xīn wǔ dài shǐ chuán wū hū, liáng zhī è jí yǐ! zì qí qǐ dào zéi, zhì yú wáng táng, qí yí dú liú yú tiān xià. tiān xià háo jié, sì miàn bìng qǐ, shú bù yù kān rèn yú xiōng, rán zú bù néng shǎo cuò qí fēng yǐ dé zhì. liáng zhī wú dí yú tiān xià, kě wèi hǔ láng zhī qiáng yǐ. jí qí bài yě, yīn yú yī èr nǚ zǐ zhī yú, zhì yú dòng xiōng liú cháng, kuī ruò yáng shǐ, huò shēng fù zǐ zhī jiān, nǎi zhī nǚ sè zhī néng bài rén yǐ. zì gǔ nǚ huò, dà zhě wáng tiān xià, qí cì wáng jiā, qí cì wáng shēn, shēn gǒu miǎn yǐ, yóu jí qí zi sūn, suī chí sù bù huí, wèi yǒu wú huò zhě yě. rán yuán qí běn mò, wèi shǐ bù qǐ yú hū wēi. yì kūn zhī chū liù yuē: lǚ shuāng, jiān bīng zhì. jiā rén zhī chū jiǔ yuē: xián yǒu jiā, huǐ wáng. qí yán zhì yǐ, kě bù jiè zāi! liáng zhī jiā shì, shī suǒ wèi bù kě dào zhě. zhì yú táng jìn yǐ hòu, qīn shū dí shù luàn yǐ! zuò jiā rén chuán.
新五代史·傳嗚呼，梁之惡極矣！自其起盜賊，至於亡唐，其遺毒流於天下。 天下豪傑，四面並起，孰不欲戡刃於胸，然卒不能少挫其鋒以得志。梁之無敵於天 下，可謂虎狼之強矣。及其敗也，因於一二女子之娛，至於洞胸流腸，刲若羊豕， 禍生父子之間，乃知女色之能敗人矣。自古女禍，大者亡天下，其次亡家，其次亡 身，身苟免矣，猶及其子孫，雖遲速不回，未有無禍者也。然原其本末，未始不起 於忽微。《易·坤》之初六曰：「履霜，堅冰至。」《家人》之初九曰：「閒有家， 悔亡。」其言至矣，可不戒哉！梁之家事，《詩》所謂「不可道」者。至於唐、晉 以後，親疏嫡庶亂矣！作《家人傳》。

wén huì huáng hòu wáng shì
◎文惠皇后王氏

liáng tài zǔ mǔ yuē wén huì huáng hòu wáng shì, dān zhōu dān fù rén yě. qí shēng sān zi: zhǎng yuē guǎng wáng quán yù, cì yuē lǎng wáng cún, qí cì tài zǔ. hòu shǎo guǎ, xié qí sān zi yōng shí xiāo xiàn rén liú chóng jiā. tài zǔ zhuàng ér wú lài, xiàn zhōng jiē yàn kǔ zhī. chóng huàn tài zǔ yōng duò bù zuò yè, shù jiā chī zé, dú chóng mǔ lián zhī, shí shí zì wèi zhì mù, jiè jiā rén yuē: zhū sān fēi cháng rén yě, yí shàn yù zhī! huáng cháo qǐ, tài zǔ yǔ cún jù wáng wèi dào, cóng huáng cháo gōng guǎng zhōu, cún zhàn sǐ. jū shù suì, tài zǔ bèi cháo jiàng táng, fǎn yǐ pò cháo, suì zhèn xuān wǔ. nǎi qiǎn rén yǐ chē mǎ zhī xiāo xiàn, yíng hòu yú chóng jiā. shǐ zhě zhì mén, hòu huáng kǒng zǒu bì, wèi liú shì yuē: zhū sān luò tuò wú xíng, zuò zéi sǐ yǐ, hé yǐ zhì cǐ xié! shǐ zhě jù dào tài zǔ suǒ yǐ rán, hòu nǎi jīng xǐ qì xià, yǔ chóng mǔ jù zài yǐ guī, fēng jìn guó tài fū rén.
梁太祖母曰文惠皇后王氏，單州單父人也。其生三子：長曰廣王全昱，次曰朗 王存，其次太祖。後少寡，攜其三子傭食蕭縣人劉崇家。太祖壯而無賴，縣中皆厭 苦之。崇患太祖慵墮不作業，數加笞責，獨崇母憐之，時時自為櫛沐，戒家人曰： 「硃三非常人也，宜善遇之！」黃巢起，太祖與存俱亡為盜，從黃巢攻廣州，存戰 死。居數歲，太祖背巢降唐，反以破巢，遂鎮宣武。乃遣人以車馬之蕭縣，迎後於 崇家。使者至門，後惶恐走避，謂劉氏曰：「硃三落魄無行，作賊死矣，何以至此 邪！」使者具道太祖所以然，後乃驚喜泣下，與崇母俱載以歸，封晉國太夫人。

tài zǔ zhì jiǔ tài fū rén qián, jǔ shāng wèi shòu, huān shén. tài zǔ qǐ yuē: zhū wǔ jīng píng shēng dú shū, bù dēng yī dì, yǒu zi wèi jié dù shǐ, wú tiǎn yú xiān rén yě. hòu cè rán liáng jiǔ yuē: rǔ néng zhì cǐ, kě wèi yīng tè, rán xíng yì wèi bì děi rú xiān rén yě! tài zǔ mò zhī qí gù, hòu yuē: zhū èr yǔ rǔ jù cóng huáng cháo, dú sǐ mán lǐng, qí gū jiē zài wǔ gōu, rǔ jīn fù guì, dú bù niàn zhī hū? tài zǔ qì tì xiè zuì, nǎi xī zhào cún zhū zi yǐ guī. tài zǔ gāng bào duō shā lù, hòu měi jiè zhī, duō lài yǐ quán huó.
太祖置酒太夫人前，舉觴為壽，歡甚。太祖啟曰：「硃五經平生讀書，不登一 第，有子為節度使，無忝於先人也。」後惻然良久曰：「汝能至此，可謂英特，然 行義未必得如先人也！」太祖莫知其故，後曰：「硃二與汝俱從黃巢，獨死蠻嶺， 其孤皆在午溝，汝今富貴，獨不念之乎？」太祖泣涕謝罪，乃悉召存諸子以歸。太 祖剛暴多殺戮，後每誡之，多賴以全活。

