strong lǐ shí liù yán gé shí liù jiā lǐ yī strong
礼十六 沿革十六 嘉礼一
tiān zǐ jiā yuán fú zhōu hàn hòu hàn wèi dōng jìn hòu wèi běi qí dà táng
天子加元服(周 汉 后汉 魏 东晋 后魏 北齐 大唐)
zhōu zhì, wén wáng nián shí èr ér guān, wén wáng shí sān shēng bó yì kǎo. zuǒ zhuàn yuē:" guān ér shēng zǐ, lǐ yě." xǔ shèn wǔ jīng yì yì yuē:" chūn qiū zuǒ shì chuán shuō, suì xīng wèi nián jì shí èr ér yī zhōu yú tiān, tiān dào bèi, gù rén jūn zǐ shí èr kě yǐ guān. zì xià yīn tiān zǐ, jiē shí èr ér guān." chéng wáng shí wǔ ér guān. qiáo zhōu wǔ jīng rán fǒu lùn yún:" gǔ wén shàng shū shuō, wǔ wáng bēng, chéng wáng nián shí sān. tuī wǔ wáng yǐ gēng chén suì bēng, zhōu gōng yǐ rén wǔ suì chū jū dōng, guǐ wèi suì fǎn. lǐ gōng guān jì, zhōu gōng guān chéng wáng, mìng shǐ zuò zhù cí gào, shì chú sàng guān yě. zhōu gōng wèi fǎn, chéng wáng guān biàn, kāi jīn téng zhī shū, shí shí liù yǐ. shì chéng wáng shí wǔ, zhōu gōng guān zhī ér hòu chū yě." xǔ shèn wǔ jīng yì yì yún:" wǔ wáng bēng, hòu guǎn cài zuò luàn, zhōu gōng chū jū dōng, shì suì dà fēng, wáng yǔ dài fū guān biàn kāi jīn téng zhī shū, chéng wáng nián shí sì, shì sàng guān yě zhě, kǒng shī yǐ." àn lǐ chuán tiān zǐ zhī nián, jìn zé shí èr, yuǎn zé shí wǔ, bì guān yǐ. jiāng guān, shì rì shì bīn. guān yì yuē:" gǔ zhě, shèng wáng zhòng guān, shì rì shì bīn, suǒ yǐ jìng guān shì." jì yán gǔ zhě, zé bù qǐ yú zhōu. xíng zhī yú miào, guān yì yuē:" zhòng guān gù xíng zhī yú miào zhě, bù gǎn shàn zhòng shì, suǒ yǐ zì bēi ér zūn xiān zǔ yě." guān wěi mào yú zuò, sān jiā mí zūn. guān yì yuē:" guān yú zuò, yǐ zhe dài yě. sān jiā mí zūn, jiā yǒu chéng yě." dà dài lǐ gōng guān piān yuē:" gōng guān sì jiā, sān tóng shì, hòu jiā xuán miǎn. tiān zǐ yì sì jiā, hòu jiā gǔn miǎn." guàn xiǎng lè yú miào. suǒ yǐ zhī guān yǒu xiǎng lè zhě, chūn qiū zuǒ zhuàn yuē:" jìn hóu wèn lǔ dài fū jì wǔ zi xiāng gōng nián, yuē:" jūn kě guān yǐ." wǔ zi duì yuē:" jūn guān bì yǐ guàn xiǎng zhī lǐ xíng zhī, yǐ jīn shí zhī lè jié zhī, yǐ xiān jūn zhī tiāo chù zhī." zhōu gōng guān chéng wáng, mìng zhù yōng sòng yuē:" jìn yú rén, yuǎn yú nián, yuǎn yú nìng, jìn yú yì, sè yú shí, huì yú cái, lù xián shǐ néng."
周制,文王年十二而冠,(文王十三生伯邑考。左传曰:“冠而生子,礼也。”许慎五经异义曰:“春秋左氏传说,岁星为年纪十二而一周於天,天道备,故人君子十二可以冠。自夏殷天子,皆十二而冠。”)成王十五而冠。(谯周五经然否论云:“古文尚书说,武王崩,成王年十三。推武王以庚辰岁崩,周公以壬午岁出居东,癸未岁反。礼公冠记,周公冠成王,命史作祝辞告,是除丧冠也。周公未反,成王冠弁,开金縢之书,时十六矣。是成王十五,周公冠之而后出也。”许慎五经异义云:“武王崩,后管蔡作乱,周公出居东,是岁大风,王与大夫冠弁开金縢之书,成王年十四,是丧冠也者,恐失矣。”按礼、传天子之年,近则十二,远则十五,必冠矣。)将冠,筮日、筮宾。(冠义曰:”古者,圣王重冠,筮日筮宾,所以敬冠事。”既言古者,则不起於周。)行之於庙,(冠义曰:“重冠故行之於庙者,不敢擅重事,所以自卑而尊先祖也。”)冠委貌於阼,三加弥尊。(冠义曰:“冠於阼,以著代也。三加弥尊,加有成也。”大戴礼公冠篇曰:”公冠四加,三同士,后加玄冕。天子亦四加,后加衮冕。”)祼享乐於庙。(所以知冠有享乐者,春秋左传曰:”晋侯问鲁大夫季武子襄公年,曰:“君可冠矣。”武子对曰:“君冠必以祼享之礼行之,以金石之乐节之,以先君之祧处之。”)周公冠成王,命祝雍颂曰:”近於人,远於年,远於佞,近於义,啬於时,惠於财,禄贤使能。”
shuō yuē: guān yì yún:" guān zhě, lǐ zhī shǐ yě. fán rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě, lǐ yì yě. lǐ yì zhī shǐ, zài yú zhèng róng tǐ, qí yán sè, shùn cí lìng, ér hòu lǐ yì bèi, yǐ zhèng jūn chén, qīn fù zǐ, hé cháng yòu. gù guān ér hòu fú bèi, fú bèi ér hòu róng tǐ zhèng, yán sè qí, cí lìng shùn. gǔ zhě shèng wáng zhòng guān, suǒ yǐ wéi guó běn yě." wǔ jīng yào yì yún:" guān, jiā lǐ yě. guān, shǒu fú yě. shǒu fú jì jiā, ér hòu rén dào bèi, gù jūn zǐ zhòng zhī, yǐ wéi lǐ zhī shǐ yǐ. kǒng zǐ yuē:' zhèng qí yì guān, zūn qí zhān shì, yǎn rán rén wàng ér wèi zhī.' yòu yuē' bù zhuāng yǐ lì zhī, zé mín bù jìng'. cǐ rén jūn zǎo guān zhī yì yě. wáng jiào zhī běn, bù kě yǐ tóng zǐ zhī dào lǐ yān." huò yún:" zhōu lǐ suī yǒu fú miǎn zhī shù, ér wú tiān zǐ guān wén. yòu yí lǐ yún gōng hóu guān lǐ zhě, wáng sù zhèng xuán jiē yǐ wéi xià mò shuāi luàn, cuàn shì suǒ yóu shēng yān, gù zuò gōng hóu guān lǐ, zé míng wú tiān zǐ guān lǐ zhī shěn yě. yòu wú dài fū guān lǐ, gǔ zhě wǔ shí ér hòu jué, hé dài fū guān lǐ zhī yǒu. zhōu rén wǔ shí ér yǒu xián cái, zé shì yǐ dài fū zhī shì, yóu xíng shì lǐ. gù shì rì shì bīn, guān yú zuò yǐ zhe dài, jiào yú kè wèi, sān jiā mí zūn, jiē shì lǐ yě zhě." jīn àn: dà dài lǐ yǒu gōng guān piān yún:" gōng guān sì jiā, tiān zǐ yì sì jiā." yòu jiā yǔ guān sòng yún:" wáng tài zǐ zhī guān, nǐ zhū hóu zhī guān tiān zǐ zhī yuán zǐ, yì nǐ zhū hóu sì jiā zhū hóu zhī zǐ tóng yú shì." jù cǐ, zì tiān zǐ zhì yú zhū hóu, fēi wú guān lǐ, dàn yīn qín fén shū, suì tóng dàng miè. qí zhōu zhì shì guān lǐ, pō bèi, wáng zhě shí cǎi xíng yān.
说曰:冠义云:“冠者,礼之始也。凡人之所以为人者,礼义也。礼义之始,在於正容体,齐颜色,顺辞令,而后礼义备,以正君臣,亲父子,和长幼。故冠而后服备,服备而后容体正,颜色齐,辞令顺。古者圣王重冠,所以为国本也。”五经要义云:“冠,嘉礼也。冠,首服也。首服既加,而后人道备,故君子重之,以为礼之始矣。孔子曰:'正其衣冠,尊其瞻视,俨然人望而畏之。'又曰'不庄以莅之,则民不敬'。此人君早冠之义也。王教之本,不可以童子之道理焉。”或云:“周礼虽有服冕之数,而无天子冠文。又仪礼云公侯冠礼者,王肃、郑玄皆以为夏末衰乱,篡弑所由生焉,故作公侯冠礼,则明无天子冠礼之审也。又无大夫冠礼,古者五十而后爵,何大夫冠礼之有。周人五十而有贤才,则试以大夫之事,犹行士礼。故筮日筮宾,冠於阼以著代,醮於客位,三加弥尊,皆士礼也者。”今按:大戴礼有公冠篇云:“公冠四加,天子亦四加。”又家语冠颂云:”王太子之冠,拟诸侯之冠;天子之元子,亦拟诸侯四加;诸侯之子同於士。”据此,自天子至於诸侯,非无冠礼,但因秦焚书,遂同荡灭。其周制士冠礼,颇备,王者时采行焉。
hàn gǎi huáng dì guān wèi jiā yuán fú. huì dì jiā yuán fú, yòng zhēng yuè jiǎ zǐ ruò jǐng zi wèi jí. zhāo dì guān cí yuē:" bì xià chī zhe xiān dì zhī guāng huī, yǐ chéng huáng tiān zhī jiā yòu, qīn fèng zhòng chūn zhī jí chén, pǔ zūn dà dào zhī jiāo yù, bǐng lǜ wàn fú zhī pī líng, shǐ jiā zhāo míng zhī yuán fú, tuī yuǎn chōng rú zhī yòu zhì, yùn jī wén wǔ zhī jiù dé, sù qín gāo zǔ zhī qīng miào, liù hé zhī nèi, mí bù méng fú, chéng tiān wú jí."
汉改皇帝冠为加元服。惠帝加元服,用正月甲子若景子为吉。昭帝冠辞曰:“陛下摛著先帝之光辉,以承皇天之嘉祐,钦奉仲春之吉辰,普尊大道之郊域,秉率万福之丕灵,始加昭明之元服,推远冲孺之幼志,蕴积文武之就德,肃勤高祖之清庙,六合之内,靡不蒙福,承天无极。”
hòu hàn zhì, zhēng yuè jiǎ zǐ ruò jǐng zi wèi jí rì, kě jiā yuán fú, yí cóng guān lǐ. shèng yú chū jiā zī bù jìn xián, cì jué biàn, cì wǔ biàn, cì tōng tiān, guān qì, jiē yú gāo miào rú lǐ yè jiàn. xù hàn shū yún:" jiā yuán fú, shèng yú jiē yú gāo zǔ miào, yè jiàn àn shì zǔ miào, shǐ guān zī bù guān yú zōng miào, cóng gǔ zhì." hé dì guàn yǐ zhēng yuè jiǎ zǐ, chéng jīn gēn chē, jià liù xuán qiú, zhì miào chéng lǐ, nǎi huí zhěn fǎn gōng, cháo fú yǐ xiǎng yàn, zhuàng tài cù zhī tíng zhōng, xián xiàn shòu yān. huáng xiāng sòng yún:" wéi yǒng yuán zhī shèng dài, shèng huáng dé zhī mào chún, gōng zhēng zhēng zhī zhì xiào, chóng jìng shùn yǐ fèng tiān. yǐ sān zài zhī mèng chūn, jiàn yín yuè zhī shàng xún, huáng dì shí jiā xuán miǎn, jiǎn jiǎ zǐ zhī yuán chén. huáng yú xìng fū jīn gēn, liù xuán qiú zhī lián quán, jiàn chī lóng yǐ wéi qí, míng jié lù zhī hé luán. jì zhēn miào yǐ chéng lǐ, nǎi huí zhěn ér fǎn gōng, zhèng cháo fú yǐ xiǎng yàn, zhuàng tài cù zhī tíng zhōng. zuò fān píng yǔ dǐng fǔ, jì yí mán zhī jūn wáng, xián jìn jué yú jīn léi, xiàn wàn shòu zhī yù shāng." sòng wén duō, jīn dàn lù qí shì ěr. quán yīn quán. shùn dì yǐ chū yuè jǐng zi, jiā yuán fú yú gāo miào. shí jiān yòng cáo bāo xīn lǐ, qí yí bù cún. shùn dì dū luò yáng, yì lì gāo zǔ miào yǐ. xiàn dì xīng píng yuán nián zhēng yuè jiǎ zǐ, jiā yuán fú, sī tú chún yú jiā wèi bīn, jiā cì xuán xūn sì mǎ. cì guì rén wáng gōng qīng sī lì xiào wèi chéng mén wǔ xiào shì zhōng shàng shū jǐ shì huáng mén shì láng gè yī rén wéi tài zǐ shè rén.
