tài zǔ liú tài fēi zhēn jiǎn huáng hòu cáo shì
○太祖劉太妃 貞簡皇后曹氏
tài zǔ zhèng shì liú shì, dài běi rén yě qí cì fēi cáo shì, tài yuán rén yě. tài zǔ fēng jìn wáng, liú shì fēng qín guó fū rén. zì tài zǔ qǐ bīng dài běi, liú shì cháng cóng zhēng fá. wèi rén míng mǐn duō zhì lüè, pō xí bīng jī, cháng jiào qí shì qiè qí shè, yǐ zuǒ tài zǔ. tài zǔ dōng zhuī huáng cháo, hái jūn guò liáng, guǎn yú fēng chán sì. liáng wáng yāo tài zǔ rù chéng, zhì jiǔ shàng yuán yì, yè bàn yǐ bīng gōng zhī. tài zǔ zuǒ yòu yǒu xiān tuō guī zhě, yǐ nán gào fū rén, fū rén shén sè bù dòng, lì zhǎn gào zhě, yīn zhào dà jiāng móu bǎo jūn yǐ hái. chí míng, tài zǔ hái, yǔ fū rén xiāng xiàng tòng kū, yīn yù jǔ bīng jī liáng. fū rén yuē: gōng běn wèi guó tǎo zéi, jīn liáng shì wèi bào, ér jù fǎn bīng xiāng gōng, tiān xià wén zhī, mò fēn qū zhí. bù ruò liǎn jūn hái zhèn, zì sù yú cháo. tài zǔ cóng zhī.
太祖正室劉氏,代北人也;其次妃曹氏,太原人也。太祖封晉王,劉氏封秦國 夫人。自太祖起兵代北,劉氏常從征伐。為人明敏多智略,頗習兵機,常教其侍妾 騎射,以佐太祖。太祖東追黃巢,還軍過梁,館於封禪寺。梁王邀太祖入城,置酒 上源驛,夜半以兵攻之。太祖左右有先脫歸者,以難告夫人,夫人神色不動,立斬 告者,陰召大將謀保軍以還。遲明,太祖還,與夫人相向慟哭,因欲舉兵擊梁。夫 人曰:「公本為國討賊,今梁事未暴,而遽反兵相攻,天下聞之,莫分曲直。不若 斂軍還鎮,自訴於朝。」太祖從之。
qí hòu, tài zǔ jī liú rén gōng, bài guī. liáng qiǎn shì shū cóng kāng huái yīng děng lián suì gōng jìn, wéi tài yuán, jìn bīng lǚ bài, tài zǔ yōu jiǒng, bù zhī suǒ wèi. dà jiāng lǐ cún xìn děng quàn tài zǔ wáng rù běi biān, shōu bīng yǐ tú zài jǔ, tài zǔ rán zhī. rù yǐ yǔ fū rén, fū rén wèn shuí wèi cǐ móu zhě, yuē: cún xìn yě. fū rén mà yuē: cún xìn, dài běi mù yáng ér ěr, ān zú yǔ jì chéng bài xié! qiě gōng cháng xiào wáng xíng yú qì bīn zhōu zǒu, zú wèi rén qín, jīn nǎi zì wèi cǐ hū? xī gōng wáng zài dá dá, jǐ bù néng zì tuō, lài tiān xià duō gù, nǎi dé nán guī. jīn lǚ bài zhī bīng, sàn wáng wú jǐ, yī shī qí shǒu, shuí kěn cóng gōng? běi biān qí kě zhì hū? tài zǔ dà wù ér zhǐ. yǐ ér wáng bīng shāo shāo fù jí.
其後,太祖擊劉仁恭,敗歸。梁遣氏叔琮、康懷英等連歲攻晉,圍太原,晉兵 屢敗,太祖憂窘,不知所為。大將李存信等勸太祖亡入北邊,收兵以圖再舉,太祖 然之。入以語夫人,夫人問誰為此謀者,曰:「存信也。」夫人罵曰:「存信,代 北牧羊兒耳,安足與計成敗邪!且公嘗笑王行瑜棄邠州走,卒為人擒,今乃自為此 乎?昔公亡在達靼,幾不能自脫,賴天下多故,乃得南歸。今屢敗之兵,散亡無幾, 一失其守,誰肯從公?北邊其可至乎?」太祖大悟而止。已而亡兵稍稍復集。
fū rén wú zi, xìng xián, bù dù jì, cháng wèi tài zǔ yán: cáo shì xiāng, dāng shēng guì zi, yí shàn dài zhī. ér cáo shì yì zì qiān tuì, yīn xiāng de shén huān.
夫人無子,性賢,不妒忌,常為太祖言:「曹氏相,當生貴子,宜善待之。」 而曹氏亦自謙退,因相得甚歡。
cáo shì fēng jìn guó fū rén, hòu shēng zǐ, shì wèi zhuāng zōng, tài zǔ qí zhī, cáo shì yóu shì zhuān chǒng. tài zǔ xìng bào, nù duō shā rén, zuǒ yòu wú gǎn yán zhě, wéi cáo shì cóng róng jiàn pì, wǎng wǎng jiàn tīng. jí zhuāng zōng lì, shì cáo shì yóu jǐn, qí jiù zhào pò yàn qǔ wèi bó, yǔ liáng zhàn hé shàng shí yú suì, suì cháng chí shěng qí mǔ zhì sān sì, rén jiē chēng qí xiào. zhuāng zōng jí wèi, cè zūn cáo shì wèi huáng tài hòu, ér yǐ dí mǔ liú shì wèi huáng tài fēi. tài fēi wǎng xiè tài hòu, tài hòu yǒu cán sè. tài fēi yuē: yuàn wú ér xiǎng guó wú qióng, shǐ wú huò méi yú dì yǐ cóng xiān jūn, xìng yǐ, fù hé yán zāi!
曹氏封晉國夫人,後生子,是謂莊宗,太祖奇之,曹氏由是專寵。太祖性暴, 怒多殺人,左右無敢言者,惟曹氏從容諫譬,往往見聽。及莊宗立,事曹氏尤謹, 其救趙破燕取魏博,與梁戰河上十餘歲,歲嘗馳省其母至三四,人皆稱其孝。莊宗 即位,冊尊曹氏為皇太后,而以嫡母劉氏為皇太妃。太妃往謝太后,太后有慚色。 太妃曰:「願吾兒享國無窮,使吾獲沒於地以從先君,幸矣,復何言哉!」
zhuāng zōng miè liáng rù biàn, shǐ rén yíng tài hòu guī luò, jū zhǎng shòu gōng, ér tài fēi dú liú jìn yáng. tóng guāng sān nián wǔ yuè, tài fēi hōng. qī yuè, tài hòu hōng, shì yuē zhēn jiǎn, zàng yú kūn líng. ér tài fēi wú shì, zàng wèi xiàn. tài fēi yǔ tài hòu shén xiāng ài, qí sòng tài hòu yú luò yě, tì qì ér bié, guī ér xiāng sī mù, suì zhì bù qǐ. tài hòu wén zhī, yù chí zhì jìn yáng shì jí, jí qí zú yě, yòu yù zì wǎng zàng zhī, zhuāng zōng qì jiàn, qún chén jiāo zhāng qǐng liú, nǎi zhǐ. ér tài hòu zì tài fēi zú, bēi āi bù yǐn shí, yú yuè yì bēng.
