wū hū, wǔ dài lǐ lè wén zhāng, wú wú qǔ yān. qí hòu shì yǒu yù zhī zhī zhě, bù kě yǐ yí yě. zuò sī tiān zhí fāng kǎo.
嗚呼,五代禮樂文章,吾無取焉。其後世有欲知之者,不可以遺也。作《司天 職方考》。
sī tiān kǎo dì yī
○司天考第一
sī tiān zhǎng rì yuè xīng chén zhī xiàng. zhōu tiān yī suì, sì shí, èr shí sì qì, qī shí èr hòu, xíng shí rì shí èr chén, yǐ wèi lì. ér jǐn chá qí biàn zhě, yǐ wèi zhàn. zhàn zhě, fēi cháng zhī zhào yě, yǐ yàn jí xiōng, yǐ qiú tiān yì, yǐ jué rén shì, qí shù cáng yú yǒu sī. lì zhě, yǒu cháng zhī shù yě, yǐ tuī hán shǔ, yǐ xiān tiān dào, yǐ miǎn rén shì, qí fǎ xìn yú tiān xià. shù yǒu shí ér yòng, fǎ bù kě yī rì ér chà. chā zhī háo lí, zé luàn tiān rén zhī xù, guāi bǎi shì zhī shí, gài yǒu guó zhī suǒ zhòng yě. rán zì yáo mìng xī hé jiàn yú shū, zhōng xīng rùn yú, lüè cún qí dà fǎ. ér sān dài zhōng jiān qiān yǒu yú suì, yí wén kuàng fèi, liù jīng wú suǒ shù. ér kǒng zǐ zhī tú, yì wèi cháng dào yě. zhì yú hòu shì, qí xué yī chū yú yīn yáng zhī jiā, qí shì zé zhòng, qí xué zé mò. fū tiān rén zhī jì, yuǎn zāi wēi yǐ, ér shǐ yī yì zhī shì, bù suàn jī fēn, shàng qiú shù qiān wàn suì zhī qián, bì děi jiǎ zǐ shuò dàn yè bàn dōng zhì, ér rì yuè wǔ xīng jiē huì yú zi, wèi zhī shàng yuán, yǐ wèi lì shǐ. gài zì hàn ér hòu, qí shuō shǐ xiáng jiàn yú shì, qí yuán liú suǒ zì zhǐ yú rú cǐ. shì guǒ yáo shùn sān dài zhī fǎ yú? jiē bù kě dé ér kǎo yǐ. rán zì shì yǐ lái, lì jiā zhī shù, suī shì duō bù tóng, ér wèi shǐ bù běn yú cǐ.
司天掌日月星辰之象。周天一歲,四時,二十四氣,七十二候,行十日十二辰, 以為歷。而謹察其變者,以為占。占者,非常之兆也,以驗吉凶,以求天意,以覺 人事,其術藏於有司。歷者,有常之數也,以推寒暑,以先天道,以勉人事,其法 信於天下。術有時而用,法不可一日而差。差之毫厘,則亂天人之序,乖百事之時, 蓋有國之所重也。然自堯命羲、和見於《書》,中星閏余,略存其大法。而三代中 間千有餘歲,遺文曠廢,《六經》無所述。而孔子之徒,亦未嘗道也。至於後世, 其學一出於陰陽之家,其事則重,其學則末。夫天人之際,遠哉微矣,而使一藝之 士,布算積分,上求數千萬歲之前,必得甲子朔旦夜半冬至,而日、月、五星皆會 於子,謂之上元,以為曆始。蓋自漢而後,其說始詳見於世,其源流所自止於如此。 是果堯、舜、三代之法歟?皆不可得而考矣。然自是以來,歷家之術,雖世多不同, 而未始不本於此。
wǔ dài zhī chū, yīn táng zhī gù, yòng chóng xuán lì. zhì jìn gāo zǔ shí, sī tiān jiān mǎ zhòng jī shǐ gèng zào xīn lì, bù fù tuī gǔ shàng yuán jiǎ zǐ dōng zhì qī yào zhī huì, ér qǐ táng tiān bǎo shí sì zài yǐ wèi wèi shàng yuán, yòng zhēng yuè yǔ shuǐ wèi qì shǒu. chū, táng jiàn zhōng shí, shù zhě cáo shì wěi shǐ biàn gǔ fǎ, yǐ xiǎn qìng wǔ nián wèi shàng yuán, yǔ shuǐ wèi suì shǒu, hào fú tiān lì. rán shì wèi zhī xiǎo lì, zhǐ xíng yú mín jiān. ér zhòng jī nǎi yòng yǐ wèi fǎ, suì shī yú cháo tíng, cì hào diào yuán lì. rán xíng zhī wǔ nián, zhé chà bù kě yòng, ér fù yòng chóng xuán lì. zhōu guǎng shùn zhōng, guó zi bó shì wáng chù nè sī zhuàn míng xuán lì yú jiā. mín jiān yòu yǒu wàn fēn lì, ér shǔ yǒu yǒng chāng lì zhèng xiàng lì, nán táng yǒu qí zhèng lì. wǔ dài zhī jì, lì jiā kě kǎo jiàn zhě zhǐ yú cǐ. ér diào yuán lì fǎ jì fēi gǔ, míng xuán yòu zhǐ cáng qí jiā, wàn fēn zhǐ xíng yú mín jiān, qí fǎ jiē bù zú jì. ér yǒng chāng zhèng xiàng qí zhèng lì, jiē zhǐ yòng yú qí guó, jīn yì wáng, bù fù jiàn.
五代之初,因唐之故,用《崇玄歷》。至晉高祖時,司天監馬重績始更造新曆, 不復推古上元甲子冬至七曜之會,而起唐天寶十四載乙未為上元,用正月雨水為氣 首。初,唐建中時,術者曹士蔿始變古法,以顯慶五年為上元,雨水為歲首,號 《符天曆》。然世謂之小歷,只行於民間。而重績乃用以為法,遂施於朝廷,賜號 《調元歷》。然行之五年,輒差不可用,而復用《崇玄歷》。周廣順中,國子博士 王處訥私撰《明玄歷》於家。民間又有《萬分歷》,而蜀有《永昌歷》、《正象歷》, 南唐有《齊政歷》。五代之際,歷家可考見者止於此。而《調元歷》法既非古, 《明玄》又止藏其家,《萬分》止行於民間,其法皆不足紀。而《永昌》《正象》 《齊政歷》,皆止用於其國,今亦亡,不復見。
shì zōng jí wèi, wài fá jiàn pàn, nèi xiū fǎ dù. duān míng diàn xué shì wáng pǔ, tōng yú lì shù, nǎi zhào pǔ zhuàn dìng. suì yú, pǔ zòu yuē:
世宗即位,外伐僭叛,內修法度。端明殿學士王朴,通於歷數,乃詔朴撰定。 歲余,朴奏曰:
chén wén shèng rén zhī zuò yě, zài hu zhī tiān rén zhī biàn zhě yě. rén qíng zhī dòng, zé kě yǐ yán zhī zhī tiān dào zhī dòng, zé dāng yǐ shù zhī zhī. shù zhī wèi yòng yě, shèng rén yǐ zhī guān tiān dào yān. suì yuè rì shí, yóu sī ér chéng yīn yáng hán shǔ, yóu sī ér jié sì fāng zhī zhèng, yóu sī ér xíng. fū wèi guó jiā zhě, lǚ duān lì jí, bì tǐ qí yuán bù zhèng kǎo jī, bì yīn qí suì lǐ dòng lè jǔ, bì zhèng qí shuò sān nóng bǎi gōng, bì shùn qí shí wǔ xíng jiǔ fá, bì shùn qí qì shù wù yǒu wèi, bì cóng qí rì yuè. shì yǐ shèng rén shòu mìng, bì zhì lì shù. gù wǔ jì yǒu cháng dù, shù zhēng yǒu cháng yīng, zhēng shuò xíng zhī yú tiān xià yě.
◎臣聞聖人之作也,在乎知天人之變者也。人情之動,則可以言知之;天道之 動,則當以數知之。數之為用也,聖人以之觀天道焉。歲月日時,由斯而成;陰陽 寒暑,由斯而節;四方之政,由斯而行。夫為國家者,履端立極,必體其元;布政 考績,必因其歲;禮動樂舉,必正其朔;三農百工,必順其時;五刑九伐,必順其 氣;庶務有為,必從其日月。是以聖人受命,必治歷數。故五紀有常度,庶征有常 應,正朔行之於天下也。
zì táng zhī jì, fán lì shù cháo, luàn rì shī tiān, chuí jiāng bǎi zài, tiān zhī lì shù, mì chén ér yǐ. bì xià shùn kǎo gǔ dào, yín wèi shàng tiān, zī xún shù guān, zhèn jǔ zhuì diǎn. chén suī fēi néng zhě, gǎn bù fèng zhào. nǎi bāo wàn xiàng yǐ wèi fǎ, qí qī zhèng yǐ lì yuán, cè guī jiàn yǐ hòu qì, shěn tiǎo nǜ yǐ dìng shuò, míng jiǔ dào yǐ bù yuè, xiào chí jí yǐ tuī xīng, kǎo huáng dào zhī xié zhèng, biàn tiān shì zhī shēng jiàng, ér jiāo shí xiáng yān.
自唐之季,凡歷數朝,亂日失天,垂將百載,天之歷數,汨陳而已。陛下順考 古道,寅畏上天,諮詢庶官,振舉墜典。臣雖非能者,敢不奉詔。乃包萬象以為法, 齊七政以立元,測圭箭以候氣,審朓朒以定朔,明九道以步月,校遲疾以推星,考 黃道之斜正,辨天勢之升降,而交蝕詳焉。
fū lì tiān zhī dào, yuē yīn yǔ yáng. yīn yáng gè yǒu shù, hé zé huà chéng yǐ. yáng zhī cè sān shí liù, yīn zhī cè èr shí sì. jī ǒu xiāng mìng, liǎng yáng sān yīn, tóng dé qī shí èr. tóng zé yīn yáng zhī shù hé. qī shí èr zhě, huà chéng zhī shù yě. huà chéng zé wèi zhī wǔ xíng zhī shù. wǔ zhī, dé qī shù. guò zhī zhě wèi zhī qì yíng, bù jí zhě wèi zhī shuò xū. zhì yú yīng biàn fēn yòng, wú suǒ bù tōng. gù yǐ qī shí èr wèi jīng fǎ. jīng zhě, cháng yòng zhī fǎ yě. bǎi zhě, shù zhī jié yě, suí fǎ jìn tuì, bù shī jiù wèi, gù wèi zhī tōng fǎ. yǐ tōng fǎ jìn jīng fǎ, dé qī qiān èr bǎi, wèi zhī tǒng fǎ. zì yuán rù jīng, xiān yòng cǐ fǎ, tǒng lì zhī zhū fǎ yě. yǐ tōng fǎ jìn tǒng fǎ, dé qī shí èr wàn. qì shuò zhī xià, shōu fēn bì jǐn, wèi zhī quán lǜ. yǐ tōng fǎ jìn quán lǜ, dé qī qiān èr bǎi wàn, wèi zhī dà shuài, ér yuán jì shēng yān. yuán zhě, suì yuè rì shí jiē jiǎ zǐ rì yuè wǔ xīng hé zài zi dāng yíng suō xiān hòu zhī zhōng, suǒ wèi qī zhèng qí yǐ.
夫立天之道,曰陰與陽。陰陽各有數,合則化成矣。陽之策三十六,陰之策二 十四。奇偶相命,兩陽三陰,同得七十二。同則陰陽之數合。七十二者,化成之數 也。化成則謂之五行之數。五之,得期數。過之者謂之氣盈,不及者謂之朔虛。至 於應變分用,無所不通。故以七十二為經法。經者,常用之法也。百者,數之節也, 隨法進退,不失舊位,故謂之通法。以通法進經法,得七千二百,謂之統法。自元 入經,先用此法,統歷之諸法也。以通法進統法,得七十二萬。氣朔之下,收分必 盡,謂之全率。以通法進全率,得七千二百萬,謂之大率,而元紀生焉。元者,歲、 月、日、時皆甲子;日、月、五星合在子;當盈縮、先後之中,所謂七政齊矣。
gǔ zhě zhí guī yú yáng chéng, yǐ qí jìn luò yě. gài shàng qiàn qí zhōng, nǎi zài luò zhī dōng piān. kāi yuán shí èr nián, qiǎn shǐ tiān xià hòu yǐng, nán jù lín yì, běi jù héng yě, zhōng de jùn yí zhī yuè tái, yīng nán běi xián, jū dì zhī zhōng. dà zhōu jiàn guó, dìng dū yú biàn. shù guī zhì jiàn, cè yuè tái guǐ lòu, yǐ wèi zhōng shù. guǐ lòu zhèng, zé rì zhī suǒ zhì, qì zhī suǒ yīng, dé zhī yǐ.
