zhào zài lǐ
○赵在礼
zhào zài lǐ, zì gàn chén, zhuō zhōu rén yě. shǎo shì liú rén gōng wèi jūn xiào, rén gōng qiǎn zuǒ qí zi shǒu wén xí qǔ cāng zhōu, qí hòu shǒu wén wèi qí dì shǒu guāng suǒ shā, zài lǐ nǎi bēn yú jìn. zhuāng zōng shí, wèi xiào jié zhǐ huī shǐ, jiāng wèi bīng shù wǎ qiáo guān. hái zhì bèi zhōu, jūn shì huáng fǔ huī zuò luàn, tuī qí jiāng yáng rén chéng wéi shǒu, rén chéng bù cóng, shā zhī yòu tuī yī xiǎo xiào, xiǎo xiào bù cóng, yòu shā zhī nǎi xié èr shǒu yì zài lǐ. zài lǐ wén luàn, yī bù jí dài, fāng yú yuán ér zǒu, huī yè qí zú ér xià zhī, huán yǐ bái rèn, shì zhī èr shǒu, yuē:" bù cóng wǒ zhě rú cǐ shǒu!" zài lǐ cóng zhī, suì fǎn.
赵在礼,字干臣,涿州人也。少事刘仁恭为军校,仁恭遣佐其子守文袭取沧州, 其后守文为其弟守光所杀,在礼乃奔于晋。庄宗时,为效节指挥使,将魏兵戍瓦桥 关。还至贝州,军士皇甫晖作乱,推其将杨仁晟为首,仁晟不从,杀之;又推一小 校,小校不从,又杀之;乃携二首诣在礼。在礼闻乱,衣不及带,方逾垣而走,晖 曳其足而下之,环以白刃,示之二首,曰:“不从我者如此首!”在礼从之,遂反。
zài lǐ zì bèi zhōu hái gōng wèi, zòng jūn dà lüè. shì shí, xìng táng yǐn wáng zhèng yán nián lǎo bìng hūn, wén zài lǐ zhì, hū lì cǎo zòu, lì yǐ bēn sàn, zhèng yán yóu bù zhī, fāng jù àn dà nù, zuǒ yòu gào yuē:" zéi yǐ shì zhōng shā rén, lì mín jiē zǒu, yù shuí hū xié?" zhèng yán dà jīng yuē:" wú chū bù zhī cǐ." jí suǒ mǎ jiāng qù, jiù lì yuē:" gōng qī zi wèi lǔ yǐ, ān dé mǎ hū?" zhèng yán huáng kǒng, bù chū fǔ mén, jiàn zài lǐ, wàng ér xià bài, zài lǐ hū zhèng yán yuē: " gōng hé zì qū zhī shén xié! cǐ jūn shì zhī qíng, fēi yǔ zhì yě." zài lǐ jí zì chēng bīng mǎ liú hòu.
在礼自贝州还攻魏,纵军大掠。是时,兴唐尹王正言年老病昏,闻在礼至,呼 吏草奏,吏已奔散,正言犹不知,方据案大怒,左右告曰:“贼已市中杀人,吏民 皆走,欲谁呼邪?”正言大惊曰:“吾初不知此。”即索马将去,厩吏曰:“公妻 子为虏矣,安得马乎?”正言惶恐,步出府门,见在礼,望而下拜,在礼呼正言曰: “公何自屈之甚邪!此军士之情,非予志也。”在礼即自称兵马留后。
zhuāng zōng qiǎn yuán xíng qīn tǎo zhī, xíng qīn gōng wèi bù kè, nǎi qiǎn míng zōng dài xíng qīn. míng zōng zhì yè, jūn biàn, yīn rù chéng yǔ zài lǐ hé. míng zōng bīng fǎn xiàng jīng shī, zài lǐ liú yú wèi. míng zōng jí wèi, bài zài lǐ yì chéng jūn jié dù shǐ, zài lǐ bù shòu mìng, suì bài yè dōu liú shǒu xìng táng yǐn. jiǔ zhī, huáng fǔ huī děng jiē qù, zài lǐ dú zài wèi, huàn wèi jūn zhī jiāo, jù jí huò, nǎi qiú xǐ zhèn héng hǎi. lì zhèn tài níng kuāng guó tiān píng zhōng wǔ wǔ níng guī dé jìn chāng, suǒ zhì dǐ diàn luó liè, jī zī jù wàn.
庄宗遣元行钦讨之,行钦攻魏不克,乃遣明宗代行钦。明宗至鄴,军变,因入 城与在礼合。明宗兵反向京师,在礼留于魏。明宗即位,拜在礼义成军节度使,在 礼不受命,遂拜鄴都留守、兴唐尹。久之,皇甫晖等皆去,在礼独在魏,患魏军之 骄,惧及祸,乃求徙镇横海。历镇泰宁、匡国、天平、忠武、武宁、归德、晋昌, 所至邸店罗列,积赀巨万。
jìn chū dì shí, yǐ zài lǐ wèi běi miàn xíng yíng mǎ bù dōu yú hòu, yǐ jī qì dān, wèi cháng yǒu zhàn gōng. zài lǐ zài sòng zhōu, rén yóu kǔ zhī yǐ ér bà qù, sòng rén xǐ ér xiāng wèi yuē:" yǎn zhōng bá dīng, qǐ bù lè zāi!" jì ér fù shòu zhào jū zhí, nǎi jí guǎn nèi, kǒu lǜ qián yī qiān, zì hào" bá dīng qián." jìn wáng, qì dān rù biàn, zài lǐ zì sòng chí zhì luò yáng, yù qì dān zhuāi lá děng, bài yú mǎ shǒu, zhuāi lá děng bīng gòng qīn rǔ zhī, zhū zé huò cái, zài lǐ bù shèng qí fèn. xíng zhì zhèng zhōu, wén jìn dà chén duō wèi qì dān suǒ suǒ, zhōng yè huáng huò, jiě yī dài jiù mǎ lì zì jīng ér zú, nián liù shí èr. hàn gāo zǔ lì, zèng zhōng shū lìng.