莊宗滅梁入汴,使人迎太后歸洛,居長壽宮,而太妃獨留晉陽。同光三年五月, 太妃薨。七月,太后薨,諡曰貞簡,葬於坤陵。而太妃無諡,葬魏縣。太妃與太后 甚相愛,其送太后於洛也,涕泣而別,歸而相思慕,遂至不起。太后聞之,欲馳至 晉陽視疾,及其卒也,又欲自往葬之,莊宗泣諫,群臣交章請留,乃止。而太后自 太妃卒,悲哀不飲食,逾月亦崩。
zhuāng zōng jìng huáng hòu liú shì
○莊宗敬皇后劉氏
zhuāng zōng shén mǐn jìng huáng hòu liú shì, wèi zhōu chéng ān rén yě. zhuāng zōng zhèng shì yuē wèi guó fū rén hán shì, qí cì yàn guó fū rén yī shì, qí cì hòu yě, chū fēng wèi guó fū rén. hòu fù liú sǒu, huáng xū, shàn yī bo, zì hào liú shān rén. hòu shēng wǔ liù suì, jìn wáng gōng wèi, lüè chéng ān, bì jiāng yuán jiàn fēng dé hòu, nà zhī jìn gōng, zhēn jiǎn tài hòu jiào yǐ chuī shēng gē wǔ. jì jī, shén yǒu sè, zhuāng zōng jiàn ér yuè zhī. zhuāng zōng yǐ wèi jìn wáng, tài hòu xìng qí gōng, zhì jiǔ wèi shòu, zì qǐ gē wǔ, tài hòu huān shén, mìng liú shì chuī shēng zuǒ jiǔ, jiǔ bà qù, liú liú shì yǐ cì zhuāng zōng. xiān shí, zhuāng zōng gōng liáng jūn yú jiā chéng, dé fú dào zhāo qī hòu shì, chǒng zhuān zhū gōng, gōng zhōng wèi zhī jiā zhài fū rén. zhuāng zōng chū bīng sì fāng, cháng yǐ hòu shì cóng jūn. qí hòu, liú shì shēng zǐ jì jí, zhuāng zōng yǐ wèi lèi jǐ, ài zhī, yóu shì liú shì chǒng yì zhuān, zì xià wèi bó zhàn hé shàng shí yú nián, dú yǐ liú shì cóng. liú shì duō zhì, shàn yíng yì chéng zhǐ, qí tā pín yù mò de jìn jiàn.
莊宗神閔敬皇后劉氏,魏州成安人也。莊宗正室曰衛國夫人韓氏,其次燕國夫 人伊氏,其次後也,初封魏國夫人。後父劉叟,黃須,善醫卜,自號劉山人。後生 五六歲,晉王攻魏,掠成安,裨將袁建豐得後,納之晉宮,貞簡太后教以吹笙歌舞。 既笄,甚有色,莊宗見而悅之。莊宗已為晉王,太后幸其宮,置酒為壽,自起歌舞, 太后歡甚,命劉氏吹笙佐酒,酒罷去,留劉氏以賜莊宗。先時,莊宗攻梁軍於夾城, 得符道昭妻侯氏,寵專諸宮,宮中謂之「夾寨夫人」。莊宗出兵四方,常以侯氏從 軍。其後,劉氏生子繼岌,莊宗以為類己,愛之,由是劉氏寵益專,自下魏博、戰 河上十餘年,獨以劉氏從。劉氏多智,善迎意承旨,其他嬪御莫得進見。
qí fù wén liú shì yǐ guì, yì wèi gōng shàng yè. zhuāng zōng zhào yuán jiàn fēng wèn zhī, jiàn fēng yuē: chén shǐ dé liú shì yú chéng ān běi wù, shí yǒu huáng xū zhàng rén hù zhī. nǎi chū liú sǒu shì jiàn fēng, jiàn fēng yuē: shì yě. rán liú shì fāng yǔ zhū fū rén zhēng chǒng, yǐ mén wàng xiāng gāo, yīn dà nù yuē: qiè qù xiāng shí, lüè kě jì yì, qiè fù bù xìng sǐ yú luàn bīng, qiè shí huán shī tòng kū ér qù. cǐ tián shè wēng ān dé zhì cǐ! yīn mìng chī liú sǒu yú gōng mén.
其父聞劉氏已貴,詣魏宮上謁。莊宗召袁建豐問之,建豐曰:「臣始得劉氏於 成安北塢,時有黃須丈人護之。」乃出劉叟示建豐,建豐曰:「是也。」然劉氏方 與諸夫人爭寵,以門望相高,因大怒曰:「妾去鄉時,略可記憶,妾父不幸死於亂 兵,妾時環屍慟哭而去。此田舍翁安得至此!」因命笞劉叟於宮門。
zhuāng zōng yǐ jí huáng dì wèi, yù lì liú shì wèi huáng hòu, ér hán fū rén zhèng shì yě, yī fū rén wèi cì zài liú shì shàng, yǐ gù nán qí shì ér wèi fā. zǎi xiàng dòu lú gé shū mì shǐ guō chóng tāo xī zhǐ, shàng zhāng yán liú shì dāng lì, zhuāng zōng dà yuè. tóng guāng èr nián sì yuè yǐ mǎo, huáng dì yù wén míng diàn, qiǎn shǐ cè liú shì wèi huáng hòu. huáng hòu shòu cè, chéng zhòng dí chē, lǔ bù gǔ chuī, jiàn yú tài miào. hán fū rén děng jiē bù píng zhī, nǎi fēng hán shì wèi shū fēi, yī shì wèi dé fēi.
莊宗已即皇帝位,欲立劉氏為皇后,而韓夫人正室也,伊夫人位次在劉氏上, 以故難其事而未發。宰相豆盧革、樞密使郭崇韜希旨,上章言劉氏當立,莊宗大悅。 同光二年四月已卯,皇帝御文明殿,遣使冊劉氏為皇后。皇后受冊,乘重翟車,鹵 簿、鼓吹,見於太廟。韓夫人等皆不平之,乃封韓氏為淑妃,伊氏為德妃。
zhuāng zōng zì miè liáng, zhì yì jiāo dài, huàn guān líng rén luàn zhèng, hòu tè yòng shì yú zhōng. zì yǐ chū yú jiàn wēi, yú cì dé lì, yǐ wèi fó lì. yòu hǎo jù liǎn, fēn qiǎn rén wèi shāng jiǎ, zhì yú shì sì zhī jiān, xīn chú guǒ rú, jiē chēng zhōng gōng suǒ mài. sì fāng gòng xiàn, bì fēn wèi èr, yī yǐ shàng tiān zǐ, yī yǐ rù zhōng gōng, gōng zhōng huò huì shān jī. wéi xiě fú shū, kuì lù sēng ní, ér zhuāng zōng yóu cǐ yì nìng fú. yǒu hú sēng zì yú tián lái, zhuāng zōng lǜ huáng hòu jí zhū zi yíng bài zhī. sēng yóu wǔ tái shān, qiǎn zhōng shǐ gōng dùn, suǒ zhì qīng dòng chéng yì. yòu yǒu sēng chéng huì, zì yán néng jiàng lóng. cháng guò zhèn zhōu, wáng róng bù wèi zhī lǐ, chéng huì nù yuē: wú yǒu dú lóng wǔ bǎi, dāng qiǎn yī lóng jiē piàn shí, cháng shān zhī rén, jiē yú biē yě. huì míng nián hū tuó hé dà shuǐ, huài zhèn zhōu guān chéng, rén jiē yǐ wèi shén. zhuāng zōng jí hòu lǜ zhū zi zhū fēi bài zhī, chéng huì duān zuò bù qǐ, yóu shì shì wú guì jiàn jiē bài zhī, dú guō chóng tāo bù bài yě.