后汉制,正月甲子若景子为吉日,可加元服,仪从冠礼。乘舆初加缁布进贤,次爵弁,次武弁,次通天,冠讫,皆於高庙如礼谒见。(续汉书云:“加元服,乘舆皆於高祖庙,谒见按世祖庙,始冠缁布冠於宗庙,从古制。”)和帝冠以正月甲子,乘金根车,驾六玄虬,至庙成礼,乃回轸反宫,朝服以飨宴,撞太蔟之庭钟,咸献寿焉。(黄香颂云:“惟永元之盛代,圣皇德之茂纯,躬烝烝之至孝,崇敬顺以奉天。以三载之孟春,建寅月之上旬,皇帝时加玄冕,简甲子之元辰。皇舆幸夫金根,六玄虬之连蜷,建螭龙以为旂,鸣节路之和銮。既臻庙以成礼,乃回轸而反宫,正朝服以享燕,撞太蔟之庭钟。祚蕃屏与鼎辅,暨夷蛮之君王,咸进爵於金罍,献万寿之玉觞。”颂文多,今但录其事耳。蜷音权。)顺帝以初月景子,加元服於高庙。(时兼用曹褒新礼,其仪不存。顺帝都洛阳,亦立高祖庙矣。)献帝兴平元年正月甲子,加元服,司徒淳于嘉为宾,加赐玄纁驷马。赐贵人、王、公、卿、司隶校尉、城门五校、侍中、尚书、给事黄门侍郎各一人为太子舍人。
wèi shì tiān zǐ guān yī jiā. qí shuō yuē:" gǔ zhī shì lǐ, fú bì sān jiā mí zūn, suǒ yǐ yù qí zhì. zhì yú tiān zǐ zhū hóu jiā shù wú wén zhě, jiāng yǐ jiàn zuò lín rén, zūn jí dé chéng, bù fù yǔ shì yǐ jiā yù miǎn wèi yì." lǐ guān yú miào, zì wèi bù fù zài miào yǐ.
魏氏天子冠一加。(其说曰:“古之士礼,服必三加弥尊,所以喻其志。至於天子诸侯加数无文者,将以践阼临人,尊极德成,不复与士以加喻勉为义。”礼冠於庙,自魏不复在庙矣。)
dōng jìn zhū dì guān yí, yī jiā zé miǎn. jiāng guān, jīn shí sù shè, bǎi liáo péi wèi. yòu xiān yú diàn shàng pù dà chuáng, yù fǔ lìng fèng miǎn zé zān dǎo gǔn fú yǐ shòu shì zhōng cháng shì, tài wèi jiā zé, tài bǎo jiā miǎn. jiāng jiā miǎn, tài wèi guì dú zhù wén yuē:" lìng rì jí chén, shǐ jiā yuán fú. huáng dì mù mù, sī hóng gǔn zhí. qīn ruò hào tiān, liù hé shì shì. lǜ zūn zǔ kǎo, yǒng yǒng wú jí. méi shòu wéi qí, jiè zī jǐng fú." jiā miǎn qì, shì zhōng xì xuán hóng, tuō dì jiàng shā fú, jiā gǔn fú. guān shì bì, tài bǎo lǜ qún chén fèng shāng shàng shòu, wáng gōng yǐ xià sān chēng wàn suì nǎi tuì. sūn yù wǔ lǐ bó yuē:" wèi shì tiān zǐ yī jiā, sān jiā xián tóng zhū hóu. yù àn, yù zǎo jì yuē:' xuán guān zhū zǔ yīng, tiān zǐ zhī guān yě. zī bù guān huì ruí, zhū hóu zhī guān yě.' qí shuō wèi jiē shǐ guān, zé shì yǒu cì jiā zhī cí. cǐ èr guān jiē bēi fú zhì gǔ, shì bù yī jiā, bì zhòng jiā cháo jì zhī fú, yǐ chóng mí zūn. shèng rén zhì lǐ, suǒ yǐ yī shí lì jiā zhòng fú zhě, jīn shǐ chéng rén, bo zé lìng rì ér biàn jiā zhī, suǒ yǐ zhòng shǐ yě. ruò guān rì yǒu bù jiā zhě, hòu bì bù zé jí ér fú, fēi zhòng shǐ yě. yòu lǐ qì yǒu yǐ shǎo wèi guì zhě, guān bù zài yān. jì yǒu mí zūn yù zhì zhī yán, gài yǐ fú cóng bēi shǐ, xiàng dé rì xīn, bù kě xiān fú zūn fú, zhuǎn ér jí bēi. jīn xián shì lǐ yù zhì zhī wén, yīn cóng wèi shì yī jiā zhī zhì, kǎo zhī yù zǎo, shì fēi gǔ diǎn. jīn sān jiā zhě, xiān guān pí biàn, cì guān zhǎng guān, hòu guān jìn xián guān, yǐ wéi mí zūn, yú yì yòu yí. péi wěi dá zhì lǐ wèn,' tiān zǐ lǐ xuán guān zhě, xíng zhī chéng yě. wèi jūn wèi bì chéng rén, gù jūn wèi suī dìng, bù kě hái bào ér fú miǎn biàn'. zhì yú yǐ wéi' tiān zǐ jí wèi zhī rì, jí wéi chéng jūn, miǎn fú yǐ bèi, bù yí yǒu jiā'. zhū hóu jí wèi wèi chéng jūn, wèi qǐ bù dìng? zhū hóu chéng jūn, bù jū shèng diǎn ér kě yǐ guān, tiān zǐ chéng jūn, dú yǒu huǒ lóng fǔ yī biàn bù kě hū? yì wèi yí guān yǒu jiā."
东晋诸帝冠仪,一加帻冕。将冠,金石宿设,百僚陪位。又先於殿上铺大床,御府令奉冕、帻、簪导、衮服以授侍中常侍,太尉加帻,太保加冕。将加冕,太尉跪读祝文曰:”令日吉辰,始加元服。皇帝穆穆,思弘衮职。钦若昊天,六合是式。率遵祖考,永永无极。眉寿惟祺,介兹景福。”加冕讫,侍中系玄纮,脱帝绛纱服,加衮服。冠事毕,太保率群臣奉觞上寿,王公以下三称万岁乃退。(孙毓五礼駮曰:”魏氏天子一加,三加嫌同诸侯。毓按,玉藻记曰:'玄冠朱组缨,天子之冠也。缁布冠缋緌,诸侯之冠也。'其说谓皆始冠,则是有次加之辞。此二冠皆卑服质古,势不一加,必重加朝祭之服,以崇弥尊。圣人制礼,所以一时历加众服者,今始成人,卜择令日而遍加之,所以重始也。若冠日有不加者,后必不择吉而服,非重始也。又礼器有以少为贵者,冠不在焉。记有弥尊喻志之言,盖以服从卑始,象德日新,不可先服尊服,转而即卑。今嫌士礼喻志之文,因从魏氏一加之制,考之玉藻,似非古典。今三加者,先冠皮弁,次冠长冠,后冠进贤冠,以为弥尊,於意又疑。裴頠答治礼问,'天子礼玄冠者,形之成也。为君未必成人,故君位虽定,不可孩抱而服冕弁'。挚虞以为'天子即位之日,即为成君,冕服以备,不宜有加'。诸侯即位为成君,位岂不定?诸侯成君,不拘盛典而可以冠,天子成君,独有火龙黼衣便不可乎?意为宜冠有加。”)
chéng dì yòng sān yuán jí rì, jì jiā yuán fú, bài yú tài miào. mù dì xiào wǔ jiàng guān, jiē xiān yǐ bì gào miào, qì shì, yòu miào jiàn. tái fú wèn:" xiū fù wèi bì, jí xiōng bù xiāng gān, wèi kě jiā yuán fú yǔ bù?" tài cháng wáng biāo zhī yì:" lǐ suī yǒu sàng guān, dàng shì yīng guān zhī nián, fú zhì wèi zhōng, ruò xū fú zhōng, biàn shī yīng guān zhī nián gù yě. lǐ suǒ yǐ guān wú dìng shí yuè, chūn xià bù kě, biàn yòng qiū dōng. ruò jīn suì nèi xiū fù wèi bì, rù xīn nián, bo zhòng chūn zhī rì, jiā yuán fú, bù shī nián, bù shī lǐ. jīn biàn zhǔn sàng guān, quē xiǎng lè ér xíng shì, chéng yǒu yǐ bàng. rán jiā gǔn miǎn, huǒ lóng huàn rán, yǐ zhǔn sāng yí, qíng yǒu bù tǐ. ruò bié yǒu shì, bì sù jiā yuán fú, quán zhū qīng zhòng, bù xū xiū fù bì zhě, biàn dāng zhǔn sàng guān ěr." yòu yì:" xīn nián zhì zūn dāng jiā yuán fú. jīn ruò yī chéng dì gù shì yòng sān yuán rì zhě, guān yǒu jīn shí zhī lè, kǒng xiū shān líng wèi bì, yú lè biàn quē. lǐ, guān zì bo rì. yòu yún' xià gé jù, dōng pí jù', míng wú dìng shí, bù bì sān yuán yě. àn jìn gù shì jí liǎng hàn, jiē fēi sān yuán, dāng rèn shí shì zhī yí ěr." yòu yì:" jìn fǎng dé chéng huáng dì jiā yuán fú yí zhù, quē wú bài miào shì. àn lǐ, guān jiē yú miào. yí lǐ yún' jì bì, bīn chū, zhǔ rén sòng yú miào mén'. míng bì zài miào. jìn dài yǐ lái, bù fù zài miào. chéng huáng dì jì jiā yuán fú, bài tài miào yǐ gào chéng, gài yì yóu nǐ zài miào zhī yí. jīn jì jiā yuán fú, yì yīng bài miào."
成帝用三元吉日,既加元服,拜於太庙。穆帝、孝武将冠,皆先以币告庙,讫事,又庙见。台符问:“修复未毕,吉凶不相干,为可加元服与不?”太常王彪之议:“礼虽有丧冠,当是应冠之年,服制未终,若须服终,便失应冠之年故也。礼所以冠无定时月,春夏不可,便用秋冬。若今岁内修复未毕,入新年,卜仲春之日,加元服,不失年,不失礼。今便准丧冠,阙飨乐而行事,诚有倚傍。然加衮冕,火龙焕然,以准丧仪,情有不体。若别有事,必速加元服,权诸轻重,不须修复毕者,便当准丧冠耳。”又议:“新年至尊当加元服。今若依成帝故事用三元日者,冠有金石之乐,恐修山陵未毕,於乐便阙。礼,冠自卜日。又云'夏葛屦,冬皮屦',明无定时,不必三元也。按晋故事及两汉,皆非三元,当任时事之宜耳。”又议:“近访得成皇帝加元服仪注,阙无拜庙事。按礼,冠皆於庙。仪礼云'既毕,宾出,主人送於庙门'。明必在庙。近代以来,不复在庙。成皇帝既加元服,拜太庙以告成,盖亦犹拟在庙之仪。今既加元服,亦应拜庙。”
hòu wèi zhèng guāng yuán nián qiū, xiào míng dì nián shí yī, jiā yuán fú qì, bài tài miào, dà shè gǎi yuán.