晋出帝时,以在礼为北面行营马步都虞候,以击契丹,未尝有战功。在礼在宋 州,人尤苦之;已而罢去,宋人喜而相谓曰:“眼中拔钉,岂不乐哉!”既而复受 诏居职,乃籍管内,口率钱一千,自号“拔钉钱。”晋亡,契丹入汴,在礼自宋驰 至洛阳,遇契丹拽剌等,拜于马首,拽剌等兵共侵辱之,诛责货财,在礼不胜其愤。 行至郑州,闻晋大臣多为契丹所锁,中夜惶惑,解衣带就马枥自经而卒,年六十二。 汉高祖立,赠中书令。
huò yàn wēi
○霍彦威
huò yàn wēi, zì zi zhòng, míng zhōu qǔ zhōu rén yě. shǎo zāo bīng luàn, liáng jiāng huò cún lüè dé zhī, ài qí jùn shuǎng, yǎng yǐ wéi zi. cháng cóng cún zhàn, zhōng shǐ, miǎo qí yī mù. hòu shì liáng tài zǔ, tài zǔ yì ài zhī, shāo qiān zuǒ lóng xiāng jūn shǐ yòu jiān mén wèi shàng jiàng jūn. yù zhū yǒu guī, yǐ gōng bài míng zhōu cì shǐ, qiān bīn níng jié dù shǐ. lǐ mào zhēn qiǎn liáng pàn jiāng liú zhī jùn gōng bīn zhōu, yàn wēi gù shǒu yú nián, měi huò zhī jùn bīng, bì zòng hái zhī, zhī jùn dé zhī, hòu bù fù gōng. xǐ zhèn yì chéng, yòu xǐ tiān píng, jiān běi miàn xíng yíng zhāo tǎo shǐ, yǔ jìn jūn xiāng chí hé shàng, yàn wēi lǚ bài, jiàng wèi shǎn zhōu liú hòu.
霍彦威,字子重,洺州曲周人也。少遭兵乱,梁将霍存掠得之,爱其俊爽,养 以为子。尝从存战,中矢,眇其一目。后事梁太祖,太祖亦爱之,稍迁左龙骧军使、 右监门卫上将军。预诛友珪,以功拜洺州刺史,迁邠宁节度使。李茂贞遣梁叛将刘 知俊攻邠州,彦威固守逾年,每获知俊兵,必纵还之,知俊德之,后不复攻。徙镇 义成,又徙天平,兼北面行营招讨使,与晋军相持河上,彦威屡败,降为陕州留后。
zhuāng zōng miè liáng, yàn wēi zì shǎn lái zhāo, zhuāng zōng zhì jiǔ gù liáng chóng yuán diàn, yàn wēi yǔ liáng jiāng duàn níng yuán xiàng xiān děng jiē zài. zhuāng zōng jiǔ hān, zhǐ yàn wēi děng jǔ jiǔ shǔ míng zōng yuē:" cǐ jiē qián rì zhī qíng dí, jīn shì wú yǐn, nǎi qīng gōng yě." yàn wēi děng huáng kǒng fú dì qǐng sǐ, zhuāng zōng láo zhī yuē:" wú yǔ zǒng guǎn xì ěr, qīng wú wèi yě." cì xìng míng yuē lǐ shào zhēn. míng nián, xǐ zhèn wǔ níng, cóng míng zōng jī qì dān, míng zōng ài qí wéi rén, shén qīn hòu zhī.
庄宗灭梁,彦威自陕来朝,庄宗置酒故梁崇元殿,彦威与梁将段凝、袁象先等 皆在。庄宗酒酣,指彦威等举酒属明宗曰:“此皆前日之勍敌,今侍吾饮,乃卿功 也。”彦威等惶恐伏地请死,庄宗劳之曰:“吾与总管戏尔,卿无畏也。”赐姓名 曰李绍真。明年,徙镇武宁,从明宗击契丹,明宗爱其为人,甚亲厚之。
qí hòu zhào zài lǐ fǎn, yàn wēi bié tǎo zhào tài yú xíng zhōu, pò zhī, hái yǐ bīng shǔ míng zōng tǎo zài lǐ. míng zōng jūn biàn, cóng mǎ zhí jūn lì zhāng pò bài lǜ zhòng shā jiàng xiào, zòng huǒ fén yíng zào hū, míng zōng chì zhī yuē:" zì wú wèi shuài shí yǒu yú nián, hé fù ěr bèi! jīn zéi chéng pò zài dàn xī, nǎi ěr bèi lì gōng míng qǔ fù guì zhī shí. kuàng ěr tiān zǐ qīn jūn, fǎn xiào zéi yé!" jūn shì duì yuē:" chéng zhōng zhī rén hé zuì, shù zú sī guī ér bù dé ěr! tiān zǐ bù chuí yuán yòu, zhì zài cháo chú. qiě wén pò wèi zhī hòu, yù jǐn kēng wèi bó zhū jūn, mǒu děng chū wú pàn xīn, zhí wèi sǐ ěr! jīn yí yǔ chéng zhōng hé shì, jī tuì zhū zhèn zhī bīng, qǐng tiān zǐ dì hé nán, lìng gōng zhèn hé běi." míng zōng tì qì yù zhī, luàn bīng huán liè ér hū yuē: " lìng gōng bù yù dì hé běi, zé tuó rén yǒu zhī, wǒ bèi láng hǔ, qǐ shí zūn bēi!" yàn wēi yǔ ān zhòng huì quàn míng zōng xǔ zhī, nǎi yōng bīng rù chéng, yǔ zài lǐ hé, yàn wēi dú bù rù. míng zōng rù chéng, yǔ zài lǐ zhì jiǔ dà huì, ér bù bīng zài wài zhě wén míng zōng fǎn, jiē kuì qù, dú yàn wēi suǒ jiāng wǔ qiān rén yíng chéng xī běi yú bù dòng. jū èr rì, míng zōng fù chū, dé yàn wēi bīng, nǎi zhī wèi xiàn, móu yù hái zhèn zhōu, yàn wēi zhòng huì quàn míng zōng yǐ bīng nán xiàng.