dà shùn èr nián qiū, hòu jí, bo zhě yuē: yí hái gù xiāng. nǎi guī. zú yú wǔ gōu. tài zǔ jí wèi, lì sì miào, zhuī zūn huáng kǎo wèi mù huáng dì, hòu yuē wén huì huáng hòu.
大順二年秋，後疾，卜者曰：「宜還故鄉。」乃歸。卒於午溝。太祖即位，立 四廟，追尊皇考為穆皇帝，後曰文惠皇后。

yuán zhēn huáng hòu zhāng shì
◎元貞皇后張氏

tài zǔ yuán zhēn huáng hòu zhāng shì, dān zhōu dàng shān xiàn qú tíng lǐ fù jiā zǐ yě. tài zǔ shǎo yǐ fù pìn zhī, shēng mò dì. tài zǔ guì, fēng wèi guó fū rén. hòu xián míng jīng hàn, dòng yǒu lǐ fǎ, suī tài zǔ gāng bào, yì cháng wèi zhī. tài zǔ měi yǐ wài shì fǎng zhī, hòu yán duō zhōng. tài zǔ shí shí bào nù shā lù, hòu cháng jiù hù, rén lài yǐ huò quán. tài zǔ cháng chū bīng, xíng zhì zhōng tú, hòu yì yǐ wèi bù rán, chí yī jiè zhào zhī, rú qī ér zhì.
太祖元貞皇后張氏，單州碭山縣渠亭里富家子也。太祖少以婦聘之，生末帝。 太祖貴，封魏國夫人。後賢明精悍，動有禮法，雖太祖剛暴，亦嘗畏之。太祖每以 外事訪之，後言多中。太祖時時暴怒殺戮，後嘗救護，人賴以獲全。太祖嘗出兵， 行至中途，後意以為不然，馳一介召之，如期而至。

chēn wáng yǒu yù gōng xú zhōu, pò zhū jǐn yú shí fó shān, jǐn zǒu, yǒu yù bù zhuī, tài zǔ dà nù, duó qí bīng. yǒu yù huáng kǒng, yǔ shù qí wáng shān zhōng, jiǔ zhī, zì nì yú guǎng wáng. hòu yīn shǐ rén jiào yǒu yù tuō shēn zì guī, yǒu yù chén chí rù jiàn tài zǔ, bài fú tíng zhōng, qì tì qǐng sǐ, tài zǔ nù shén, shǐ zuǒ yòu zuó chū, jiāng zhǎn zhī. hòu wén zhī, bù jí lǚ, zǒu tíng zhōng chí yǒu yù qì yuē: rǔ shù shēn guī zuì, qǐ bù yù míng fēi fǎn hū? tài zǔ yì jiě, nǎi miǎn.
郴王友裕攻徐州，破硃瑾於石佛山，瑾走，友裕不追，太祖大怒，奪其兵。友 裕惶恐，與數騎亡山中，久之，自匿於廣王。後陰使人教友裕脫身自歸，友裕晨馳 入見太祖，拜伏庭中，泣涕請死，太祖怒甚，使左右捽出，將斬之。後聞之，不及 履，走庭中持友裕泣曰：「汝束身歸罪，豈不欲明非反乎？」太祖意解，乃免。

tài zǔ yǐ pò zhū jǐn, nà qí qī yǐ guī, hòu yíng tài zǔ yú fēng qiū, tài zǔ gào zhī. hòu jù jiàn jǐn qī, jǐn qī zài bài, hòu yì bài, qī rán qì xià yuē: yǎn yùn yǔ sī kōng tóng xìng zhī guó, kūn zhòng zhī jiān, yǐ xiǎo gù xìng gān gē, ér shǐ wú sì zhì cǐ ruò bù xìng biàn zhōu shī shǒu, qiè yì rú cǐ yǐ! yán yǐ yòu qì. tài zǔ wèi zhī gǎn dòng, nǎi sòng jǐn qī wèi ní, hòu cháng gěi qí yī shí. sī kōng, tài zǔ shí jiǎn xiào guān yě.
太祖已破硃瑾，納其妻以歸，後迎太祖於封丘，太祖告之。後遽見瑾妻，瑾妻 再拜，後亦拜，悽然泣下曰：「兗鄆與司空同姓之國，昆仲之間，以小故興干戈， 而使吾姒至此；若不幸汴州失守，妾亦如此矣！」言已又泣。太祖為之感動，乃送 瑾妻為尼，後嘗給其衣食。司空，太祖時檢校官也。

tiān yòu yuán nián, hòu yǐ jí zú. tài zǔ jí wèi, zhuī cè wèi xián fēi. chū zàng kāi fēng xiàn rùn sè xiāng, mò dì lì, zhuī shì yuē yuán zhēn huáng tài hòu, fù yú xuān líng. hòu yǐ sǐ, tài zǔ shǐ wèi huāng yín, zú yǐ jí huò yún.
天祐元年，後以疾卒。太祖即位，追冊為賢妃。初葬開封縣潤色鄉，末帝立， 追諡曰元貞皇太后，祔於宣陵。後已死，太祖始為荒淫，卒以及禍雲。