后魏正光元年秋,孝明帝年十一,加元服讫,拜太庙,大赦改元。
běi qí zhì, huáng dì jiā yuán fú, yǐ yù bó gào yuán qiū fāng zé, yǐ bì gào miào. zé rì lín xuān, zhōng yán, qún guān wèi dìng, huáng dì zhe kōng dǐng jiè zé yǐ chū. tài wèi guàn qì, shēng, tuō kōng dǐng zé, yǐ hēi jiè zé fèng jiā. qì, tài wèi jìn tài bǎo zhī yòu, běi miàn dú zhù. qì, tài bǎo jiā miǎn, shì zhōng xì xuán hóng, tuō jiàng shā páo, jiā gǔn fú. shì bì, tài bǎo shàng shòu, qún guān sān chēng wàn suì. huáng dì rù wēn shì, yí yù zuò, huì ér bù shàng shòu. hòu rì, wén wǔ qún guān cháo fú, shàng lǐ jiǔ shí èr zhōng, mǐ shí èr náng, niú shí èr tóu. yòu zé rì, qīn bài yuán qiū fāng zé, yè miào.
北齐制,皇帝加元服,以玉帛告圜丘方泽,以币告庙。择日临轩,中严,群官位定,皇帝著空顶介帻以出。太尉盥讫,升,脱空顶帻,以黑介帻奉加。讫,太尉进太保之右,北面读祝。讫,太保加冕,侍中系玄纮,脱绛纱袍,加衮服。事毕,太保上寿,群官三称万岁。皇帝入温室,移御座,会而不上寿。后日,文武群官朝服,上礼酒十二锺,米十二囊,牛十二头。又择日,亲拜圜丘方泽,谒庙。
dà táng zhī zhì, rú kāi yuán yí.
大唐之制,如开元仪。
huáng tài zǐ guān
皇太子冠
huáng zǐ huáng sūn fù zhōu hàn wèi jìn sòng qí liáng hòu wèi běi qí suí dà táng
(皇子皇孙附○ 周 汉 魏 晋 宋 齐 梁 后魏 北齐 隋 大唐)
zhōu zhì, tiān zǐ yuán zǐ yóu shì yě, tiān xià wú shēng ér guì zhě yě. yuán zǐ, sì zǐ yě. wú shēng ér guì, jiē yóu xià shēng yě. míng rén yǒu xián xíng zhe dé, nǎi dé guì zhī. jiā yǔ guān sòng yuē:" tiān zǐ zhī yuán zǐ zhī guān, nǐ zhū hóu zhī guān, sì jiā."
周制,天子元子犹士也,天下无生而贵者也。(元子,嗣子也。无生而贵,皆由下升也。明人有贤行著德,乃得贵之。家语冠颂曰:“天子之元子之冠,拟诸侯之冠,四加。”)
hàn xuān dì guān tài zǐ yǐ zhēng yuè. guān zhū wáng, qiǎn shǐ xíng shì.
汉宣帝冠太子以正月。冠诸王,遣使行事。
wèi shì guān tài zǐ, zài jiā. huáng zǐ wáng gōng sì zǐ, nǎi sān. sūn yù yǐ wéi yī jiā zài jiā, jiē fēi lǐ yě. guān zhū wáng, yīn hàn qiǎn shǐ xíng shì.
魏氏冠太子,再加。皇子、王公嗣子,乃三。(孙毓以为一加再加,皆非礼也。)冠诸王,因汉遣使行事。
jìn huì dì zhī wèi tài zǐ, jiāng guān, wǔ dì lín xuān, shǐ jiān sī tú gāo yáng wáng guī jiā guàn, jiān guāng lù dài fu tún qí xiào wèi huá yì zàn guān. wǔ huì guān tài zǐ, guān qì, jiē jí miào jiàn, sī yì nǐ zài miào zhī yí. tài shǐ liù nián, nán gōng wáng chéng nián shí wǔ, yī jiù yīng guān. yǒu sī yì zòu:" lǐ shí wǔ chéng tóng. guó jūn shí wǔ ér shēng zǐ, yǐ míng kě guān zhī yí. yòu hàn wèi qiǎn shǐ guān zhū wáng, fēi gǔ diǎn." yú shì zhì yí, wáng shí wǔ ér guān, suì gé shǐ mìng. xián níng èr nián qiū rùn jiǔ yuè, qiǎn shǐ guān rǔ nán wáng jiǎn. huì dì yǐ zhēng yuè jǐng wǔ, guān tài zǐ qì, nǎi miào jiàn. huái dì yì yǐ zhēng yuè guān huáng tài zǐ.
晋惠帝之为太子,将冠,武帝临轩,使兼司徒高阳王珪加冠,兼光禄大夫、屯骑校尉华廙赞冠。(武、惠冠太子,冠讫,皆即庙见,斯亦拟在庙之仪。)泰始六年,南宫王承年十五,依旧应冠。有司议奏:“礼十五成童。国君十五而生子,以明可冠之宜。又汉魏遣使冠诸王,非古典。”於是制仪,王十五而冠,遂革使命。咸宁二年秋闰九月,遣使冠汝南王柬。惠帝以正月景午,冠太子讫,乃庙见。怀帝亦以正月冠皇太子。
sòng guān huáng tài zǐ jí fān wáng yǐ yī jiā.
宋冠皇太子及藩王以一加。
qí wǔ dì sūn nán jùn wáng zhāo yè guān, cóng shàng shū lìng wáng jiǎn yì, shǐ tài cháng chí jié yī jiā guàn, dà hóng lú wèi zàn, jiào jiǔ zhī yí, guó guān péi wèi, bài hè rú cháng. qí rì, nèi wài èr pǐn qīng guān yǐ shàng, yì gōng chē mén jí hè, bìng yì dōng gōng nán mén tōng jiān. bié rì shàng lǐ, gōng chén yì yì mén chēng qìng, rú shàng tái zhī yí. jì guān zhī hòu, kè rì yè miào. jiǎn yì yuē:" huáng sūn guān shì, lì dài suǒ wú, lǐ suī yǒu dí zǐ wú dí sūn, rán nán jùn wáng tǐ zì chǔ huī, shí wéi guó zhòng, yuán fú zhī diǎn, yí yì liè fān. yī yú zhū wáng zé qīng, tóng yú chǔ huáng zé zhòng. àn shì guān lǐ:' zhǔ rén xuán guān cháo fú.' zhù yún:' zhǔ rén, guān zhě zhī fù xiōng yě.' xún qí yán fù jí xiōng, zé míng zǔ zài, fù bù wéi zhǔ yě. yòu chūn qiū zhī yì,' bù yǐ fù mìng cí wáng fù mìng', zé huáng tài zǐ wú zhuān yòng zhī dào. yí shǐ tài cháng chí jié yī jiā guàn." bìng zhuàn lì zàn guān jiào jiǔ èr cí, bù yī fān guó. zhào kě yě. zhù cí yuē:" huáng dì shǐ jǐ shì zhōng tài cháng wǔ ān hóu xiāo huì běn jiā nán jùn wáng guān. shì rì jiè bīn, zhào jiā yuán fú. qì ěr yòu zhì, cóng jué chéng dé. qīn xián shǐ néng, kè chóng jǐng fú." jiào jiǔ cí yuē:" zhǐ jiǔ jì qīng, jiā jiàn jì yíng. xiōng dì jù zài, shū shèn yí xíng. yǒng yǒng méi shòu, yú mù sī níng." míng dì guān tài zǐ yòng zhēng yuè.
齐武帝孙南郡王昭业冠,从尚书令王俭议,使太常持节一加冠,大鸿胪为赞,醮酒之仪,国官陪位,拜贺如常。其日,内外二品清官以上,诣公车门集贺,并诣东宫南门通笺。别日上礼,宫臣亦诣门称庆,如上台之仪。既冠之后,克日谒庙。(俭议曰:“皇孙冠事,历代所无,礼虽有嫡子无嫡孙,然南郡王体自储晖,实惟国重,元服之典,宜异列藩。依於诸王则轻,同於储皇则重。按士冠礼:'主人玄冠朝服。'注云:'主人,冠者之父兄也。'寻其言父及兄,则明祖在,父不为主也。又春秋之义,'不以父命辞王父命',则皇太子无专用之道。宜使太常持节一加冠。”并撰立赞冠醮酒二辞,不依藩国。诏可也。)祝辞曰:”皇帝使给事中、太常、武安侯萧惠本加南郡王冠。筮日戒宾,肇加元服。弃尔幼志,从厥成德。亲贤使能,克崇景福。”醮酒辞曰:“旨酒既清,嘉荐既盈。兄弟具在,淑慎仪形。永永眉寿,於穆斯宁。”明帝冠太子用正月。
liáng wǔ dì tiān jiàn shí sān nián zhēng yuè, guān tài zǐ yú tài jí diàn, xiū qián dài zhī yí.
梁武帝天监十三年正月,冠太子於太极殿,修前代之仪。
hòu wèi xiào wén dì guān huáng tài zǐ xún yú miào. zhào yuē:" sī mǎ biāo hàn zhì: hàn dì yǒu sì jiā guàn, yī zī bù, èr jìn xián, sān wǔ biàn, sì tòng tiān. zhèn jiàn jiā yǔ guān sòng piān, sì jiā guàn, gōng yě. jiā yǔ, kǒng zǐ zhī yán, yǔ zhèng jīng hé yì? zhū rú hū sī mǎ biāo zhì, zhì shǐ tiān zǐ zhī zǐ, ér xíng shì guān. zhèn yǐ wéi yǒu bīn, zhū rú jiē yǐ wéi wú bīn. kǒng shì suǒ yún' fěi rán chéng zhāng', qí sī zhī wèi yǐ."
后魏孝文帝冠皇太子恂於庙。诏曰:“司马彪汉志:汉帝有四加冠,一缁布,二进贤,三武弁,四通天。朕见家语冠颂篇,四加冠,公也。家语,孔子之言,与正经何异?诸儒忽司马彪志,致使天子之子,而行士冠。朕以为有宾,诸儒皆以为无宾。孔氏所云'斐然成章',其斯之谓矣。”
běi qí zhì, huáng tài zǐ guān, zé tài wèi yǐ zhì bì gào qī miào. zé rì lín xuān, yǒu sī gōng zhàng yú chóng zhèng diàn. zhōng yán, huáng tài zǐ kōng dǐng zé gōng fú chū, lì dōng jiē zhī nán, xī miàn. shǐ zhě rù, lì xī jiē zhī nán, dōng miàn. shòu zhào qì, rù shì guàn zhì, chū, nán miàn. shǐ zhě jìn yī, yì guān xí, xī miàn zuò. guāng lù qīng guàn qì, yì tài zǐ qián guì zhì. shǐ zhě yòu guàn, fèng jìn xián sān liáng guān, zhì tài zǐ qián, dōng miàn zhù, tuō kōng dǐng zé, jiā guàn. tài zǐ xìng, rù shì gēng yī, chū, yòu nán miàn jiù xí. guāng lù qīng guàn zhì. shǐ zhě yòu guàn zhù, tuō sān liáng guān, zài jiā yuǎn yóu guān. tài zǐ yòu rù shì gēng yī. shè xí zhōng yíng zhī xī, shǐ zhě yī jiù xí, nán miàn. guāng lù qīng xǐ jué zhuó lǐ, shǐ zhě yì xí qián, běi miàn zhù. tài zǐ bài, shòu lǐ, jí xí zuò, jì zhī, cuì zhī, diàn jué, jiàng jiē, fù běn wèi, xī miàn. sān shī sān shǎo jí zài wèi qún guān bài shì qì. yòu zé rì huì gōng chén, yòu zé rì yè miào.