其后赵在礼反,彦威别讨赵太于邢州,破之,还以兵属明宗讨在礼。明宗军变, 从马直军吏张破败率众杀将校,纵火焚营噪呼,明宗叱之曰:“自吾为帅十有馀年, 何负尔辈!今贼城破在旦夕,乃尔辈立功名、取富贵之时。况尔天子亲军,返效贼 耶!”军士对曰:“城中之人何罪,戍卒思归而不得耳!天子不垂原宥,志在巢除。 且闻破魏之后,欲尽坑魏博诸军,某等初无叛心,直畏死耳!今宜与城中合势,击 退诸镇之兵,请天子帝河南,令公镇河北。”明宗涕泣谕之,乱兵环列而呼曰: “令公不欲帝河北,则佗人有之,我辈狼虎,岂识尊卑!”彦威与安重诲劝明宗许 之,乃拥兵入城,与在礼合,彦威独不入。明宗入城,与在礼置酒大会,而部兵在 外者闻明宗反,皆溃去,独彦威所将五千人营城西北隅不动。居二日,明宗复出, 得彦威兵,乃之魏县,谋欲还镇州,彦威、重诲劝明宗以兵南向。
zhuāng zōng bēng, yàn wēi cóng míng zōng rù luò yáng, shǒu lǜ qún chén quàn jìn, nèi wài jī shì, jiē jué yàn wēi. yàn wēi sù yǔ duàn níng wēn tāo yǒu xì, yīn shàn bǔ níng tāo xià yù, jiāng shā zhī, ān zhòng huì yuē:" níng tāo zhī è, tiān xià suǒ zhī, rán zhǔ shàng fāng píng nèi nán, yǐ ēn xìn shì rén, qǐ gōng bào chóu zhī shí?" yàn wēi nǎi zhǐ. míng zōng jí wèi, nǎi shè níng tāo, fàng guī tián lǐ, yǐ ér zú cì sǐ.
庄宗崩,彦威从明宗入洛阳,首率群臣劝进,内外机事,皆决彦威。彦威素与 段凝、温韬有隙,因擅捕凝、韬下狱,将杀之,安重诲曰:“凝、韬之恶,天下所 知,然主上方平内难,以恩信示人,岂公报仇之时?”彦威乃止。明宗即位,乃赦 凝、韬,放归田里,已而卒赐死。
yàn wēi xǐ zhèn píng lú. zhū shǒu yīn fǎn, fú zhū, yàn wēi qiǎn shǐ zhě chí qí xiàn liǎng jiàn wèi hè, míng zōng cì liǎng jiàn yǐ bào zhī. yí dí zhī fǎ, qǐ bīng lìng zhòng, yǐ chuán jiàn wèi hào lìng, rán fēi xià de shī yú shàng yě. míng zōng běn chū yí dí, ér yàn wēi wǔ rén, jūn chén jiē bù zhī lǐ, dòng duō cǐ lèi. rán yàn wēi kè yǒu chún yú yàn zhě, dēng zhōu rén yě, shǎo jǔ míng jīng jí dì, zāo shì luàn, yī yàn wēi, zì yàn wēi wèi piān bì shí yǐ cóng zhī. yàn wēi cháng zhàn bài tuō shēn zǒu, huī xià bīng wú cóng zhě, dú yàn tú bù yǐ yī jiàn cóng zhī zhēn jí jiān yǐ miǎn. yàn wēi gāo qí yì, suǒ lì fāng zhèn, cháng pì yǐ zì cóng, zhì qí jiā shì wú dà xiǎo, jiē jué yú yàn, yàn wēi yǐ gù dé shǎo guò shī. dāng shí zhū zhèn pì zhào liáo shǔ, jiē yǐ yàn wèi fǎ.
彦威徙镇平卢。硃守殷反,伏诛,彦威遣使者驰骑献两箭为贺,明宗赐两箭以 报之。夷狄之法,起兵令众,以传箭为号令,然非下得施于上也。明宗本出夷狄, 而彦威武人,君臣皆不知礼,动多此类。然彦威客有淳于晏者,登州人也,少举明 经及第,遭世乱,依彦威,自彦威为偏裨时已从之。彦威尝战败脱身走,麾下兵无 从者,独晏徒步以一剑从之榛棘间以免。彦威高其义,所历方镇,常辟以自从,至 其家事无大小,皆决于晏,彦威以故得少过失。当时诸镇辟召寮属,皆以晏为法。
tiān chéng sān nián dōng, yàn wēi zú yú zhèn. shì shí, míng zōng fāng liè yú jìn jiāo, qīng zhōu chí qí zòu yàn wēi zú, míng zōng tì qì hái gōng, chuò cháo, réng zhōng qí yuè bù jǔ lè, zèng yàn wēi tài shī, shì yuē zhōng wǔ.