古者植圭於陽城,以其近洛也。蓋尚慊其中,乃在洛之東偏。開元十二年,遣 使天下候影,南距林邑,北距橫野,中得浚儀之岳台,應南北弦,居地之中。大周 建國,定都於汴。樹圭置箭,測岳台晷漏,以為中數。晷漏正,則日之所至,氣之 所應,得之矣。
rì yuè jiē yǒu yíng suō. rì yíng yuè suō, zé hòu zhōng ér shuò. yuè yíng rì suō, zé xiān zhōng ér shuò. zì gǔ tiǎo ròu zhī fǎ, lǜ jiē píng xíng zhī shù rù lì jì yǒu qián cì, ér yòu shuāi shāo bù lún. huáng jí jiù shù, zé yū huí ér nán yòng. jiàng jí zhū lì, zé shū yuǎn ér duō shī. jīn yǐ yuè lí tiǎo nǜ, suí lì xiào dìng, rì chán tiǎo nǜ, lín yòng jiā jiǎn. suǒ de zhě, rù lí dìng rì yě. yī rì zhī zhōng, fēn wèi jiǔ xiàn. měi xiàn sǔn yì, shuāi shāo yǒu lún. tiǎo nǜ zhī fǎ, kě wèi shěn yǐ.
日月皆有盈縮。日盈月縮,則後中而朔。月盈日縮,則先中而朔。自古朓肉 之法,率皆平行之數;入歷既有前次,而又衰稍不倫。《皇極》舊術,則迂迴而難 用。降及諸歷,則疏遠而多失。今以月離朓朒,隨歷校定,日躔朓朒,臨用加減。 所得者,入離定日也。一日之中,分為九限。每限損益,衰稍有倫。朓朒之法,可 謂審矣。
chì dào zhě, tiān zhī hóng dài yě. qí shì huán ér píng, jì sù dù zhī cháng shù yān. huáng dào zhě, rì guǐ yě. qí bàn zài chì dào nèi, bàn zài chì dào wài, qù jí èr shí sì dù. dāng yǔ chì dào jìn, zé qí shì xié dāng yǔ chì dào yuǎn, zé qí shì zhí. dāng xié, zé rì xíng yí chí dāng zhí, zé rì xíng yí sù. gù èr fēn qián hòu jiā qí dù, èr zhì qián hòu jiǎn qí dù. jiǔ dào zhě, yuè guǐ yě. qí bàn zài huáng dào nèi, bàn zài huáng dào wài, qù jí yuǎn liù dù. chū huáng dào, wèi zhī zhèng jiāo rù huáng dào, wèi zhī zhōng jiāo. ruò zhèng jiāo zài qiū fēn zhī sù, zhōng jiāo zài chūn fēn zhī sù, zé bǐ huáng dào yì xié. ruò zhèng jiāo zài chūn fēn zhī sù, zhōng jiāo zài qiū fēn zhī sù, zé bǐ huáng dào fǎn zhí. ruò zhèng jiāo zhōng jiāo zài èr zhì zhī sù, zé qí shì chà xié. gù xiào qù èr zhì èr fēn yuǎn jìn, yǐ kǎo xié zhèng, nǎi dé jiā jiǎn zhī shù. zì gǔ suī yǒu jiǔ dào zhī shuō, gài yì zhī ér wèi xiáng, tú yǒu zǔ shù zhī wén, ér wú tuī bù zhī yòng. jīn yǐ huáng dào yī zhōu, fēn wèi bā jié yī jié zhī zhōng, fēn wèi jiǔ dào jǐn qī shí èr dào, ér shǐ rì yuè wú suǒ yǐn qí xié zhèng zhī shì yān. jiǔ dào zhī fǎ, kě wèi míng yǐ.
赤道者,天之紘帶也。其勢圜而平,紀宿度之常數焉。黃道者,日軌也。其半 在赤道內,半在赤道外,去極二十四度。當與赤道近,則其勢斜;當與赤道遠,則 其勢直。當斜,則日行宜遲;當直,則日行宜速。故二分前後加其度,二至前後減 其度。九道者,月軌也。其半在黃道內,半在黃道外,去極遠六度。出黃道,謂之 正交;入黃道,謂之中交。若正交在秋分之宿,中交在春分之宿,則比黃道益斜。 若正交在春分之宿,中交在秋分之宿,則比黃道反直。若正交、中交在二至之宿, 則其勢差斜。故校去二至二分遠近,以考斜正,乃得加減之數。自古雖有九道之說, 蓋亦知而未詳,徒有祖述之文,而無推步之用。今以黃道一周,分為八節;一節之 中,分為九道;盡七十二道,而使日月無所隱其斜正之勢焉。九道之法,可謂明矣。
xīng zhī xíng yě, jìn rì ér jí, yuǎn rì ér chí. qù rì jí yuǎn, shì jǐn ér liú. zì gǔ zhū lì, fēn duàn shī shí, lóng jiàng wú zhǔn jīn rì xíng fēn shàng duō, cì rì biàn liú zì liú ér tuì, wéi yòng píng xíng, réng yǐ rù duàn xíng dù wèi rù lì zhī shù jiē fēi běn lǐ, suì zhì guāi lì. jīn xiào zhú rì xíng fēn jī, yǐ wèi biàn duàn. rán hòu zì jí ér jiàn chí, shì jǐn ér liú. zì liú ér xíng, yì jī wēi ér hòu duō. bié lì zhū duàn biàn lì, yǐ tuī biàn chà, bǐ zhū duàn biàn chà, jì huì xiāng hé. xīng zhī chí jí, kě dé ér zhī zhī yǐ.
星之行也,近日而疾,遠日而遲。去日極遠,勢盡而留。自古諸歷,分段失實, 隆降無准;今日行分尚多,次日便留;自留而退,惟用平行,仍以入段行度為入歷 之數;皆非本理,遂至乖戾。今校逐日行分積,以為變段。然後自疾而漸遲,勢盡 而留。自留而行,亦積微而後多。別立諸段變歷,以推變差,俾諸段變差,際會相 合。星之遲疾,可得而知之矣。
zì gǔ xiāng chuán, jiē wèi qù jiāo shí wǔ dù yǐ xià, zé rì yuè yǒu shí. shū bù zhī rì yuè zhī xiāng yǎn, yǔ àn xū zhī suǒ shè, qí lǐ yǒu yì. jīn yǐ rì yuè jìng dù zhī dà xiǎo, xiào qù jiāo zhī yuǎn jìn, yǐ huáng dào zhī xié zhèng, tiān shì zhī shēng jiàng, dù yǎng shì páng shì zhī fēn shù, zé jiāo kuī dé qí shí yǐ.
自古相傳,皆謂去交十五度以下,則日月有蝕。殊不知日月之相掩,與暗虛之 所射,其理有異。今以日月徑度之大小,校去交之遠近,以黃道之斜正,天勢之升 降,度仰視、旁視之分數,則交虧得其實矣。
chén kǎo qián shì, wú shí shén shǒu wěi zhī wén. jìn zì sī tiān bo zhù xiǎo shù, bù néng jǔ qí dà tǐ, suì wèi děng jiē zhī fǎ. gài cóng jiǎ yòng, yǐ qiú jìng jié, yú shì hū jiāo yǒu nì xíng zhī shù. hòu xué zhě bù néng xiáng zhī, yīn yán lì yǒu jiǔ yào, yǐ wèi zhù lì zhī cháng shì. jīn bìng xuē ér qù zhī. jǐn yǐ bù rì bù yuè suì xīng bù fā liǎn wèi sì piān, hé wèi lì jīng yī juàn, lì shí yī juàn, cǎo sān juǎn, xiǎn dé sān nián qī zhèng xì xíng lì yī juàn, yǐ wèi qīn tiān lì.
臣考前世,無食神首尾之文。近自司天卜祝小術,不能舉其大體,遂為等接之 法。蓋從假用,以求徑捷,於是乎交有逆行之數。後學者不能詳知,因言歷有九曜, 以為注歷之常式。今並削而去之。謹以《步日》、《步月》、《歲星》、《步發斂》 為四篇,合為《歷經》一卷,《歷》十一卷,《草》三卷,顯德三年《七政細行歷》 一卷,以為《欽天曆》。
xī zài dì yáo, qīn ruò hào tiān. bì xià kǎo lì xiàng rì yuè xīng chén, táng yáo zhī dào yě. tiān dào xuán yuǎn, fēi wēi chén zhī suǒ jǐn zhī.
昔在帝堯,欽若昊天。陛下考曆象日月星辰,唐堯之道也。天道玄遠,非微臣 之所盡知。
shì zōng jiā zhī. zhào sī tiān jiān yòng zhī, yǐ míng nián zhēng yuè shuò dàn wèi shǐ.
世宗嘉之。詔司天監用之,以明年正月朔旦為始。
xiǎn dé qīn tiān lì
《顯德欽天曆》
yǎn jì shàng yuán jiǎ zǐ, jù jīn xiǎn dé sān nián bǐng chén, jī qī qiān èr bǎi liù shí jiǔ wàn bā qiān sì bǎi wǔ shí èr suàn wài.
演紀上元甲子,距今顯德三年丙辰,積七千二百六十九萬八千四百五十二算外。
qīn tiān tǒng fǎ: qī qiān èr bǎi.
《欽天》統法:七千二百。
qīn tiān jīng fǎ: qī shí èr.
《欽天》經法:七十二。
qīn tiān tōng fǎ: yī bǎi.
《欽天》通法:一百。
qīn tiān bù rì chán shù
《欽天》步日躔術
suì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi liù shí, sì shí.
歲率:二百六十二萬九千七百六十,四十。
guǐ lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān bā bǎi sì shí sì, bā shí.
軌率:二百六十二萬九千八百四十四,八十。
shuò lǜ: èr shí yī wàn èr qiān liù bǎi èr shí, èr shí bā.
朔率:二十一萬二千六百二十,二十八。
suì cè: sān bǎi liù shí wǔ, yī qiān qī bǎi liù shí, sì shí.
歲策:三百六十五,一千七百六十,四十。
guǐ cè: sān bǎi liù shí wǔ, yī qiān bā bǎi sì shí sì, bā shí.
軌策:三百六十五,一千八百四十四,八十。
suì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi bā shí, èr shí.
歲中:一百八十二,四千四百八十,二十。
guǐ zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān wǔ bǎi èr shí èr, sì shí.
軌中:一百八十二,四千五百二十二,四十。
shuò cè: èr shí jiǔ, sān qiān bā bǎi èr shí, èr shí bā.
朔策:二十九,三千八百二十,二十八。
qì cè: yī shí wǔ, yī qiān wǔ bǎi qī shí sān, sān shí wǔ.
氣策:一十五,一千五百七十三,三十五。
xiàng cè: qī, èr qiān qī bǎi wǔ shí wǔ, qī.
象策:七,二千七百五十五,七。
zhōu jì: liù shí.
周紀:六十。
suì chà: bā shí sì, sì shí.
歲差:八十四,四十。
chén zé: liù bǎi bā kè èr shí sì fēn.
辰則:六百;八刻二十四分。
chì dào sù cì
◎赤道宿次
dòu: èr shí liù dù. niú: bā dù. nǚ: shí èr dù. xū: yī shí dù shǎo. wēi: shí qī dù. shì: shí liù dù. bì: jiǔ dù. běi fāng qī sù jiǔ shí bā dù shǎo.
斗:二十六度。牛:八度。女:十二度。虛:一十度少。危:十七度。室:十 六度。壁:九度。北方七宿九十八度少。
kuí: shí liù dù. lóu: shí èr dù. wèi: shí sì dù. mǎo: shí yí dù. bì: shí qī dù. zī: yí dù. cān: yī shí dù. xī fāng qī sù bā shí yí dù.
奎:十六度。婁:十二度。胃:十四度。昴:十一度。畢:十七度。觜:一度。 參:一十度。西方七宿八十一度。
jǐng: sān shí sān dù. guǐ: sān dù. liǔ: shí wǔ dù. xīng: qī dù. zhāng: shí bā dù. yì: shí bā dù. zhěn: shí qī dù. nán fāng qī sù yī bǎi yī shí yí dù.
井:三十三度。鬼:三度。柳:十五度。星:七度。張:十八度。翼:十八度。 軫:十七度。南方七宿一百一十一度。
jiǎo: shí èr dù. kàng: jiǔ dù. dī: shí wǔ dù. fáng: wǔ dù. xīn: wǔ dù. wěi: shí bā dù. jī: shí yí dù. dōng fāng qī sù qī shí wǔ dù.
角:十二度。亢:九度。氐:十五度。房:五度。心:五度。尾:十八度。箕: 十一度。東方七宿七十五度。
zhōng jié
◎中節
zhì suì lǜ, yǐ yǎn jì shàng yuán jù suǒ qiú jī nián chéng zhī, wèi qì jī. tǒng fǎ ér yī, wèi rì. yíng zhōu jì qù zhī, mìng jiǎ zǐ suàn wài, jí tiān zhèng zhōng qì rì chén jí fēn miǎo yě. yǐ qì cè lěi jiā zhī, miǎo yíng tōng fǎ cóng fēn, fēn yíng tǒng fǎ cóng rì, rì yíng zhōu jì qù zhī, jí gè dé cì qì rì chén jí fēn miǎo yě.
置歲率,以演紀上元距所求積年乘之,為氣積。統法而一,為日。盈周紀去之, 命甲子算外,即天正中氣日辰及分秒也。以氣策累加之,秒盈通法從分,分盈統法 從日,日盈周紀去之,即各得次氣日辰及分秒也。
shuò xián wàng
◎朔弦望
zhì qì jī, yǐ shuò lǜ qù zhī, bù jǐn wèi rùn yú. yòng jiǎn qì jī, wèi shuò jī. tǒng fǎ ér yī, wèi rì. yíng zhōu jì qù zhī, mìng jiǎ zǐ suàn wài, jí tiān zhèng cháng shuò rì chén jí fēn miǎo yě. yǐ xiàng cè lěi jiā zhī, jí gè dé xián wàng jí cì shuò yě.