北齐制,皇太子冠,则太尉以制币告七庙。择日临轩,有司供帐於崇正殿。中严,皇太子空顶帻公服出,立东阶之南,西面。使者入,立西阶之南,东面。受诏讫,入室盥栉,出,南面。使者进揖,诣冠席,西面坐。光禄卿盥讫,诣太子前跪栉。使者又盥,奉进贤三梁冠,至太子前,东面祝,脱空顶帻,加冠。太子兴,入室更衣,出,又南面就席。光禄卿盥栉。使者又盥祝,脱三梁冠,再加远游冠。太子又入室更衣。设席中楹之西,使者揖就席,南面。光禄卿洗爵酌醴,使者诣席前,北面祝。太子拜,受醴,即席坐,祭之,啐之,奠爵,降阶,复本位,西面。三师、三少及在位群官拜事讫。又择日会宫臣,又择日谒庙。
suí zhì, huáng tài zǐ jiāng guān, qián yī rì, dì zhāi yú dà xīng diàn. tài zǐ yǔ bīn zàn jí yù cóng guān, zhāi yú zhèng qǐn. qí rì zhì míng, yǒu sī gào miào, gè shè yán yú zuò. dì gǔn miǎn jí yù zuò. bīn yī tài zǐ jìn, shēng yán, xī xiàng zuò. zàn guān zhě zuò zhì, shè lí. bīn guàn qì, chū jiā zī bù guān, zàn guān jìn shè kuǐ qiū guǐ qiè yīng. bīn yī tài zǐ shì dōng xù, yī xuán yī sù shang yǐ chū. zàn zhě yòu zuò zhì, bīn jìn jiā yuǎn yóu guān. gǎi fú qì, bīn yòu shòu miǎn. tài zǐ shì dōng xù, gǎi fú yǐ chū. bīn yī tài zǐ nán miàn lì, bīn shòu lǐ, jìn yán qián, běi miàn lì zhù, zhī yòu qiè. tài zǐ bài shòu zhì. bīn fù wèi, dōng miàn dá bài. zàn zhě fèng zhuàn yú yán qián, tài zǐ jì diàn. lǐ bì, jiàng yán, jìn dāng yù, dōng miàn bài. nà yán chéng zhào, yì tài zǐ jiè qì, tài zǐ bài. zàn zhě yǐn tài zǐ jiàng zì xī jiē. bīn shǎo jìn, zì zhī. zàn zhě yǐn tài zǐ jìn, lì yú tíng, dōng miàn. zhū qīn bài qì, zàn zhě bài, tài zǐ jiē dá bài. yǔ bīn zàn jù fù wèi. nà yán chéng zhào jiàng, mìng lìng yǒu sī zhì lǐ. bīn zàn yòu bài. dì fù jiàng zuò jiē xià, bài, tài zǐ yǐ xià jiē bài. dì chū, gēng yī hái gōng. tài zǐ cóng zhì quē, yīn rù jiàn huáng hòu bài ér hái.
隋制,皇太子将冠,前一日,帝斋於大兴殿。太子与宾赞及预从官,斋於正寝。其日质明,有司告庙,各设筵於阼。帝衮冕即御座。宾揖太子进,升筵,西向坐。赞冠者坐栉,设纚。宾盥讫,初加缁布冠,赞冠进设頍(丘癸切)缨。宾揖太子適东序,衣玄衣素裳以出。赞者又坐栉,宾进加远游冠。改服讫,宾又受冕。太子適东序,改服以出。宾揖太子南面立,宾受醴,进筵前,北面立祝,(之又切。)太子拜受觯。宾复位,东面答拜。赞者奉馔於筵前,太子祭奠。礼毕,降筵,进当御,东面拜。纳言承诏,诣太子戒讫,太子拜。赞者引太子降自西阶。宾少进,字之。赞者引太子进,立於庭,东面。诸亲拜讫,赞者拜,太子皆答拜。与宾赞俱复位。纳言承诏降,命令有司致礼。宾赞又拜。帝复降阼阶下,拜,太子以下皆拜。帝出,更衣还宫。太子从至阙,因入见皇后拜而还。
dà táng zhēn guān wǔ nián zhēng yuè, yǒu sī shàng yán:" huáng tài zǐ jiāng xíng guān lǐ, yí yòng èr yuè wèi jí, qǐng zhuī bīng yǐ bèi yí zhù." tài zōng yuē:" jīn dōng zuò fāng xìng, kǒng fáng nóng shì." lìng gǎi yòng shí yuè, tài zǐ shǎo bǎo xiāo yǔ zòu chēng:" zhǔn yīn yáng jiā, yòng èr yuè wèi shèng." shàng yuē:" yīn yáng jū jì, zhèn suǒ bù xíng. ruò dòng jìng bì yī yīn yáng, bù gù lǐ yì, yù qiú fú yòu, qí kě dé hū! ruò suǒ xíng jiē zūn zhèng dào, zì rán dāng yǔ jí huì. qiě jí xiōng zài rén, qǐ jiǎ yīn yáng jū jì? nóng shí shén yào, bù kě zàn shī." kāi yuán liù nián, shì zhōng sòng jǐng shàng biǎo yuē:" chén fú yǐ tài cháng zhuàng, zhǔn dōng gōng diǎn jì, yǒu shàng lǐ zhī yí. jǐn àn shàng lǐ fēi gǔ, cóng nán qí hòu wèi fāng shǐ yǒu cǐ shì. ér chuí gǒng shén lóng, gèng shàn qí dào, qún chén liǎn qián xiàn shí, jūn shàng hòu cì dá zhī, gū xī shī ēn, fāng biàn qiú lì. huáng tài zǐ guān nǎi shèng lǐ, zì rán hé yǒu xī lài. shàng tái dōng gōng liǎng chù yàn huì, fēi bù yōu hòu. qí shàng lǐ yí tíng qí yí." jù kāi yuán lǐ.
大唐贞观五年正月,有司上言:“皇太子将行冠礼,宜用二月为吉,请追兵以备仪注。”太宗曰:“今东作方兴,恐妨农事。”令改用十月,太子少保萧瑀奏称:”准阴阳家,用二月为胜。”上曰:“阴阳拘忌,朕所不行。若动静必依阴阳,不顾礼义,欲求福祐,其可得乎!若所行皆遵正道,自然当与吉会。且吉凶在人,岂假阴阳拘忌?农时甚要,不可暂失。”开元六年,侍中宋璟上表曰:“臣伏以太常状,准东宫典记,有上礼之仪。谨按上礼非古,从南齐、后魏方始有此事。而垂拱、神龙,更扇其道,群臣敛钱献食,君上厚赐答之,姑息施恩,方便求利。皇太子冠乃盛礼,自然合有锡赉。上台东宫两处宴会,非不优厚。其上礼宜停其仪。”具开元礼。
zhū hóu dài fū shì guān xià zhōu hòu hàn jìn dà táng
诸侯大夫士冠(夏 周 后汉 晋 大唐)
xià xiǎo zhèng jì: èr yuè, guàn zi zhī shí yě.
夏小正记:二月,冠子之时也。
zhōu zhì, jì shì yǐ lì zhū hóu, xiàng xián yě. xiàng, fǎ yě. wèi zǐ sūn néng fǎ qí xiān zǔ zhī xián, gù shǐ zhī jì shì. zhū hóu zhī zǐ guān, yì yòng shì lǐ yě. guān lǐ, shì rì shì bīn, guān yú zuò, jiào yú kè wèi, sān jiā mí zūn. zuò wèi zhǔ rén zhī běi yě. dí zǐ guān yú zuò, ruò bù lǐ, zé jiào yòng jiǔ. yú kè wèi, jìng ér chéng zhī yě. hù xī wèi kè wèi. shù zǐ guān yú fáng hù wài, yòu yīn jiào yān, bù dài fù yě. guān zhě chū jiā zī bù, cì jiā pí biàn, cì jiā jué biàn, měi jiā yì zūn, suǒ yǐ yì chéng yě. yǐ guān ér zì zhī. chéng rén zhī dào yě, zì suǒ yǐ xiāng zūn yě. jiàn yú mǔ, mǔ bài zhī. jiàn yú xiōng dì, xiōng dì bài zhī. chéng rén ér yǔ wèi lǐ.
周制,继世以立诸侯,象贤也。(象,法也。为子孙能法其先祖之贤,故使之继世。诸侯之子冠,亦用士礼也。)冠礼,筮日筮宾,冠於阼,醮於客位,三加弥尊。(阼谓主人之北也。嫡子冠於阼,若不醴,则醮用酒。於客位,敬而成之也。户西为客位。庶子冠於房户外,又因醮焉,不代父也。冠者初加缁布,次加皮弁,次加爵弁,每加益尊,所以益成也。)已冠而字之。(成人之道也,字所以相尊也。)见於母,母拜之。见於兄弟,兄弟拜之。(成人而与为礼。)
zuǒ zhuàn yuē:" jìn hóu wèn xiāng gōng nián, dài fū jì wǔ zi duì yuē:' huì yú shā suí zhī suì, guǎ jūn yǐ shēng.' jìn hóu yuē:' shí èr nián yǐ, shì wèi yī zhōng, yī xīng zhōng yě. guó jūn shí wǔ ér shēng zǐ, guān ér shēng zǐ, lǐ yě. jūn kě yǐ guān yǐ, dài fū hé wèi guān jù?' wǔ zi duì yuē:' jūn guān bì yǐ guàn xiǎng zhī lǐ xíng zhī, yǐ jīn shí zhī lè jié zhī, yǐ xiān jūn zhī tiāo chù zhī. jīn guǎ jūn zài háng, wèi kě jù yě. qǐng jí xiōng dì zhī guó ér jiǎ bèi yān.' jìn hóu yuē:' nuò.' gōng hái, jí wèi, guān yú chéng gōng zhī miào, jiǎ zhōng qìng yān, lǐ yě." dà dài lǐ gōng guān piān yún:" gōng guān sì jiā". jiā yǔ guān sòng yún" zhū hóu zhī zǐ, guān tóng yú shì".
左传曰:“晋侯问襄公年,大夫季武子对曰:'会於沙随之岁,寡君以生。'晋侯曰:'十二年矣,是谓一终,一星终也。国君十五而生子,冠而生子,礼也。君可以冠矣,大夫盍为冠具?'武子对曰:'君冠必以祼享之礼行之,以金石之乐节之,以先君之祧处之。今寡君在行,未可具也。请及兄弟之国而假备焉。'晋侯曰:'诺。'公还,及卫,冠於成公之庙,假钟磬焉,礼也。”(大戴礼公冠篇云:“公冠四加”。家语冠颂云”诸侯之子,冠同於士”。)
shì, nán zǐ èr shí ér guān. hàn dài shèng yún:" nán zǐ, yáng yě. yáng chéng yú yīn. ǒu shù qǐ yú èr, zhōng èr shí, wèi zhī xiǎo chéng, ér guān." zhèng xuán yún:" rèn shì zhí, jū shì wèi, gù qū lǐ yún, èr shí yuē ruò guàn." kǒng yǐng dá yún:" shí jiǔ yǐ xià wèi shāng. shēn yǒu dé xíng, yòu wèi dài fū, zé bù dài èr shí ér guān." jiāng guān, shì rì yú miào mén. miào, mí miào yě. guān bì shì rì yú miào mén zhě, zhòng yǐ chéng rén zhī lǐ. bù yú táng zhě, xián shī zhī líng yóu miào shén. zhǔ rén xuán guān, cháo fú, zī dài, sù bì, jí wèi yú mén dōng, xī miàn. zhǔ rén, jiāng guān zhě zhī fù xiōng yě. xuán guān, wěi mào yě. cháo fú zhě, shí wǔ shēng bù yī ér sù shang yě. yī bù yán sè zhě, yī yǔ guān tóng yě. shì bì cháo fú zhě, zūn shī guī zhī dào yě. zī dài, hēi zēng dài yě. shì dài bó èr cùn, zài liáo sì cùn, qū chuí sān chǐ. sù bì, bái wéi bì yě. fán rǎn hēi, wǔ rù wèi zōu, liù rù wèi xuán, wèi zī. yǒu sī rú zhǔ rén fú, jí wèi yú xī fāng, dōng miàn běi shàng. shì yǔ xí suǒ guà zhě, jù zhuàn yú xī shú. bù xí yú mén zhōng, niè xī yù wài, xī miàn. shì rén zhí cè, chōu shàng dú, jiān zhí zhī, jìn, shòu mìng yú zhǔ rén. zǎi zì yòu shǎo tuì zàn mìng. shì rén xǔ nuò, yòu hái, jí xí zuò, xī miàn. guà zhě zài zuǒ. zú shì, shū guà, zhí yǐ shì zhǔ rén. zhǔ rén shòu shì, fǎn zhī. shì rén hái, dōng miàn, lǚ zhàn, zú, jìn gào jí. ruò bù jí, zé shì yuǎn rì rú chū yí. xún zhī wài rì.