天成三年冬,彦威卒于镇。是时,明宗方猎于近郊,青州驰骑奏彦威卒,明宗 涕泣还宫,辍朝,仍终其月不举乐,赠彦威太师,谥曰忠武。
fáng zhī wēn
○房知温
fáng zhī wēn, zì bó yù, yǎn zhōu xiá qiū rén yě. shǎo yǐ yǒng lì wèi chì jiǎ dōu guān jiàn, hòu lì wèi zhōu mǎ dòu jūn, shāo qiān qīn suí jūn zhǐ huī shǐ. zhuāng zōng qǔ wèi bó, dé zhī wēn, cì xìng lǐ shì, míng yuē shào yīng, yǐ wéi chán zhōu cì shǐ, lì cáo bèi èr zhōu cì shǐ, shù wǎ qiáo guān. míng zōng zì wèi fǎn bīng nán xiàng, zhī wēn shǒu chí fù zhī. tiān chéng yuán nián, bài tài níng jūn jié dù shǐ. míng nián, wèi běi miàn zhāo tǎo shǐ, tún yú lú tái. míng zōng qiǎn wū zhèn wǎng dài zhī wēn hái zhèn, qí shù zú xiào jié jūn jiāng lóng zhì děng gōng zhèn shā zhī. xiào jié, wèi zhōu jūn yě. wèi zhōu zì luó shào wēi zhū yá jūn, yáng shī hòu wèi jié dù shǐ, fù zhì yín qiāng xiào jié jūn. dāng liáng mò dì shí, shī hòu jǐ wèi liáng huàn. shī hòu zú, yǐ hè dé lún dài zhī. mò dì huàn wèi jūn qiáng nán zhì, yǔ zhào yán děng móu fēn xiàng wèi wèi liǎng zhèn, wèi jūn yóu cǐ zuò luàn, jié dé lún pàn liáng ér jiàng jìn, liáng suì shī hé běi. zhuāng zōng zì dé wèi bīng, yǔ liáng zhàn hé shàng, shù yǒu gōng, xǔ qí jūn yǐ miè liáng ér hòu shǎng. jí liáng wáng, wèi jūn suī shù cì yǔ, ér jiāo zòng wú yàn, cháng huái yuàn wàng huáng fǔ huī zhī luàn, jié zhào zài lǐ rù wèi, jiē cǐ jūn yě. míng zōng rù lì, zài lǐ zhèn tiān xióng jūn, yǐ wèi jūn sù jiāo, cháng jù huò, bù huáng jū, yīn qiǎn rén sù yú míng zōng, qiú jiě qù. míng zōng nǎi yǐ huáng zǐ cóng róng dài zài lǐ, ér qiǎn wèi xiào jié jiǔ zhǐ huī běi shù lú tái. jūn fā zhī rì, bù gěi bīng jiǎ, wéi yǐ zhǎng gān xì qí zhì yǐ biǎo duì wǔ, jūn shì pō zì yí huò. míng nián, míng zōng qiǎn wū zhèn dài zhī wēn shù, ér zhī wēn yì yóu bù lè. lú tái shù jūn jiā shuǐ dōng xī wèi liǎng zhài, zhèn chū zhì, yǔ zhī wēn huì dōng zhài, fāng bó, xiào jié jūn luàn, zào yú mén wài, zhī wēn jí chéng mǎ ér chū. luàn jūn jī shā zhèn, zhí pèi liú zhī wēn, zhī wēn dài yuē:" qí bīng jiē zài xī zhài, jīn dú bù jūn, kǒng wú néng wéi yě." zhī wēn jí yuè mǎ dēng zhōu dù hé rù xī zhài, yǐ qí jūn jǐn shā luàn zhě. míng zōng xià zhào, xī zhū qí jiā shǔ yú wèi zhōu, fán jiǔ zhǐ huī sān qiān yú jiā shù wàn kǒu, qū zhì zhāng shuǐ shàng shā zhī, zhāng shuǐ wèi zhī biàn sè. wèi zhī jiāo bīng, yú shì ér jǐn. míng zōng zhī biàn zì zhī wēn qǐ, shì ér bù wèn, xǐ zhèn wǔ níng, jiā jiān shì zhōng, lì zhèn tiān píng píng lú.
房知温,字伯玉,兗州瑕丘人也。少以勇力为赤甲都官健,后隶魏州马斗军, 稍迁亲随军指挥使。庄宗取魏博,得知温,赐姓李氏,名曰绍英,以为澶州刺史, 历曹、贝二州刺史,戍瓦桥关。明宗自魏反兵南向,知温首驰赴之。天成元年,拜 泰宁军节度使。明年,为北面招讨使,屯于卢台。明宗遣乌震往代知温还镇,其戍 卒效节军将龙晊等攻震杀之。效节,魏州军也。魏州自罗绍威诛衙军,杨师厚为节 度使,复置银枪效节军。当梁末帝时,师厚几为梁患。师厚卒,以贺德伦代之。末 帝患魏军强难制,与赵岩等谋分相、魏为两镇,魏军由此作乱,劫德伦叛梁而降晋, 梁遂失河北。庄宗自得魏兵,与梁战河上,数有功,许其军以灭梁而厚赏。及梁亡, 魏军虽数赐与,而骄纵无厌,常怀怨望;皇甫晖之乱,劫赵在礼入魏,皆此军也。 明宗入立,在礼镇天雄军,以魏军素骄,常惧祸,不遑居,阴遣人诉于明宗,求解 去。明宗乃以皇子从荣代在礼,而遣魏效节九指挥北戍卢台。军发之日,不给兵甲, 惟以长竿系旗帜以表队伍,军士颇自疑惑。明年,明宗遣乌震代知温戍,而知温意 尤不乐。卢台戍军夹水东西为两寨,震初至,与知温会东寨,方博,效节军乱,噪 于门外,知温即乘马而出。乱军击杀震,执辔留知温,知温绐曰:“骑兵皆在西寨, 今独步军,恐无能为也。”知温即跃马登舟渡河入西寨,以骑军尽杀乱者。明宗下 诏,悉诛其家属于魏州,凡九指挥三千馀家数万口,驱至漳水上杀之,漳水为之变 色。魏之骄兵,于是而尽。明宗知变自知温起,释而不问,徙镇武宁,加兼侍中, 历镇天平、平卢。
chū, míng zōng wèi běi miàn zhāo tǎo shǐ, ér zhī wēn wèi fù shǐ, fèi dì shí yǐ pí jiàng shì zhī wēn shén jǐn, hòu yīn bēi jiǔ shī yì. jí fèi dì qǐ bīng fèng xiáng, mǐn dì chū bēn, zhī wēn chéng jiàn yǒu kuī yú zhī yì, wèi qí sī mǎ lǐ chōng yuē:" wú yǒu qián shù wū, yǎng bīng shù qiān, yīn shí jiàn yì, gōng bì yǒu chéng." chōng yuē:" jīn tiān zǐ chán ruò, shàng xià lí xīn, lù wáng bīng wēi shén shèng, shì wèi kě zhī, chōng qǐng huái biǎo ér xī yǐ chān zhī." jí chōng zhì jīng shī, fèi dì yǐ rù lì, chōng jí fèng biǎo chēng hè, hái quàn zhī wēn rù cháo, fèi dì wèi láo zhī shén hòu. zhī wēn hái zhèn, fēng dōng píng wáng. tài cháng shàng yán: " cè bài wáng gōng, huáng dì lín xuān qiǎn cè. qí zài wài zhě, zhèng yá mìng shǐ, ér lǔ bù gǔ chuī lù chē fǎ wù bù chū dū chéng, kǎo zhī gù shì wú míng wén. jīn běi píng wáng dé jūn dōng píng wáng zhī wēn shòu fēng qiǎn cè, qǐng xià bīng bù tài cháng tài pú, gěi lǔ bù gǔ chuī lù chē fǎ wù fù běn dào, lǐ bì hái yǒu sī." zhī wēn zài zhèn, cháng hòu liǎn qí mín, jī zī jù wàn, zhì dì qīng zhōu nán chéng, chū rù yǐ shēng jì, yóu xī bù xù zhèng shì. tiān fú yuán nián zú yú gōng, zèng tài wèi.