置氣積,以朔率去之,不盡為閏余。用減氣積,為朔積。統法而一,為日。盈 周紀去之,命甲子算外,即天正常朔日辰及分秒也。以象策累加之,即各得弦望及 次朔也。
rì chán rù lì
◎日躔入歷
zhì suì lǜ, yǐ rùn yú jiǎn zhī, tǒng fǎ ér yī, wèi rì. suì zhōng yǐ xià wèi yíng yǐ shàng, jiǎn qù suì zhōng wèi suō, jí tiān zhèng cháng shuò jiā shí suǒ rù yě. lěi jiā xiàng cè, mǎn suì zhōng qù zhī, yíng suō hù mìng, jí sì xiàng suǒ rù yě.
置歲率,以閏余減之,統法而一,為日。歲中以下為盈;以上,減去歲中為縮, 即天正常朔加時所入也。累加象策,滿歲中去之,盈縮互命,即四象所入也。
rì chán tiǎo nǜ
◎日躔朓朒
zhì jiā shí rù lì fēn miǎo, yǐ qí rì sǔn yì lǜ chéng zhī, tǒng fǎ ér yī, sǔn yì qí rì tiǎo nǜ shù, wèi rì chán tiǎo nǜ dìng shù.
置加時入歷分秒,以其日損益率乘之,統法而一,損益其日朓朒數,為日躔朓 朒定數。
chì dào rì dù
◎赤道日度
zhì qì jī, yǐ guǐ lǜ qù zhī, yú tǒng fǎ ér yī, wèi dù mìng chì dào xū bā suàn wài, jí tiān zhèng zhōng qì jiā shí rì chán chì dào sù dù jí fēn miǎo yě. jiā suì zhōng, yǐ cì mìng zhī, jí xià zhì zhī sù yě.
置氣積,以軌率去之,余統法而一,為度;命赤道虛八算外,即天正中氣加時 日躔赤道宿度及分秒也。加歲中,以次命之,即夏至之宿也。
huáng dào sù cì
◎黃道宿次
zhì èr zhì rì chán chì dào sù dù. jù qián hòu měi wǔ dù wèi xiàn, chū lǜ bā, měi xiàn jiǎn yī, gài jiǔ xiàn, mò lǜ kōng, nǎi yí dù shǎo qiáng, yì xiàn lǜ kōng. qí bàn dāng sì lì zhī sù. zì hòu yì wǔ dù wèi xiàn, chū lǜ kōng, měi xiàn zēng yī, jǐn jiǔ xiàn, mò lǜ bā, yīn èr fēn zhī sù. zì èr fēn zhì èr zhì, yì rú zhī. gè yǐ xiàn lǜ chéng suǒ rù xiàn dù, wèi fēn. jīng fǎ ér yī, wèi dù. èr zhì qián hòu gè jiǔ xiàn yǐ jiǎn èr fēn qián hòu gè jiǔ xiàn yǐ jiā chì dào sù, wèi huáng dào sù jí fēn. jiù qí fēn wèi shǎo tài bàn zhī shù.
置二至日躔赤道宿度。距前後每五度為限,初率八,每限減一,蓋九限,末率 空,乃一度少強,亦限率空。其半當四立之宿。自後亦五度為限,初率空,每限增 一,盡九限,末率八,殷二分之宿。自二分至二至,亦如之。各以限率乘所入限度, 為分。經法而一,為度。二至前後各九限以減、二分前後各九限以加赤道宿,為黃 道宿及分。就其分為少、太、半之數。
huáng dào rì dù
◎黃道日度
zhì tiān zhèng zhōng qì jiā shí rì chán chì dào sù dù. gè yǔ suǒ rù xiàn lǜ xiāng chéng, jiē yǐ tǒng fǎ tōng zhī suǒ rù xiàn lǜ chéng qí fēn, yǐ cóng zhī. jīng fǎ ér yī, wèi fēn yíng tǒng fǎ, wèi dù. yòng jiǎn chì dào suǒ chán, jí tiān zhèng zhōng qì jiā shí rì chán huáng dào sù dù jí fēn yě. jiā suì zhōng, yǐ huáng dào sù cì mìng zhī, jí xià zhì jiā shí rì dù jí fēn yě.
置天正中氣加時日躔赤道宿度。各與所入限率相乘,皆以統法通之;所入限率 乘其分,以從之。經法而一,為分;盈統法,為度。用減赤道所躔,即天正中氣加 時日躔黃道宿度及分也。加歲中,以黃道宿次命之,即夏至加時日度及分也。
wǔ zhōng rì chán
◎午中日躔
zhì èr zhì fēn, jiǎn qù bàn fǎ, wèi wǔ hòu fēn bù zú, fǎn jiǎn, wèi wǔ qián fēn. yǐ chéng chū rì chán fēn, jīng fǎ ér yī, wǔ qián yǐ jiā wǔ hòu yǐ jiǎn jiā shí huáng dào rì dù, wèi wǔ zhōng rì dù jí fēn yě. gè yǐ cì rì chán fēn jiā zhī, mǎn tǒng fǎ cóng dù. yī sù cì mìng zhī, jí cì rì wǔ zhōng rì chán yě.
置二至分,減去半法,為午後分;不足,反減,為午前分。以乘初日躔分,經 法而一,午前以加、午後以減加時黃道日度,為午中日度及分也。各以次日躔分加 之,滿統法從度。依宿次命之,即次日午中日躔也。
wǔ zhōng rì chán rù lì
◎午中日躔入歷
zhì tiān zhèng zhōng qì wǔ qián fēn, biàn wèi wǔ zhōng rù yíng lì rì fēn. qí zài wǔ hòu zhě, yǐ wǔ hòu fēn jiǎn suì zhōng, wèi wǔ zhōng rù suō lì rì fēn. lěi jiā yī rì, mǎn suì zhōng jí qù zhī, yíng suō hù mìng, wèi měi rì wǔ zhōng rù lì yě.
置天正中氣午前分,便為午中入盈曆日分。其在午後者,以午後分減歲中,為 午中入縮曆日分。累加一日,滿歲中即去之,盈縮互命,為每日午中入歷也。
yuè tái zhōng guǐ
◎岳台中晷
zhì wǔ zhōng rù lì fēn, yǐ qí rì sǔn yì lǜ chéng zhī, rú tǒng fǎ ér yī, wèi fēn fēn shí wèi cùn. yòng sǔn yì qí xià zhōng guǐ shù, wèi dìng shù yě.
置午中入歷分,以其日損益率乘之,如統法而一,為分;分十為寸。用損益其 下中晷數,為定數也。
chén hūn fēn
◎晨昏分
gè zhì rù lì fēn, yǐ qí rì sǔn yì lǜ chéng zhī, rú tǒng fǎ ér yī, yòng sǔn yì qí xià chén fēn, jí suǒ qiú chén dìng fēn yě. yòng sǔn jiā yì jiǎn qí xià hūn fēn, jí suǒ qiú hūn dìng fēn yě.
各置入歷分,以其日損益率乘之,如統法而一,用損益其下晨分,即所求晨定 分也。用損加、益減其下昏分,即所求昏定分也。
rì chū rù chén kè
◎日出入辰刻
zhì chén hūn fēn, yǐ yī bǎi bā shí jiā chén jiǎn hūn, wèi rì chū rù fēn. gè yǐ chén zé chú, wèi chén shù yú mǎn jīng fǎ, wèi kè mìng chén shù zi zhèng suàn wài, zé rì chū rù chén kè yě.
置晨昏分,以一百八十加晨、減昏,為日出入分。各以辰則除,為辰數;余滿 經法,為刻;命辰數子正算外,則日出入辰刻也。
zhòu yè kè
◎晝夜刻
zhì rì rù fēn, yǐ rì chū fēn jiǎn zhī, wèi zhòu fēn. yòng jiǎn tǒng fǎ, wèi yè fēn. gè mǎn jīng fǎ, wèi zhòu yè kè.
置日入分,以日出分減之,為晝分。用減統法,為夜分。各滿經法,為晝夜刻。
wǔ yè chén kè
◎五夜辰刻
zhì hūn fēn, yǐ chén zé chú, wèi chén shù jīng fǎ chú, wèi kè shù. mìng chén shù zi zhèng suàn wài, jí jiǎ yè chén kè yě. bèi chén fēn, wǔ yuē zhī, wèi gèng yòng fēn. yòu wǔ yuē zhī, wèi chóu yòng fēn. yòng lěi jiā jiǎ yè, mǎn chén zé wèi chén, mǎn jīng fǎ wèi kè, jí gè dé wǔ yè chén kè yě.
置昏分,以辰則除,為辰數;經法除,為刻數。命辰數子正算外,即甲夜辰刻 也。倍晨分,五約之,為更用分。又五約之,為籌用分。用累加甲夜,滿辰則為辰, 滿經法為刻,即各得五夜辰刻也。
hūn xiǎo zhōng xīng
◎昏曉中星
zhì hūn fēn, jiǎn qù bàn tǒng, yòng chéng guǐ lǜ, tǒng fǎ chú zhī, wèi jù zhōng fēn. yíng tǒng fǎ, wèi dù. jiā wǔ zhōng rì chán, wèi hūn zhōng xīng jiǎn zhī, wèi xiǎo zhōng xīng.
置昏分,減去半統,用乘軌率,統法除之,為距中分。盈統法,為度。加午中 日躔,為昏中星;減之,為曉中星。
chì dào nèi wài shù
◎赤道內外數
zhì rù lì fēn, yǐ qí rì sǔn yì lǜ chéng zhī, rú tǒng fǎ ér yī, yòng sǔn yì qí xià nèi wài shù rú bù zú sǔn, zé fǎn sǔn zhī nèi wài hù mìng, jí dé suǒ qiú chì dào nèi wài dìng shù yě.
置入歷分,以其日損益率乘之,如統法而一,用損益其下內外數;如不足損, 則反損之;內外互命,即得所求赤道內外定數也。
jiǔ fú jù guǐ shù
◎九服距軌數
zhì jù yuè tái nán běi lǐ shù, yǐ sān bǎi liù shí tōng zhī, wèi bù. yī qiān qī bǎi wǔ shí liù chú zhī, yòng běi jiā nán jiǎn èr qiān wǔ bǎi yī shí sān, wèi qí dì dài zhōng shù yǐ chì dào nèi wài dìng shù, nèi jiǎn wài jiā zhī, jí jiǔ fú jù guǐ shù yě.
置距岳台南北里數,以三百六十通之,為步。一千七百五十六除之,用北加、 南減二千五百一十三,為其地戴中數以赤道內外定數,內減、外加之,即九服距軌 數也。
jiǔ fú zhōng guǐ
◎九服中晷
zhì jù guǐ shù, èr shí wǔ chéng zhī, yī bǎi sān shí qī chú, wèi tiān yòng fēn. zhì zhī, yǐ èr shí èr chéng, liù yuē zhī, yòng jiǎn sì qiān, wèi guǐ fǎ. yòu yǐ tiān yòng fēn zì xiāng chéng, rú guǐ fǎ ér yī, wèi dì yòng fēn. xiāng cóng wèi guǐ fēn, fēn shí wèi cùn, jí dé qí dì zhōng guǐ yě.
置距軌數,二十五乘之,一百三十七除,為天用分。置之,以二十二乘,六約 之,用減四千,為晷法。又以天用分自相乘,如晷法而一,為地用分。相從為晷分, 分十為寸,即得其地中晷也。
jiǔ fú kè lòu
◎九服刻漏
jīng fǎ tōng guǐ zhōng ér bàn zhī, yòng zì xiāng chéng, rú qí dì dài zhōng shù ér yī yǐ chéng èr bǎi liù shí sān, jīng fǎ chú zhī, wèi lòu fǎ. tōng guǐ zhōng yú shàng, zhì chì dào nèi wài shù yú xià, yǐ xià jiǎn shàng, yú yòng chéng zhī yíng lòu fǎ, wèi lòu fēn. chì dào nèi yǐ jiǎn chì dào wài yǐ jiā yī qiān liù bǎi èr shí, wèi qí dì chén fēn. jiǎn tǒng fǎ, wèi hūn fēn. zhì chén hūn fēn, gè rú yuè tái shù rù zhī, jí dé qí dì rì chū rù chén kè wǔ yè chén kè hūn xiǎo zhōng xīng yě.
經法通軌中而半之,用自相乘,如其地戴中數而一;以乘二百六十三,經法除 之,為漏法。通軌中於上,置赤道內外數於下,以下減上,余用乘之;盈漏法,為 漏分。赤道內以減、赤道外以加一千六百二十,為其地晨分。減統法,為昏分。置 晨昏分,各如岳台術入之,即得其地日出入辰刻、五夜辰刻、昏曉中星也。
qīn tiān bù yuè lí shù
《欽天》步月離術
lí lǜ: yī shí jiǔ wàn bā qiān sān bǎi jiǔ shí sān, jiǔ.