莊宗自滅梁,志意驕怠,宦官、伶人亂政,後特用事於中。自以出於賤微,逾 次得立,以為佛力。又好聚斂,分遣人為商賈,至於市肆之間,薪芻果茹,皆稱中 宮所賣。四方貢獻,必分為二,一以上天子,一以入中宮,宮中貨賄山積。惟寫佛 書,饋賂僧尼,而莊宗由此亦佞佛。有胡僧自于闐來,莊宗率皇后及諸子迎拜之。 僧游五台山,遣中使供頓,所至傾動城邑。又有僧誠惠,自言能降龍。嘗過鎮州, 王鎔不為之禮,誠惠怒曰:「吾有毒龍五百,當遣一龍揭片石,常山之人,皆魚鱉 也。」會明年滹沱河大水,壞鎮州關城,人皆以為神。莊宗及後率諸子、諸妃拜之, 誠惠端坐不起,由是士無貴賤皆拜之,獨郭崇韜不拜也。
shì shí, huáng tài hòu jí huáng hòu jiāo tōng fān zhèn, tài hòu chēng gào lìng, huáng hòu chēng jiào mìng, liǎng gōng shǐ zhě páng wǔ yú dào. xǔ zhōu jié dù shǐ wēn tāo yǐ hòu nìng fú, yīn qǐng yǐ sī dì wèi fó sì, wèi hòu jiàn fú. zhuāng zōng shù xìng guō chóng tāo yuán xíng qīn děng sī dì, cháng yǔ hòu jù. qí hòu xìng zhāng quán yì dì, jiǔ hān, mìng hòu bài quán yì wèi yǎng fù. quán yì rì qiǎn jī qiè chū rù zhōng gōng, wèn yí bù jué.
是時,皇太后及皇后交通籓鎮,太后稱「誥令」,皇后稱「教命」,兩宮使者 旁午於道。許州節度使溫韜以後佞佛,因請以私第為佛寺,為後薦福。莊宗數幸郭 崇韜、元行欽等私第,常與後俱。其後幸張全義第,酒酣,命後拜全義為養父。全 義日遣姬妾出入中宮,問遺不絕。
zhuāng zōng yǒu ài jī, shén yǒu sè ér shēng zǐ, hòu xīn huàn zhī. zhuāng zōng yàn jū gōng zhōng, yuán xíng qīn shì cè, zhuāng zōng wèn yuē: ěr xīn sàng fù, qí fù qǔ hū? wú zhù ěr pìn. hòu zhǐ ài jī qǐng yuē: dì lián xíng qīn, hé bù cì zhī? zhuāng zōng bù dé yǐ, yáng nuò zhī. hòu qù xíng qīn bài xiè, xíng qīn zài bài, qǐ gù ài jī, jiān yú yǐ chū gōng yǐ. zhuāng zōng bù lè, chēng jí bù shí zhě lèi rì.
莊宗有愛姬,甚有色而生子,後心患之。莊宗燕居宮中,元行欽侍側,莊宗問 曰:「爾新喪婦,其復娶乎?吾助爾聘。」後指愛姬請曰:「帝憐行欽,何不賜之?」 莊宗不得已,陽諾之。後趣行欽拜謝,行欽再拜,起顧愛姬,肩輿已出宮矣。莊宗 不樂,稱疾不食者累日。
tóng guāng sān nián qiū dà shuǐ, liǎng hé zhī mín, liú xǐ dào lù, jīng shī fù diào bù chōng, liù jūn zhī shì, wǎng wǎng piǎo bó, nǎi yù jiè míng nián xià qiū zū shuì, bǎi xìng chóu kǔ, hào qì yú lù, zhuāng zōng fāng yǔ hòu huāng yú tián yóu. shí èr yuè jǐ mǎo là, tián yú bái shā, hòu lǜ huáng zǐ hòu gōng bì cóng, lì yī què, sù kān jiàn, guǐ wèi nǎi hái. shì shí dà xuě, jūn shì hán dòng, jīn qiāng wèi bīng wàn qí, suǒ zhì zé mín gōng gěi, huài shí qì, chè lú shě ér fén zhī, xiàn lì wèi jù, wáng cuàn shān gǔ.
同光三年秋大水,兩河之民,流徙道路,京師賦調不充,六軍之士,往往殍踣, 乃預借明年夏、秋租稅,百姓愁苦,號泣於路,莊宗方與後荒於畋游。十二月己卯 臘,畋於白沙,後率皇子、後宮畢從,歷伊闕,宿龕澗,癸未乃還。是時大雪,軍 士寒凍,金槍衛兵萬騎,所至責民供給,壞什器,徹廬舍而焚之,縣吏畏懼,亡竄 山谷。
míng nián sān yuè, kè xīng fàn tiān kù, yǒu xīng liú yú tiān bàng. zhān xīng zhě yán: yù qián dāng yǒu jí bīng, yí sàn jī jù yǐ ráng zhī. zǎi xiàng qǐng chū kù wù yǐ gěi jūn, zhuāng zōng xǔ zhī, hòu bù kěn, yuē: wú fū fù dé tiān xià, suī yīn wǔ gōng, gài yì yǒu tiān mìng. mìng jì zài tiān, rén rú wǒ hé! zǎi xiàng lùn yú yán yīng, hòu yú píng jiān ěr shǔ zhī, yīn qǔ zhuāng lián jí huáng yòu zǐ mǎn xǐ zhì dì qián yuē: zhū hóu suǒ gòng, gěi cì yǐ jǐn, gōng zhōng suǒ yǒu wéi cǐ ěr, qǐng yù yǐ gěi jūn! zǎi xiàng huáng kǒng ér tuì. jí zhào zài lǐ zuò luàn, chū bīng tǎo wèi, shǐ chū wù yǐ jī jūn, jūn shì fù ér gòu yuē: wú qī zǐ yǐ jī sǐ, dé cǐ hé wèi!
明年三月,客星犯天庫,有星流於天棓。占星者言:「御前當有急兵,宜散積 聚以禳之。」宰相請出庫物以給軍,莊宗許之,後不肯,曰:「吾夫婦得天下,雖 因武功,蓋亦有天命。命既在天,人如我何!」宰相論於延英,後於屏間耳屬之, 因取妝奩及皇幼子滿喜置帝前曰:「諸侯所貢,給賜已盡,宮中所有惟此耳,請鬻 以給軍!」宰相惶恐而退。及趙在禮作亂,出兵討魏,始出物以齎軍,軍士負而詬 曰:「吾妻子已飢死,得此何為!」
zhuāng zōng dōng xìng biàn zhōu, cóng jià bīng èr wàn wǔ qiān, jí zhì wàn shèng, bù dé jìn ér hái, jūn shì lí sàn, suǒ wáng tài bàn. zhì yīng zi gǔ, dào lù ài xiá, zhuāng zōng jiàn cóng guān zhí bīng zhàng zhě, jiē yǐ hǎo yán láo zhī yuē: shì bào wèi wáng píng shǔ, dé shǔ jīn yín wǔ shí wàn, dāng xī gěi ěr děng. duì yuē: bì xià yǔ zhī tài wǎn, dé zhě yì bù gǎn ēn. zhuāng zōng qì xià, yīn gù nèi kù shǐ zhāng róng gē suǒ páo dài yǐ cì zhī, róng gē duì yuē: jǐn yǐ. jūn shì chì róng gē yuē: zhì wú jūn zhì cǐ, jiē yóu ěr bèi! yīn chōu dāo zhú zhī, zuǒ yòu jiù zhī ér miǎn. róng gē yuē: huáng hòu xī wù, bù yǐ gěi jūn, ér guī zuì yú wǒ. shì ruò bù cè, wú shēn wàn duàn yǐ! nǎi tóu shuǐ ér sǐ.