初,明宗为北面招讨使,而知温为副使,废帝时以裨将事知温甚谨,后因杯酒 失意。及废帝起兵凤翔,愍帝出奔,知温乘间有窥觎之意,谓其司马李冲曰:“吾 有钱数屋,养兵数千,因时建义,功必有成。”冲曰:“今天子孱弱,上下离心, 潞王兵威甚盛,事未可知,冲请怀表而西以觇之。”及冲至京师,废帝已入立,冲 即奉表称贺,还劝知温入朝,废帝慰劳之甚厚。知温还镇,封东平王。太常上言: “策拜王公,皇帝临轩遣册。其在外者,正衙命使,而卤簿、鼓吹、辂车、法物不 出都城,考之故事无明文。今北平王德钧、东平王知温受封遣策,请下兵部、太常、 太仆,给卤簿、鼓吹、辂车、法物赴本道,礼毕还有司。”知温在镇,常厚敛其民, 积赀巨万,治第青州南城,出入以声妓,游嬉不恤政事。天福元年卒于宫,赠太尉。
zhī wēn zú hòu, qí zi yàn rú xiàn qí fù qián sān wàn mín juàn bù sān wàn pǐ jīn bǎi liǎng yín qiān liǎng chá qiān wǔ bǎi jīn sī shí wàn liǎng, bài yí zhōu cì shǐ. qí jiāng lì fēn qí yú zī zhě, jiē wèi fù jiā yún.
知温卒后,其子彦儒献其父钱三万缗、绢布三万匹、金百两、银千两、茶千五 百斤、丝十万两,拜沂州刺史。其将吏分其馀赀者,皆为富家云。
wáng yàn qiú
○王晏球
wáng yàn qiú, zì yíng zhī, luò yáng rén yě. shǎo yù luàn, wèi dào suǒ lüè, biàn zhōu fù rén dù shì dé zhī, yǎng yǐ wéi zi, mào xìng dù shì. liáng tài zǔ zhèn xuān wǔ, xuǎn fù jiā zǐ zhī cái wǔ zhě zhì zhī zhàng xià, hào" zǐ dōu". yàn qiú wéi rén tì tǎng yǒu dà jié, wèi zǐ dōu zhǐ huī shǐ. tài zǔ jí wèi, wèi yòu qiān niú wèi jiāng jūn. yǒu guī lì, lóng xiāng shù zú fǎn, zì huái zhōu qù jīng shī, qiǎn yàn qiú jī bài zhī yú hé yáng, yǐ gōng qiān lóng xiāng dì yī zhǐ huī shǐ.
王晏球,字莹之,洛阳人也。少遇乱,为盗所掠,汴州富人杜氏得之,养以为 子,冒姓杜氏。梁太祖镇宣武,选富家子之材武者置之帐下,号“子都”。晏球 为人倜傥有大节,为子都指挥使。太祖即位,为右千牛卫将军。友珪立,龙骧戍 卒反,自怀州趣京师,遣晏球击败之于河阳,以功迁龙骧第一指挥使。
mò dì jí wèi, qiān lóng xiāng sì jūn zhǐ huī shǐ. liáng qiǎn zhuō shēng jūn jiāng lǐ bà jiāng qiān rén shù yáng liú, bà yè zuò luàn, zì shuǐ mén rù, zòng huǒ dà zào, yǐ zhǎng gān fù bù wò yóu, yǎng shāo jiàn guó mén. yàn qiú wén luàn, bù qí mìng, lǜ lóng xiāng wǔ bǎi qí jī zhī, zéi shì shāo què. mò dì dēng lóu jiàn zhī, hū yuē:" cǐ fēi wú lóng xiāng jūn xié!" yàn qiú zòu yuē: " luàn zhě, lǐ bà yī bù ěr, bì xià yán shǒu gōng chéng, ér zé chén pò zéi." chí míng jǐn shā zhī, yǐ gōng bài chán zhōu cì shǐ.