士,男子二十而冠。(汉戴圣云:“男子,阳也。阳成於阴。偶数起於二,终二十,谓之小成,而冠。”郑玄云:”任士职,居士位,故曲礼云,二十曰弱冠。”孔颖达云:“十九以下为殇。身有德行,幼为大夫,则不待二十而冠。”)将冠,筮日於庙门。(庙,祢庙也。冠必筮日於庙门者,重以成人之礼。不於堂者,嫌蓍之灵由庙神。)主人玄冠,朝服,缁带,素韠,即位于门东,西面。(主人,将冠者之父兄也。玄冠,委貌也。朝服者,十五升布衣而素裳也。衣不言色者,衣与冠同也。筮必朝服者,尊蓍龟之道也。缁带,黑缯带也。士带博二寸,再缭四寸,屈垂三尺。素韠,白韦韠也。凡染黑,五入为緅,六入为玄,为缁。)有司如主人服,即位于西方,东面北上。筮与席、所卦者,具馔于西塾。布席于门中,闑西阈外,西面。筮人执筴,抽上韇,兼执之,进,受命於主人。宰自右少退赞命。筮人许诺,右还,即席坐,西面。卦者在左。卒筮,书卦,执以示主人。主人受视,反之。筮人还,东面,旅占,卒,进告吉。若不吉,则筮远日如初仪。(旬之外日。)
zhǔ rén jiè bīn, jiè, gào yě. bīn, zhǔ rén zhī liáo yǒu yě. jiāng guàn zi, gù jiù gào shǐ lái. yuē:" mǒu yǒu zi, mǒu jiāng jiā bù yú qí shǒu, yuàn wú zi jiào zhī." bīn duì yuē:" mǒu bù mǐn, kǒng bù néng gòng shì, yǐ bìng wú zi, gǎn cí." bìng yóu rǔ yě. gòng yīn gōng. zhǔ rén yuē:" mǒu yóu yuàn wú zi zhī zhōng jiào zhī." bīn duì yuē:" wú zi zhòng yǒu mìng, mǒu gǎn bù cóng." zhǔ rén zài bài, bīn dá bài. zhǔ rén tuì, bīn bài sòng. tuì, qù guī yě.
主人戒宾,(戒,告也。宾,主人之僚友也。将冠子,故就告使来。)曰:“某有子,某将加布於其首,愿吾子教之。”宾对曰:“某不敏,恐不能共事,以病吾子,敢辞。”(病犹辱也。共音恭。)主人曰:“某犹愿吾子之终教之。”宾对曰:“吾子重有命,某敢不从。”主人再拜,宾答拜。主人退,宾拜送。(退,去归也。)
qián qī sān rì, shì bīn, rú qiú rì zhī yí. xián zhě héng jí, guān bì shì rì shì bīn zhě, suǒ yǐ jìng guān shì zhòng guān lǐ zhě yě. nǎi sù bīn. bīn rú zhǔ rén fú, chū mén zuǒ, xī miàn zài bài zhǔ rén dōng miàn dá bài, sù, jìn yě. rú zhǔ rén fú, cháo fú. nǎi sù yuē:" mǒu jiāng jiā bù yú mǒu zhī shǒu, wú zǐ jiāng lì zhī, gǎn sù." bīn duì yuē:" gǎn bù sù xìng." zhǔ rén zài bài, bīn dá bài. zhǔ rén tuì, bīn bài sòng. nǎi sù bīn zhě, qīn xiāng jiàn, zhì qí cí. sù zàn guān zhě yī rén, yì rú zhī. zàn guān zhě, zuǒ bīn wèi guān shì zhě.
前期三日,筮宾,如求日之仪。(贤者恒吉,冠必筮日筮宾者,所以敬冠事、重冠礼者也。)乃宿宾。宾如主人服,出门左,西面再拜;主人东面答拜,(宿,进也。如主人服,朝服。)乃宿曰:“某将加布於某之首,吾子将莅之,敢宿。”宾对曰:”敢不夙兴。”主人再拜,宾答拜。主人退,宾拜送。(乃宿宾者,亲相见,致其辞。)宿赞冠者一人,亦如之。(赞冠者,佐宾为冠事者。)
guān rì sù xìng, shè xǐ, zhí yú dōng róng. róng, wū yì yě. chén fú yú fáng zhōng xī yōng xià, dōng lǐng, běi shàng. guān shí xiān yòng bēi fú, gù běi shàng, biàn. jué biàn fú: xūn shang, chún yī, zī dài, mèi gé. cǐ zhù jūn jì zhī fú. jué biàn, miǎn zhī cì yě, qí sè chì ér wēi hēi, rú jué tóu rán. yòng bù sān shí shēng. xūn shang, qiǎn jiàng shang yě. chún yī, sī yī yě. mèi yīn mèi, gé yīn gé. pí biàn fú: sù jī, zī dài, sù bì. cǐ yǔ jūn shì shuò zhī fú yě. pí biàn zhě, yǐ bái lù pí wèi guān, xiàng shàng gǔ yě. jī yóu pì yě, yǐ sù wèi shang, pì cù yào zhōng. yī bù yì yǐ shí wǔ shēng, qí sè xiàng yān. xuán duān: xuán shang huáng cháng zá shang kě yě, zī dài, jué bì. cǐ mò xī yú cháo zhī fú. xuán duān jí cháo fú zhī yī yì qí shang ěr. shàng shì xuán shang, zhōng shì huáng cháng, xià shì zá shang. zá shang zhě, qián xuán hòu huáng. shì jiē jué wéi wèi bì, qí jué tóng. bù yǐ xuán guān míng fú zhě, wèi zī bù guān chén zhī. zī bù guān kuǐ xiàng, qīng zǔ yīng shǔ yú kuǐ zī lí, guǎng zhōng fú, zhǎng liù chǐ pí biàn jī jué biàn jī zī zǔ hóng, xūn biān: tóng qiè. zī bù guān wú jī, zhe kuǐ, wéi fà jì, jié xiàng zhōng, yú wèi sì zhuì yǐ gù guān, xiàng zhōng yǒu sī qū, yì yóu gù kuǐ zhī wèi ěr. jīn wèi guān jī zhě, zhe juǎn zé, kuǐ xiàng zhī suǒ shēng yě. shǔ yóu zhe yě. lí jīn zhī zé liáng. zhōng, chōng yě. lí yī fú zhǎng liù chǐ, zú yǐ tāo fā ér jié zhī yǐ. jī, jīn zhī zān. yǒu jī zhě qū zǔ wèi hóng, chuí wèi shì wú jī zhě yīng ér jié qí tiáo. xūn biān, zǔ cè chì yě. tóng qiè wèi cǐ shàng liù wù. suí fāng yuē qiè. suí yīn tā guǒ qiè. zhì shí yú dān, dān, sì yě. pú yán èr, zài nán. fū chén yuē yán, jí zhī yuē xí. shàng zhòng zhě jiē yán xí, qǔ xiāng chéng jí zhī yì, zài dì duō yán yán yě. cè zūn yī wǔ lǐ, zài fú běi. cè yóu tè yě, wú xuán jiǔ yě. jué biàn pí biàn zī bù guān, gè yī suǎn, sū guǎn qiè. zhí yǐ dài yú xī diàn nán, nán miàn, dōng shàng. suǎn, jīn shí guān xiāng. zhí zhī zhě, yǒu sī yě.
冠日夙兴,设洗,直於东荣。(荣,屋翼也。)陈服於房中西墉下,东领,北上。(冠时先用卑服,故北上,便。)爵弁服:纁裳,纯衣,缁带,韎韐。(此助君祭之服。爵弁,冕之次也,其色赤而微黑,如爵头然。用布三十升。纁裳,浅绛裳也。纯衣,丝衣也。韎音妹,韐音閤。)皮弁服:素积,缁带,素韠。(此与君视朔之服也。皮弁者,以白鹿皮为冠,象上古也。积犹辟也,以素为裳,辟蹙要中。衣布亦以十五升,其色象焉。)玄端:玄裳、黄裳、杂裳可也,缁带,爵韠。(此莫夕於朝之服。玄端即朝服之衣易其裳耳。上士玄裳,中士黄裳,下士杂裳。杂裳者,前玄后黄。士皆爵韦为韠,其爵同。不以玄冠名服者,为缁布冠陈之。)缁布冠頍项,青组缨属於頍;缁纚,广终幅,长六尺;皮弁笄;爵弁笄;缁组纮,纁边:同箧。(缁布冠无笄,著頍,围发际,结项中,隅为四缀以固冠,项中有〈糹屈〉,亦由固頍之为耳。今未冠笄者,著卷帻,頍象之所生也。属犹著也。纚今之帻梁。终,充也。纚一幅长六尺,足以韬发而结之矣。笄,今之簪。有笄者屈组为纮,垂为饰;无笄者缨而结其条。纁边,组侧赤也。同箧谓此上六物。隋方曰箧。隋音他果切。)栉实於箪,(箪,笥也。)蒲筵二,在南。(敷陈曰筵,藉之曰席。上重者皆言席,取相承藉之义,在地多言筵也。)侧樽一甒醴,在服北。(侧犹特也,无玄酒也。)爵弁、皮弁、缁布冠,各一匴,(苏管切。)执以待於西坫南,南面,东上。(匴,今时冠箱。执之者,有司也。)
zhǔ rén xuán duān jué bì, lì zuò jiē xià, zhí dōng xù, xī xiàng. xuán duān, shì rù miào fú yě. jué bì, wèi qiǎn chì sè wéi wèi bì. xiōng dì bì zhěn xuán, lì yú xǐ dōng, xī miàn běi shàng. xiōng dì, zhǔ rén qīn qī yě. bì yóu jǐn. zhěn, tóng yě. tóng xuán yī xuán shang zī dài zī bì. zhěn yīn zhī rěn qiè. bīn zhě xuán duān, fù dōng shú. mén nèi dōng táng, fù zhī běi miàn. jiāng guān zhě cǎi yī jì, zài fáng zhōng, nán miàn. cǎi yī, wèi guān suǒ fú. fán tóng zǐ zī bù yī jǐn yuán, jǐn shēn bìng niǔ, jǐn shù fà, jiē zhū jǐn yě. jì, jié fà yě.
主人玄端爵韠,立阼阶下,直东序,西向。(玄端,士入庙服也。爵韠,谓浅赤色韦为韠。)兄弟毕袗玄,立於洗东,西面北上。(兄弟,主人亲戚也。毕犹尽。袗,同也。同玄衣、玄裳、缁带、缁韠。袗音之忍切。)傧者玄端,负东塾。(门内东堂,负之北面。)将冠者采衣紒,在房中,南面。(采衣,未冠所服。凡童子缁布衣锦缘,锦绅并纽,锦束发,皆朱锦也。紒,结发也。)
bīn zhì, zhǔ rén bài yíng yú wài mén zhī wài, yī ràng ér rù. zhǔ rén shēng, lì yú dōng xù duān, xī miàn. bīn xī xù, dōng miàn. zhǔ rén bīn jù shēng, lì xiāng xiāng. zàn zhě guàn yú xǐ, xī shēng, lì yú fáng zhōng, xī miàn nán shàng. guàn yú xǐ xī, yóu bīn jiē shēng yě. lì yú fáng zhōng, jìn qí shì yě. nán shàng, zūn yú zhǔ rén zhī zàn zhě.
宾至,主人拜迎於外门之外,揖让而入。主人升,立於东序端,西面。宾西序,东面。(主人宾俱升,立相乡。)赞者盥于洗,西升,立于房中,西面南上。(盥于洗西,由宾阶升也。立于房中,近其事也。南上,尊于主人之赞者。)
zhǔ rén zhī zàn zhě, yán yú dōng xù, shǎo běi, xī miàn. dí zǐ guān yú zuò, shǎo běi, bì zhǔ rén yě. ruò shù zǐ zé guān yú hù wài, nán miàn, suì jiào yān. bù yú kè wèi zhě, bù dài fù, chéng ér bù zūn. jiāng guān zhě chū fáng, nán miàn. zàn zhě diàn lí jī zhì yú yán nán duān. zàn zhě, bīn zhī zàn guān zhě yě. diàn, tíng yě. bīn yī jiāng guān zhě jí yán zuò. zàn zhě zuò zhì, shè lí. bīn jiàng xī jiē yī děng, zhí guān zhě shēng yī děng, dōng miàn shòu bīn. guān, zī bù guān. bīn yòu shǒu zhí xiàng, zuǒ shǒu zhí qián, jìn róng, jìn róng zhě, xíng xiáng ér qián qiāng yān. nǎi zhù yuē:" lìng yuè jí rì, shǐ jiā yuán fú, qì ěr yòu zhì, shùn ěr chéng dé, shòu kǎo wéi qí, jiè ěr jǐng fú." yuán, shǒu yě. qí, xiáng. jiè jǐng, jiē dà yě. zuò nǎi guān, xìng, fù wèi. zàn zhě zú. zú wèi shè kuǐ xiàng, jié yīng. guān zhě xìng, bīn yī zhī, shì fáng, fú xuán duān jué bì, chū fáng nán miàn. fù chū fáng nán miàn zhě, yī jiā lǐ chéng, guān zhòng yǐ róng tǐ.