莊宗東幸汴州,從駕兵二萬五千,及至萬勝,不得進而還,軍士離散,所亡太 半。至罌子谷,道路隘狹,莊宗見從官執兵仗者,皆以好言勞之曰:「適報魏王平 蜀,得蜀金銀五十萬,當悉給爾等。」對曰:「陛下與之太晚,得者亦不感恩。」 莊宗泣下,因顧內庫使張容哥索袍帶以賜之,容哥對曰:「盡矣。」軍士叱容哥曰: 「致吾君至此,皆由爾輩!」因抽刀逐之,左右救之而免。容哥曰:「皇后惜物, 不以給軍,而歸罪於我。事若不測,吾身萬段矣!」乃投水而死。
guō cóng qiān fǎn, zhuāng zōng zhōng liú shǐ, shāng shén, wò jiàng xiāo diàn kuò xià, kě yù de yǐn, hòu lìng huàn guān jìn sūn lào, bù zì xǐng shì. zhuāng zōng bēng, hòu yǔ lǐ cún wò děng fén jiā qìng diàn, yōng bǎi qí chū shī zi mén. hòu yú mǎ shàng yǐ náng shèng jīn qì bǎo dài, yù yú tài yuán zào sì wèi ní. zài dào yǔ cún wò jiān, jí zhì tài yuán, nǎi xuē fà wèi ní. míng zōng rù lì, qiǎn rén cì hòu sǐ. jìn tiān fú wǔ nián, zhuī shì yuē shén mǐn jìng huáng hòu.
郭從謙反,莊宗中流矢,傷甚,臥絳霄殿廓下,渴欲得飲,後令宦官進飧酪, 不自省視。莊宗崩,後與李存渥等焚嘉慶殿,擁百騎出師子門。後於馬上以囊盛金 器寶帶,欲於太原造寺為尼。在道與存渥奸,及至太原,乃削髮為尼。明宗入立, 遣人賜後死。晉天福五年,追諡曰神閔敬皇后。
zì táng mò sàng luàn, hòu fēi zhī zhì bù bèi, zhì zhuāng zōng shí, hòu gōng zhī shù yóu duō, yǒu zhāo róng zhāo yí zhāo yuàn chū shǐ yù zhèng shì zhēn yì cái xián yī yáo fāng yì dé xuān yī děng, qí yú míng hào, bù kě shèng jì. zhuāng zōng yù shì, hòu gōng sàn zǒu, zhū shǒu yīn rù gōng, xuǎn dé sān shí yú rén. guó guó fū rén xià shì yǐ cháng xìng yú zhuāng zōng, shǒu yīn bù gǎn liú. míng zōng lì, xī fàng zhuāng zōng shí gōng rén hái qí jiā, dú xià shì wú suǒ guī, nǎi yǐ hé yáng jié dù shǐ xià lǔ qí tóng xìng yě, yīn yǐ guī zhī, hòu jià qì dān tū yù lǐ zàn huá. zàn huá xìng kù dú, xǐ shā rén, bì qiè wēi guò, cháng jiā kuī zhuó. xià shì jù, qiú lí hūn, jí xuē fà wèi ní yǐ zú. ér hán shū fēi yī dé fēi jiē jū tài yuán, jìn gāo zǔ fǎn shí, wèi qì dān suǒ lǔ.
自唐末喪亂,后妃之制不備,至莊宗時,後宮之數尤多,有昭容、昭儀、昭媛、 出使、御正、侍真、懿才、咸一、瑤芳、懿德、宣一等,其餘名號,不可勝紀。莊 宗遇弒,後宮散走,硃守殷入宮,選得三十餘人。虢國夫人夏氏以嘗幸於莊宗,守 殷不敢留。明宗立,悉放莊宗時宮人還其家,獨夏氏無所歸,乃以河陽節度使夏魯 奇同姓也,因以歸之,後嫁契丹突欲李贊華。贊華性酷毒,喜殺人,婢妾微過,常 加刲灼。夏氏懼,求離婚,及削髮為尼以卒。而韓淑妃、伊德妃皆居太原,晉高祖 反時,為契丹所虜。
tài zǔ sì dì
○太祖四弟
táng zì zhū xié dé xìng ér wèi lǐ shì, dé guó ér wèi jìn, dé tiān xià ér wèi táng. qí shǐ chū yú yí dí, ér zhōng yǐ luàn wáng, gù qí shì cì bù kě xiáng jiàn. qí kě jiàn zhě, yuē tài zǔ sì dì bā zǐ wǔ sūn, sān shì ér jué. tài zǔ sì dì, yuē kè ràng kè xiū kè gōng kè níng, jiē bù zhī qí fù mǔ míng hào.
唐自硃邪得姓而為李氏,得國而為晉,得天下而為唐。其始出於夷狄,而終以 亂亡,故其世次不可詳見。其可見者,曰太祖四弟、八子、五孫,三世而絕。太祖 四弟,曰克讓、克修、克恭、克寧,皆不知其父母名號。
kè ràng, shǎo shàn qí shè, wèi zhèn wǔ jūn xiào, cóng tǎo wáng xiān zhī, yǐ gōng bài jīn wú wèi jiāng jūn, liú jīng shī. lǐ shì zì xiàn zōng shí yǐ bù zú guī táng, táng chù zhī hé xī, cháng qiǎn yī zi sù wèi jīng shī, cì dì yú qīn rén fāng. qí hòu tài zǔ qǐ bīng yún zhōng, shā táng shǒu jiāng duàn wén chǔ. táng fā bīng tǎo tài zǔ, qiǎn wáng chù cún yǐ bīng wéi qīn rén fāng, bǔ sù wèi zi kè ràng. kè ràng yǔ qí pū hé xiāng wēn shí de lì děng shí yú qí, wān hú yuè mǎ, tū wéi ér chū. chù cún yǐ qiān yú rén zhuī zhì wèi qiáo, kè ràng děng shè shā bǎi yú rén, zhuī bīng nǎi zhǐ, kè ràng bēn yú yàn mén. míng nián, tài zǔ fù guī táng, kè ràng hái sù wèi jīng shī. huáng cháo fàn zhǎng ān, kè ràng shǒu tóng guān, wèi zéi suǒ bài, bēn yú nán shān, nì fó sì, wèi sì sēng suǒ shā.