末帝即位,迁龙骧四军指挥使。梁遣捉生军将李霸将千人戍杨刘,霸夜作乱, 自水门入,纵火大噪,以长竿缚布沃油,仰烧建国门。晏球闻乱,不俟命,率龙骧 五百骑击之,贼势稍却。末帝登楼见之,呼曰:“此非吾龙骧军邪!”晏球奏曰: “乱者,李霸一部尔,陛下严守宫城,而责臣破贼。”迟明尽杀之,以功拜澶州刺 史。
liáng jìn jūn hé shàng, yǐ yàn qiú wèi xíng yíng mǎ bù jūn dōu zhǐ huī shǐ. zhuāng zōng rù biàn, yàn qiú yǐ bīng zhuī zhī, xíng zhì fēng qiū, wén mò dì yǐ bēng, jí jiě jiǎ jiàng táng, zhuāng zōng cì xìng míng yuē lǐ shào qián, bài qí zhōu fáng yù shǐ, shù wǎ qiáo guān. míng zōng bīng biàn, zì yè ér nán, qiǎn rén zhāo yàn qiú, yàn qiú cóng zhì luò yáng, bài guī dé jūn jié dù shǐ. dìng zhōu wáng dōu fǎn, yǐ yàn qiú wèi zhāo tǎo shǐ, yǔ xuān huī nán yuàn shǐ zhāng yán lǎng děng tǎo zhī. dōu qiǎn rén běi zhāo qì dān, qì dān qiǎn tū něi jiāng wàn qí jiù dōu. yàn qiú wén tū něi děng bīng qiě lái, liú zhāng yán lǎng tún xīn lè, zì nì yú wàng dū. ér qì dān cóng tā dào rù dìng zhōu, yǔ dōu chū bù yì jī yán lǎng jūn, yán lǎng dà bài, shōu yú bīng huì yàn qiú qū qǔ yáng, dōu chéng shèng zhuī zhī. yàn qiú xiān zhì shuǐ cì, fāng zuò hú chuáng zhǐ huī, ér dōu zhòng yǎn zhì, yàn qiú yǔ zuǒ yòu shí yú rén lián shǐ shè zhī, dōu zhòng shāo què, ér hòu jūn yì zhì. yàn qiú lì gāo gāng, hào lìng zhū jiàng jiē tuó gōng shǐ yòng duǎn bīng, huí gù zhě zhǎn. fú yàn qīng yǐ zuǒ jūn gōng qí zuǒ, gāo xíng guī yǐ yòu jūn gōng qí yòu, zhōng jūn qí shì bào mǎ xiàng chí rù dōu jūn, dōu suì dà bài, zì qǔ yáng zhì dìng zhōu, héng shī qì jiǎ liù shí yú lǐ. dōu yǔ tū něi rù chéng, bù gǎn fù chū. qì dān yòu qiǎn tì yǐn yǐ qī qiān qí yì dōu, yàn qiú yù zhī táng hé, zhuī jī zhì mǎn chéng, zhǎn shǒu èr qiān jí, huò mǎ qiān pǐ. qì dān zì zhōng guó duō gù, qiáng yú běi fāng, běi fāng zhū yí wú dà xiǎo jiē wèi fú, ér zhōng guó zhī bīng zāo qì dān zhě, wèi cháng shǎo dé zhì. zì yàn qiú jī bài tū něi, yòu zǒu tì yǐn, qí yú zhòng bēn kuì tóu cūn luò, cūn luò zhī rén yǐ chú yōu bái tǐng suǒ zài jī shā zhī, wú fù yí lèi. tì yǐn yǔ shù shí qí zǒu zhì yōu zhōu xī, wèi zhào dé jūn qín sòng jīng shī. míng zōng xià zhào zé qiào qì dān. qì dān hòu shù qiǎn shǐ zhì zhōng guó, qiú guī tì yǐn děng, cí shén bēi xùn, zhé zhǎn qí shǐ yǐ jué zhī. yú shì shí, zhōng guó zhī wēi jǐ yú dà zhèn, ér qì dān shǎo shuāi fú yǐ, zì yàn qiú shǐ yě.
梁、晋军河上,以晏球为行营马步军都指挥使。庄宗入汴,晏球以兵追之,行 至封丘,闻末帝已崩,即解甲降唐,庄宗赐姓名曰李绍虔,拜齐州防御使,戍瓦桥 关。明宗兵变,自鄴而南,遣人招晏球,晏球从至洛阳,拜归德军节度使。定州王 都反,以晏球为招讨使,与宣徽南院使张延朗等讨之。都遣人北招契丹,契丹遣秃 馁将万骑救都。晏球闻秃馁等兵且来,留张延朗屯新乐,自逆于望都。而契丹从他 道入定州,与都出不意击延朗军,延朗大败,收馀兵会晏球趋曲阳,都乘胜追之。 晏球先至水次,方坐胡床指麾,而都众掩至,晏球与左右十馀人连矢射之,都众稍 却,而后军亦至。晏球立高冈,号令诸将皆橐弓矢、用短兵,回顾者斩。符彦卿以 左军攻其左,高行珪以右军攻其右,中军骑士抱马项驰入都军,都遂大败,自曲阳 至定州,横尸弃甲六十馀里。都与秃馁入城,不敢复出。契丹又遣惕隐以七千骑益 都,晏球遇之唐河,追击至满城,斩首二千级,获马千匹。契丹自中国多故,强于 北方,北方诸夷无大小皆畏伏,而中国之兵遭契丹者,未尝少得志。自晏球击败秃 馁,又走惕隐,其馀众奔溃投村落,村落之人以锄櫌白梃所在击杀之,无复遗类。 惕隐与数十骑走至幽州西,为赵德钧擒送京师。明宗下诏责诮契丹。契丹后数遣使 至中国,求归惕隐等,辞甚卑逊,辄斩其使以绝之。于是时,中国之威几于大震, 而契丹少衰伏矣,自晏球始也。
yàn qiú gōng dìng zhōu, jiǔ bù kè, míng zōng shù qiǎn rén cù qí pò zéi, yàn qiú yǐ wèi wèi kě jí gōng. qí piān jiàng zhū hóng zhāo zhāng qián zhāo děng xuān yán yuē:" yàn qiú qiè ěr!" nǎi qū bīng yǐ jìn, bīng guǒ bài, shā shāng sān qiān yú rén, yóu shì zhū jiàng bù gǎn fù yán gōng. yàn qiú nǎi xiū yǎng shì zú, shí qí sān zhōu zhī fù, xī yǐ fèng lù suǒ rù jù niú jiǔ, rì yǔ zhū jiāng gāo huì. jiǔ zhī, dū chéng zhōng shí jǐn, xiān chū qí mín wàn yú rén, shù yǔ tū něi móu jué wéi yǐ zǒu, bù guǒ, dōu jiāng mǎ ràng néng yǐ chéng jiàng, dōu zì fén sǐ.
晏球攻定州,久不克,明宗数遣人促其破贼,晏球以谓未可急攻。其偏将硃弘 昭、张虔钊等宣言曰:“晏球怯耳!”乃驱兵以进,兵果败,杀伤三千馀人,由是 诸将不敢复言攻。晏球乃休养士卒,食其三州之赋,悉以俸禄所入具牛酒,日与诸 将高会。久之,都城中食尽,先出其民万馀人,数与秃馁谋决围以走,不果,都将 马让能以城降,都自焚死。
yàn qiú wèi jiāng yǒu jī lüè, shàn fǔ shì zú. qí jī tū něi, jì yīn bài yǐ wéi gōng, ér zhū jiàng jiē yù chéng shèng qǔ dōu, yàn qiú fǎn, dú bù dòng, zú yǐ chí jiǔ bì zhī. zì tiān chéng sān nián sì yuè dōu fǎn, míng nián èr yuè shǐ kè zhī, jūn zhōng wèi cháng lù yī rén. yǐ pò dōu gōng, bài tiān píng jūn jié dù shǐ. yòu xǐ píng lú, lèi guān zhì jiān zhōng shū lìng. shì suì zú, nián liù shí èr, zèng tài wèi.