離率:一十九萬八千三百九十三,九。
jiāo lǜ: yī shí jiǔ wàn wǔ qiān jiǔ bǎi èr shí qī, jiǔ shí qī, wǔ shí liù.
交率:一十九萬五千九百二十七,九十七,五十六。
lí cè: èr shí qī, sān qiān jiǔ bǎi jiǔ shí sān, jiǔ.
離策:二十七,三千九百九十三,九。
jiāo cè: èr shí qī, yī qiān wǔ bǎi èr shí qī, jiǔ shí qī, wǔ shí liù.
交策:二十七,一千五百二十七,九十七,五十六。
wàng cè: yī shí sì, wǔ qiān wǔ bǎi yī shí, yī shí sì.
望策:一十四,五千五百一十,一十四。
jiāo zhōng: yī shí sān, sì qiān sān bǎi liù shí sān, jiǔ shí bā, qī shí bā.
交中:一十三,四千三百六十三,九十八,七十八。
lí shuò: yī, qī qiān èr shí qī, yī shí jiǔ.
離朔:一,七千二十七,一十九。
jiāo shuò: èr, èr qiān èr bǎi jiǔ shí èr, sān shí, sì shí sì.
交朔:二,二千二百九十二,三十,四十四。
zhōng zhǔn: yī qiān qī bǎi sān shí liù.
中准:一千七百三十六。
zhōng xiàn: sì qiān qī bǎi bā shí.
中限:四千七百八十。
píng lí: jiǔ bǎi liù shí sān.
平離:九百六十三。
chéng jié: bā bǎi.
程節:八百。
yuè lí rù lì
◎月離入歷
zhì shuò jī, yǐ lí lǜ qù zhī, yú mǎn tǒng fǎ wèi rì, jí tiān zhèng cháng shuò jiā shí rù lì yě. lěi jiā xiàng cè, yíng lí cè qù zhī, jí xián wàng jí cì shuò rù lì yě.
置朔積,以離率去之,余滿統法為日,即天正常朔加時入歷也。累加象策,盈 離策去之,即弦望及次朔入歷也。
yuè lí tiǎo nǜ
◎月離朓朒
zhì rù lì fēn, yǐ rì chán tiǎo nǜ dìng shù, tiǎo jiǎn nǜ jiā zhī, chéng jié chú zhī, wèi xiàn shù. yú chéng suǒ rù xiàn sǔn yì lǜ, chéng jié ér yī, yòng sǔn yì qí xiàn tiǎo nǜ wèi dìng shù.
置入歷分,以日躔朓朒定數,朓減、朒加之,程節除之,為限數。余乘所入限 損益率,程節而一,用損益其限朓朒為定數。
shuò xián wàng dìng rì
◎朔弦望定日
gè yǐ rì chán yuè lí tiǎo nǜ dìng shù, tiǎo jiǎn nǜ jiā shuò xián wàng cháng fēn, wèi dìng rì. dìng shuò jiā shí rì rù hòu, zé jìn yī rì yǒu jiāo jiàn chū zé bù jìn. xián wàng jiā shí rì wèi chū, zé tuì yī rì, rì suī chū yǒu jiāo jiàn chū yì rú zhī. yuán rì yǒu jiāo, zé xiāo xī dìng zhī. dìng shuò yǔ hòu shuò gàn tóng zhě, dà bù tóng zhě, xiǎo wú zhōng qì zhě, wèi rùn.
各以日躔月離朓朒定數,朓減、朒加朔弦望常分,為定日。定朔加時日入後, 則進一日;有交見初則不進。弦望加時日未出,則退一日,日雖出有交見初亦如之。 元日有交,則消息定之。定朔與後朔干同者,大;不同者,小;無中氣者,為閏。
shuò wàng jiā shí rì dù
◎朔望加時日度
gè zhì rì chán rù lì, yǐ rì chán yuè lí tiǎo nǜ dìng shù, tiǎo jiǎn nǜ jiā zhī, wèi dìng shuò jiā shí rù lì. yǐ lì fēn chéng qí rì sǔn yì lǜ, tǒng fǎ ér yī, sǔn yì qí xià yíng suō shù, wèi dìng shù. zhì dìng shuò lì fēn, tōng fǎ yuē zhī, yǐ dìng shù yíng jiā suō jiǎn zhī. gè mìng yǐ dōng xià zhì zhī sù suàn wài, jí suǒ qiú yě.
各置日躔入歷,以日躔月離朓朒定數,朓減、朒加之,為定朔加時入歷。以歷 分乘其日損益率,統法而一,損益其下盈縮數,為定數。置定朔歷分,通法約之, 以定數盈加、縮減之。各命以冬夏至之宿算外,即所求也。
yuè lí rù jiāo
◎月離入交
zhì shuò jī, yǐ jiāo lǜ qù zhī, yú mǎn tǒng fǎ wèi rì, jí tiān zhèng cháng shuò rù jiāo fàn rì yě. yǐ wàng cè lěi jiā zhī, yíng jiāo cè qù zhī, jí wàng jí cì shuò suǒ rù yě. gè yǐ rì chán tiǎo nǜ dìng shù, tiǎo jiǎn nǜ jiā zhī, wèi rù jiāo cháng rì. zhì yuè lí tiǎo nǜ dìng shù, jīng fǎ chéng zhī, píng lí ér yī, tiǎo jiǎn nǜ jiā cháng fēn, jí rù jiāo dìng rì yě.
置朔積,以交率去之,余滿統法為日,即天正常朔入交泛日也。以望策累加之, 盈交策去之,即望及次朔所入也。各以日躔朓朒定數,朓減、朒加之,為入交常日。 置月離朓朒定數,經法乘之,平離而一,朓減、朒加常分,即入交定日也。
huáng dào zhèng jiāo yuè dù
◎黃道正交月度
tǒng fǎ tōng shuò jiāo dìng rì, yǐ èr bǎi wǔ shí sì chéng zhī, shí jiǔ ér yī. fù yǐ tǒng fǎ chú, wèi rù jiāo dù. yòng jiǎn qí shuò jiā shí rì dù, jí shuò qián yuè lí zhèng jiāo huáng dào sù dù yě.
統法通朔交定日,以二百五十四乘之,十九而一。復以統法除,為入交度。用 減其朔加時日度,即朔前月離正交黃道宿度也。
jiǔ dào sù cì
◎九道宿次
yuè lí chū rù huáng dào liù dù. biàn cóng bā jié, xié zhèng bù tóng. gù yuè yǒu jiǔ dào. huáng dào bā jié, gè yǒu jiǔ xiàn. ruò zhèng jiāo qǐ, bā jié hòu dì yī xiàn zhī sù, wèi yuè xíng qí jié dì yī dào. qǐ dì èr xiàn zhī sù, wèi yuè xíng qí jié dì èr dào, jí yǐ suǒ qǐ xiàn wèi zhèng jiāo hòu dì yī xiàn. chū lǜ bā, měi xiàn jiǎn yī, jǐn jiǔ xiàn, mò lǜ kōng. yòu jiǔ xiàn, chū lǜ kōng, měi xiàn zēng yī, mò lǜ bā, yīn bàn jiāo zhī sù. zì hòu yì jiǔ xiàn, chū lǜ bā, měi xiàn jiǎn yī, mò lǜ kōng. yòu jiǔ xiàn, chū lǜ kōng, měi xiàn zēng yī, mò lǜ bā, fù yǔ huáng dào xiāng huì, wèi zhī zhōng jiāo. zì zhōng jiāo zhì zhèng jiāo, yì rú zhī. gè zhì suǒ rù xiàn dù, yǐ xiàn lǜ chéng zhī, wèi fàn chà. qí zhèng jiāo zhōng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn, yǐ jù èr zhì zhī sù xiàn shù chéng zhī. bàn jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn, yǐ jù èr fēn zhī sù xiàn shù chéng zhī: jiē rú jīng fǎ ér yī, wèi huáng dào chà. zài dōng zhì zhī sù hòu, zhèng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn wèi jiǎn, zhōng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn wèi jiā. zài xià zhì zhī sù hòu, zhèng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn wèi jiā, zhōng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn wèi jiǎn. fán yuè zhèng jiāo hòu chū huáng dào wài, zhōng jiāo hòu rù huáng dào nèi. qí bàn jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn, zài chūn fēn zhī sù hòu, chū huáng dào wài, qiū fēn zhī sù hòu, rù huáng dào nèi: jiē yǐ chà wèi jiā zài chūn fēn zhī sù hòu, rù huáng dào nèi, qiū fēn zhī sù hòu, chū huáng dào wài: jiē yǐ chà wèi jiǎn. sì yuē fàn chà, yǐ huáng dào chà jiǎn zhī, wèi chì dào chà. zhèng jiāo zhōng jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn, jiē yǐ chà wèi jiā. bàn jiāo qián hòu gè jiǔ xiàn, jiē yǐ chà wèi jiǎn. yǐ huáng chì èr chà jiā jiǎn huáng dào, wèi jiǔ dào sù cì jiù qí fēn wèi shǎo tài bàn zhī shù. bā jié gè jiǔ dào, qī shí èr dào zhōu yān.
月離出入黃道六度。變從八節,斜正不同。故月有九道。黃道八節,各有九限。 若正交起,八節後第一限之宿,為月行其節第一道。起第二限之宿,為月行其節第 二道,即以所起限為正交後第一限。初率八,每限減一,盡九限,末率空。又九限, 初率空,每限增一,末率八,殷半交之宿。自後亦九限,初率八,每限減一,末率 空。又九限,初率空,每限增一,末率八,復與黃道相會,謂之中交。自中交至正 交,亦如之。各置所入限度,以限率乘之,為泛差。其正交、中交前後各九限,以 距二至之宿限數乘之。半交前後各九限,以距二分之宿限數乘之:皆如經法而一, 為黃道差。在冬至之宿後,正交前後各九限為減,中交前後各九限為加。在夏至之 宿後,正交前後各九限為加,中交前後各九限為減。凡月正交後出黃道外,中交後 入黃道內。其半交前後各九限,在春分之宿後,出黃道外,秋分之宿後,入黃道內: 皆以差為加;在春分之宿後,入黃道內,秋分之宿後,出黃道外:皆以差為減。四 約泛差,以黃道差減之,為赤道差。正交、中交前後各九限,皆以差為加。半交前 後各九限,皆以差為減。以黃赤二差加減黃道,為九道宿次;就其分為少、太、半 之數。八節各九道,七十二道周焉。
jiǔ dào zhèng jiāo yuè dù
◎九道正交月度
zhì yuè lí zhèng jiāo huáng dào sù dù gè yǐ suǒ rù xiàn lǜ chéng zhī, yì chéng qí fēn, jīng fǎ yuē zhī, wèi fàn chà. yòng qiú huáng chì èr chà, yǐ jiā jiǎn zhī, jí yuè lí zhèng jiāo jiǔ dào sù dù yě.
置月離正交黃道宿度;各以所入限率乘之,亦乘其分,經法約之,為泛差。用 求黃赤二差,以加減之,即月離正交九道宿度也。
jiǔ dào shuò yuè dù
◎九道朔月度
zhì yuè lí zhèng jiāo jiǔ dào sù dù, yǐ rù jiāo dù jiā zhī, mìng yǐ jiǔ dào sù cì, jí qí shuò jiā shí yuè lí jiǔ dào sù dù yě.
置月離正交九道宿度,以入交度加之,命以九道宿次,即其朔加時月離九道宿 度也。
jiǔ dào wàng yuè dù
◎九道望月度
zhì shuò wàng jiā shí rì xiāng jù zhī dù, yǐ guǐ zhōng jiā zhī, wèi jiā shí xiàng jī. yòng jiā qí shuò jiǔ dào yuè dù, mìng yǐ qí dào sù cì, jì suǒ qiú yě. zì wàng tuī shuò, yì rú zhī.
置朔望加時日相距之度,以軌中加之,為加時象積。用加其朔九道月度,命以 其道宿次,既所求也。自望推朔,亦如之。
yuè lí wǔ zhōng rù lì
◎月離午中入歷
zhì shuò wàng yuè lí rù lì, jiā bàn tǒng, jiǎn qù dìng fēn, gè yǐ rì chán yuè lí tiǎo nǜ dìng shù, tiǎo jiǎn ròu jiā zhī, jí suǒ qiú yě.
置朔望月離入歷,加半統,減去定分,各以日躔月離朓朒定數,朓減、肉加 之,即所求也。
chén hūn yuè dù
◎晨昏月度
zhì qí rì chén hūn fēn, yǐ dìng fēn jiǎn zhī, wèi qián bù zú, fǎn jiǎn, wèi hòu. yòng chéng qí rì lí chéng, tǒng fǎ ér yī, mǎn jīng fǎ wèi dù, wèi chén hūn qián hòu dù. qián jiā hòu jiǎn jiā shí yuè, wèi chén hūn yuè dù.
置其日晨昏分,以定分減之,為前;不足,返減,為後。用乘其日離程,統法 而一,滿經法為度,為晨昏前後度。前加、後減加時月,為晨昏月度。
chén hūn xiàng jī
◎晨昏象積
zhì jiā shí xiàng jī, yǐ qián xiàng qián hòu dù, qián jiǎn hòu jiā, yòu yǐ hòu xiàng qián hòu dù, qián jiā hòu jiǎn zhī, jí suǒ qiú yě.
