yě zhī shū jiàn bǐ, shí qíng shuí bù xǔ gāo zhī. míng nián èr yuè dōng fēng lǐ, jiāng dǎo xián rén wèi suǒ sī. xiū míng wàng ruò cǐ, guān shì yì yǒu zhù yān. hòu xiū zú, guān shì zì wéi wén jì zhī. shí rén jìng xiāng chuán xiě. chū nán chǔ xīn wén
关图有一妹甚聪惠,文学书札,罔不动人。图常语同僚曰:某家有一进士,所恨不栉耳。后寓居江陵。有鹾贾常某者,囊畜千金,三峡人也,亦家于江陵。深结讬图,图亦以长者待之。数载,常公殂。有一子,状貌颇有儒雅之风纪,而略晓文墨,图竟以其妹妻之。则常修也。关氏乃与修读书,习二十余年,才学优博,越绝流辈。咸通六年登科,座主司空李公蔚也。初江东罗隐下第东归,有诗别修云:六载辛勤九陌中,却寻歧路五湖东。名惭桂苑一枝绿,绘忆松江满棹红。浮世到头须适性,男儿何必尽成功。惟应鲍叔深知我,他日蒲帆百尺风。又《广陵秋夜读修所赋三篇》,复吟寄修云:入蜀还吴三首诗,藏于箧笥重于师。剑关夜读相如听,瓜步秋吟炀帝悲。物景也知输健笔,时情谁不许高枝。明年二月东风里,江岛闲人慰所思。修名望若此,关氏亦有助焉。后修卒,关氏自为文祭之。时人竟相传写。(出《南楚新闻》)
yú xuán jī
鱼玄机
nǚ dào shì yú xuán jī zì huì lán, shén yǒu cái sī. xián tōng zhōng, shì lǐ yì bǔ quē. hòu ài shuāi xià shān, lì xián yí guān wèi dào shì. shī yuē: yì qiú wú jià bǎo, nán de yǒu xīn láng. yòu yún: huì lán xiāo xiē guī chūn pǔ, yáng liǔ dōng xī bàn kè zhōu. zì shì zòng huái, nǎi chàng fù yě. jìng yǐ shā shì bì, wèi jīng yǐn wēn zhāng shā zhī, yǒu jí xíng yú shì. chū běi mèng suǒ yán
女道士鱼玄机字惠兰,甚有才思。咸通中,适李亿补阙。后爱衰下山,隶咸宜观为道士。诗曰:易求无价宝,难得有心郎。又云:蕙兰销歇归春圃,杨柳东西绊客舟。自是纵怀,乃倡妇也。竟以杀侍婢,为京尹温璋杀之,有集行于世。(出《北梦琐言》)
niú sù nǚ
牛肃女
niú sù cháng nǚ yuē yīng zhēn, shì hóng nóng yáng táng yuán. shǎo ér cōng yǐng, jīng ěr bì sòng. nián shí sān, fán sòng fó jīng sān bǎi yú juǎn, rú shū zi shǐ yòu shù bǎi yú juǎn, qīn zú jīng yì zhī. chū yīng zhēn wèi dú zuǒ zhuàn. fāng nǐ shòu zhī. ér yè chū mián zhōng, hū sòng chūn qiū. qǐ huì gōng yuán fēi mèng zǐ zú, zhōng zhì bó tān ér fù, gù hán wèi fǎn ér sàng zhī, fán sān shí juǎn, yī zì wú yí, tiān xiǎo ér bì. dāng sòng shí, ruò yǒu yǒu yuán zuò bù. jù míng chāo běn gǎi. jiào zhī zhě, huò xiāng chóu hè. qí fù jīng hài, shù hū zhī, dōu bù dá. sòng yǐ ér jué, wèn hé gù, yì bù zhī. shì lìng kāi juàn, zé yì jīng shú yǐ, wèn bù dá. zhe wén zhāng bǎi yú shǒu. hòu suì xué qióng sān jiào, bó shè duō néng. měi yè zhōng mián shú, yǔ wén rén tán lùn wén, jiē gǔ zhī zhī míng zhě, wǎng lái dá nán, huò chēng wáng bì zhèng xuán wáng yǎn lù jī, biàn lùn fēng qǐ huò yǔ wén rén lùn wén, jiē gǔ zhī zhī