晏球为将有机略,善抚士卒。其击秃馁,既因败以为功,而诸将皆欲乘胜取都, 晏球返,独不动,卒以持久弊之。自天成三年四月都反,明年二月始克之,军中未 尝戮一人。以破都功,拜天平军节度使。又徙平卢,累官至兼中书令。是岁卒,年 六十二,赠太尉。
ān zhòng bà
○安重霸
ān zhòng bà, yún zhōu rén yě, chū yǔ míng zōng jù shì jìn wáng. zhòng bà dé zuì bēn yú liáng, yòu bēn yú shǔ. zhòng bà wèi rén jiǎo jué duō zhì, shàn shì rén. shǔ wáng jiàn yǐ wéi qīn jiāng. wáng yǎn lì, shào nián, huàn zhě wáng chéng xiū yòng shì, zhòng bà shēn jié chéng xiū yǐ zì tuō. liáng mò, shǔ qǔ lǐ mào zhēn qín chéng jiē sān zhōu, zhòng bà quàn chéng xiū qiú zhèn qín zhōu, yǎn yǐ chéng xiū wèi jié dù shǐ, zhòng bà wèi qí fù shǐ. zhòng bà yǔ chéng xiū duō qǔ qín zhōu huā mù xiàn yǎn, qǐng yǎn dōng yóu. táng wèi wáng bīng fá shǔ, chéng xiū dà kǒng, yǐ wèn zhòng bà, zhòng bà yuē:" jiàn mén tiān xià zhī xiǎn, suī yǒu jīng bīng, bù kě guò yě. rán gōng shòu guó ēn, wén nán bù kě bù fù, yuàn yǔ gōng jù xī." chéng xiū sù qīn xìn zhī, yǐ wéi rán. chéng xiū zhěng jūn jiāng fā, qín rén sòng zhī, zhàng yǐn chéng wài. jiǔ bà, chéng xiū shàng dào, zhòng bà lì chéng xiū mǎ qián, cí yuē:" qín lǒng bù kě shī, yuàn liú wèi gōng shǒu." chéng xiū yè yǐ shàng dào, wú rú zhī hé. táng jūn yǐ pò shǔ, zhòng bà yì yǐ qín chéng jiē sān zhōu jiàng táng, míng zōng yǐ wéi láng zhōu tuán liàn shǐ. bà wèi zuǒ wèi dà jiàng jūn. jiǔ zhī, yǐ wéi kuāng guó jūn jié dù shǐ. fèi dì shí, wèi jīng zhào yǐn xī jīng liú shǒu, xǐ zhèn dà tóng, yǐ bìng bà hái, zú yú lù zhōu.
安重霸,云州人也,初与明宗俱事晋王。重霸得罪奔于梁,又奔于蜀。重霸为 人狡谲多智,善事人。蜀王建以为亲将。王衍立,少年,宦者王承休用事,重霸深 结承休以自托。梁末,蜀取李茂贞秦、成、阶三州,重霸劝承休求镇秦州,衍以承 休为节度使,重霸为其副使。重霸与承休多取秦州花木献衍,请衍东游。唐魏王兵 伐蜀,承休大恐,以问重霸,重霸曰:“剑门天下之险,虽有精兵,不可过也。然 公受国恩,闻难不可不赴,愿与公俱西。”承休素亲信之,以为然。承休整军将发, 秦人送之,帐饮城外。酒罢,承休上道,重霸立承休马前,辞曰:“秦、陇不可失, 愿留为公守。”承休业已上道,无如之何。唐军已破蜀,重霸亦以秦、成、阶三州 降唐,明宗以为阆州团练使。罢为左卫大将军。久之,以为匡国军节度使。废帝时, 为京兆尹、西京留守,徙镇大同,以病罢还,卒于潞州。
wáng jiàn lì
○王建立
wáng jiàn lì, liáo zhōu yú shè rén yě. táng míng zōng wèi dài zhōu cì shǐ, yǐ jiàn lì wèi yú hòu jiāng. zhuāng zōng cháng qiǎn nǚ nú zhī dài zhōu jì mù, nǚ nú qīn rǎo dài rén, jiàn lì bǔ ér chī zhī. zhuāng zōng nù, yù shā zhī, míng zōng wèi bì ràng zhī yǐ miǎn. míng zōng zì wèi fǎn, fàn jīng shī, cáo huáng hòu wáng shū fēi jiē zài cháng shān, jiàn lì shā cháng shān jiān jūn bìng qí shǒu bīng, míng zōng jiā shǔ yīn dé wú huàn, yóu shì míng zōng yì ài zhī. míng zōng jí wèi, yǐ wéi chéng dé jūn jié dù fù shǐ, yǐ ér bài jié dù shǐ jiǎn jiào tài wèi tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì.
王建立,辽州榆社人也。唐明宗为代州刺史,以建立为虞候将。庄宗尝遣女奴 之代州祭墓,女奴侵扰代人,建立捕而笞之。庄宗怒,欲杀之,明宗为庇让之以免。 明宗自魏反,犯京师,曹皇后、王淑妃皆在常山,建立杀常山监军并其守兵,明宗 家属因得无患,由是明宗益爱之。明宗即位,以为成德军节度副使,已而拜节度使、 检校太尉、同中书门下平章事。
jiàn lì yǔ ān zhòng huì sù bù xié, dìng zhōu wáng dōu yǒu èr zhì, shù yǐ shū tōng jiàn lì, yuē wèi xiōng dì, zhòng huì zhī zhī yǐ wéi yán. míng zōng bù yù shāng jiàn lì, jí zhào hái jīng shī. jiàn lì rù jiàn, yì duō yán zhòng huì guò shī. míng zōng dà nù, yù jí bà zhòng huì, qún chén zuǒ yòu fěng jiě zhī, nǎi zhǐ. rán zú yǐ jiàn lì wèi yòu pú yè tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì pàn sān sī shì. jū suì yú, zì yán bù shí wén zì, yuàn jiě sān sī, míng zōng bù xǔ. jiǔ zhī, jiàn lì chēng jí, míng zōng xiào yuē:" rén gù yǒu zhà jí ér dé jí zhě." nǎi chū wèi píng lú jié dù shǐ, yòu xǐ shàng dǎng. jiàn lì yàng yàng bù dé zhì, suì qiú jiě zhí, nǎi yǐ tài zǐ shǎo bǎo zhì shì.