克讓,少善騎射,為振武軍校,從討王仙芝,以功拜金吾衛將軍,留京師。李 氏自憲宗時以部族歸唐,唐處之河西,嘗遣一子宿衛京師,賜第於親仁坊。其後太 祖起兵雲中,殺唐守將段文楚。唐發兵討太祖,遣王處存以兵圍親仁坊,捕宿衛子 克讓。克讓與其仆何相溫、石的歷等十餘騎,彎弧躍馬,突圍而出。處存以千餘人 追至渭橋,克讓等射殺百餘人,追兵乃止,克讓奔於雁門。明年,太祖復歸唐,克 讓還宿衛京師。黃巢犯長安,克讓守潼關,為賊所敗,奔於南山,匿佛寺,為寺僧 所殺。
kè xiū zì chóng yuǎn, cóng tǎo páng xūn, yǐ gōng bài shuò zhōu cì shǐ. tài zǔ zhèn yàn mén, yǐ wèi fèng chéng jūn shǐ. cóng rù guān, tǎo huáng cháo, wèi xiān fēng, qiān zuǒ yíng jūn shǐ. lù zhōu mèng fāng lì qiān yú xíng zhōu, jìn qǔ lù zhōu, biǎo kè xiū zhāo yì jūn jié dù shǐ. shù chū shān dōng jī fāng lì, yòu yǔ lǐ hǎn zhī gōng kòu huái mèng zhī jiān. qí hòu, tài zǔ zì jiāng jī fāng lì, hái jūn guò lù, kè xiū xìng jiǎn sè, gōng kuì shén báo, tài zǔ dà nù, gòu ér jī chī zhī. kè xiū cán fèn, fā jí zú. èr zi: sì bì sì gōng. sì bì wèi zhuō zhōu cì shǐ, tiān yòu shí jiǔ nián, qì dān gōng pò zhuō zhōu, sì bì mò yú lǔ. sì gōng shǎo yǒu dǎn lüè, cóng zhōu dé wēi shù lì zhàn gōng, wèi mǎ bù jūn dōu yú hòu. lǐ cún shěn bài liáng jūn yú hú bì, sì gōng huò liáng jiāng yī rén. liáng tài zǔ wéi tiáo xiàn, sì gōng cóng cún shěn jiù tiáo, liáng jūn jiě qù, sì gōng gōng wèi duō, chāo bài wèi zhōu cì shǐ yàn mén yǐ běi dōu zhī bīng mǎ shǐ. lèi qiān zé dài èr zhōu cì shǐ. xīn zhōu wáng yù pàn jìn, wáng rù qì dān, shān hòu zhū zhōu jiē pàn, sì gōng qǔ guī rú wǔ sān zhōu, bài xīn zhōu cì shǐ shān běi dōu tuán liàn shǐ. tóng guāng yuán nián chūn, zú yú guān.
克修字崇遠,從討龐勛,以功拜朔州刺史。太祖鎮雁門,以為奉誠軍使。從入 關,討黃巢,為先鋒,遷左營軍使。潞州孟方立遷於邢州,晉取潞州,表克修昭義 軍節度使。數出山東擊方立,又與李罕之攻寇懷、孟之間。其後,太祖自將擊方立, 還軍過潞,克修性儉嗇,供饋甚薄,太祖大怒,詬而擊笞之。克修慚憤,發疾卒。 二子:嗣弼、嗣肱。嗣弼為涿州刺史,天祐十九年,契丹攻破涿州,嗣弼歿於虜。 嗣肱少有膽略,從周德威數立戰功,為馬步軍都虞候。李存審敗梁軍於胡壁,嗣肱 獲梁將一人。梁太祖圍蓚縣,嗣肱從存審救蓚,梁軍解去,嗣肱功為多,超拜蔚州 刺史、雁門以北都知兵馬使。累遷澤、代二州刺史。新州王郁叛晉,亡入契丹,山 後諸州皆叛,嗣肱取媯、儒、武三州,拜新州刺史、山北都團練使。同光元年春, 卒於官。
kè gōng, chū wèi jué shèng jūn shǐ. kè xiū zú, yǐ kè gōng dài wèi zhāo yì jūn jié dù shǐ. kè xiū wèi rén jiǎn jiǎn, lù rén sù ān qí zhèng, qiě āi qí jiàn chī yǐ sǐ. kè gōng héng bào bù fǎ, yòu bù xí jūn shì, yóu shì lù rén jiē yuàn. kè gōng xuǎn hòu yuàn jìn bīng wǔ bǎi rén, xiàn yú tài zǔ, xíng zhì tóng dī, qí jiāng féng bà yǐ qí tú pàn. tài zǔ qiǎn lǐ yuán shěn tǎo zhī, zhàn yú qìn shuǐ, yuán shěn dà bài bèi shāng, bēn rù lù zhōu. yá jiāng ān jū shòu yì pàn, shā kè gōng jí yuán shěn, shǐ rén zhào bà, bà bù shòu mìng, jū shòu jù ér chū bēn, xíng zhì zhǎng zi, wèi yě rén suǒ shā, chuán shǒu yú bà. bà nǎi rù lù zhōu, zì chēng liú hòu, yǐ fù yú liáng.
克恭,初為決勝軍使。克修卒,以克恭代為昭義軍節度使。克修為人簡儉,潞 人素安其政,且哀其見笞以死。克恭橫暴不法,又不習軍事,由是潞人皆怨。克恭 選後院勁兵五百人,獻於太祖,行至銅鞮,其將馮霸以其徒叛。太祖遣李元審討之, 戰於沁水,元審大敗被傷,奔入潞州。牙將安居受亦叛,殺克恭及元審,使人召霸, 霸不受命,居受懼而出奔,行至長子,為野人所殺,傳首於霸。霸乃入潞州,自稱 留後,以附於梁。
kè níng, wèi rén rén xiào, jū zhū xiōng dì zhōng zuì xián, shì tài zǔ xiǎo xīn bù xiè. tài zǔ yǔ hè lián duó lǐ kě jǔ zhàn yún wèi jiān, hòu bēn dá dá, rù pò huáng cháo, kè níng wèi cháng bù cóng xíng. tài zǔ zhèn tài yuán, yǐ wèi nèi wài zhì zhì fān hàn dōu zhī bīng mǎ shǐ, jiǎn xiào tài bǎo zhèn wǔ jūn jié dù shǐ, jūn zhōng zhī shì, wú dà xiǎo jiē jué kè níng.
克寧,為人仁孝,居諸兄弟中最賢,事太祖小心不懈。太祖與赫連鐸、李可舉 戰雲、蔚間,後奔達靼,入破黃巢,克寧未嘗不從行。太祖鎮太原,以為內外製置 蕃漢都知兵馬使,檢校太保、振武軍節度使,軍中之事,無大小皆決克寧。
tài zǔ bìng, zhào zhuāng zōng shì cè, shǔ zhāng chéng yè yǔ kè níng yuē: yǐ yà zi shǔ gōng děng. tài zǔ bēng, zhuāng zōng gào yú kè níng yuē: ér nián gū zhì, wèi tōng shù zhèng, suī yǒu xiān wáng zhī mìng, kǒng bù zú yǐ dāng dà shì. shū fù xūn dé jù gāo, xiān wáng cháng rèn yǐ zhèng yǐ, gǎn yǐ jūn fǔ fán jì fù, yǐ dài ér zhī yǒu lì. kè níng yuē: wú xiōng zhī mìng, yǐ ér shǔ wǒ, shuí gǎn yì zhī! yīn xià ér běi miàn zài bài chēng hè, zhuāng zōng nǎi jí jìn wáng wèi.
太祖病,召莊宗侍側,屬張承業與克寧曰:「以亞子屬公等。」太祖崩,莊宗 告於克寧曰:「兒年孤稚,未通庶政,雖有先王之命,恐不足以當大事。叔父勛德 俱高,先王嘗任以政矣,敢以軍府煩季父,以待兒之有立。」克寧曰:「吾兄之命, 以兒屬我,誰敢易之!」因下而北面再拜稱賀,莊宗乃即晉王位。
chū, tài zǔ qǐ yú yún shuò zhī jiān, suǒ de xiāo yǒng zhī shì, duō yǎng yǐ wèi zi, ér yǔ yīng háo zhàn zhēng, zú jiù bà yè, zhū yǎng zi zhī gōng wèi duō, gù yóu chǒng ài zhī, yī fú lǐ zhì rú dí. zhū yǎng zi huī xià jiē yǒu jīng bīng, shì gōng zì zì, zì xiān wáng shí cháng jiàn yōu jiǎ. jí xīn wáng lì, nián shào, huò tuō jí bù cháo, huò jiàn ér bù bài. yǎng zi cún hào cún shí gào kè níng yuē: xiōng wáng dì jí, gǔ zhī dào yě. yǐ shū bài zhí, lǐ qǐ ān hū? rén shēng fù guì, dāng zì qǔ zhī. kè níng yuē: wú jiā sān shì, fù cí zǐ xiào, xiān wáng tǔ yǔ, gǒu yǒu suǒ guī, wú fù hé qiú yě!