主人之赞者,筵於东序,少北,西面。(嫡子冠於阼,少北,避主人也。若庶子则冠於户外,南面,遂醮焉。不於客位者,不代父,成而不尊。)将冠者出房,南面。赞者奠纚、笄、栉於筵南端。(赞者,宾之赞冠者也。奠,停也。)宾揖将冠者即筵坐。赞者坐栉,设纚。宾降西阶一等,执冠者升一等,东面授宾。(冠,缁布冠。)宾右手执项,左手执前,进容,(进容者,行翔而前跄焉。)乃祝曰:”令月吉日,始加元服,弃尔幼志,顺尔成德,寿考维祺,介尔景福。”(元,首也。祺,祥。介、景,皆大也。)坐乃冠,兴,复位。赞者卒。(卒谓设頍项,结缨。)冠者兴,宾揖之,適房,服玄端爵韠,出房南面。(复出房南面者,一加礼成,观众以容体。)
bīn yī zhī jí yán, jiàng èr děng, shòu pí biàn, yòu shǒu zhí xiàng, zuǒ shǒu zhí qián, jìn, zhù yuē:" jí rì lìng chén, nǎi shēn ěr fú, jìng ěr wēi yí, shū shèn ěr dé, méi shòu wàn nián, yǒng shòu hú fú." shēn, zhòng yě. hú yóu xiá yuǎn wú qióng yě. jīn àn gǔ xùn, hú bù xùn xiá, yí hú dāng wèi gǔ, gǔ xùn wèi dà. huò dāng shí chuán xiě miù wù, zhèng xuán bù jiā shěn zhèng, yì duàn wèi xiá ěr. jiā zhī rú chū, fù wèi, zàn zhě zú hóng. zú hóng, wèi xì shǔ yě. xìng, bīn yī zhī, shì fáng, fú sù jī sù bì, róng, chū fáng nán miàn. róng zhě, zài jiā mí chéng, qí yí yì fán.
宾揖之即筵,降二等,受皮弁,右手执项,左手执前,进,祝曰:”吉日令辰,乃申尔服,敬尔威仪,淑慎尔德,眉寿万年,永受胡福。”(申,重也。胡犹遐远无穷也。今按诂训,胡不训遐,疑胡当为嘏,嘏训为大。或当时传写谬误,郑玄不加审正,臆断为遐耳。)加之如初,复位,赞者卒纮。(卒纮,谓系属也。)兴,宾揖之,適房,服素积素韠,容,出房南面。(容者,再加弥成,其仪益繁。)
bīn jiàng sān děng, zhì dì yě. shòu jué biàn, jìn, zhù yuē:" yǐ suì zhī zhèng, yǐ yuè zhī lìng, xián jiā ěr fú, xiōng dì jù zài, yǐ chéng jué dé, huáng gǒu wú jiāng, shòu tiān zhī qìng." zhèng yóu shàn yě. jiā zhī, fú xūn shang mèi gé, qí tā rú jiā pí biàn zhī yí. tā wèi zú hóng róng chū. chè pí biàn guān zhì yán, rù yú fáng. zhǔ rén zàn zhě chè zhī.
宾降三等,(至地也。)受爵弁,进,祝曰:“以岁之正,以月之令,咸加尔服,兄弟具在,以成厥德,黄耇无疆,受天之庆。”(正犹善也。)加之,服纁裳韎韐,其他如加皮弁之仪。(他谓卒纮容出。)彻皮弁、冠、栉、筵,入於房。(主人赞者彻之。)
yán yú hù xī, nán miàn. yán zhǔ rén zhī zàn yě. zàn zhě xǐ yú fáng zhōng, cè zhuó lǐ, jiā sì, fù zhī, miàn yè. bīn yī guān zhě jiù yán, yán xī nán miàn. bīn shòu lǐ yú hù dōng, yán qián běi miàn, cí yuē:" gān lǐ wéi hòu, jiā jiàn lìng fāng, bài shòu jì zhī, yǐ dìng ěr xiáng, chéng tiān zhī xiū, shòu kǎo bù wàng." jiā, shàn yě. jiā jiàn wèi pú hǎi. fāng, xiāng. bù wàng, zhǎng yǒu lìng míng. guān zhě yán xī bài, shòu zhì, bīn dōng miàn dá bài. yán xī bài, nán miàn bài yě. bīn hái, dá bài yú xī xù zhī wèi. dōng miàn zhě, míng chéng rén yǔ wèi lǐ, yì yú dá zhǔ rén.
筵於户西,南面。(筵主人之赞也。)赞者洗于房中,侧酌醴,加柶,覆之,面叶。宾揖冠者就筵,筵西南面。宾受醴於户东,筵前北面,辞曰:”甘醴惟厚,嘉荐令芳,拜受祭之,以定尔祥,承天之休,寿考不忘。”(嘉,善也。嘉荐谓脯醢。芳,香。不忘,长有令名。)冠者筵西拜,受觯,宾东面答拜。(筵西拜,南面拜也。宾还,答拜於西序之位。东面者,明成人与为礼,异於答主人。)
guān zhě diàn zhì yú jiàn dōng, jiàng yán, běi miàn zuò, qǔ pú, jiàng zì xī jiē, shì dōng bì, běi miàn jiàn yú mǔ. jiàn dōng, jiàn zuǒ yě. shì dōng bì zhě, chū wéi mén yě. shí mǔ zài wéi mén zhī wài. fù rén rù miào yóu wéi mén yě. mǔ bài shòu, zi bài sòng, mǔ yòu bài. fù rén yú zhàng fū, suī qí zi, yóu xiá bài zhī. ruò guān zhě mǔ bù zài, zé shǐ rén shòu pú yú xī jiē xià. bù zài, wèi jí bìng huò guī níng. shǐ rén shòu pú ér hòu guī.
冠者奠觯於荐东,降筵,北面坐,取脯,降自西阶,適东壁,北面见於母。(荐东,荐左也。適东壁者,出闱门也。时母在闱门之外。妇人入庙由闱门也。)母拜受,子拜送,母又拜。(妇人於丈夫,虽其子,犹侠拜之。若冠者母不在,则使人受脯於西阶下。不在,谓疾病或归宁。使人受脯而后归。)
bīn jiàng, zhí xī xù, dōng miàn. zhǔ rén jiàng, fù chū wèi. chū wèi, chū zhì jiē ràng shēng zhī wèi yě. guān zhě lì yú xī jiē dōng, nán miàn. bīn zì zhī, yuē:" lǐ yí jì bèi, lìng yuè jí rì, zhāo gào ěr zì, yuán zì kǒng jiā, máo shì yōu yí, yí zhī yú gǔ, yǒng shòu bǎo zhī. yuē bó mǒu fǔ." bó zhòng shū jì, wéi qí suǒ dāng. yuán, yú yě. kǒng, shén yě. máo, juàn yě. yōu, suǒ yě. yú yóu wèi yě. gǔ, dà yě. bó zhòng shū jì, cháng yòu chēng yě. fǔ, zhàng fū zhī měi chēng. guān zhě duì. qí cí wèi wén.
宾降,直西序,东面。主人降,复初位。(初位,初至阶让升之位也。)冠者立於西阶东,南面。宾字之,曰:“礼仪既备,令月吉日,昭告尔字,爰字孔嘉,髦士攸宜,宜之於嘏,永受保之。曰伯某甫。”伯仲叔季,惟其所当。(爰,於也。孔,甚也。髦,隽也。攸,所也。於犹为也。嘏,大也。伯仲叔季,长幼称也。甫,丈夫之美称。)冠者对。(其辞未闻。)
bīn chū, zhǔ rén sòng yú miào mén wài. guān zhě jiàn yú xiōng dì, xiōng dì zài bài, guān zhě dá bài. jiàn zàn zhě xī miàn bài, yì rú zhī. rù jiàn gū zǐ rú jiàn mǔ. rù, rù qǐn mén. bú jiàn mèi, bēi yě.
宾出,主人送於庙门外。冠者见於兄弟,兄弟再拜,冠者答拜。见赞者西面拜,亦如之。入见姑姊如见母。(入,入寝门。不见妹,卑也。)
nǎi lǐ bīn yǐ yī xiàn zhī lǐ. yī xiàn zhě, zhǔ rén xiàn bīn ér yǐ, jí yàn. wú yà xiàn zhě xiàn cù chóu, bīn yǔ zhǔ rén gè liǎng jué ér lǐ chéng. zhǔ rén chóu bīn shù bó lì pí. yǐn bīn kè ér cóng zhī yǐ cái huò yuē chóu. shù bó, shí duān. lì pí, liǎng lù pí yě. zàn zhě jiē yǔ, zàn guān zhě wèi jiè. zàn zhě, zhòng bīn yě. jiē yǔ, yì yǐn jiǔ. jiè, bīn zhī fǔ, yǐ zàn wèi zhī, zūn zhī. bīn chū, zhǔ rén sòng yú wài mén wài, zài bài. guī bīn zǔ. yī xiàn zhī lǐ, yǒu jiàn yǒu zǔ. shǐ rén guī zhū bīn jiā. qí shēng wèi wén.
乃醴宾以一献之礼。(一献者,主人献宾而已,即燕。无亚献者献酢酬,宾与主人各两爵而礼成。)主人酬宾束帛、俪皮。(饮宾客而从之以财货曰酬。束帛,十端。俪皮,两鹿皮也。)赞者皆与,赞冠者为介。(赞者,众宾也。皆与,亦饮酒。介,宾之辅,以赞为之,尊之。)宾出,主人送於外门外,再拜。归宾俎。(一献之礼,有荐有俎。使人归诸宾家。其牲未闻。)
guān zhě yì fú, fú xuán guān, xuán duān, jué bì, diàn zhì jiàn yú jūn. suì yǐ zhì jiàn yú xiāng dài fū, xiāng xiān shēng. yì fú bù cháo fú zhě, fēi cháo shì yě. zhì, zhì yě. xiāng xiān shēng, xiāng zhōng lǎo rén wéi qīng dài fū zhì shì zhě.
冠者易服,服玄冠,玄端,爵韠,奠贽见於君。遂以贽见於乡大夫,乡先生。(易服不朝服者,非朝事也。贽,雉也。乡先生,乡中老人为卿大夫致仕者。)
fù mò ér guān, zé yǐ guān, sǎo dì ér jì yú mí. lú zhí yuē:" běn fù dàng chéng zhī, bù néng chéng, gù yǐ guān ér jì zhī, ruò chéng zhī yǐ." yǐ jì ér jiàn bó fù shū fù, ér hòu xiǎng guān zhě. lú zhí yuē:" yǐn bīn yě." zhèng xuán yuē:" xiǎng lǐ zhī." wáng sù yuē:" xiōng dì yǐn guān zhě shēn."
父殁而冠,则已冠,扫地而祭於祢。(卢植曰:“本父当成之,不能成,故已冠而祭之,若成之矣。”)已祭而见伯父、叔父,而后飨冠者。(卢植曰:”饮宾也。”郑玄曰:“享礼之。”王肃曰:”兄弟饮冠者身。”)
zēng zǐ wèn yuē:" jiāng guàn zi, guān zhě zhì, yī ràng ér rù, wén yǒu qí cuī dà gōng zhī sàng, rú zhī hé?" guān zhě, bīn jí zàn zhě. kǒng zǐ yuē:" nèi sàng zé fèi. wài sàng zé guān ér bù lǐ, chè zhuàn ér sǎo, jí wèi ér kū, rú guān zhě wèi zhì zé fèi. nèi sàng, tóng mén yě. bù lǐ, bù lǐ zi yě. qí fèi zhě, sàng chéng fú, yīn sàng guān yǐ. ruò jiāng guàn zi, wèi jí qī rì, ér yǒu qí cuī dà gōng xiǎo gōng zhī sàng, zé yīn sāng fú ér guān." fèi jí lǐ ér yīn sàng guān, jù chéng rén zhī fú yě. jí, zhì yě." chú sàng bù gǎi guān hū?" kǒng zǐ yuē:" tiān zǐ cì zhū hóu dài fū miǎn biàn fú yú tài miào, guī shè diàn, fú cì fú, yú sī hū yǒu guān jiào, wú guān lǐ."