míng zhě huò lùn wén zhāng tán míng lǐ wǎng wǎng shù yè bù yǐ. nián èr shí sì ér zú. jīn cǎi qí wén wǎng liǎng wèn yǐng fù. zhe gàn piān. qí xù yuē: gēng chén suì, yǔ yīng chén tòng zhī jí, bù qǐ zhě shí xún. huǐ dùn jīng shén, yíng cuì xíng tǐ. yào wù jiù liáo, yǒu jiā wú chōu. gǎn zhuāng zi yǒu wǎng liǎng zé yǐng zhī yì, gù jiǎ zhī wèi fù, shù jiě jí yān. wǎng liǎng wèn yú yǔ yǐng yuē: jūn yīng dá zhī rén, cōng míng zhī zǐ, xué bāo liù yì, wén jiān bǎi shì, zé dào jiā zhī mì yán, tàn shì bù zhī yōu zhǐ jì qián gōng yú zhōng kuì, yòu xī mù yú qián shǐ bù jiǎo wǎng yǐ gàn míng, bù huǐ wù ér chéng yǐ. yī shū dé zhī rú cǐ, jí jīng shén zhī zú shì. hé gù yíng jué zī mào, jǔ qí jīng shén, fán yuān zhěn xí, qiáo cuì yī jīn. zi wéi xíng xī shì jì, xíng yǔ zǐ xī xiāng qīn. hé bù huì zhī yǐ chóng dé, ér jiào zhī yǐ zì lún. yì lái qī zhī lè dào, shū hóng fù zhī ān pín. qǐ gù jí ér wú shēng lài, jiāng wēi jiàn ér yù wàng shēn. jīn jié biàn suì yí, là zhōng chūn shǒu. zhào qíng guāng yú jiāo diān, dòng xuān qì yú méi liǔ. shuǐ jiě dòng ér rào xuān, fēng shàn hé ér rù yǒu. gù kě juān juān yuán zuò chù. jù míng chāo běn gǎi. yōu shì jí, yí shén yǎng shòu. hé mò ěr wú yíng, zì yí yī jiù. pū yú shì bó rán ér yīng yuē: zi jū yú wú rén zhī yù, yóu hū chī mèi zhī xiāng. xíng jì tú yú xià dǐng, míng yòu zhe yú méng zhuāng. hé suǒ jiàn zhī bù bó, hé suǒ tán zhī bù zhǎng. fū yǐng yī rì ér shēng, xiàng yīn rén ér jiàn. qǐ yán tán zhī zú xiǎo, hé jié wù zhī néng biàn. suí huì míng yǐ xìng miè, zhú xíng hái yǐ qiān biàn. yǐ yú fū wèi yǐng, ér méng bǐ zhī xìng yǐ zhāng zhì zhě shì yīn, ér chí mù zhī xīn kě jiàn. yī měi è xī yóu jǐ, yǐng hé gū ér yù qiǎn. qiě yǔ wén zhì dào zhī jīng yǎo xī míng, zhì dào zhī jí hūn xī mò. dá rén wěi xìng mìng zhī xiū duǎn, jūn zǐ rèn shí yùn zhī tōng sāi. huǐ lìn bù néng chán, róng yào bù néng huò. sàng zhī bù yǐ wéi sàng, dé zhī bù yǐ wéi dé. jūn zǐ hé nǎi nù yǔ zhī bù shǎng fāng chūn, zé yǔ zhī bù guì huá shì. qiě wú zhī bǐng cāo, xī zi zhì zhī néng cè. yán wèi zú, wǎng liǎng tì rán ér jīng, tàn ér