初,太祖起於雲、朔之間,所得驍勇之士,多養以為子,而與英豪戰爭,卒就 霸業,諸養子之功為多,故尤寵愛之,衣服禮秩如嫡。諸養子麾下皆有精兵,恃功 自恣,自先王時常見優假。及新王立,年少,或託疾不朝,或見而不拜。養子存顥、 存實告克寧曰:「兄亡弟及,古之道也。以叔拜侄,理豈安乎?人生富貴,當自取 之。」克寧曰:「吾家三世,父慈子孝,先王土宇,苟有所歸,吾復何求也!」
kè níng qī mèng shì sù gāng hàn, cún hào děng gè qiǎn qí qī rù shuō mèng shì, mèng shì shù yǐ pò kè níng. kè níng rén ér wú duàn, huò yú qún yán, suì zhì yú huò. dōu yú hòu lǐ cún zhì dé zuì yú kè níng, kè níng shā zhī, ér yǔ zhāng chéng yè, lǐ cún zhāng yǒu xì, yòu qiú jiān lǐng dà tóng jūn jié dù shǐ. yú shì xìng chén shǐ jìng róng jiàn tài hòu, gào kè níng yǔ cún hào móu zhí wáng jí tài hòu yǐ jiàng liáng. zhuāng zōng zhào chéng yè cún zhāng gào zhī yuē: jì fù suǒ wèi rú cǐ, nài hé? rán gǔ ròu bù kě zì xiāng yú ròu, wú dāng bì xián lù yǐ shū huò yú wú jiā. chéng yè děng qǐng zhū kè níng. nǎi fú bīng yú fǔ, zhì jiǔ dà huì, kè níng jì zhì, zhí ér shā zhī.
克寧妻孟氏素剛悍,存顥等各遣其妻入說孟氏,孟氏數以迫克寧。克寧仁而無 斷,惑於群言,遂至於禍。都虞候李存質得罪於克寧,克寧殺之,而與張承業,李 存璋有隙,又求兼領大同軍節度使。於是幸臣史敬熔見太后,告克寧與存顥謀執王 及太后以降梁。莊宗召承業、存璋告之曰:「季父所為如此,奈何?然骨肉不可自 相魚肉,吾當避賢路以紓禍於吾家。」承業等請誅克寧。乃伏兵於府,置酒大會, 克寧既至,執而殺之。
tài zǔ qī zǐ
○太祖七子
tài zǔ zi bā rén: zhuāng zōng zhǎng zi yě, cì yuē cún měi cún bà cún lǐ cún wò cún yì cún què cún jì. tóng guāng sān nián shí èr yuè xīn hài, zhào fēng cún měi děng qī rén wèi wáng. gài cún bà cún wò cún jì yǔ zhuāng zōng tóng mǔ yě, cún měi cún yì cún què cún lǐ bù zhī qí mǔ míng shì hào wèi. cún měi fēng yōng wáng, cún bà yǒng wáng, cún lǐ xuē wáng, cún wò shēn wáng, cún yì mù wáng, cún què tōng wáng, cún jì yǎ wáng.
太祖子八人:莊宗長子也,次曰存美、存霸、存禮、存渥、存乂、存確、存紀。 同光三年十二月辛亥,詔封存美等七人為王。蓋存霸、存渥、存紀與莊宗同母也, 存美、存乂、存確、存禮不知其母名氏號位。存美封邕王,存霸永王,存禮薛王, 存渥申王,存乂睦王,存確通王,存紀雅王。
cún yì lì jiàn xióng bǎo dà èr jūn jié dù shǐ. qǔ guō chóng tāo nǚ. shì shí, wèi zhōu yāo rén yáng qiān láng yòng shì, zì yán yǒu mò zǐ shù, néng yì shǐ guǐ shén, huà dān shā shuǐ yín. zhuāng zōng pō shén zhī, bài qiān láng jiǎn xiào shàng shū láng, cì zǐ, qí qī chū rù gōng jìn, chéng ēn chǒng, ér shì huò yīn zhī yǐ qiú guān jué, cún yì jí cún wò děng wǎng wǎng péng yín yú qí jiā. jí chóng tāo bèi zú, zhuāng zōng qiǎn huàn guān yīn chá wài yì yǐ wèi rú hé, ér huàn guān yīn yù jǐn zhū chóng tāo qīn dǎng yǐ jué hòu huàn, nǎi wū yán: cún yì guò qiān láng, jiǔ hān, rǎng bì hào qì, wèi fù wēng chēng yuān, yán shén yuàn wàng. zhuāng zōng dà nù, yǐ bīng wéi qí dì ér zhū zhī, bìng zhū qiān láng.
存乂歷建雄、保大二軍節度使。娶郭崇韜女。是時,魏州妖人楊千郎用事,自 言有墨子術,能役使鬼神,化丹砂、水銀。莊宗頗神之,拜千郎檢校尚書郎,賜紫, 其妻出入宮禁,承恩寵,而士或因之以求官爵,存乂及存渥等往往朋淫於其家。及 崇韜被族,莊宗遣宦官陰察外議以為如何,而宦官因欲盡誅崇韜親黨以絕後患,乃 誣言:「存乂過千郎,酒酣,攘臂號泣,為婦翁稱冤,言甚怨望。」莊宗大怒,以 兵圍其第而誅之,並誅千郎。
cún bà lì zhāo yì tiān píng hé zhōng sān jūn jié dù shǐ, cún wò yì chéng tiān píng èr jūn jié dù shǐ, jiē jū jīng shī, shí qí fèng lù ér yǐ. zhào zài lǐ zuò luàn, nǎi qiǎn cún bà yú hé zhōng. lǐ sì yuán bīng fǎn, xiàng jīng shī, zhuāng zōng zài xìng sì shuǐ, xǐ cún bà běi jīng liú shǒu, cún wò hé zhōng jié dù shǐ, xuān má wèi qì, guō cóng qiān fǎn, gōng xìng jiào mén, cún wò cóng zhuāng zōng jù zéi. zhuāng zōng zhōng liú shǐ bēng, cún wò yǔ liú huáng hòu tóng bēn yú tài yuán, xíng zhì fēng gǔ, wèi bù xià suǒ shā. cún bà wén jīng shī luàn, yì zì hé zhōng bēn tài yuán, bǐ zhì, huī xià jiē sàn zǒu, wéi shǐ xià kāng cóng biàn bù qù. cún bà nǎi jiǎn fā yī sēng yī, yè fú yàn chāo yuē: yuàn wèi shān sēng, jì gōng bì hù. yàn chāo yù liú zhī, wèi jūn zhòng suǒ shā.