置加時象積,以前象前後度,前減、後加,又以後象前後度,前加、後減之, 即所求也。
měi rì chén hūn yuè dù
◎每日晨昏月度
lèi jì jù hòu xiàng lí dù, yǐ jiǎn chén hūn xiàng jī, wèi jiā bù zú, fǎn jiǎn zhī, wèi jiǎn. yǐ jù hòu xiàng rì shù chú zhī, yòng jiā jiǎn měi rì lí dù, wèi dìng dù. lěi jiā chén hūn yuè dù, mìng yǐ jiǔ dào sù cì, jí suǒ qiú.
累計距後象離度,以減晨昏象積,為加;不足,反減之,為減。以距後象日數 除之,用加減每日離度,為定度。累加晨昏月度,命以九道宿次,即所求。
yuè qù huáng dào dù
◎月去黃道度
zhì rù jiāo dìng rì. jiāo zhōng yǐ xià, yuè xíng yáng dào yǐ shàng, qù zhī, yuè xíng yīn dào: jiē yǐ jīng fǎ tōng zhī. yòng jiǎn jiǔ bǎi bā shí, yú yǐ chéng zhī, wǔ bǎi wǔ shí liù ér yī, wèi fēn mǎn jīng fǎ wèi dù. xíng yáng dào, zài huáng dào wài háng yīn dào, zài huáng dào nèi, jí suǒ qiú yuè qù huáng dào nèi wài dù yě.
置入交定日。交中以下,月行陽道;以上,去之,月行陰道:皆以經法通之。 用減九百八十,余以乘之,五百五十六而一,為分;滿經法為度。行陽道,在黃道 外;行陰道,在黃道內,即所求月去黃道內外度也。
rì yuè shí xiàn
◎日月食限
zhì dìng jiāo xíng yīn yáng dào rì. bàn jiāo zhōng yǐ xià, wèi jiāo hòu yǐ shàng, yòng jiǎn jiāo zhōng, wèi jiāo qián: jiē yǐ tǒng fǎ tōng zhī, wèi jù jiāo fēn. shuò shì jù jiāo fēn, yáng dào sì qiān èr bǎi yī shí jiǔ yīn dào yī wàn sān bǎi bā shí sān yǐ xià, rì rù shí xiàn. wàng shì jù jiāo fēn yīn yáng dào jiē liù qiān jiǔ bǎi jiǔ shí wǔ yǐ xià, yuè rù shí xiàn.
置定交行陰陽道日。半交中以下,為交後;以上,用減交中,為交前:皆以統 法通之,為距交分。朔視距交分,陽道四千二百一十九、陰道一萬三百八十三以下, 日入食限。望視距交分陰陽道皆六千九百九十五以下,月入蝕限。
rì yuè shí shèn jiā shí dìng fēn
◎日月食甚加時定分
zhì shuò dìng fēn. bàn tǒng yǐ shàng, yǐ bàn tǒng jiǎn zhī bàn tǒng yǐ xià, yòng jiǎn bàn tǒng: wèi jù wǔ fēn. shí yī chéng zhī, jīng fǎ ér yī. bàn tǒng yǐ xià, yǐ jiǎn bàn tǒng yǐ shàng, yǐ jiā shuò dìng fēn: wèi rì shí jiā shí dìng fēn. wàng yǐ qí rì chén fēn yǔ yī qiān liù bǎi èr shí xiāng jiǎn, yú yǐ èr bǎi sì shí wǔ chéng zhī, sān bǎi yī shí sān ér yī yòng jiǎn èr bǎi sì shí wǔ, yú yǐ sǔn yì wàng dìng fēn, wèi yuè shí jiā shí dìng fēn.
置朔定分。半統以上,以半統減之;半統以下,用減半統:為距午分。十一乘 之,經法而一。半統以下,以減半統;以上,以加朔定分:為日食加時定分。望以 其日晨分與一千六百二十相減,余以二百四十五乘之,三百一十三而一;用減二百 四十五,余以損益望定分,為月食加時定分。
rì shí cháng zhǔn
◎日食常准
zhì zhōng zhǔn yǔ qí rì chì dào nèi wài shù xiāng chéng, èr qiān wǔ bǎi yī shí sān chú, wèi huáng dào chū rù shí chà. yǐ jù wǔ fēn jiǎn bàn zhòu fēn yǐ chéng zhī, bàn zhòu fēn ér yī chì dào nèi yǐ jiǎn chì dào wài yǐ jiā zhōng zhǔn, wèi rì shí cháng zhǔn.
置中准;與其日赤道內外數相乘,二千五百一十三除,為黃道出入食差。以距 午分減半晝分以乘之,半晝分而一;赤道內以減、赤道外以加中准,為日食常准。
rì shí dìng zhǔn
◎日食定準
zhì rì chán rù lì, yǐ jīng fǎ tōng zhī, sān qiān èr bǎi bā shí qī yǐ xià, yòng jiǎn sān qiān èr bǎi bā shí qī, wèi èr zhì hòu yǐ shàng, jiǎn qù sān qiān èr bǎi bā shí qī, wèi èr fēn qián. liù qiān wǔ bǎi qī shí sì yǐ shàng, yòng jiǎn jiǔ qiān bā bǎi liù shí yī, wèi èr fēn hòu yǐ shàng, jiǎn qù jiǔ qiān bā bǎi liù shí yī, wèi èr zhì qián. gè sān yuē zhī, èr zhì qián hòu yòng jiǎn èr fēn qián hòu yòng jiā èr qiān qī bǎi qī shí èr, wèi huáng dào xié zhèng shí chà. yǐ jù wǔ fēn chéng zhī, bàn zhòu fēn ér yī, yǐ jiā cháng zhǔn, wèi dìng zhǔn.
置日躔入歷,以經法通之,三千二百八十七以下,用減三千二百八十七,為二 至後;以上,減去三千二百八十七,為二分前。六千五百七十四以上,用減九千八 百六十一,為二分後;以上,減去九千八百六十一,為二至前。各三約之,二至前 後用減、二分前後用加二千七百七十二,為黃道斜正食差。以距午分乘之,半晝分 而一,以加常准,為定準。
rì shí fēn
◎日食分
yǐ dìng zhǔn jiā zhōng xiàn, wèi yīn dào dìng zhǔn jiǎn zhōng xiàn, wèi yáng dào dìng xiàn. bù zú jiǎn zhě, fǎn jiǎn zhī, wèi xiàn wài fēn. shì yīn dào jù jiāo fēn, dìng zhǔn yǐ shàng, dìng xiàn yǐ xià, wèi yīn dào shí jí zhì dìng xiàn, yǐ jù jiāo fēn jiǎn zhī, wèi jù shí fēn. dìng zhǔn yǐ xià, suī yuē yīn dào, yì wèi yáng dào shí jí jiā yáng dào dìng xiàn, wèi jù shí fēn. qí yǒu xiàn wài fēn zhě, jí jiǎn qù xiàn wài fēn, wèi jù shí fēn. bù zú jiǎn zhě, bù shí. qí yáng dào jù jiāo fēn, dìng xiàn yǐ xià, wèi rù dìng shí xiàn jí yòng jiǎn yáng dào dìng xiàn, wèi jù shí fēn. gè zhì jù shí fēn, jiē yǐ sì bǎi qī shí bā chú, wèi rì shí zhī dà fēn yú wèi xiǎo fēn. mìng dà fēn yǐ shí wèi xiàn mìng xiǎo fēn yǐ bàn jí qiáng ruò.
以定準加中限,為陰道定準;減中限,為陽道定限。不足減者,反減之,為限 外分。視陰道距交分,定準以上,定限以下,為陰道食;即置定限,以距交分減之, 為距食分。定準以下,雖曰陰道,亦為陽道食;即加陽道定限,為距食分。其有限 外分者,即減去限外分,為距食分。不足減者,不食。其陽道距交分,定限以下, 為入定食限;即用減陽道定限,為距食分。各置距食分,皆以四百七十八除,為日 食之大分;余為小分。命大分以十為限;命小分以半及強弱。
yuè shí fēn
◎月食分
shì jù jiāo fēn, zhōng zhǔn yǐ xià, jiē jì yǐ shàng, yòng jiǎn shí xiàn, wèi jù shí fēn. zhì zhī, yǐ wǔ bǎi èr shí liù chú, wèi yuè shí zhī dà fēn yú wèi xiǎo fēn. mìng dà fēn yǐ shí wèi xiàn mìng xiǎo fēn yǐ bàn jí qiáng ruò.
視距交分,中准以下,皆既;以上,用減食限,為距食分。置之,以五百二十 六除,為月食之大分;余為小分。命大分以十為限;命小分以半及強弱。
yuè shí fàn yòng fēn
◎月食泛用分
zhì jù shí fēn, yī qiān jiǔ bǎi yī shí èr yǐ shàng, yòng jiǎn sì qiān qī bǎi bā shí yú zì xiāng chéng, liù wàn sān qiān èr bǎi qī shí èr chú zhī yǐ jiǎn liù bǎi sì shí qī, wèi fàn yòng fēn. jiǔ bǎi wǔ shí liù yǐ xià, yòng jiǎn yī qiān jiǔ bǎi yī shí èr, yú yǐ tōng fǎ chéng zhī, qī bǎi sān shí wǔ ér yī yǐ jiǎn wǔ bǎi yī shí qī, wèi fàn yòng fēn. jiǔ bǎi wǔ shí liù yǐ shàng, yǐ jù shí fēn zì xiāng chéng, èr qiān sān bǎi liù shí èr chú zhī yòng jiǎn sān bǎi bā shí qī, wèi fàn yòng fēn.
置距食分,一千九百一十二以上,用減四千七百八十;余自相乘,六萬三千二 百七十二除之;以減六百四十七,為泛用分。九百五十六以下,用減一千九百一十 二,余以通法乘之,七百三十五而一;以減五百一十七,為泛用分。九百五十六以 上,以距食分自相乘,二千三百六十二除之;用減三百八十七,為泛用分。
yuè shí fàn yòng fēn
◎月食泛用分
zhì jù shí fēn, èr qiān yī bǎi sì yǐ shàng, yòng jiǎn wǔ qiān èr bǎi liù shí yú zì xiāng chéng, liù wàn jiǔ qiān yī bǎi liù shí jiǔ chú zhī yǐ jiǎn qī bǎi yī shí yī, wèi fàn yòng fēn. yī qiān wǔ shí èr yǐ shàng, yòng jiǎn èr qiān yī bǎi sì shí yú, qī chú zhī yǐ jiǎn wǔ bǎi liù shí qī, wèi fàn yòng fēn. yī qiān wǔ shí èr yǐ xià, yǐ jù shí fēn jiǎn zhī yú zì xiāng chéng, èr qiān liù bǎi wǔ shí sì ér yī yòng jiǎn sì bǎi yī shí qī, wèi fàn yòng fēn.
置距食分,二千一百四以上,用減五千二百六十;余自相乘,六萬九千一百六 十九除之;以減七百一十一,為泛用分。一千五十二以上,用減二千一百四十;余, 七除之;以減五百六十七,為泛用分。一千五十二以下,以距食分減之;余自相乘, 二千六百五十四而一;用減四百一十七,為泛用分。
rì yuè chū mò jiā shí dìng fēn
◎日月初末加時定分
gè zhì fàn yòng fēn, yǐ píng lí chéng zhī, qí rì lí chéng ér yī, wèi dìng yòng fēn. yǐ jiǎn shuò wàng dìng fēn, wèi kuī chū. jiā zhī, wèi fù mò. jiā shí cháng fēn, rú shí shèn shù tuī zhī, dé kuī chū fù mò dìng fēn. zhì chū shén mò dìng fēn, gè yǐ chén zé chú zhī, wèi chén jīng fǎ chú zhī, wèi kè: jí chū shén mò zhī chén kè yě.
各置泛用分,以平離乘之,其日離程而一,為定用分。以減朔望定分,為虧初。 加之,為復末。加時常分,如食甚術推之,得虧初、復末定分。置初、甚、末定分, 各以辰則除之,為辰;經法除之,為刻:即初、甚、末之辰刻也。
kuī shí suǒ qǐ
◎虧食所起
rì shí qǐ kuī zì xī, yuè shí qǐ kuī zì dōng. qí shí fēn shǎo zhě, yuè xíng yáng dào, zé rì shí piān nán, yuè shí piān běi yīn dào, zé rì shí piān běi, yuè shí piān nán: cǐ cháng shù yě. lì chūn hòu, lì xià qián, shí fēn duō, zé rì shí piān nán, yuè shí piān běi lì qiū hòu, lì dōng qián, shí fēn duō, zé rì shí piān běi, yuè shí piān nán: cǐ huáng dào xié zhèng yě. yáng dào jiāo qián, yīn dào jiāo hòu, shí fēn duō, zé rì shí piān nán, yuè shí piān běi yáng dào jiāo hòu, yīn dào jiāo qián, shí fēn duō, zé rì shí piān běi, yuè shí piān nán: cǐ jiǔ dào xié zhèng yě. huáng dào bǐ cháng shù suǒ piān chā shǎo, jiǔ dào bǐ huáng dào suǒ piān yòu sì fēn zhī yī: jiē jù wǔ ér yán zhī. ruò wǔ qián wǔ hòu, yī lǐ piān nán, yī lǐ piān běi, jí xiāo xī suǒ shí fēn shù duō shǎo, yǐ dìng chū shén mò zhī fāng, jí gè dé suǒ qiú yě.