曾子问曰:“将冠子,冠者至,揖让而入,闻有齐縗大功之丧,如之何?”(冠者,宾及赞者。)孔子曰:“内丧则废。外丧则冠而不醴,彻馔而扫,即位而哭,如冠者未至则废。(内丧,同门也。不醴,不醴子也。其废者,丧成服,因丧冠矣。)若将冠子,未及期日,而有齐縗、大功、小功之丧,则因丧服而冠。”(废吉礼而因丧冠,俱成人之服也。及,至也。)”除丧不改冠乎?”孔子曰:“天子赐诸侯大夫冕弁服於太庙,归设奠,服赐服,於斯乎有冠醮,无冠醴。”
yì yuē: guān zhě biǎo chéng rén zhī róng, zhèng zūn bēi zhī xù, ér lìng mǔ xiōng gū zǐ yǔ zhī jiāo bài, qǐ fēi hùn xiáo cháng yòu, dú luàn rén lún zhě hū? suǒ yán dá bài zhī wén, wèi bì zhōu gōng zhī zhǐ. dōng zhōu shuāi mò, wáng shì yǐ bēi, zhū hóu yú tiě, xuē qù diǎn fǎ, zhòng yǐ qín huáng dàng miè, shí wú yī cún. kuàng fù biān duàn jiǎn dù, chuán xiě é miù, xiān rú zhù shì, bù jiā cān xiáng, suì lìng hòu xué, yǒu suǒ yí wù. yòu àn jiǔ bài zhī yí, sù bài, jīn yī yě. zūn shǔ xīn qí bèi lǐ, niàn qí chéng rén, yǐ yī shì jìng, zài lǐ fēi shuǎng, biàn tóng pǐ dí, qiè wèi bù rán. běn zhì guān lǐ, zhèng cháng yòu zhī xù. zhèng kāng chéng zhù yún" xīn qí chéng rén yǔ wèi lǐ", ruò lìng mǔ xiōng jiāo bài, qǐ fēi chóng xū ér sǔn qí shí.
议曰:冠者表成人之容,正尊卑之序,而令母兄姑姊与之交拜,岂非混淆长幼,黩乱人伦者乎?所言答拜之文,未必周公之旨。东周衰末,王室已卑,诸侯逾僣,削去典法,重以秦皇荡灭,十无一存。况复编断简蠹,传写讹谬,先儒注释,不加参详,遂令后学,有所疑误。又按九拜之仪,肃拜,今揖也。尊属欣其备礼,念其成人,以揖示敬,在理非爽,便同匹敌,窃谓不然。(本制冠礼,正长幼之序。郑康成注云”忻其成人与为礼”,若令母兄交拜,岂非崇虚而损其实。)
hòu hàn hé xiū guān yí yuē zhì yún:" jiāng guàn zi zhě jù yì guān. guān zhě fù xiōng ruò zhū fù zōng zú zhī zūn zhě yī rén wéi zhǔ, zhǔ rén gào suǒ sù jìng liáo yǒu yī rén wéi guān bīn. bì zì gào qí jiā, gào yuē:' mǒu zhī zǐ mǒu ruò dì mǒu zhǎng yǐ, jiāng jiā guàn yú shǒu, yuàn wú zi jiào zhī.' bīn jì xǔ, zhǔ rén zì dìng jí rì. xiān guān yī rì, sù gào bīn yuē:' qǐng yǐ míng rì xíng shì.' bīn yuē:' gǎn bù cóng mìng.' zhǔ rén sǎ sǎo, nèi wài jiē sù. zhí shì zhě yú liǎng yíng jiān, wèi guān zhě shè běi xiāng yán, yòu shè bīn dōng xiāng yán, liǎng yán xiāng jiē. shòu guàn yǐ qiè qì shè yú liǎng yán. yòu shè zūn jué yú dōng fāng. guān zhě rú cháng fú, dài mìng yú fáng. sù xìng, bīn dào, yíng yán yī ràng rú cháng. zuò dìng, zhí shì bái:' qǐng xíng shì.' zhǔ rén guì gào bīn yuē:' qǐng láo wú zi.' bīn guì dá yuē:' jìng nuò.' bīn qǐ, lì xī xù, dōng miàn tīng mìng xíng lǐ. guān zhě xìng, xī xiāng bài bīn, bīn dá bài qì, mìng jiù yán. bīn zhǔ gè hái zuò, guān zhě běi xiāng yán zuò, fú. bīn guì yuē:' wú zi zhī shǐ, qǐng jiāng mìng.' zhǔ rén guì dá yuē:' láo wú zi.' bīn qǐ, jiù dōng xiāng yán. zhí shì zhě zhí jué, guì xiàng guān zhě zhù yuē:' lìng yuè jí rì, shǐ jiā yuán fú, qì ěr yòu zhì, shùn ěr chéng dé, shòu kǎo wéi qí, jiè ěr jǐng fú.' guān zhě jí zuò, bīn guì jiā guàn qì, guān zhě zhí jué lèi dì, rán hòu cuì jiǔ, qì, bīn xìng, fù huán běn zuò, zhǔ rén yì qǐ, nǎi jù zuò. guān zhě hái fáng, zì zhěng shì, chū bài fù, fù wèi qǐ, ruò zhū fù qún cóng fù jí xiōng yìng dá bài zhě, dá bài rú cháng. rù bài mǔ, mǔ dá bài. qí yú xiōng dì gū zǐ mèi, jiē xiāng bài rú cháng. zhǔ rén mìng guān zhě chū, gèng shè chóu wèi quàn, nǎi bà. yì rì yǒu jì shì bái gào zǔ kǎo zhě, zì rú jiù jì lǐ cháng yí."
后汉何休冠仪约制云:“将冠子者具衣冠。冠者父兄若诸父宗族之尊者一人为主,主人告所素敬僚友一人为冠宾。必自告其家,告曰:'某之子某若弟某长矣,将加冠於首,愿吾子教之。'宾既许,主人自定吉日。先冠一日,宿告宾曰:'请以明日行事。'宾曰:'敢不从命。'主人洒扫,内外皆肃。执事者於两楹间,为冠者设北乡筵,又设宾东乡筵,两筵相接。授冠以箧器设於两筵。又设樽爵於东方。冠者如常服,待命於房。夙兴,宾到,迎延揖让如常。坐定,执事白:'请行事。'主人跪告宾曰:'请劳吾子。'宾跪答曰:'敬诺。'宾起,立西序,东面听命行礼。冠者兴,西乡拜宾,宾答拜讫,命就筵。宾主各还坐,冠者北乡筵坐,伏。宾跪曰:'吾子之使,请将命。'主人跪答曰:'劳吾子。'宾起,就东乡筵。执事者执爵,跪向冠者祝曰:'令月吉日,始加元服,弃尔幼志,顺尔成德,寿考维祺,介尔景福。'冠者即坐,宾跪加冠讫,冠者执爵酹地,然后啐酒,讫,宾兴,复还本坐,主人亦起,乃俱坐。冠者还房,自整饰,出拜父,父为起,若诸父、群从父及兄应答拜者,答拜如常。入拜母,母答拜。其馀兄弟姑姊妹,皆相拜如常。主人命冠者出,更设酬为劝,乃罢。异日有祭事白告祖考者,自如旧祭礼常仪。”
jìn wáng kān guān lǐ yí yún:" yǒng píng yuán nián huì dì shí. zhēng yuè wù zǐ, guān zhōng wài sì sūn. lì yú bù guǎng lǐ shě zhī zuò jiē, shè yī xí yú dōng xiāng. yǐn guān zhě yǐ cháng yòu cì yú xí nán, dōng shàng. bīn zōng rén lì yú xī xiāng, dōng miàn nán shàng. kān lì yú dōng xuān xī, nán miàn xī shàng. chén yuán fú yú xí shàng. zōng rén zhí yí, yǐ cì hū guān zhě, gè yīng yuē' nuò'. zōng rén shēn jiè zhī yuē:' yǐ suì zhī zhèng, yǐ yuè zhī lìng, xiōng dì jù lái, xián jiā ěr fú, qì ěr yòu zhì, shùn ěr chéng dé, jìng shèn wēi yí, wéi rén zhī zé, shòu kǎo wéi qí, yǒng shòu jǐng fú.' guān zhě gāo guì ér guān, gè zì zhe bù. xìng, zài bài, cóng lì yú bīn, nán shàng. zhuó sì bēi jiǔ, gè bài jiào ér yǐn. shì qì, shàng táng, xiàng yù shǐ fǔ jūn zài bài. qì, guān zhě jiē dōng miàn zuò, rú cháng yàn lǐ shí. bīn zōng rén dōng píng wáng lóng shū zuò wáng xún dào ān wáng yè jiàn shǐ. cǐ jiē gǔ lǐ yě, dàn yǐ yì zhēn zhuó, cóng qí jiǎn zhě ěr."
晋王堪冠礼仪云:“永平元年(惠帝时。)正月戊子,冠中外四孙。立於步广里舍之阼阶,设一席於东厢。引冠者以长幼次於席南,东上。宾宗人立於西厢,东面南上。堪立於东轩西,南面西上。陈元服於席上。宗人执仪,以次呼冠者,各应曰'诺'。宗人申诫之曰:'以岁之正,以月之令,兄弟具来,咸加尔服,弃尔幼志,顺尔成德,敬慎威仪,惟人之则,寿考维祺,永受景福。'冠者高跪而冠,各自著布。兴,再拜,从立於宾,南上。酌四杯酒,各拜醮而饮。事讫,上堂,向御史府君再拜。讫,冠者皆东面坐,如常燕礼时。宾宗人东平王隆叔祚、王循道安、王业建始。此皆古礼也,但以意斟酌,从其简者耳。”
dà táng zhì, rú kāi yuán lǐ.
大唐制,如开元礼。
dà gōng xiǎo gōng mò guān yì zhōu jìn
大功小功末冠议(周 晋)
zhōu zhì," dà gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià zi. fù xiǎo gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià zi, kě yǐ qǔ fù. jǐ suī xiǎo gōng, jì zú kū, kě yǐ guān, kě yǐ qǔ qī. xià shāng zhī xiǎo gōng zé bù kě." cǐ jiē wèi kě yǐ yòng jí lǐ zhī shí. fù dà gōng zú kū, ér kě guàn zi jǐ dà gōng zú kū, ér kě yǐ guān yǐ.
周制,“大功之末,可以冠子、嫁子。父小功之末,可以冠子、嫁子,可以娶妇。己虽小功,既卒哭,可以冠,可以娶妻。下殇之小功则不可。”(此皆谓可以用吉礼之时。父大功卒哭,而可冠子;己大功卒哭,而可以冠矣。)
jìn fù chún nán yuē:" àn zá jì běn wén, jǐ zài xiǎo gōng zé dé guān, zài dà gōng bù dé guān yě. zhèng shì yún' jǐ dà gōng zú kū kě yǐ guān', yǔ běn wén bù tóng, hé xié? yòu yào jì bú jiàn jǐ guān, bù zhī jǐ guān dāng zài hé tiáo?" hè xún dá yuē:" lǐ yún' dà gōng xiǎo gōng zhī mò, kě yǐ guān qǔ', dào fù wèi zi xián, dàn shī yú zi, bù shī yú jǐ. gù xià yán' jǐ suī xiǎo gōng', zhe jǐ yǔ zi yì tóng yě. jù tóng zé dà gōng zhī mò, jǐ kě yǐ guān. yǐ lǐ tuī zhī, zhèng zì yīng ěr, fēi wéi yǔ běn wén bù tóng. yào jì bú jiàn jǐ guān, zhí shì wén jù tuō ěr."
晋傅纯难曰:“按杂记本文,己在小功则得冠,在大功不得冠也。郑氏云'己大功卒哭可以冠',与本文不同,何邪?又要记不见己冠,不知己冠当在何条?”贺循答曰:“礼云'大功小功之末,可以冠娶',道父为子嫌,但施於子,不施於己。故下言'己虽小功',著己与子亦同也。俱同则大功之末,己可以冠。以理推之,正自应尔,非为与本文不同。要记不见己冠,直是文句脱耳。”
gāo sōng wèn fàn wāng yuē:" àn xiǎo gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jǐ suī xiǎo gōng, zú kū kě yǐ guān. ér zhèng sūn èr jiā zhù, bìng yún' jǐ dà gōng zú kū kě yǐ guān'. qiú zhī yú lǐ, wú kě guān zhī wén." fàn wāng dá yuē:"' dà gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi'. cǐ yú zi, yǐ wèi wú fú. yòu yún' fù xiǎo gōng kě yǐ guàn zi', yí yǔ shàng zhāng, jù yǒu' mò' yǔ. tè yú xià yán,' jǐ suī xiǎo gōng, zú kū kě yǐ guān', shì wèi xiǎo gōng zú kū, jiē de xíng guān qǔ zhī shì yě. dài fū sān yuè ér zàng, zàng ér hòu yú, yú ér hòu zú kū, shì wèi fù suī xiǎo gōng, zi fú jǐn yě. dà gōng xǔ guān hūn, zé xiǎo gōng biàn wú suǒ bù kě yě." gāo sōng zhòng wèn fàn wāng yuē:" xià shāng xiǎo gōng zé bù kě, ér yún xiǎo gōng zhī mò kě yǐ guān hūn hé?" fàn wāng zhòng dá yuē:" xià shāng xiǎo gōng, cǐ shì zhōu fú zhī xià shāng, bù kě yǐ fú qīng ér ēn shū yě."