chén zhāo yí
◎陳昭儀

zhāo yí chén shì, sòng zhōu rén yě, shǎo yǐ sè jìn. tài zǔ yǐ guì, pín qiè shù bǎi, ér zhāo yí zhuān chǒng. tài zǔ cháng jí, zhāo yí yǔ ní shù shí rén zhòu yè wèi fó fǎ, wèi cháng shǎo xiè, tài zǔ yǐ wèi ài jǐ, yóu chǒng zhī. kāi píng sān nián, dù wèi ní, jū sòng zhōu fó sì.
昭儀陳氏，宋州人也，少以色進。太祖已貴，嬪妾數百，而昭儀專寵。太祖嘗 疾，昭儀與尼數十人晝夜為佛法，未嘗少懈，太祖以為愛己，尤寵之。開平三年， 度為尼，居宋州佛寺。

lǐ zhāo róng
◎李昭容

zhāo róng lǐ shì, yì yǐ sè jìn. yóu jǐn yuàn, wèi cháng qù zuǒ yòu. tài zǔ bìng, zhòu qǐn fāng mèi, hū dòng zhé, dú lǐ shì shì cè, jù qiān tài zǔ yī, tài zǔ jīng zǒu, dòng zhé qǐn shàng, tài zǔ dé zhī, bài zhāo róng. jiē bù zhī qí suǒ zhōng.
昭容李氏，亦以色進。尤謹愿，未嘗去左右。太祖病，晝寢方寐，忽棟折，獨 李氏侍側，遽牽太祖衣，太祖驚走，棟折寢上，太祖德之，拜昭容。皆不知其所終。

mò dì dé fēi zhāng shì
◎末帝德妃張氏

mò dì dé fēi zhāng shì, qí fù guī bà, shì tài zǔ wèi liáng gōng chén. dì wèi wáng shí, yǐ fù pìn zhī. dì jí wèi, jiāng cè fēi wèi hòu, fēi qǐng dài dì jiāo tiān, ér dì zú bù dé jiāo. zhēn míng wǔ nián, fēi bìng shén, dì jù cè wèi dé fēi, qí xī hōng, nián èr shí sì.
末帝德妃張氏，其父歸霸，事太祖為梁功臣。帝為王時，以婦聘之。帝即位， 將冊妃為後，妃請待帝郊天，而帝卒不得郊。貞明五年，妃病甚，帝遽冊為德妃， 其夕薨，年二十四。

cì fēi guō shì
◎次妃郭氏

cì fēi guō shì, fù guī hòu, shì liáng wèi dēng zhōu cì shǐ. fēi shǎo yǐ sè jìn. liáng wáng, táng zhuāng zōng rù biàn, liáng gù fēi qiè, jiē hào qì yíng bài. hè wáng yǒu yōng fēi shí shì yǒu sè, zhuāng zōng zhào zhī, shí shì màn mà, zhuāng zōng shā zhī. cì yǐ zhào fēi, fēi jù ér tīng mìng. yǐ ér dù wèi ní, cì míng shì zhèng, jū yú luò yáng.
次妃郭氏，父歸厚，事梁為登州刺史。妃少以色進。梁亡，唐莊宗入汴，梁故 妃妾，皆號泣迎拜。賀王友雍妃石氏有色，莊宗召之，石氏慢罵，莊宗殺之。次以 召妃，妃懼而聽命。已而度為尼，賜名誓正，居於洛陽。

chū, zhuāng zōng zhī rù biàn yě, mò dì dēng jiàn guó lóu, wèi kòng hè zhǐ huī shǐ huáng fǔ lín yuē: wú, jìn shì chóu yě, bù kě qí bǐ dāo jù, qīng kě jǐn wǒ mìng, wú shǐ wǒ luò chóu rén zhī shǒu! lín yǔ dì xiāng chí tòng kū. shì xī, jìn rèn yú dì, lín yì zì jǐng. zhuāng zōng rù biàn, mìng hé nán zhāng quán yì zàng qí shī, cáng qí shǒu yú tài shè. jìn tiān fú sān nián, zhào tài shè xiān cáng zuì rén shǒu jí, xǔ qīn shǔ shōu zàng, nǎi chū mò dì shǒu, qiǎn yòu wèi jiāng jūn ān chóng ruǎn yǔ fēi tóng zàng zhī. fēi zú luò yáng.
初，莊宗之入汴也，末帝登建國樓，謂控鶴指揮使皇甫麟曰：「吾，晉世仇也， 不可俟彼刀鋸，卿可盡我命，無使我落仇人之手！麟與帝相持慟哭。是夕，進刃於 帝，麟亦自剄。莊宗入汴，命河南張全義葬其屍，藏其首於太社。晉天福三年，詔 太社先藏罪人首級，許親屬收葬，乃出末帝首，遣右衛將軍安崇阮與妃同葬之。妃 卒洛陽。

tài zǔ xiōng zi
◎太祖兄子

tài zǔ èr xiōng: yuē quán yù, yuē cún. bā zǐ: zhǎng yuē yǒu yù, cì yuē yǒu guī yǒu zhāng yǒu zhēn yǒu yōng yǒu huī yǒu zī, qí yī yǎng zǐ yuē yǒu wén. kāi píng yuán nián wǔ yuè yǐ yǒu, fēng yǒu wén wèi bó wáng yǒu guī yǐng wáng yǒu zhāng fú wáng yǒu zhēn jūn wáng yǒu yōng hè wáng yǒu huī jiàn wáng. yǒu yù qián jí wèi zú, zhuī fēng chēn wáng, ér kāng wáng yǒu zī, mò dì jí wèi fēng. yǒu zhāng chū wèi shòu zhōu tuán liàn shǐ yā zuǒ yòu fān diàn zhí jiān fēng dé kù, yǒu guī shí, wèi yùn zhōu liú hòu, mò dì shí, wèi zhōng wǔ jūn jié dù shǐ, xǐ zhèn wǔ níng, jí yǒu yōng yǒu huī jiē bù zhī qí suǒ zhōng.
太祖二兄：曰全昱，曰存。八子：長曰友裕，次曰友珪、友璋、友貞、友雍、 友徽、友孜，其一養子曰友文。開平元年五月乙酉，封友文為博王、友珪郢王、友 璋福王、友貞均王、友雍賀王、友徽建王。友裕前即位卒，追封郴王，而康王友孜， 末帝即位封。友璋初為壽州團練使、押左右番殿直、監豐德庫，友珪時，為鄆州留 後，末帝時，為忠武軍節度使，徙鎮武寧，及友雍、友徽皆不知其所終。