日食起虧自西,月食起虧自東。其食分少者,月行陽道,則日食偏南,月食偏 北;陰道,則日食偏北,月食偏南:此常數也。立春後,立夏前,食分多,則日食 偏南,月食偏北;立秋後,立冬前,食分多,則日食偏北,月食偏南:此黃道斜正 也。陽道交前,陰道交後,食分多,則日食偏南,月食偏北;陽道交後,陰道交前, 食分多,則日食偏北,月食偏南:此九道斜正也。黃道比常數所偏差少,九道比黃 道所偏又四分之一:皆據午而言之。若午前午後,一理偏南,一理偏北,及消息所 食分數多少,以定初、甚、末之方,即各得所求也。
dài shí chū rù fēn
◎帶食出入分
shì qí rì chū rù fēn, zài kuī chū dìng fēn yǐ shàng, fù mò dìng fēn yǐ xià, jí dài shí chū rù. shí shèn zài chū rù fēn yǐ xià zhě, yǐ chū rù fēn jiǎn fù mò dìng fēn, wèi dài shí chà. shí shèn zài chū rù fēn yǐ shàng zhě, yǐ kuī chū dìng fēn jiǎn chū rù fēn, wèi dài shí chà. gè zhì dài shí chà, yǐ jù shí fēn chéng zhī, dìng yòng fēn ér yī, rì yǐ sì bǎi qī shí bā yuè yǐ wǔ bǎi èr shí liù chú, wèi dài shí zhī dà fēn yú wèi xiǎo fēn.
視其日出入分,在虧初定分已上,復末定分已下,即帶食出入。食甚在出入分 已下者,以出入分減復末定分,為帶食差。食甚在出入分已上者,以虧初定分減出 入分,為帶食差。各置帶食差,以距食分乘之,定用分而一,日以四百七十八、月 以五百二十六除,為帶食之大分;余為小分。
shí rù gèng chóu
◎食入更籌
gè zhì chū shén mò dìng fēn. chén fēn yǐ xià, yǐ hūn fēn jiā zhī hūn fēn yǐ shàng, hūn fēn jiǎn zhī: jiē gèng yòng fēn ér yī, wèi gèng shù. yú, chóu yòng fēn ér yī, wèi chóu shù.
各置初、甚、末定分。晨分已下,以昏分加之;昏分已上,昏分減之:皆更用 分而一,為更數。余,籌用分而一,為籌數。
qīn tiān bù wǔ xīng shù
《欽天》步五星術
suì xīng
◎歲星
zhōu lǜ: èr bǎi bā shí qī wàn yī qiān jiǔ bǎi qī shí liù, liù.
周率:二百八十七萬一千九百七十六,六。
biàn lǜ: èr shí sì wàn èr qiān èr bǎi yī shí wǔ, liù shí liù.
變率:二十四萬二千二百一十五,六十六。
lì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi liù shí yī, qī shí bā.
歷率:二百六十二萬九千七百六十一,七十八。
zhōu cè: sān bǎi jiǔ shí bā, liù qiān sān bǎi qī shí liù, liù.
周策:三百九十八,六千三百七十六,六。
lì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi bā shí, bā shí jiǔ.
歷中:一百八十二,四千四百八十,八十九。
biàn duàn biàn rì biàn dù biàn lì
變段 變日 變度 變歷
chén jiàn yī shí qī sān sān shí qī èr èr shí sì
晨見 一十七 三 三十七 二 二十四
shùn jí jiǔ shí yī shí liù liù shí sān yī shí yī yī shí sān
順疾 九十 一十六 六十三 一十一 一十三
shùn chí èr shí wǔ èr jiǔ yī èr shí jiǔ
順遲 二十五 二 九 一 二十九
qián liú èr shí liù sān shí èr
前留 二十六 三十二
tuì chí yī shí sì yī yī shí èr kōng èr shí bā
退遲 一十四 一 一十二 空 二十八
tuì jí èr shí qī sì sān shí bā yī sān shí qī
退疾 二十七 四 三十八 一 三十七
tuì jí èr shí qī sì sān shí bā yī sān shí qī
退疾 二十七 四 三十八 一 三十七
tuì chí yī shí sì yī yī shí èr kōng èr shí bā
退遲 一十四 一 一十二 空 二十八
hòu liú èr shí liù sān shí èr
後留 二十六 三十二
shùn chí èr shí wǔ èr jiǔ yī èr shí jiǔ
順遲 二十五 二 九 一 二十九
shùn jí jiǔ shí yī shí liù liù shí sān yī shí yī yī shí sān
順疾 九十 一十六 六十三 一十一 一十三
xī fú yī shí qī sān sān shí qī èr èr shí sì
夕伏 一十七 三 三十七 二 二十四
yíng huò
◎熒惑
zhōu lǜ: wǔ bǎi liù shí yī wàn wǔ qiān sì bǎi èr shí èr, yī shí yī.
周率:五百六十一萬五千四百二十二,一十一。
biàn lǜ: èr bǎi jiǔ shí bā wàn wǔ qiān liù bǎi liù shí yī, qī shí yī.
變率:二百九十八萬五千六百六十一,七十一。
lì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi liù shí, kōng.
歷率:二百六十二萬九千七百六十,空。
zhōu cè: qī bǎi qī shí jiǔ, liù qiān liù bǎi èr shí èr, yī shí yī.
周策:七百七十九,六千六百二十二,一十一。
lì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi bā shí, kōng.
歷中:一百八十二,四千四百八十,空。
biàn duàn biàn rì biàn dù biàn lì
變段 變日 變度 變歷
chén jiàn qī shí sān wǔ shí sān liù shí bā wǔ shí wǔ shí bā
晨見 七十三 五十三 六十八 五十 五十八
shùn jí qī shí sān wǔ shí yī yī sì shí bā sān
順疾 七十三 五十一 一 四十八 三
cì jí qī shí yī sì shí liù liù shí jiǔ sì shí sì yī shí qī
次疾 七十一 四十六 六十九 四十四 一十七
cì chí qī shí yī sì shí wǔ sān shí sān sì shí èr wǔ shí bā
次遲 七十一 四十五 三十三 四十二 五十八
shùn chí liù shí èr yī shí jiǔ èr shí jiǔ yī shí bā èr shí
順遲 六十二 一十九 二十九 一十八 二十
qián liú bā liù shí jiǔ
前留 八 六十九
tuì chí yī shí yī wǔ shí bā kōng sì shí sì
退遲 一十 一 五十八 空 四十四
tuì jí èr shí yī qī sì shí liù èr sì shí
退疾 二十一 七 四十六 二 四十
tuì jí èr shí yī qī sì shí liù èr sì shí
退疾 二十一 七 四十六 二 四十
tuì chí yī shí yī wǔ shí bā kōng sì shí sì
退遲 一十 一 五十八 空 四十四
hòu liú bā liù shí jiǔ
後留 八 六十九
shùn chí liù shí èr yī shí jiǔ èr shí jiǔ yī shí bā èr shí
順遲 六十二 一十九 二十九 一十八 二十
cì chí qī shí yī sì shí wǔ sān shí sān sì shí èr wǔ shí bā
次遲 七十一 四十五 三十三 四十二 五十八
cì jí qī shí yī sì shí liù liù shí jiǔ sì shí sì yī shí qī
次疾 七十一 四十六 六十九 四十四 一十七
shùn jí qī shí sān wǔ shí yī yī sì shí bā sān
順疾 七十三 五十一 一 四十八 三
xī fú qī shí sān wǔ shí sān liù shí bā wǔ shí wǔ shí bā
夕伏 七十三 五十三 六十八 五十 五十八
zhèn xīng
◎鎮星
zhōu lǜ: èr bǎi qī shí èr wàn èr qiān yī bǎi qī shí liù, jiǔ shí.
周率:二百七十二萬二千一百七十六,九十。
biàn lǜ: jiǔ wàn èr qiān sì bǎi yī shí liù, wǔ shí.
變率:九萬二千四百一十六,五十。
lì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi wǔ shí jiǔ, bā shí.
歷率:二百六十二萬九千七百五十九,八十。
zhōu cè: sān bǎi qī shí bā, wǔ yòu qī shí liù, jiǔ shí.
周策:三百七十八,五右七十六,九十。
lì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi qī shí jiǔ, jiǔ shí.
歷中:一百八十二,四千四百七十九,九十。
biàn duàn biàn rì biàn dù biàn lì
變段 變日 變度 變歷
chén jiàn yī shí jiǔ èr qī yī yī shí sì
晨見 一十九 二 七 一 一十四
shùn jí liù shí wǔ liù sān shí bā sān wǔ shí yī
順疾 六十五 六 三十八 三 五十一
shùn chí yī shí jiǔ kōng liù shí sān kōng sān shí wǔ
順遲 一十九 空 六十三 空 三十五
qián liú sān shí qī sān
前留 三十七 三
tuì chí yī shí liù kōng sì shí sān kōng yī shí sì
退遲 一十六 空 四十三 空 一十四
tuì jí sān shí sān èr sān shí wǔ kōng liù shí
退疾 三十三 二 三十五 空 六十
tuì jí sān shí sān èr sān shí wǔ kōng liù shí
退疾 三十三 二 三十五 空 六十
tuì chí yī shí liù kōng sì shí sān kōng yī shí sì
退遲 一十六 空 四十三 空 一十四
hòu liú sān shí qī sān
後留 三十七 三
shùn chí yī shí jiǔ kōng liù shí sān kōng sān shí wǔ
順遲 一十九 空 六十三 空 三十五
shùn jí liù shí wǔ liù sān shí bā sān wǔ shí yī
順疾 六十五 六 三十八 三 五十一
xī fú yī shí jiǔ èr qī yī yī shí sì
夕伏 一十九 二 七 一 一十四
tài bái
◎太白
zhōu lǜ: sì bǎi èr shí wàn sì qiān yī bǎi sì shí sān, jiǔ shí liù.
周率:四百二十萬四千一百四十三,九十六。
biàn lǜ: sì bǎi èr shí wàn sì qiān yī bǎi sì shí sān, jiǔ shí liù.
變率:四百二十萬四千一百四十三,九十六。
lì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi wǔ shí, wǔ shí liù.
歷率:二百六十二萬九千七百五十,五十六。
zhōu cè: wǔ bǎi bā shí sān, liù qiān wǔ bǎi sì shí sān, jiǔ shí liù.
周策:五百八十三,六千五百四十三,九十六。
lì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi qī shí wǔ, èr shí bā.
歷中:一百八十二,四千四百七十五,二十八。
biàn duàn biàn rì biàn dù biàn lì
變段 變日 變度 變歷
xī jiàn sì shí èr wǔ shí sān sì shí wǔ shí yī yī shí qī
夕見 四十二 五十三 四十 五十一 一十七
shùn jí jiǔ shí liù yī bǎi èr shí yī wǔ shí qī yī bǎi yī shí liù sān shí jiǔ
順疾 九十六 一百二十一 五十七 一百一十六 三十九
cì jí qī shí sān bā shí sān shí qī qī shí qī èr
次疾 七十三 八十 三十七 七十七 二
cì chí sān shí sān sān shí sì yī sān shí èr sì shí
次遲 三十三 三十四 一 三十二 四十
shùn chí èr shí sì yī shí yī liù shí yī yī shí yī èr shí sì
順遲 二十四 一十一 六十一 一十一 二十四
qián liú liù liù shí jiǔ
前留 六 六十九
tuì chí sì yī èr shí èr kōng sān shí yī
退遲 四 一 二十二 空 三十一
tuì jí liù sān liù shí wǔ yī èr shí èr
退疾 六 三 六十五 一 二十二
xī fú qī sì sì shí yī sān shí qī
夕伏 七 四 四十 一 三十七
chén jiàn qī sì sì shí yī sān shí qī
晨見 七 四 四十 一 三十七
tuì jí liù sān liù shí wǔ yī èr shí èr
退疾 六 三 六十五 一 二十二
tuì chí sì yī èr shí èr kōng sān shí yī
退遲 四 一 二十二 空 三十一
hòu liú liù liù shí jiǔ
後留 六 六十九
shùn chí èr shí sì yī shí yī liù shí yī yī shí yī èr shí sì
順遲 二十四 一十一 六十一 一十一 二十四
cì chí sān shí sān sān shí sì yī sān shí èr sì shí
次遲 三十三 三十四 一 三十二 四十
cì jí qī shí sān bā shí sān shí qī qī shí qī èr
次疾 七十三 八十 三十七 七十七 二
shùn jí jiǔ shí liù yī bǎi èr shí yī wǔ shí qī yī bǎi yī shí liù sān shí jiǔ
順疾 九十六 一百二十一 五十七 一百一十六 三十九
chén fú sì shí èr wǔ shí sān sì shí wǔ shí yī yī shí qī
晨伏 四十二 五十三 四十 五十一 一十七
chén xīng
◎辰星
zhōu lǜ: bā shí sān wàn sì qiān sān bǎi sān shí wǔ, wǔ shí èr.
周率:八十三萬四千三百三十五,五十二。
biàn lǜ: bā shí sān wàn sì qiān sān bǎi sān shí wǔ, wǔ shí èr.