高崧问范汪曰:“按小功之末,可以冠子;己虽小功,卒哭可以冠。而郑、孙二家注,并云'己大功卒哭可以冠'。求之於礼,无可冠之文。”范汪答曰:“'大功之末,可以冠子'。此於子,已为无服。又云'父小功可以冠子',疑与上章,俱有'末'语。特於下言,'己虽小功,卒哭可以冠',是为小功卒哭,皆得行冠娶之事也。大夫三月而葬,葬而后虞,虞而后卒哭,是为父虽小功,子服尽也。大功许冠婚,则小功便无所不可也。”高崧重问范汪曰:”下殇小功则不可,而云小功之末可以冠婚何?”范汪重答曰:“下殇小功,此是周服之下殇,不可以服轻而恩疏也。”
huò yuē:" yīn sàng ér guān, yì lǐ zhī míng wén, hé yǐ fù yú dà gōng xiǎo gōng sàng zhōng, měi yán guān hū?" dá yuē:" zài sàng, guān ér yǐ, bù xíng guān lǐ yě. yú dà gōng xiǎo gōng zhī mò, gù kě xíng guān lǐ. yīn sàng ér guān, yǔ bèi xíng guān lǐ shū yě."
或曰:“因丧而冠,亦礼之明文,何以复於大功小功丧中,每言冠乎?”答曰:“在丧,冠而已,不行冠礼也。於大功小功之末,故可行冠礼。因丧而冠,与备行冠礼殊也。”
huò wèn zhě yuē:" lǐ:' dà gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià zi. fù xiǎo gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià zi, kě yǐ qǔ fù. jǐ suī xiǎo gōng, jì zú kū kě yǐ qǔ qī.' àn jīng dà gōng zhī mò, suī yún kě yǐ guàn zi jià zi, bù yán jǐ kě yǐ guān, ér zhèng shì zhù yún' jǐ dà gōng zú kū ér kě yǐ guān'. wèi jiě. jīng yòu yún' dà gōng zhī mò', ér zhù yún' zú kū', bù zhī cǐ yán mò, biàn shì zú kū, wèi fēi zú kū xié?" dá yuē:" jì yún' dà gōng zhī mò kě yǐ guàn zi jià zi', ér zhù yòu yún' jǐ dà gōng zú kū ér kě yǐ guān, xiǎo gōng zú kū ér kě yǐ guān qǔ qī' zhě, guān ér hòu qǔ, jīn jì yún guān jià qí zi, zé yú wén bù dé fù zì zhe jǐ guān, gù zhù jiā hé ér míng zhī. yǐ xiǎo gōng dé qǔ qī, zé dà gōng yì kě yǐ dé guān, guān qīng hūn zhòng, gù dà gōng zhī mò dé zì guān, xiǎo gōng zhī mò dé zì qǔ, yǐ jì wén bù bèi, gù zhù jiān míng zhī. zhù zhī yǒu cǐ bǐ. lǐ, sān yuè jì zàng, zú kū, yú xiǎo gōng zé yú yǒu èr yuè, shì mò yě. yú dà gōng zé zhèng sān fēn zhī yī, biàn wèi zhī mò, yì cháng yǐ yí zhī. rán zhèng shì zhù sāng fú jīng yún,' zàng, sàng zhī dà shì', jì bì, gù wèi zhī mò xié?"
或问者曰:“礼:'大功之末,可以冠子、嫁子。父小功之末,可以冠子、嫁子,可以娶妇。己虽小功,既卒哭可以娶妻。'按经大功之末,虽云可以冠子、嫁子,不言己可以冠,而郑氏注云'己大功卒哭而可以冠'。未解。经又云'大功之末',而注云'卒哭',不知此言末,便是卒哭,为非卒哭邪?”答曰:”记云'大功之末可以冠子嫁子',而注又云'己大功卒哭而可以冠,小功卒哭而可以冠娶妻'者,冠而后娶,今既云冠嫁其子,则於文不得复自著己冠,故注家合而明之。以小功得娶妻,则大功亦可以得冠,冠轻婚重,故大功之末得自冠,小功之末得自娶,以记文不备,故注兼明之。注之有此比。礼,三月既葬,卒哭,於小功则馀有二月,是末也。於大功则正三分之一,便谓之末,意常以疑之。然郑氏注丧服经云,'葬,丧之大事',既毕,故谓之末邪?”
zhòng wèn yuē:" shěng jí shēn shì zhù yì, shèn wéi yǔn yě. rán pū yóu yǒu suǒ wèi liǎo. lǐ xiǎo gōng zú kū kě yǐ qǔ zhě, hūn lǐ' qǔ fù zhī jiā sān rì bù jǔ lè', míng hūn suī shǔ jí, ér yǒu sì qīn zhī gǎn xiǎo gōng yú sàng, bù zhòng zǔ kǎo zhī sī, gù kě yǐ qǔ yě. dà gōng kě guān, yóu yǒu yí yān. fū jí lǐ jiāng shì, bì xiān shì bīn, rán hòu chéng lǐ. dà gōng zhī mò kě yǐ guān jià qí zi zhě, yǐ jǐ dà gōng zhī mò, yú zi zé xiǎo gōng fú yǐ guò bàn, qíng jiàng jì shū, rì suàn jìn yuǎn, gù zi kě yǐ xíng jí shì. zhì yú jǐ shēn, qīn yǒu gōng bù chóng zhì, yuè shù shàng jìn, ér biàn shì qīn zhòng zhī fú, xíng qīng jí zhī lǐ, yú cǐ chēng qíng, wú nǎi báo xié? qiě fēi lǐ zhèng wén, chū zì zhù yì ěr. ruò yǒu guǎng bǐ, xiǎng néng míng lì yǐ gào zhī." dá yuē:" qí cuī zhī sàng, zé guān hūn jiē fèi. dà gōng zé fèi hūn ér xíng guān, guān jí qīng ér hūn jí zhòng gù yě. guān jí qīng gù xíng zhī yú dà gōng zhī mò, hūn jí zhòng gù xíng zhī yú xiǎo gōng zhī yú. dàn yǐ dà gōng mò yún kě yǐ guàn zi, ér zì zhe jǐ guān zhī wén bù biàn. xián zhě yǐ sān yú fǎn zhī, tuī xiǎo gōng dé zì qǔ, zé dà gōng dé zì guān. yǐ shēn yǒu gōng fú, yuè shù shàng jìn, shì qīn zhòng zhī fú, xíng qīng jí zhī shì. jīn zhèng yǐ xiǎo gōng dà gōng zhī mò, jù de xíng jí lǐ, gù shī qīng jí yú zhòng mò, xíng zhòng jí yú qīng yú. zhòng fú bù kě yǐ xíng zhòng jí, gù xǔ qí qīng zhě qīng fú kě yǐ tōng zhòng jí, gù yīn de xíng zhī. ruò dà gōng zhī guān, zé xíng jí guān zhī lǐ ér fǎn sāng fú. ruò fú zài qí cuī, bù de xíng jí, zé yīn sàng ér guān, yǐ guān lǐ guì jí, bù kě yú shí. ér qí cuī zhī fú chóng zhòng, zé dà gōng zhī mò chà qīng, qīng zé xíng yǐ jí, zhòng zé yīn yǐ xiōng yě."
重问曰:“省及申释注意,甚为允也。然仆犹有所未了。礼小功卒哭可以娶者,婚礼'娶妇之家三日不举乐',明婚虽属吉,而有嗣亲之感;小功馀丧,不重祖考之思,故可以娶也。大功可冠,犹有疑焉。夫吉礼将事,必先筮宾,然后成礼。大功之末可以冠嫁其子者,以己大功之末,於子则小功服已过半,情降既殊,日算浸远,故子可以行吉事。至於己身,亲有功布重制,月数尚近,而便释亲重之服,行轻吉之礼,於此称情,无乃薄邪?且非礼正文,出自注义耳。若有广比,想能明例以告之。”答曰:“齐縗之丧,则冠婚皆废。大功则废婚而行冠,冠吉轻而婚吉重故也。冠吉轻故行之於大功之末,婚吉重故行之於小功之馀。但以大功末云可以冠子,而自著己冠之文不便。贤者以三隅反之,推小功得自娶,则大功得自冠。以身有功服,月数尚近,释亲重之服,行轻吉之事。今正以小功大功之末,俱得行吉礼,故施轻吉於重末,行重吉於轻馀。重服不可以行重吉,故许其轻者;轻服可以通重吉,故因得行之。若大功之冠,则行吉冠之礼而反丧服。若服在齐縗,不得行吉,则因丧而冠,以冠礼贵及,不可逾时。而齐縗之服崇重,则大功之末差轻,轻则行以吉,重则因以凶也。”
nǚ jī zhōu
女笄(周)
zhōu zhì, nǚ zǐ xǔ jià, jī ér lǐ zhī, chēng zì. xǔ jià, yǐ shòu nà zhēng lǐ yě. jī nǚ lǐ yóu guān nán yě, shǐ zhǔ fù nǚ bīn zhí qí lǐ. zǔ miào wèi huǐ, jiào yú gōng gōng sān yuè zǔ miào yǐ huǐ, zé jiào yú zōng shì. zǔ miào, nǚ gāo zǔ wèi jūn zhě zhī miào, yǐ yǒu sī má zhī qīn, jiù zūn zhě zhī gōng jiào zhī yě. jiào yǐ fù dé fù yán fù róng fù gōng. zōng shì, dà zōng zi zhī jiā. gōng yáng zhuàn:" fù rén xǔ jià, jī ér zì zhī, sǐ zé yǐ chéng rén zhī sàng mái zhī." wèi bù wéi shāng yě. lǔ xī gōng jiǔ nián, bó jī zú shì. zá jì:" nǚ suī wèi xǔ jià, nián èr shí ér jī, lǐ zhī, fù rén zhí qí lǐ." suī wèi xǔ jià, nián èr shí yì wèi chéng rén yǐ. lǐ zhī, zhuó yǐ chéng zhī. yán fù rén zhí qí lǐ, míng fēi xǔ jià zhī jī. jiǎ gōng yàn yún:" xǔ jià jī, dāng shǐ zhǔ fù duì nǚ bīn zhí qí lǐ, qí yí rú guān nán yě. yòu xǔ jià zhě yòng lǐ lǐ zhī, bù xǔ jià zhě, dāng yòng jiǔ jiào zhī, jìng qí zǎo dé lǐ." yàn zé quán shǒu. jì jī zhī hòu qù zhī yě, yóu ruò nǚ yǒu tuǒ jì yě. quán yīn jù yuán qiè. tuǒ, dīng guǒ qiè.
周制,女子许嫁,笄而醴之,称字。(许嫁,已受纳徵礼也。笄女礼犹冠男也,使主妇、女宾执其礼。)祖庙未毁,教於公宫三月;祖庙已毁,则教於宗室。(祖庙,女高祖为君者之庙,以有緦麻之亲,就尊者之宫教之也。教以妇德、妇言、妇容、妇功。宗室,大宗子之家。)公羊传:“妇人许嫁,笄而字之,死则以成人之丧埋之。”(谓不为殇也。鲁僖公九年,伯姬卒是。)杂记:“女虽未许嫁,年二十而笄,礼之,妇人执其礼。”(虽未许嫁,年二十亦为成人矣。礼之,酌以成之。言妇人执其礼,明非许嫁之笄。贾公彦云:“许嫁笄,当使主妇对女宾执其礼,其仪如冠男也。又许嫁者用醴礼之,不许嫁者,当用酒醮之,敬其早得礼。”)燕则鬈首。(既笄之后去之也,犹若女有鬌紒也。鬈音巨员切。鬌,丁果切。)