存霸歷昭義、天平、河中三軍節度使,存渥義成、天平二軍節度使,皆居京師, 食其俸祿而已。趙在禮作亂,乃遣存霸於河中。李嗣源兵反,向京師,莊宗再幸汜 水,徙存霸北京留守,存渥河中節度使,宣麻未訖,郭從謙反,攻興教門,存渥從 莊宗拒賊。莊宗中流矢崩,存渥與劉皇后同奔於太原,行至風谷,為部下所殺。存 霸聞京師亂,亦自河中奔太原,比至,麾下皆散走,惟使下康從弁不去。存霸乃剪 發、衣僧衣,謁符彥超曰:「願為山僧,冀公庇護。」彥超欲留之,為軍眾所殺。
cún jì cún què wén guō cóng qiān fǎn, bēn yú nán shān, nì mín jiā. míng zōng zhào hé nán fǔ jí zhū dào: zhū wáng chū bēn, suǒ zhì sòng fù què rú bù xìng wù gù zhě, shōu yì yǐ wén. cún jì děng suǒ nì mín jiā yǐ gào ān zhòng huì, zhòng huì wèi huò yàn wēi yuē: èr wáng táo nán, zhǔ shàng xún qiú, kǒng qí suǒ shī. jīn shàng jì jiān guó diǎn sàng, cǐ lǐ rú hé? yàn wēi yuē: shàng xìng rén cí, bù kě wén zòu. yí mì wèi zhī suǒ, yǐ ān rén qíng. nǎi jí mín jiā shā zhī.
存紀、存確聞郭從謙反,奔於南山,匿民家。明宗詔河南府及諸道:「諸王出 奔,所至送赴闕;如不幸物故者,收瘞以聞。」存紀等所匿民家以告安重誨,重誨 謂霍彥威曰:「二王逃難,主上尋求,恐其所失。今上既監國典喪,此禮如何?」 彥威曰:「上性仁慈,不可聞奏。宜密為之所,以安人情。」乃即民家殺之。
cún měi sù bìng fēng, jū tài yuán, yǔ cún lǐ jiē bù zhī qí suǒ zhōng.
存美素病風,居太原,與存禮皆不知其所終。
zhuāng zōng wǔ zǐ
○莊宗五子
zhuāng zōng wǔ zǐ zhǎng yuē jì jí, qí cì jì tóng jì sōng jì chán jì yáo. jì jí mǔ yuē liú huáng hòu, qí sì jiē bù zhe qí mǔ míng hào.
莊宗五子、長曰繼岌,其次繼潼、繼嵩、繼蟾、繼嶢。繼岌母曰劉皇后,其四 皆不著其母名號。
zhuāng zōng jí wèi, jì jí wèi běi dōu liú shǒu, pàn liù jūn zhū wèi shì. qiān jiǎn xiào tài wèi tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. dòu lú gé wèi xiāng, jiàn yán: táng gù shì, huáng zǐ jiē wèi gōng shǐ. yīn yǐ yè gōng wèi xìng shèng gōng, yǐ jì jí wèi shǐ. tóng guāng sān nián, fēng wèi wáng. shì suì fá shǔ, yǐ jì jí wèi xī nán miàn xíng yíng dōu tǒng, guō chóng tāo wèi dōu zhāo tǎo shǐ, gōng bù shàng shū rèn huán hàn lín xué shì lǐ yú jiē cān jūn shì. jiǔ yuè wù shēn, jiāng bīng liù wàn zì fèng xiáng rù dà sàn guān, jūn wú shí rì zhī liáng, ér suǒ zhì zhōu zhèn jiē yíng jiàng, suì shí qí sù. zhì xìng zhōu, shǔ jiāng chéng fèng liǎn yǐ wǔ bǎi qí jiàng, yīn yǐ qí bīng xiū gé dào, yǐ guò táng jūn. wáng yǎn jiāng bīng wàn rén tún lì zhōu, fēn qí bàn nì zhàn yú sān quán, wèi xiān fēng kāng yán xiào suǒ bài, yǎn jù, duàn jí bǎi jiāng fú qiáo, bēn guī chéng dū. táng jūn zì wén zhōu jiān dào yǐ rù. shí yuè jǐ yǒu, jì jí zhì mián zhōu, yǎn shàng jiān qǐng jiàng. bǐng chén, rù chéng dū. wáng yǎn chéng zhú yú zhì shēng xiān qiáo, sù yī qiān yáng, cǎo suǒ xì shǒu, ròu tǎn xián bì yú chèn, qún chén shuāi dié, tú xiǎn yǐ jiàng. jì jí xià ér qǔ bì, chóng tāo jiě fù, fén chèn. zì chū shī zhì jiàng yǎn, fán qī shí wǔ rì, bīng bù xuè rèn, zì gǔ yòng bīng zhī yì, wèi yǒu rú cǐ. rán jì jí suī wèi dōu tǒng, ér jūn zhèng hào lìng yī chū chóng tāo.
莊宗即位,繼岌為北都留守,判六軍諸衛事。遷檢校太尉、同中書門下平章事。 豆盧革為相,建言:唐故事,皇子皆為宮使。因以鄴宮為興聖宮,以繼岌為使。同 光三年,封魏王。是歲伐蜀,以繼岌為西南面行營都統,郭崇韜為都招討使,工部 尚書任圜、翰林學士李愚皆參軍事。九月戊申,將兵六萬自鳳翔入大散關,軍無十 日之糧,而所至州鎮皆迎降,遂食其粟。至興州,蜀將程奉璉以五百騎降,因以其 兵修閣道,以過唐軍。王衍將兵萬人屯利州,分其半逆戰於三泉,為先鋒康延孝所 敗,衍懼,斷吉柏江浮橋,奔歸成都。唐軍自文州間道以入。十月己酉,繼岌至綿 州,衍上箋請降。丙辰,入成都。王衍乘竹輿至升仙橋,素衣、牽羊,草索系首, 肉袒、銜璧、輿櫬,群臣衰絰,徒跣以降。繼岌下而取璧,崇韜解縛,焚櫬。自出 師至降衍,凡七十五日,兵不血刃,自古用兵之易,未有如此。然繼岌雖為都統, 而軍政號令一出崇韜。
chū, zhuāng zōng qiǎn huàn zhě gòng fèng guān lǐ cóng xí jiān zhōng jūn, gāo pǐn lǐ tíng ān lǚ zhī róu wèi diǎn yè. cóng xí děng sù è chóng tāo, yòu jiàn chóng tāo zhuān rèn jūn shì, yì bù píng zhī. jí pò shǔ, shǔ zhī guì chén dà jiāng, zì wáng zōng bì yǐ xià, jiē zhēng yǐ shǔ bǎo huò, jì lè fèng chóng tāo fù zǐ, ér wèi wáng suǒ de, pǐ mǎ shù bó tuò hú zhǔ bǐng ér yǐ chóng tāo rì jué jūn shì, jiāng lì bīn kè qū zǒu yíng tíng, ér dōu tǒng fǔ wéi dà jiāng chén yè, yá mén tián rán. yóu shì cóng xí děng bù shèng qí fèn. yǐ ér zōng bì lǜ shǔ rén jiàn jì jí, qǐng liú chóng tāo zhèn shǔ, cóng xí děng yīn yán chóng tāo yǒu yì zhì, quàn jì jí wèi bèi. jì jí wèi chóng tāo yuē: bì xià yǐ shì zhōng rú héng huá, zūn zhī miào táng zhī shàng, qī yǐ yì tiān xià ér zhì sì yí, bì bù qì yuán lǎo yú mán yí zhī dì. cǐ shì fēi yǔ gǎn zhī yě.