變率:八十三萬四千三百三十五,五十二。
lì lǜ: èr bǎi liù shí èr wàn jiǔ qiān qī bǎi liù shí, sì shí sì.
歷率:二百六十二萬九千七百六十,四十四。
zhōu cè: yī bǎi yī shí wǔ, liù qiān sān bǎi sān shí wǔ, wǔ shí èr.
周策:一百一十五,六千三百三十五,五十二。
lì zhōng: yī bǎi bā shí èr, sì qiān sì bǎi bā shí, èr shí èr.
歷中:一百八十二,四千四百八十,二十二。
biàn duàn biàn rì biàn dù biàn lì
變段 變日 變度 變歷
xī jiàn yī shí qī sān shí sì yī èr shí jiǔ wǔ shí sì
夕見 一十七 三十四 一 二十九 五十四
shùn jí yī shí yī yī shí bā èr shí sì yī shí liù sì
順疾 一十一 一十八 二十四 一十六 四
shùn chí yī shí liù yī shí yī sì shí sān yī shí yī shí
順遲 一十六 一十一 四十三 一十 一十
qián liú èr liù shí bā
前留 二 六十八
xī fú yī shí yī liù èr
夕伏 一十一 六 二
chén jiàn yī shí yī liù èr
晨見 一十一 六 二
hòu liú èr liù shí bā
後留 二 六十八
shùn chí yī shí liù yī shí yī sì shí sān yī shí yī shí
順遲 一十六 一十一 四十三 一十 一十
shùn jí yī shí yī yī shí bā èr shí sì yī shí liù sì
順疾 一十一 一十八 二十四 一十六 四
chén fú yī shí qī sān shí sì yī èr shí jiǔ wǔ shí sì
晨伏 一十七 三十四 一 二十九 五十四
zhōng rì zhōng xīng
◎中日中星
zhì qì jī, yǐ qí xīng zhōu lǜ chú zhī, wèi zhōu shù bù jǐn wèi tiān zhèng zhōng qì jī qián hé. yòng jiǎn suì lǜ, wèi qián nián tiān zhèng zhōng qì hòu hé. rú bù zú jiǎn, zé jiā suì lǜ yǐ jiǎn zhī, wèi cì qián nián tiān zhèng zhōng qì hòu hé. gè yǐ tǒng fǎ yuē zhī, wèi rì wèi dù, jí suǒ qiú píng hé zhōng rì zhōng xīng yě. zhì zhōng rì, yǐ zhú duàn biàn rì lěi jiā zhī, jí zhú duàn zhōng rì yě. zhì zhōng xīng, yǐ zhú duàn biàn dù shùn jiā tuì jiǎn zhī, jí dé zhú duàn zhōng xīng. jīn shuǐ xī fú chén jiàn, jiē tuì biàn yě.
置氣積,以其星周率除之,為周數;不盡為天正中氣積前合。用減歲率,為前 年天正中氣後合。如不足減,則加歲率以減之,為次前年天正中氣後合。各以統法 約之,為日、為度,即所求平合中日、中星也。置中日,以逐段變日累加之,即逐 段中日也。置中星,以逐段變度順加、退減之,即得逐段中星。金水夕伏晨見,皆 退變也。
rù lì
◎入歷
zhì biàn lǜ. yǐ zhōu shù chéng zhī, yǐ lì lǜ qù zhī, yú mǎn tǒng fǎ wèi dù. lì zhōng yǐ xià, wèi xiān yǐ shàng, jiǎn qù lì zhōng, wèi hòu: jí suǒ qiú píng hé rù lì. yǐ zhú duàn biàn lì lěi jiā zhī, dé zhú duàn rù lì yě.
置變率。以周數乘之,以歷率去之,余滿統法為度。歷中以下,為先;以上, 減去歷中,為後:即所求平合入歷。以逐段變歷累加之,得逐段入歷也。
hòu hòu dìng shù
◎後後定數
zhì rù lì fēn, yǐ qí dù sǔn yì lǜ chéng zhī, jīng fǎ ér yī, yòng sǔn yì qí xià xiān hòu shù, jí suǒ qiú yě.
置入歷分,以其度損益率乘之,經法而一,用損益其下先後數,即所求也。
cháng rì dìng xīng
◎常日定星
zhì zhōng rì zhōng xīng, gè yǐ xiān hòu dìng shù, xiān jiā hòu jiǎn zhī, liú yòng qián duàn xiān hòu shù, tài bái shùn fú jiàn jí qián shùn jí cì jí hòu cì chí cì jí chén xīng shùn fú jiàn jí qián jí hòu chí, bìng xiān jiǎn hòu jiā zhī, jí gè wèi qí duàn cháng rì dìng xīng. zhì dìng xīng, yǐ qí nián tiān zhèng zhōng qì rì chán huáng dào sù cì jiā ér mìng zhī, dé zhú duàn mò rì jiā shí sù dù yě.
置中日中星,各以先後定數,先加、後減之,留用前段先後數,太白順伏見及 前順疾次疾後次遲次疾、辰星順伏見及前疾後遲,並先減、後加之,即各為其段常 日定星。置定星,以其年天正中氣日躔黃道宿次加而命之,得逐段末日加時宿度也。
yíng suō dìng shù
◎盈縮定數
zhì cháng rì, rú suì zhōng yǐ xià, wèi zài yíng yǐ shàng, jiǎn qù suì zhōng, yú wèi zài suō: jí cháng rì rù yíng suō lì yě. zhì lì fēn. yǐ qí rì sǔn yì lǜ chéng zhī, jīng fǎ ér yī, yòng sǔn yì qí xià yíng suō shù, jí dé suǒ qiú yě.
置常日,如歲中以下,為在盈;以上,減去歲中,余為在縮:即常日入盈縮歷 也。置歷分。以其日損益率乘之,經法而一,用損益其下盈縮數,即得所求也。
dìng rì
◎定日
zhì cháng rì, yǐ yíng suō dìng shù yíng jiǎn suō jiā zhī, wèi dìng rì. yǐ qí nián tiān zhèng zhōng qì jiā ér mìng zhī, jí zhú duàn mò rì jiā shí rì chén yě.
置常日,以盈縮定數盈減、縮加之,為定日。以其年天正中氣加而命之,即逐 段末日加時日辰也。
rù zhōng jié
◎入中節
zhì dìng rì, yǐ qì cè chú zhī, mìng qǐ dōng zhì, jí suǒ rù qì rì shù yě.
置定日,以氣策除之,命起冬至,即所入氣日數也。
píng xíng fēn
◎平行分
zhì dìng rì, yǐ qián duàn dìng rì jiǎn zhī, wèi rì lǜ dìng xīng yǔ qián duàn dìng xīng xiàng jiǎn, wèi dù lǜ. tōng dù lǜ, yǐ jīng fǎ chéng zhī, tōng rì lǜ ér yī, wèi píng xíng fēn.
置定日,以前段定日減之,為日率;定星與前段定星相減,為度率。通度率, 以經法乘之,通日率而一,為平行分。
chū mò xíng fēn
◎初末行分
jìn fú duàn yǔ fú duàn píng xíng fēn, hé ér bàn zhī, wèi qí duàn jìn fú xíng fēn. yǐ píng xíng fēn jiǎn zhī, yú jiǎn píng xíng fēn, wèi qí duàn yuǎn fú xíng fēn. jìn liú duàn jìn liú xíng fēn kōng. bèi píng xíng fēn wèi qí duàn yuǎn liú xíng fēn. qí bù jìn fú liú duàn, jiē yǐ shùn xíng èr duàn píng xíng fēn, hé ér bàn zhī, wèi qián duàn mò rì hòu duàn chū rì xíng fēn. gè yǔ qí duàn píng xíng fēn xiàng jiǎn, píng xíng fēn duō, zé jiā píng xíng fēn píng xíng fēn shǎo, zé jiǎn píng xíng fēn, jí qián duàn chū rì hòu duàn mò rì xíng fēn. qí bù jìn fú liú duàn, tuì xíng zé yǐ chí duàn jìn jí xíng fēn, wèi jí duàn jìn chí xíng fēn, suǒ de yǔ píng xíng fēn xiàng jiǎn, píng xíng fēn duō, zé jiā zhī, shǎo zé jiǎn zhī: jiē wèi yuǎn chí xíng fēn yě.
近伏段與伏段平行分,合而半之,為其段近伏行分。以平行分減之,余減平行 分,為其段遠伏行分。近留段近留行分空。倍平行分為其段遠留行分。其不近伏留 段,皆以順行二段平行分,合而半之,為前段末日、後段初日行分。各與其段平行 分相減,平行分多,則加平行分;平行分少,則減平行分,即前段初日、後段末日 行分。其不近伏留段,退行則以遲段近疾行分,為疾段近遲行分,所得與平行分相 減,平行分多,則加之,少則減之:皆為遠遲行分也。
chū xíng yè bàn xiǔ cì
◎初行夜半宿次
zhì jīng fǎ, yǐ qián duàn mò rì jiā shí fēn jiǎn zhī: yú chéng qián duàn mò rì xíng fēn, jīng fǎ ér yī yòng shùn jiā tuì jiǎn qián duàn mò rì jiā shí sù dù, wèi qí duàn chū xíng hūn hòu yè bàn xiǔ dù yě.
置經法,以前段末日加時分減之:余乘前段末日行分,經法而一;用順加、退 減前段末日加時宿度,為其段初行昏後夜半宿度也。
měi rì xíng fēn
◎每日行分
chū mò xíng fēn xiàng jiǎn, wèi chà lǜ. lèi jì qí duàn chū xíng hūn hòu yè bàn jù hòu duàn chū xíng hūn hòu yè bàn rì shù chú zhī, wèi rì chà. bàn rì chà, yǐ jiǎn duō jiā shǎo wèi qí duàn chū mò dìng xíng fēn. zhì chū dìng xíng fēn, yòng rì chà mò duō zé lèi jiā mò shǎo zé lèi jiǎn, wèi měi rì xíng fēn. yǐ měi rì xíng fēn shùn jiā tuì jiǎn chū xíng hūn hòu yè bàn xiǔ dù, wèi měi rì hūn hòu yè bàn xīng suǒ zhì sù dù yě.
初末行分相減,為差率。累計其段初行昏後夜半距後段初行昏後夜半日數除之, 為日差。半日差,以減多、加少為其段初末定行分。置初定行分,用日差末多則累 加、末少則累減,為每日行分。以每日行分順加、退減初行昏後夜半宿度,為每日 昏後夜半星所至宿度也。
xiān dìng rì hūn hòu yè bàn xiǔ cì
◎先定日昏後夜半宿次
zì chū rì lèi jì jù suǒ qiú rì shù, yǐ chéng qí duàn rì chà mò duō yòng jiā mò shǎo yòng jiǎn chū rì xíng fēn, wèi qí rì xíng fēn. hé chū rì ér bàn zhī, yǐ suǒ lèi jì rì chéng zhī, yòng shùn jiā tuì jiǎn qí duàn chū xíng hūn hòu yè bàn xiǔ cì, jí suǒ qiú yě.
自初日累計距所求日數,以乘其段日差;末多用加、末少用減初日行分,為其 日行分。合初日而半之,以所累計日乘之,用順加、退減其段初行昏後夜半宿次, 即所求也。
qīn tiān bù fā liǎn shù
《欽天》步發斂術
hòu cè: wǔ, wǔ bǎi èr shí sì, sì shí wǔ.
候策:五,五百二十四,四十五。
guà cè: liù, liù bǎi èr shí jiǔ, sān shí sì.
卦策:六,六百二十九,三十四。
wài cè: sān, sān bǎi yī shí sì, liù shí qī.
外策:三,三百一十四,六十七。
wéi cè: yī shí èr, yī qiān èr bǎi wǔ shí bā, liù shí bā.
維策:一十二,一千二百五十八,六十八。
qì yíng: yī qiān wǔ bǎi qī shí sān, sān shí wǔ.
氣盈:一千五百七十三,三十五。
shuò xū: sān qiān sān bǎi jiǔ shí jiǔ, qī shí èr.