qǐ yuē: pū shēng yú jué yù zhī wài, cháng yú huāng xiá zhī jìng, wèi xiǎo zhì zhě zhī chǔ shēn, shì yǐ zào jūn ér wèn yǐng. jì tán xuán zhī zhì miào, qǐng zhōng shēn yǐ cáng píng. chū yīng zhēn mèng liè liè yuán zuò zhì. jù míng chāo běn gǎi. shū ér shí zhī, měi mèng shí shù shí juǎn, zé wén tǐ yī biàn. rú shì fēi yī, suì gōng wèi fù sòng. wén míng yuē yí fāng. chū jì wén
牛肃长女曰应贞,适弘农杨唐源。少而聪颖,经耳必诵。年十三,凡诵佛经三百余卷,儒书子史又数百余卷,亲族惊异之。初应贞未读《左传》。方拟授之。而夜初眠中,忽诵《春秋》。起惠公元妃孟子卒,终智伯贪而复,故韩魏反而丧之,凡三十卷,一字无遗,天晓而毕。当诵时,若有(有原作不。据明抄本改。)教之者,或相酬和。其父惊骇,数呼之,都不答。诵已而觉,问何故,亦不知。试令开卷,则亦精熟矣,问不答。著文章百余首。后遂学穷三教,博涉多能。每夜中眠熟,与文人谈论文,皆古之知名者,往来答难,或称王弼、郑玄、王衍、陆机,辩论烽起;或与文人论文,皆古之知名者;或论文章、谈名理、往往数夜不已。年二十四而卒。今采其文《魍魉问影赋》。著干篇。其序曰:庚辰岁,予婴沉痛之疾,不起者十旬。毁顿精神,赢悴形体。药物救疗,有加无瘳。感庄子有魍魉责影之义,故假之为赋,庶解疾焉。魍魉问于予影曰:君英达之人,聪明之子,学包六艺,文兼百氏,赜道家之秘言,探释部之幽旨;既虔恭于中馈,又希慕于前史;不矫枉以干名,不毁物而成已。伊淑德之如此,即精神之足恃。何故赢厥姿貌,沮其精神,烦冤枕席,憔悴衣巾。子惟形兮是寄,形与子兮相亲。何不诲之以崇德,而教之以自伦。异莱妻之乐道,殊鸿妇之安贫。岂痼疾而无生赖,将微贱而欲忘身。今节变岁移,腊终春首。照晴光于郊甸,动暄气于梅柳。水解冻而绕轩,风扇和而入牖。固可蠲(蠲原作触。据明抄本改。)忧释疾,怡神养寿。何默尔无营,自贻伊咎。仆于是勃然而应曰:子居于无人之域,游乎魑魅之乡。形既图于夏鼎,名又著于蒙庄。何所见之不博,何所谈之不长。夫影依日而生,像因人而见。岂言谈之足晓,何节物之能辨。随晦明以兴灭,逐形骸以迁变。以愚夫畏影,而蒙鄙之性以彰;智者视阴,而迟暮之心可见。伊美恶兮由己,影何辜而遇谴。且予闻至道之精窈兮冥,至道之极昏兮默。达人委性命之修短,君子任时运之通塞。悔吝不能缠,荣耀不能惑。丧之不以为丧,得之不以为得。君子何乃怒予之不赏芳春,责予之不贵华饰。且吾之秉操,奚子智之能测。言未卒,魍魉惕然而惊,叹而起曰:仆生于绝域之外,长于荒遐之境,未晓智者之处身,是以造君而问影。既谈玄之至妙,请终身以藏屏。初应贞梦裂(裂原作制。据明抄本改。)书而食之,每梦食数十卷,则文体一变。如是非一,遂工为赋颂。文名曰遗芳。(出《记闻》)
shèn shì
慎氏
shèn shì, běi líng qián tíng rú jiā zhī nǚ yě. sān shǐ yán guàn fū yīn yóu lǎn, suì jié yīn hǎo, tóng zài guī qí chūn. jīng shí yú nián wú sì xī, guàn fū nǎi shí qí guò ér chū qī, lìng guī èr zhè. shèn shì kǎi rán dēng zhōu, qīn qī lín liú xiāng sòng, qī nǎi wèi shī yǐ jué guàn fū. guàn fū lǎn zhī qī gǎn, suì wèi fù dào rú chū. shèn shì shī yuē: dāng shí xīn shì yǐ xiāng guān, yǔ sàn yún fēi yī xiǎng jiān. biàn shì gū fān cóng cǐ qù, bù kān zhòng shàng wàng fū shān. chū yún xī yǒu yì
慎氏,北陵虔亭儒家之女也。三史严灌夫因游览,遂结姻好,同载归蕲春。经十余年无嗣息,灌夫乃拾其过而出妻,令归二浙。慎氏慨然登舟,亲戚临流相送,妻乃为诗以诀灌夫。灌夫览之凄感,遂为妇道如初。慎氏诗曰:当时心事已相关,雨散云飞一饷间。便是孤帆从此去,不堪重上望夫山。(出《云谿友议》)
xuē yuàn
薛媛