xiōng guǎng wáng quán yù quán yù zi yǒu liàng yǒu néng yǒu huì
◎兄廣王全昱 全昱子友諒 友能 友誨

guǎng wáng quán yù, tài zǔ jí wèi fēng. tài zǔ yǔ zhòng xiōng cún jù wáng wèi dào, quán yù dú yǔ qí mǔ yóu jì shí liú chóng jiā. tài zǔ yǐ guì, nǎi yǔ qí mǔ jù guī xuān wǔ, lǐng lǐng nán xī dào jié dù shǐ. yǐ tài shī zhì shì.
廣王全昱，太祖即位封。太祖與仲兄存俱亡為盜，全昱獨與其母猶寄食劉崇家。 太祖已貴，乃與其母俱歸宣武，領嶺南西道節度使。以太師致仕。

tài zǔ jiāng shòu chán, yǒu sī bèi lǐ qián diàn, quán yù shì zhī, gù tài zǔ yuē: zhū sān, ěr zuò dé fǒu? tài zǔ yàn jū gōng zhōng, yǔ wáng yǐn bó, quán yù jiǔ hān, qǔ tóu zǐ jī pén ér bèng zhī, hū tài zǔ yuē: zhū sān, ěr dàng shān yī bǎi xìng, zāo féng tiān zǐ yòng rǔ wèi sì zhèn jié dù shǐ, yú rǔ hé fù? ér miè tā táng jiā sān bǎi nián shè jì, wú jiāng jiàn rǔ chì qí zú yǐ, ān yòng bó wèi! tài zǔ bù yuè, bà huì. quán yù yì bù lè zài jīng shī, cháng jū dàng shān gù lǐ. sān zi jiē fēng wáng: yǒu liàng héng wáng, yǒu néng huì wáng, yǒu huì shào wáng.
太祖將受禪，有司備禮前殿，全昱視之，顧太祖曰：「硃三，爾作得否？」太 祖宴居宮中，與王飲博，全昱酒酣，取骰子擊盆而迸之，呼太祖曰：「硃三，爾碭 山一百姓，遭逢天子用汝為四鎮節度使，於汝何負？而滅他唐家三百年社稷，吾將 見汝赤其族矣，安用博為！」太祖不悅，罷會。全昱亦不樂在京師，常居碭山故里。 三子皆封王：友諒衡王，友能惠王，友誨邵王。

gān huà yuán nián, shēng sòng zhōu wèi xuān wǔ jūn, yǐ yǒu liàng wèi jié dù shǐ. yǒu liàng jìn ruì mài yī jīng sān suì, tài zǔ nù yuē: jīn nián sòng zhōu dà shuǐ, hé yòng cǐ wèi! nǎi bà yǒu liàng, jū jīng shī. tài zǔ wò bìng, quán yù lái shì jí, yǔ tài zǔ xiāng chí tòng kū tài zǔ wèi shì yǒu liàng, shǐ yǔ dōng guī. zhēn míng èr nián, quán yù yǐ jí hōng. xǐ héng wáng yǒu liàng sì fēng guǎng wáng.
乾化元年，升宋州為宣武軍，以友諒為節度使。友諒進瑞麥一莖三穗，太祖怒 曰：「今年宋州大水，何用此為！」乃罷友諒，居京師。太祖臥病，全昱來視疾， 與太祖相持慟哭；太祖為釋友諒，使與東歸。貞明二年，全昱以疾薨。徙衡王友諒 嗣封廣王。

yǒu néng wèi sòng huá èr zhōu liú hòu chén zhōu cì shǐ, suǒ zhì wèi bù fǎ, jiān rén duō yī yǐ zhī. ér chén sú hǎo yín cí zuǒ dào, qí xué fú zhě, zì lì yī fǎ, hào yuē shàng chéng, zhòu yè fú jù, nán nǚ zá luàn. yāo rén mǔ yǐ dǒng yǐ jù zhòng chēng tiān zǐ, jiàn zhì guān shǔ, yǒu néng chū zòng zhī, yǐ děng gōng jié zhōu xiàn, mò dì fā bīng jī miè zhī. zì kāng wáng yǒu zī móu fǎn fú zhū, mò dì shǐ shū chì zōng shì, zōng shì jiē fǎn zè. zhēn míng sì nián, yǒu néng yǐ chén zhōu bīng fǎn, fàn jīng shī, zhì chén liú, bīng bài, hái zǒu chén zhōu, hòu shù yuè jiàng, mò dì shè zhī, jiàng wèi fáng líng hóu.
友能為宋、滑二州留後、陳州刺史，所至為不法，奸人多依倚之。而陳俗好淫 祠左道，其學佛者，自立一法，號曰「上乘」，晝夜伏聚，男女雜亂。妖人母乙、 董乙聚眾稱天子，建置官屬，友能初縱之，乙等攻劫州縣，末帝發兵擊滅之。自康 王友孜謀反伏誅，末帝始疏斥宗室，宗室皆反仄。貞明四年，友能以陳州兵反，犯 京師，至陳留，兵敗，還走陳州，後數月降，末帝赦之，降為房陵侯。