朔虛:三千三百九十九,七十二。
qì hòu tú
◎氣候圖
dōng zhì shí yī yuè zhōng qiū yǐn jié mí jiǎo jiě shuǐ quán dòng
冬至 十一月中 蚯蚓結 麋角解 水泉動
xiǎo hán shí èr yuè jié yàn běi xiāng què shǐ cháo zhì shǐ gòu
小寒 十二月節 雁北鄉 鵲始巢 雉始雊
dà hán shí èr yuè zhōng jī shǐ rǔ zhì niǎo lì jí shuǐ zé fù jiān
大寒 十二月中 雞始乳 鷙鳥厲疾 水澤腹堅
lì chūn zhēng yuè jié dōng fēng jiě dòng zhé chóng shǐ zhèn yú shàng bīng
立春 正月節 東風解凍 蟄蟲始振 魚上冰
yǔ shuǐ zhēng yuè zhōng tǎ jì yú hóng yàn lái cǎo mù méng dòng
雨水 正月中 獺祭魚 鴻雁來 草木萌動
jīng zhé èr yuè jié táo shǐ huá cāng gēng míng yīng huà wèi jiū
驚蟄 二月節 桃始華 倉庚鳴 鷹化為鳩
chūn fēn èr yuè zhōng xuán niǎo zhì léi nǎi fā shēng shǐ diàn
春分 二月中 玄鳥至 雷乃發聲 始電
qīng míng sān yuè jié tóng shǐ huá tián shǔ huà wèi rú hóng shǐ jiàn
清明 三月節 桐始華 田鼠化為鴽 虹始見
gǔ yǔ sān yuè zhōng píng shǐ shēng míng jiū fú qí yǔ dài shèng jiàng yú sāng
穀雨 三月中 萍始生 鳴鳩拂其羽 戴勝降於桑
lì xià sì yuè jié lóu guō míng qiū yǐn chū wáng guā shēng
立夏 四月節 螻蟈鳴 蚯蚓出 王瓜生
xiǎo mǎn sì yuè zhōng kǔ cài xiù mí cǎo sǐ xiǎo shǔ zhì
小滿 四月中 苦菜秀 靡草死 小暑至
máng zhǒng wǔ yuè jié táng láng shēng jú shǐ míng fǎn shé wú shēng
芒種 五月節 螗螂生 鵙始鳴 反舌無聲
xià zhì wǔ yuè zhōng lù jiǎo jiě tiáo shǐ míng bàn xià shēng
夏至 五月中 鹿角解 蜩始鳴 半夏生
xiǎo shǔ liù yuè jié wēn fēng zhì xī shuài jū bì yīng nǎi xué xí
小暑 六月節 溫風至 蟋蟀居壁 鷹乃學習
dà shǔ liù yuè zhōng fǔ cǎo wèi yíng tǔ rùn rù shǔ dà yǔ shí xíng
大暑 六月中 腐草為螢 土潤溽暑 大雨時行
lì qiū qī yuè jié liáng fēng zhì bái lù jiàng hán chán míng
立秋 七月節 涼風至 白露降 寒蟬鳴
chù shǔ qī yuè zhōng yīng jì niǎo tiān dì shǐ sù hé nǎi dēng
處暑 七月中 鷹祭鳥 天地始肅 禾乃登
bái lù bā yuè jié hóng yàn lái xuán niǎo guī qún niǎo yǎng xiū
白露 八月節 鴻雁來 玄鳥歸 群鳥養羞
qiū fēn bā yuè zhōng léi nǎi shōu shēng zhé chóng pī hù shuǐ shǐ hé
秋分 八月中 雷乃收聲 蟄蟲坯戶 水始涸
hán lù jiǔ yuè jié hóng yàn lái bīn què rù shuǐ wèi há jú yǒu huáng huá
寒露 九月節 鴻雁來賓 雀入水為蛤 菊有黃華
shuāng jiàng jiǔ yuè zhōng chái jì shòu cǎo mù huáng luò zhé chóng xián fǔ
霜降 九月中 豺祭獸 草木黃落 蟄蟲咸俯
lì dōng shí yuè jié shuǐ shǐ bīng dì shǐ dòng zhì rù shuǐ wèi shèn
立冬 十月節 水始冰 地始凍 雉入水為蜃
xiǎo xuě shí yuè zhōng hóng cáng bù jiàn tiān qì shàng téng dì qì xià jiàng bì sāi chéng dōng
小雪 十月中 虹藏不見 天氣上騰地氣下降 閉塞成冬
dà xuě shí yī yuè jié hé niǎo bù míng hǔ shǐ jiāo lì tǐng chū
大雪 十一月節 鶡鳥不鳴 虎始交 荔挺出
yáo xiàng tú
◎爻象圖
dōng zhì kǎn chū liù gōng zhōng fú pì fù hóu tún nèi
冬至 《坎》初六 公《中孚》 辟 《復》 侯 《屯》內
xiǎo hán kǎn jiǔ èr hóu tún wài dài fū qiān qīng kuí
小寒 《坎》九二 侯《屯》外 大夫 《謙》 卿 《睽》
dà hán kǎn liù sān gōng shēng pì lín hóu xiǎo guò nèi
大寒 《坎》六三 公《升》 辟 《臨》 侯 《小過》內
lì chūn kǎn liù sì hóu xiǎo guò wài dài fū méng qīng yì
立春 《坎》六四 侯《小過》外大夫 《蒙》 卿 《益》
yǔ shuǐ kǎn jiǔ wǔ gōng jiàn pì tài hóu xū nèi
雨水 《坎》九五 公《漸》 辟 《泰》 侯 《需》內
jīng zhé kǎn shàng liù hóu xū wài dài fū suí qīng jìn
驚蟄 《坎》上六 侯《需》外 大夫 《隨》 卿 《晉》
chūn fēn zhèn chū jiǔ gōng jiě pì dà zhuàng hóu yù nèi
春分 《震》初九 公《解》 辟 《大壯》 侯 《豫》內
qīng míng zhèn liù èr hóu yù wài dài fū sòng qīng gǔ
清明 《震》六二 侯《豫》外 大夫 《訟》 卿 《蠱》
gǔ yǔ zhèn liù sān gōng gé pì guài hóu lǚ nèi
穀雨 《震》六三 公《革》 辟 《夬》 侯 《旅》內
lì xià zhèn jiǔ sì hóu lǚ wài dài fū shī qīng bǐ
立夏 《震》九四 侯《旅》外 大夫 《師》 卿 《比》
xiǎo mǎn zhèn liù wǔ gōng xiǎo chù pì gān hóu dà yǒu nèi
小滿 《震》六五 公《小畜》 辟 《乾》 侯 《大有》內
máng zhǒng zhèn shàng liù hóu dà yǒu wài dài fū jiā rén qīng jǐng
芒種 《震》上六 侯《大有》外大夫 《家人》 卿 《井》
xià zhì lí chū jiǔ gōng xián pì gòu hóu dǐng nèi
夏至 《離》初九 公《咸》 辟 《姤》 侯 《鼎》內
xiǎo shǔ lí liù èr hóu dǐng wài dài fū fēng qīng huàn
小暑 《離》六二 侯《鼎》外 大夫 《豐》 卿 《渙》
dà shǔ lí jiǔ sān gōng lǚ pì dùn hóu héng nèi
大暑 《離》九三 公《履》 辟 《遁》 侯 《恆》內
lì qiū lí jiǔ sì hóu héng wài dài fū jié qīng tóng rén
立秋 《離》九四 侯《恆》外 大夫 《節》 卿 《同人》
chù shǔ lí liù wǔ gōng sǔn pì fǒu hóu xùn nèi
處暑 《離》六五 公《損》 辟 《否》 侯 《巽》內
bái lù lí shàng jiǔ hóu xùn wài dài fū cuì qīng dà chù
白露 《離》上九 侯《巽》外 大夫 《萃》 卿 《大畜》
qiū fēn duì chū jiǔ gōng bì pì guān hóu guī mèi nèi
秋分 《兌》初九 公《賁》 辟 《觀》 侯 《歸妹》內
hán lù duì jiǔ èr hóu guī mèi wài dài fū wú wàng qīng míng yí
寒露 《兌》九二 侯《歸妹》外大夫 《無妄》 卿 《明夷》
shuāng jiàng duì liù sān gōng kùn pì bō hóu gěn nèi
霜降 《兌》六三 公《困》 辟 《剝》 侯 《艮》內
lì dōng duì jiǔ sì hóu gěn wài dài fū jì jì qīng shì kē
立冬 《兌》九四 侯《艮》外 大夫 《既濟》 卿 《噬嗑》
xiǎo xuě duì jiǔ wǔ gōng dà guò pì kūn hóu wèi jì nèi
小雪 《兌》九五 公《大過》 辟 《坤》 侯 《未濟》內
dà xuě duì shàng liù hóu wèi jì wài dài fū jiǎn qīng yí
大雪 《兌》上六 侯《未濟》外大夫 《蹇》 卿 《頤》
qī shí èr hòu
◎七十二候
gè zhì zhōng jié, jí chū hòu yě. yǐ hòu cè lěi jiā zhī, jí cì hòu yě.
各置中節,即初候也。以候策累加之,即次候也。
liù shí sì guà
◎六十四卦
zhì zhōng qì, jí gōng guà yě. yǐ guà cè lěi jiā zhī, jí cì guà yě. zhì hóu guà, yǐ wài cè jiā zhī, jí wài guà yě.
置中氣,即公卦也。以卦策累加之,即次卦也。置侯卦,以外策加之,即外卦 也。
wǔ xíng yòng shì
◎五行用事
zhì sì lì zhī jié ér mìng zhī, jí chūn mù xià huǒ qiū jīn dōng shuǐ yòng shì zhī chū yě. zhì sì jì zhī jié, gè yǐ wéi cè jiā zhī, jí tǔ yòng shì yě.
置四立之節而命之,即春木、夏火、秋金、冬水用事之初也。置四季之節,各 以維策加之,即土用事也。
méi rì
◎沒日
zhōng jié fēn wǔ qiān liù bǎi èr shí liù miǎo liù shí wǔ yǐ shàng zhě, yòng jiǎn tǒng fǎ, wèi yǒu méi fēn. tōng qì cè yǐ chéng zhī, qì yíng ér yī, mǎn tǒng fǎ wèi rì yòng jiā qí qì ér mìng zhī, jí suǒ qiú méi rì yě.
中節分五千六百二十六秒六十五已上者,用減統法,為有沒分。通氣策以乘之, 氣盈而一,滿統法為日;用加其氣而命之,即所求沒日也。
miè rì
◎滅日
cháng shuò fēn shuò xū yǐ xià zhě, wèi miè fēn. yǐ shuò lǜ chéng zhī, shuò xū ér yī, yíng tǒng fǎ wèi rì yòng jiā qí shuò ér mìng zhī, jí suǒ qiú miè rì yě.
常朔分朔虛已下者,為滅分。以朔率乘之,朔虛而一,盈統法為日;用加其朔 而命之,即所求滅日也。
yòu pǔ suǒ zhuàn qīn tiān lì jīng sì piān. jiù shǐ wáng qí bù fā liǎn yī piān, ér zài zhě sān piān, jiǎn lüè bù wán, bù zú wèi fǎ. pǔ lì shì jì hǎn chuán, yǔ cháng wèn yú zhù zuò zuǒ láng liú xī hòu sǒu, xī sǒu wèi yǔ qiú dé qí běn jīng, rán hòu pǔ zhī lì dà bèi. xī sǒu hǎo xué zhī shū shǐ, yóu tōng yú xīng lì, cháng wèi yǔ yuē: qián shì zào lì zhě, qí fǎ bù tóng ér duō chà. zhì táng yī xíng shǐ yǐ tiān dì zhī zhōng shù zuò dà yǎn lì, zuì wèi jīng mì. hòu shì shàn zhì lì zhě, jiē yòng qí fǎ, wéi xiě fēn nǐ shù ér yǐ. zhì pǔ yì néng zì wèi yī jiā. pǔ zhī lì fǎ, zǒng rì chán chà wèi yíng suō èr lì, fēn yuè lí wèi chí jí èr bǎi sì shí bā xiàn, yǐ kǎo shuāi shā zhī jiàn, yǐ shěn tiǎo nǜ, ér shuò wàng zhèng yǐ. xiào chì dào jiǔ xiàn, gèng qí lǜ shù, yǐ bù huáng dào, shǐ rì chán yǒu cháng dù fēn huáng dào bā jié, biàn qí nèi wài, yǐ kuí jiǔ dào, shǐ yuè xíng rú xún huán, ér èr yào xié yǐ. guān tiān shì zhī shēng jiàng, chá guǐ dào zhī xié zhèng, yǐ zhì shí chà, ér jiāo huì mì yǐ. cè yuè tái zhī zhōng guǐ, yǐ biàn èr zhì zhī rì yè, ér guǐ lòu shí yǐ. tuī xīng xíng zhī nì shùn fú liú, shǐ shū jí yǒu jiàn, ér wǔ wěi qí yǐ. rán bù néng hóng shēn jiǎn yì, ér jìng jí shì qǔ. zhì qí suǒ zhǎng, suī shèng rén chū bù néng fèi yě. xī sǒu zhī yán gài rú cǐ, lǎn zhě dé yǐ kǎo yān.
右朴所撰《欽天曆經》四篇。《舊史》亡其《步發斂》一篇,而在者三篇,簡 略不完,不足為法。朴歷世既罕傳,予嘗問於著作佐郎劉羲候叟,羲叟為予求得其 本經,然後朴之歷大備。羲叟好學知書史,尤通於星曆,嘗謂予曰:「前世造歷者, 其法不同而多差。至唐一行始以天地之中數作《大衍曆》,最為精密。後世善治歷 者,皆用其法,惟寫分擬數而已。至朴亦能自為一家。朴之曆法,總日躔差為盈縮 二歷,分月離為遲疾二百四十八限,以考衰殺之漸,以審朓朒,而朔望正矣。校赤 道九限,更其率數,以步黃道,使日躔有常度;分黃道八節,辨其內外,以揆九道, 使月行如循環,而二曜協矣。觀天勢之升降,察軌道之斜正,以制食差,而交會密 矣。測岳台之中晷,以辨二至之日夜,而軌漏實矣。推星行之逆順、伏留,使舒亟 有漸,而五緯齊矣。然不能宏深簡易,而徑急是取。至其所長,雖聖人出不能廢也。」 羲叟之言蓋如此,覽者得以考焉。