háo liáng rén nán chǔ cái zhě lǚ yóu chén yǐng. suì jiǔ, yǐng shǒu mù qí yí fàn, jiāng yù yǐ zi qī zhī. chǔ cái jiā yǒu qī, yǐ shòu zhī yú yǐng mù, hū bù sī yì, ér zhé yǐ nuò zhī. suì qiǎn jiā pú guī qǔ qín shū, shì wú fǎn jiù zhī xīn. huò wèi qiú dào qīng chéng, fǎng sēng héng yuè, bù fù liú xīn yú míng huàn yě. qí qī xuē yuàn shàn shū huà, miào zhǔ wén, yì wēi zhī qí yì. nǎi duì jìng tú qí xíng. bìng shī sì yùn yǐ jì zhī. chǔ cái dé qī zhēn jí shī, shén cán, jù yǒu juàn bù yí zhī ràng, fū fù suì xié lǎo yān. lǐ yǔ yuē: dāng shí fù qì fū, jīn rì fū qì fù. ruò bù chěng dān qīng, kōng fáng yīng dú zì. xuē yuàn xiě zhēn jì fū shī yuē: yù xià dān qīng bǐ, xiān niān bǎo jìng duān. yǐ jīng yán suǒ mò, jiàn jué bìn diāo cán. lèi yǎn miáo jiāng yì, chóu cháng xiě chū nán. kǒng jūn hún wàng què, shí zhǎn huà tú kàn. chū yún xī yǒu yì
濠梁人南楚材者旅游陈颍。岁久,颍守慕其仪范,将欲以子妻之。楚材家有妻,以受知于颍牧,忽不思义,而辄已诺之。遂遣家仆归取琴书,似无返旧之心。或谓求道青城,访僧衡岳,不复留心于名宦也。其妻薛媛善书画,妙属文,亦微知其意。乃对镜图其形。并诗四韵以寄之。楚材得妻真及诗,甚惭,遽有隽不疑之让,夫妇遂偕老焉。里语曰:当时妇弃夫,今日夫弃妇。若不逞丹青,空房应独自。薛媛《写真寄夫》诗曰:欲下丹青笔,先拈宝镜端。已经颜索寞,渐觉鬓凋残。泪眼描将易,愁肠写出难。恐君浑忘却,时展画图看。(出《云谿友议》)
sūn shì
孙氏
lè chāng sūn shì, jìn shì mèng chāng qī zhī nèi zǐ, shàn wèi shī. yī dàn bìng fén qí jí, yǐ wéi cái sī fēi fù rén zhī shì. zì shì zhuān yǐ fù dào nèi zhì. sūn yǒu dài fū zèng rén bái là zhú shī yuē: jǐng shèng yín gāng xiāng bǐ lán, yī tiáo bái yù bī rén hán. tā shí zǐ jìn chūn fēng yè, zuì cǎo tiān shū zǐ xì kàn. yòu yǒu wén qín shī yuē: yù zhǐ zhū xián yà fù qīng, xiāng fēi chóu yuàn zuì nán tīng. chū yí sà sà liáng fēng dòng, yòu shì xiāo xiāo mù yǔ líng. jìn ruò liú quán lái bì zhàng, yuǎn rú hè xià qīng míng. yè shēn dàn bà kān chóu chàng, wù shī cóng lán yuè mǎn tíng. yòu xiè rén sòng jiǔ shī yuē: shī míng chāo běn shī zuò xiè jiāng qīng jiǔ jì chóu rén, chéng chè gān xiāng qì wèi zhēn. hǎo shì lǜ chuāng fēng yuè yè, yī bēi yáo dàng mǎn huái chūn. chū běi mèng suǒ yán
乐昌孙氏,进士孟昌期之内子,善为诗。一旦并焚其集,以为才思非妇人之事。自是专以妇道内治。孙有《代夫赠人白蜡烛》诗曰:景胜银釭香比兰,一条白玉逼人寒。他时紫禁春风夜,醉草天书仔细看。又有《闻琴》诗曰:玉指朱弦轧复清,湘妃愁怨最难听。初疑飒飒凉风动,又似萧萧暮雨零。近若流泉来碧嶂,远如鹤下青冥。夜深弹罢堪惆怅,雾湿丛兰月满庭。又《谢人送酒》诗曰:诗(明钞本诗作谢)将清酒寄愁人,澄彻甘香气味真。好是绿窗风月夜,一杯摇荡满怀春。(出《北梦琐言》)