yǒu huì wèi shǎn zhōu jié dù shǐ, yù yǐ zhōu bīng wèi luàn, mò dì zhào hái jīng shī, yǔ yǒu liàng yǒu néng jiē bèi yōu qiú. liáng wáng, zhuāng zōng rù biàn, jiē jiàn shā.
友誨為陝州節度使，欲以州兵為亂，末帝召還京師，與友諒、友能皆被幽囚。 梁亡，莊宗入汴，皆見殺。

xiōng lǎng wáng cún cún zi yǒu níng yǒu lún
○兄朗王存 存子友寧 友倫

lǎng wáng cún, chū yǔ tài zǔ jù cóng huáng cháo gōng guǎng zhōu, cún zhàn sǐ. cún zi yǒu níng yǒu lún.
朗王存，初與太祖俱從黃巢攻廣州，存戰死。存子友寧、友倫。

yǒu níng zì ān rén, yòu cōng mǐn, xǐ yùn bù xíng yú sè. tài zǔ yǐ wèi jūn xiào, shàn yòng gōng jiàn. qiān yá nèi zhì shèng dōu zhǐ huī shǐ gōng zhōu cì shǐ. tài zǔ wéi fèng xiáng, qiǎn yǒu níng dōng bèi xuān wǔ. wáng shī fàn xí liáng, wéi qí zhōu, yǒu níng yǐn bīng jī zhī, duó mǎ qiān pǐ, zhǎn shǒu shù qiān jí. tài zǔ fèng zhāo zōng hái jīng shī, bài yǒu níng jiàn wǔ jūn jié dù shǐ, cì hào yíng luán yì yǒng gōng chén. tài zǔ fù qiǎn gōng shī fàn, wéi bó chāng, tú zhī, qīng hé wèi zhī bù liú. zhàn yú shí lóu, bīng bài, yǒu níng duò mǎ jiàn shā.
友寧字安仁，幼聰敏，喜慍不形於色。太祖以為軍校，善用弓劍。遷衙內製勝 都指揮使、龔州刺史。太祖圍鳳翔，遣友寧東備宣武。王師範襲梁，圍齊州，友寧 引兵擊之，奪馬千匹，斬首數千級。太祖奉昭宗還京師，拜友寧建武軍節度使，賜 號「迎鑾毅勇功臣」。太祖復遣攻師範，圍博昌，屠之，清河為之不流。戰於石樓， 兵敗，友寧墮馬見殺。

yǒu lún yòu yì míng mǐn, tōng lùn yǔ xiǎo xué, xiǎo yīn lǜ. cún yǐ sǐ, tài zǔ yǐ yǒu lún wèi yuán cóng mǎ jūn zhǐ huī shǐ, biǎo yòu wēi wǔ jiāng jūn. yàn rén gōng wèi nèi huáng, yǒu lún yǐ qián fēng yè dù hé, duó mǎ qiān pǐ. lǐ hǎn zhī yǐ lù zhōu jiàng liáng, jìn rén gōng lù, yǒu lún yǐ bīng rù lù zhōu, qǔ hǎn zhī yǐ guī. lèi qiān jiǎn xiào sī kōng, lǐng téng zhōu cì shǐ. tài zǔ wéi fèng xiáng, jìn rén xí liáng, yǒu lún yǐ bīng sān wàn zhì fán shí shān, jìn rén nǎi què, yǒu lún xī huì tài zǔ yú fèng xiáng. zhāo zōng hái zhǎng ān, bài yǒu lún níng yuǎn jūn jié dù shǐ. tài zǔ dōng guī, liú yǒu lún sù wèi, cì chá zhāo zōng suǒ wèi. yǒu lún jī jū zhuì mǎ sǐ, tài zǔ dà nù, yǐ bīng qī wàn zhì hé zhōng. zhāo zōng tì qì, bù zhī suǒ wèi, jiāng bēn tài yuán, bù guǒ. zǎi xiàng cuī yìn qiǎn rén zhǐ tài zǔ, tài zǔ yǐ wèi yǒu lún yìn děng shā zhī, zòu qǐng zhū yìn děng, zhāo zōng wèi cóng, nǎi qiǎn yǒu liàng zhì jīng shī, yǐ bīng wéi kāi huà fāng, shā yìn jí jīng zhào yǐn zhèng yuán guī huáng chéng shǐ wáng jiàn xūn fēi lóng shǐ chén bān gé mén shǐ wáng jiàn xí kè shěng shǐ wáng jiàn yì qián zuǒ pú shè zhāng jùn.
友倫幼亦明敏，通《論語》、小學，曉音律。存已死，太祖以友倫為元從馬軍 指揮使，表右威武將軍。燕人攻魏內黃，友倫以前鋒夜渡河，奪馬千匹。李罕之以 潞州降梁，晉人攻潞，友倫以兵入潞州，取罕之以歸。累遷檢校司空，領藤州刺史。 太祖圍鳳翔，晉人襲梁，友倫以兵三萬至{樊石}山，晉人乃卻，友倫西會太祖於鳳 翔。昭宗還長安，拜友倫寧遠軍節度使。太祖東歸，留友倫宿衛，伺察昭宗所為。 友倫擊鞠墜馬死，太祖大怒，以兵七萬至河中。昭宗涕泣，不知所為，將奔太原， 不果。宰相崔胤遣人止太祖，太祖以為友倫胤等殺之，奏請誅胤等，昭宗未從，乃 遣友諒至京師，以兵圍開化坊，殺胤及京兆尹鄭元規、皇城使王建勛、飛龍使陳班、 閣門使王建襲、客省使王建乂、前左僕射張浚。

tài zǔ jí wèi, yǐ fēng zōng shì, zhōng shū shàng yì, gù huáng xiōng cún, huáng zhí jiàn wǔ jūn jié dù shǐ yǒu níng níng yuǎn jūn jié dù shǐ yǒu lún, jiē dāng fēng. yú shì zhuī fēng cún lǎng wáng yǒu níng ān wáng yǒu lún mì wáng.
太祖即位，已封宗室，中書上議，故皇兄存，皇侄建武軍節度使友寧、寧遠軍 節度使友倫，皆當封。於是追封存朗王、友寧安王、友倫密王。