初,莊宗遣宦者供奉官李從襲監中軍,高品李廷安、呂知柔為典謁。從襲等素 惡崇韜,又見崇韜專任軍事,益不平之。及破蜀,蜀之貴臣大將,自王宗弼已下, 皆爭以蜀寶貨,妓樂奉崇韜父子,而魏王所得,匹馬、束帛、唾壺、麈柄而已;崇 韜日決軍事,將吏賓客趨走盈庭,而都統府惟大將晨謁,牙門闐然。由是從襲等不 勝其憤。已而宗弼率蜀人見繼岌,請留崇韜鎮蜀,從襲等因言崇韜有異志,勸繼岌 為備。繼岌謂崇韜曰:「陛下倚侍中如衡、華,尊之廟堂之上,期以一天下而制四 夷,必不棄元老於蠻夷之地。此事非予敢知也。」
zhuāng zōng wén chóng tāo yù liú shǔ, yì bù yuè, qiǎn huàn zhě xiàng yán sì qù jì jí bān shī. yán sì zhì chéng dū, chóng tāo bù chū yíng, jí jiàn, lǐ yì màn, yán sì nù, cóng xí děng yīn gào yán sì chóng tāo yǒu yì zhì, kǒng wēi wèi wáng. yán sì hái, jù yán zhī. liú huáng hòu tì qì qǐng bǎo quán jì jí, zhuāng zōng qiǎn huàn guān mǎ yàn guī wǎng shì chóng tāo qù jiù. shì shí, liǎng chuān xīn dìng, mèng zhī xiáng wèi zhì, suǒ zài dào zéi jù shān lín, chóng tāo fāng qiǎn rèn huán děng fèn chū zhāo jí, kǒng hòu shēng biàn, gù shī wèi jí hái. ér yàn guī jiāng xíng, jiàn liú huáng hòu yuē: chén jiàn yán sì yán shǔ zhōng shì shì yǐ bù kě, huò jī zhī zuò, jiān bù róng fā, ān néng sān qiān lǐ wǎng fù lǐn mìng hū! liú huáng hòu yǐ yàn guī yǔ gào zhuāng zōng, zhuāng zōng yuē: chuán yán wèi shěn, qǐ kě biàn lìng guǒ jué? huáng hòu bù dé qǐng, yīn zì wèi jiào yǔ jì jí, shǐ shā chóng tāo. míng nián zhēng yuè, chóng tāo liú rèn huán shǒu shǔ, yǐ dài zhī xiáng zhī zhì, chóng tāo qī bān shī yǒu rì. yàn guī zhì shǔ, chū huáng hòu jiào shì jì jí, jì jí yuē: jīn dà jūn jiāng fā, wèi yǒu xìn duān, qǐ kě zuò cǐ fù xīn shì! cóng xí děng qì yuē: jīn yǒu mì chì, wáng gǒu bù xíng, shǐ chóng tāo zhī zhī, zé wú shǔ wú lèi yǐ! jì jí yuē: shàng wú zhào shū, tú yǐ huáng hòu shǒu jiào, ān néng shā zhāo tǎo shǐ? cóng xí děng lì zhēng, jì jí bù dé yǐ ér cóng zhī. jié dàn, cóng xí yǐ dōu tǒng mìng zhào chóng tāo, jì jí dēng lóu yǐ bì zhī. chóng tāo rù, shēng jiē, jì jí cóng zhě lǐ huán wō suì qí shǒu.
莊宗聞崇韜欲留蜀,亦不悅,遣宦者向延嗣趣繼岌班師。延嗣至成都,崇韜不 出迎,及見,禮益慢,延嗣怒,從襲等因告延嗣崇韜有異志,恐危魏王。延嗣還, 具言之。劉皇后涕泣請保全繼岌,莊宗遣宦官馬彥珪往視崇韜去就。是時,兩川新 定,孟知祥未至,所在盜賊聚山林,崇韜方遣任圜等分出招集,恐後生變,故師未 即還。而彥珪將行,見劉皇后曰:「臣見延嗣言蜀中事勢已不可,禍機之作,間不 容發,安能三千里往復廩命乎!」劉皇后以彥珪語告莊宗,莊宗曰:「傳言未審, 豈可便令果決?」皇后不得請,因自為教與繼岌,使殺崇韜。明年正月,崇韜留任 圜守蜀,以待知祥之至,崇韜期班師有日。彥珪至蜀,出皇后教示繼岌,繼岌曰: 「今大軍將發,未有釁端,豈可作此負心事!」從襲等泣曰:「今有密敕,王苟不 行,使崇韜知之,則吾屬無類矣!」繼岌曰:「上無詔書,徒以皇后手教,安能殺 招討使?」從襲等力爭,繼岌不得已而從之。詰旦,從襲以都統命召崇韜,繼岌登 樓以避之。崇韜入,升階,繼岌從者李環撾碎其首。
jì jí suì bān shī. èr yuè, jūn zhì ní xī, xiān fēng kāng yán xiào pàn, jù hàn zhōu, jì jí qiǎn rèn huán tǎo píng zhī. sì yuè xīn mǎo, zhì xìng píng, wén míng zōng fǎn, bīng rù jīng shī, jì jí yù tuì bǎo fèng xiáng. zhì wǔ gōng, lǐ cóng xí quàn jì jí chí qū jīng shī, yǐ jiù nèi nán. xíng zhì wèi hé, xī dōu liú shǒu zhāng biàn duàn fú qiáo, jì jí bù de dù, nǎi xún hé ér dōng, zhì wèi nán, zuǒ yòu jiē kuì. cóng xí wèi jì jí yuē: dà shì yǐ qù, fú bù kě zài, wáng yí zì tú. jì jí pái huái qì xià, wèi lǐ huán yuē: wú dào jǐn tú qióng, zi dāng shā wǒ. huán chí yí jiǔ zhī, wèi jì jí rǔ mǔ yuē: wú bù rěn jiàn wáng, wáng ruò wú lù qiú shēng, dāng bó miàn yǐ qí. jì jí miàn tà ér wò, huán yì shā zhī. rèn huán cóng hòu zhì, zàng jì jí huá zhōu zhī xī nán. jì jí shǎo bìng yān, wú zi. míng zōng yǐ jí wèi, huán lǜ zhēng shǔ zhī shī èr wàn zhì jīng shī, míng zōng fǔ wèi jiǔ zhī, wèn huán jì jí hé zài, huán jù yán jì jí sǐ zhuàng.
繼岌遂班師。二月,軍至泥溪,先鋒康延孝叛,據漢州,繼岌遣任圜討平之。 四月辛卯,至興平,聞明宗反,兵入京師,繼岌欲退保鳳翔。至武功,李從襲勸繼 岌馳趨京師,以救內難。行至渭河,西都留守張抃斷浮橋,繼岌不得度,乃循河而 東,至渭南,左右皆潰。從襲謂繼岌曰:「大事已去,福不可再,王宜自圖。」繼 岌徘徊泣下,謂李環曰:「吾道盡途窮,子當殺我。」環遲疑久之,謂繼岌乳母曰: 「吾不忍見王,王若無路求生,當踣面以俟。」繼岌面榻而臥,環縊殺之。任圜從 後至,葬繼岌華州之西南。繼岌少病閹,無子。明宗已即位,圜率征蜀之師二萬至 京師,明宗撫慰久之,問圜繼岌何在,圜具言繼岌死狀。
tóng guāng sān nián, zhào yǐ huáng zǐ jì sōng jì tóng jì chán jì yáo jiē wèi guāng lù dài fū, jiǎn xiào sī tú. gài qí jiē yòu, gù bù fēng. dāng zhuāng zōng yù shì shí, tài zǔ zi sūn zài zhě shí yǒu yī rén, míng zōng rù lì, qí sì rén jiàn shā, qí yú jiē bù zhī suǒ zhōng, tài zǔ zhī hòu suì jué.
同光三年,詔以皇子繼嵩、繼潼、繼蟾、繼嶢皆為光祿大夫,檢校司徒。蓋其 皆幼,故不封。當莊宗遇弒時,太祖子孫在者十有一人,明宗入立,其四人見殺, 其餘皆不知所終,太祖之後遂絕。