zi chēn wáng yǒu yù
○子郴王友裕

chēn wáng yǒu yù, zì duān fū, yòu shàn qí shè, cóng tài zǔ zhēng fá, néng yǐ kuān hòu dé shì zú xīn. tài zǔ yǔ jìn wéi huáng yè yú xī huá, yè zú hé shuò dēng chéng mà dí, jìn wáng shǐ hú qí lián shè bù néng zhōng. tài zǔ gù yǒu yù, yī fā zhōng zhī, jūn zhōng jiē dà huān hū, jìn wáng xǐ, qiǎn yǒu yù liáng gōng bǎi shǐ. tài zǔ zhèn xuān wǔ, yǐ wèi yá nèi dōu zhǐ huī shǐ. jǐng fú yuán nián, tài zǔ gōng yùn, yǒu yù yǐ xiān fēng cì dòu mén, yùn bīng yè jī zhī, yǒu yù bài zǒu. tài zǔ cóng hòu lái, bù zhī yǒu yù zhī bài yě, qián jūn yù dí duō sǐ. tài zǔ zhì cūn luò jiān, shǐ yǔ yǒu yù xiāng de. shì shí, zhū xuān zài pú zhōu, tài zǔ nǎi qiǎn yǒu yù xiān yǐ èr bǎi qí qián, tài zǔ hòu zhì, yǔ yǒu yù xiāng shī. tài zǔ zú yǔ dí yù, bài ér zǒu. dí bīng zhuī zhī shén jí, qián zhì dà gōu, jǐ bù miǎn, lài gōu zhōng yǒu jī xīn, mǎ nǎi dé guò, liáng jiāng lǐ fán děng sǐ zhě shí yú rén.
郴王友裕，字端夫，幼善騎射，從太祖征伐，能以寬厚得士卒心。太祖與晉圍 黃鄴於西華，鄴卒荷槊登城罵敵，晉王使胡騎連射不能中。太祖顧友裕，一發中之， 軍中皆大歡呼，晉王喜，遣友裕良弓百矢。太祖鎮宣武，以為衙內都指揮使。景福 元年，太祖攻鄆，友裕以先鋒次斗門，鄆兵夜擊之，友裕敗走。太祖從後來，不知 友裕之敗也，前軍遇敵多死。太祖至村落間，始與友裕相得。是時，硃宣在濮州， 太祖乃遣友裕先以二百騎前，太祖後至，與友裕相失。太祖卒與敵遇，敗而走。敵 兵追之甚急，前至大溝，幾不免，賴溝中有積薪，馬乃得過，梁將李璠等死者十餘 人。

dōng, yǒu yù qǔ pú zhōu, suì wéi shí pǔ yú xú zhōu. zhū jǐn yǐ bīng èr wàn jiù pǔ, yǒu yù bài jǐn yú shí fó shān, jǐn zǒu. dōu yú hòu zhū yǒu gōng chán zhī tài zǔ, yǐ wèi jǐn kě zhuī ér yǒu yù bù zhuī. tài zǔ dà nù, duó qí bīng shǔ páng shī gǔ, yǐ yǒu yù shǔ lì, shǐ zhě wù zhì shū yú yǒu yù, yǒu yù huáng kǒng, bù zhī suǒ wèi, lài zhāng huáng hòu jiào zhī, dé miǎn. quán zhī xǔ zhōu. xǔ zhōu jìn cài, kǔ yú dà kòu, jū mín cán pò, yǒu yù zhāo fǔ liú sàn, zēng hù sān wàn yú.
冬，友裕取濮州，遂圍時溥於徐州。硃瑾以兵二萬救溥，友裕敗瑾於石佛山， 瑾走。都虞候硃友恭讒之太祖，以為瑾可追而友裕不追。太祖大怒，奪其兵屬龐師 古，以友裕屬吏，使者誤致書於友裕，友裕惶恐，不知所為，賴張皇后教之，得免。 權知許州。許州近蔡，苦於大寇，居民殘破，友裕招撫流散，增戶三萬餘。

qiān zhū jūn dōu zhǐ huī shǐ, yǔ píng yǎn yùn, hái lǐng xǔ zhōu. cuī hóng bēn huái nán, yǒu yù yǐn bīng dìng cài zhōu, shì bù yì sì. tài zǔ jiān zhèn hù guó jūn, yǐ yǒu yù wèi liú hòu. qiān zhōng wǔ jūn jié dù shǐ. tài zǔ gōng fèng xiáng, wèi xià, qù gōng bīn zhōu. yǒu yù pò líng tái liáng yuán, xià lǒng zhōu, yáng chóng běn yǐ bīn zhōu jiàng. hòu chóng běn fù pàn, tài zǔ qiǎn yǒu yù gōng zhī, tún yú yǒng shòu. yǒu yù yǐ jí zú.
遷諸軍都指揮使，與平兗、鄆，還領許州。崔洪奔淮南，友裕引兵定蔡州，市 不易肆。太祖兼鎮護國軍，以友裕為留後。遷忠武軍節度使。太祖攻鳳翔，未下， 去攻邠州。友裕破靈台、良原，下隴州，楊崇本以邠州降。後崇本復叛，太祖遣友 裕攻之，屯於永壽。友裕以疾卒。

zi bó wáng yǒu wén
○子博王友文

bó wáng yǒu wén, zì dé míng, běn xìng kāng míng qín. yòu měi fēng zī, hǎo xué, shàn tán lùn, pō néng wèi shī, tài zǔ yǎng yǐ wèi zi. tài zǔ lǐng sì zhèn, yǐ yǒu wén wèi dù zhī yán tiě zhì zhì shǐ. tài zǔ yòng bīng sì fāng, yǒu wén zhēng fù jù liǎn yǐ gōng jūn shí. tài zǔ jí wèi, yǐ gù suǒ lǐng xuān wǔ xuān yì tiān píng hù guó sì zhèn zhēng fù, zhì jiàn chāng gōng zǒng zhī, yǐ yǒu wén wèi shǐ, fēng bó wáng. tài zǔ xìng xī dōu, yǒu wén liú shǒu dōng jīng.
博王友文，字德明，本姓康名勤。幼美風姿，好學，善談論，頗能為詩，太祖 養以為子。太祖領四鎮，以友文為度支鹽鐵製置使。太祖用兵四方，友文征賦聚斂 以供軍實。太祖即位，以故所領宣武、宣義、天平、護國四鎮征賦，置建昌宮總之， 以友文為使，封博王。太祖幸西都，友文留守東京。

zi shù rén yǒu guī
○子庶人友珪

shù rén yǒu guī zhě, tài zǔ chū zhèn xuān wǔ, lüè dì sòng bó jiān, yǔ nì lǚ fù rén yě hé ér shēng yě. zhǎng ér biàn xiá duō zhì. bó wáng yǒu wén duō cái yì, tài zǔ ài zhī, ér nián yòu zhǎng, tài zǔ jí wèi, dí sì wèi lì, xīn cháng dú shǔ yǒu wén. tài zǔ zì zhāng huáng hòu bēng, wú jì shì, zhū zi zài zhèn, jiē yāo qí fù rù shì. yǒu wén qī wáng shì yǒu sè, yóu chǒng zhī. tài zǔ bìng jiǔ, wáng shì yǔ yǒu guī qī zhāng shì, cháng zhuān fáng shì jí. tài zǔ bìng shǎo jiān, wèi wáng shì yuē: wú zhī zhōng bù qǐ, rǔ zhī dōng dōu, zhào yǒu wén lái, wú yǔ zhī jué. gài xīn yù yǐ hòu shì shǔ zhī. nǎi wèi jìng xiáng yuē: yǒu guī kě yǔ yī jùn, qù shǐ zhī rèn. nǎi yǐ yǒu guī wèi lái zhōu cì shǐ.
庶人友珪者，太祖初鎮宣武，略地宋、亳間，與逆旅婦人野合而生也。長而辯 黠多智。博王友文多材藝，太祖愛之，而年又長，太祖即位，嫡嗣未立，心嘗獨屬 友文。太祖自張皇后崩，無繼室，諸子在鎮，皆邀其婦入侍。友文妻王氏有色，尤 寵之。太祖病久，王氏與友珪妻張氏，常專房侍疾。太祖病少間，謂王氏曰：「吾 知終不起，汝之東都，召友文來，吾與之決。」蓋心欲以後事屬之。乃謂敬翔曰： 「友珪可與一郡，趣使之任。」乃以友珪為萊州刺史。

tài zǔ sù gāng bào, jì bìng, ér xǐ nù nán cè, shì shí zuǒ jiàng zhě, bì yǒu hòu mìng, yǒu guī dà jù. qí qī zhāng shì yuē: guān jiā yǐ chuán guó bǎo yǔ wáng shì, shǐ rú dōng dōu zhào yǒu wén, jūn jīn shòu huò yǐ! fū fù xiāng duì ér qì. zuǒ yòu quàn yǒu guī yuē: shì jí jì shēng, hé bù zǎo zì wèi tú? yǒu guī nǎi yì yī fú, wēi xíng rù zuǒ lóng hǔ jūn, jiàn tǒng jūn hán qíng jì shì, qíng yǐ yá bīng wǔ bǎi suí yǒu guī, zá kòng hè wèi shì ér rù. yè sān gǔ, zhǎn guān rù wàn chūn mén, zhì qǐn zhōng, shì jí zhě jiē zǒu. tài zǔ huáng hài qǐ hū yuē: wǒ yí cǐ zéi jiǔ yǐ, hèn bù zǎo shā zhī, nì zéi rěn shā fù hū! yǒu guī qīn lì féng tíng è yǐ jiàn fàn tài zǔ, tài zǔ xuán zhù ér zǒu, jiàn jī zhù zhě sān, tài zǔ bèi, pū yú chuáng, tíng è yǐ jiàn zhōng zhī, dòng qí fù, cháng wèi jiē liú. yǒu guī yǐ yīn rù guǒ zhī qǐn zhōng, mì sàng sì rì. nǎi chū fǔ kù, dà jī qún chén jí zhū jūn. qiǎn shòu zhǐ dīng zhāo pǔ jiǎo zhào chí zhì dōng dōu, shā yǒu wén. yòu xià zhào yuē: zhèn jiān nán chuàng yè, yú sān shí nián. tuō yú rén shàng, hū yān liù zài, zhōng wài xié lì, qī yú xiǎo kāng. qǐ yì yǒu wén yīn chù yì tú, jiāng xíng dà nì. zuó èr rì yè, jiǎ shì tū rù dà nèi, lài yǒu guī zhōng xiào, lǐng bīng jiǎo lù, bǎo quán zhèn gōng. rán ér jí yàng zhèn jīng, mí suǒ wēi dài. yǒu guī kè píng xiōng nì, jué gōng mí lún, yí wěi quán zhǔ jūn guó. rán hòu fā sàng. gān huà èr nián liù yuè jì wàng, yǒu guī yú jiù qián jí huáng dì wèi, bài hán qíng zhōng wǔ jūn jié dù shǐ, yǐ mò dì wèi biàn zhōu liú hòu, hé zhōng zhū yǒu qiān wèi zhōng shū lìng. yǒu qiān bù shòu mìng. ér huái zhōu lóng xiāng jūn sān qiān, jié qí jiāng liú zhòng bà, jù huái zhōu, zì yán tǎo zéi. sān nián zhēng yuè, yǒu guī sì tiān yú luò yáng nán jiāo, gǎi yuán yuē fèng lì.
太祖素剛暴，既病，而喜怒難測，是時左降者，必有後命，友珪大懼。其妻張 氏曰：「官家以傳國寶與王氏，使如東都召友文，君今受禍矣！」夫婦相對而泣。 左右勸友珪曰：「事急計生，何不早自為圖？」友珪乃易衣服，微行入左龍虎軍， 見統軍韓勍計事，勍以牙兵五百隨友珪，雜控鶴衛士而入。夜三鼓，斬關入萬春門， 至寢中，侍疾者皆走。太祖惶駭起呼曰：「我疑此賊久矣，恨不早殺之，逆賊忍殺 父乎！」友珪親吏馮廷諤以劍犯太祖，太祖旋柱而走，劍擊柱者三，太祖憊，仆於 床，廷諤以劍中之，洞其腹，腸胃皆流。友珪以裀褥裹之寢中，秘喪四日。乃出府 庫，大齎群臣及諸軍。遣受旨丁昭浦矯詔馳至東都，殺友文。又下詔曰：「朕艱難 創業，逾三十年。托於人上，忽焉六載，中外協力，期於小康。豈意友文陰畜異圖， 將行大逆。昨二日夜，甲士突入大內，賴友珪忠孝，領兵剿戮，保全朕躬。然而疾 恙震驚，彌所危殆。友珪克平凶逆，厥功靡倫，宜委權主軍國。」然後發喪。乾化 二年六月既望，友珪於柩前即皇帝位，拜韓勍忠武軍節度使，以末帝為汴州留後， 河中硃友謙為中書令。友謙不受命。而懷州龍驤軍三千，劫其將劉重霸，據懷州， 自言討賊。三年正月，友珪祀天於洛陽南郊，改元曰鳳歷。

tài zǔ wài sūn yuán xiàng xiān yǔ fù mǎ dū wèi zhào yán děng, móu yǔ mò dì tǎo zéi. èr yuè, xiàng xiān yǐ jìn bīng rù gōng, yǒu guī yǔ qī zhāng shì qū běi yuán lóu xià, jiāng yú chéng yǐ zǒu, bù guǒ, shǐ féng tíng è jìn rèn qí qī jí jǐ, tíng è yì zì shā. mò dì jí wèi, fù yǒu wén guān jué, fèi yǒu guī wèi shù rén.
太祖外孫袁象先與駙馬都尉趙岩等，謀與末帝討賊。二月，象先以禁兵入宮， 友珪與妻張氏趨北垣樓下，將逾城以走，不果，使馮廷諤進刃其妻及己，廷諤亦自 殺。末帝即位，復友文官爵，廢友珪為庶人。

zi kāng wáng yǒu zī
○子康王友孜

kāng wáng yǒu zī, mù zhòng tóng zi, cháng qiè zì fù, yǐ wèi dāng wèi tiān zǐ. zhēn míng yuán nián, mò dì dé fēi hōng, jiāng zàng, yǒu zī shǐ cì kè yè rù qǐn zhōng. mò dì fāng mèi, mèng rén hài jǐ, jì wù, wén tà shàng bǎo jiàn qiāng rán yǒu shēng, yuè qǐ, chōu jiàn yuē: jiāng yǒu biàn xié! nǎi suǒ qǐn zhōng, dé cì kè, shǒu shā zhī, suì zhū yǒu zī. míng rì, wèi zhào yán zhāng hàn jié yuē: jǐ yǔ qīng bèi bù xiāng jiàn. yóu cǐ suì shū ruò zōng shì, ér xìn rèn zhào zhāng, yǐ zhì yú bài wáng.
康王友孜，目重瞳子，嘗竊自負，以為當為天子。貞明元年，末帝德妃薨，將 葬，友孜使刺客夜入寢中。末帝方寐，夢人害己，既寤，聞榻上寶劍槍然有聲，躍 起，抽劍曰：「將有變邪！」乃索寢中，得刺客，手殺之，遂誅友孜。明日，謂趙 岩、張漢傑曰：「幾與卿輩不相見。」由此遂疏弱宗室，而信任趙、張，以至於敗 亡。

wū hū, chūn qiū zhī fǎ, shì fēi yǔ duó zhī jì, nán yǐ zāi! huò wèn: liáng tài zǔ yǐ chén shì jūn, yǒu guī yǐ zi shì fù, yī yě. yǔ shì jí wèi, yú nián gǎi yuán, chūn qiū zhī fǎ, jiē yǐ jūn shū, ér yǒu guī bù dé liè yú běn jì, hé yě? qiě fù zǐ zhī è jūn, ér duó qí zi, shì yǔ qí fù yě, qǐ chūn qiū zhī zhǐ zāi? yǔ yīng zhī yuē: liáng shì zhe yǐ! qí fù zhī è, bù dài yǔ duó qí zi ér hòu zhāng, rán mò dì zhī zhì, bù kě yǐ bù shēn yě. chūn qiū zhī fǎ, jūn shì ér zéi bù tǎo zhě, guó zhī chén zǐ rèn qí zé. yǔ yú yǒu guī zhī shì, suǒ yǐ shēn tǎo zéi zhě zhī zhì yě.
嗚呼，《春秋》之法，是非與奪之際，難矣哉！或問：「梁太祖以臣弒君，友 珪以子弒父，一也。與弒即位，逾年改元，《春秋》之法，皆以君書，而友珪不得 列於本紀，何也？且父子之惡均，而奪其子，是與其父也，豈《春秋》之旨哉？」 予應之曰：「梁事著矣！其父之惡，不待與奪其子而後彰，然末帝之志，不可以不 伸也。《春秋》之法，君弒而賊不討者，國之臣子任其責。予於友珪之事，所以伸 討賊者之志也。」