建立与安重诲素不协,定州王都有二志,数以书通建立,约为兄弟,重诲知之 以为言。明宗不欲伤建立,亟召还京师。建立入见,亦多言重诲过失。明宗大怒, 欲亟罢重诲,群臣左右讽解之,乃止。然卒以建立为右仆射、同中书门下平章事、 判三司事。居岁馀,自言不识文字,愿解三司,明宗不许。久之,建立称疾,明宗 笑曰:“人固有诈疾而得疾者。”乃出为平卢节度使,又徙上党。建立怏怏不得志, 遂求解职,乃以太子少保致仕。
jiàn lì shù qǐng cháo jiàn, bù xǔ, nǎi zì yì jīng shī, lán zhì hòu lóu jiàn míng zōng, tì qì yán jǐ wú zuì, wéi zhòng huì suǒ bìn, míng zōng yuē:" rǔ wèi jié dù shǐ, bù zuò hǎo shì, qǐ dú zhòng huì chán rǔ xié!" cì yǐ chá yào ér qiǎn zhī. fèi dì lì, fù qǐ wèi tiān píng jūn jié dù shǐ. jìn gāo zǔ shí, xǐ zhèn píng lú. tiān fú wǔ nián lái zhāo, gāo zǔ láo zhī yuē: " sān shí nián qián lǎo xiōng, kě wú bài!" cì yǐ jiān yú rù cháo, gěi èr huàn zhě yē ér shēng diàn, yàn jiàn shén wò. yòu xǐ zhāo yì, cì yǐ yù fǔ shǔ mǎ. lèi fēng hán wáng. jiàn lì hǎo shā rén, qí wǎn jié shǐ huò fú tú fǎ, jiè shā shēng, suǒ zhì rén shāo ān zhī. zú nián qī shí, zèng shàng shū lìng.
建立数请朝见,不许,乃自诣京师,阑至后楼见明宗,涕泣言己无罪,为重诲 所摈,明宗曰:“汝为节度使,不作好事,岂独重诲谗汝邪!”赐以茶药而遣之。 废帝立,复起为天平军节度使。晋高祖时,徙镇平卢。天福五年来朝,高祖劳之曰: “三十年前老兄,可毋拜!”赐以肩舆入朝,给二宦者掖而升殿,宴见甚渥。又徙 昭义,赐以玉斧、蜀马。累封韩王。建立好杀人,其晚节始惑浮图法,戒杀生,所 至人稍安之。卒年七十,赠尚书令。
zi shǒu ēn, yǐ yìn bǔ, shāo qiān zhū wèi jiāng jūn. jiàn lì yǐ zú, jiā yú lù, shǒu ēn zì jīng shī dé gào guī, ér qì dān miè jìn. zhāo yì jié dù shǐ zhāng cóng ēn yǔ shǒu ēn yīn jiā, nǎi yǐ shǒu ēn quán xún jiǎn shǐ, yǐ shǒu lù zhōu, ér cóng ēn rù jiàn qì dān. cóng ēn jì qù, shǒu ēn yīn piāo jié cóng ēn jiā zī, yǐ lù zhōu jiàng hàn. hàn gāo zǔ jí wèi, yǐ shǒu ēn wèi zhāo yì jūn jié dù shǐ, xǐ zhèn jìng nán xī jīng liú shǒu, jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì.
子守恩,以廕补,稍迁诸卫将军。建立已卒,家于潞,守恩自京师得告归,而 契丹灭晋。昭义节度使张从恩与守恩姻家,乃以守恩权巡检使,以守潞州,而从恩 入见契丹。从恩既去,守恩因剽劫从恩家赀,以潞州降汉。汉高祖即位,以守恩为 昭义军节度使,徙镇静难、西京留守,加同中书门下平章事。
shǒu ēn xìng tān bǐ, rén shén kǔ zhī. shí zhōu tài zǔ yǐ shū mì shǐ jiāng bái wén kē děng jūn xī píng sān pàn, hái guò luò yáng, shǒu ēn yǐ shǐ xiāng zì chǔ, jiān yú chū yíng. tài zǔ nù, jí rì yǐ tóu zi mìng wén kē dài shǒu ēn wèi liú shǒu, ér shǒu ēn fāng yì guǎn yè, zuò yú kè cì yǐ qí jiàn, ér lì chí bào xīn liú shǒu shì shì yú fǔ yǐ. shǒu ēn dà jīng, bù zhī suǒ wéi, suì bà qù, fèng cháo qǐng yú jīng shī.
守恩性贪鄙,人甚苦之。时周太祖以枢密使将白文珂等军西平三叛,还过洛阳, 守恩以使相自处,肩舆出迎。太祖怒,即日以头子命文珂代守恩为留守,而守恩方 诣馆谒,坐于客次以俟见,而吏驰报新留守视事于府矣。守恩大惊,不知所为,遂 罢去,奉朝请于京师。
hòu yǐn dì shā shǐ hóng zhào děng, zhào qún chén shàng diàn wèi yù zhī, qún chén kǒng jù, wú gǎn yán zhě, dú shǒu ēn qián duì yuē: " bì xià shǐ shuì jiào yǐ." wén zhě jiē suō tóu. xiǎn dé zhōng, wèi zuǒ jīn wú wèi shàng jiàng jūn yǐ zú.
后隐帝杀史弘肇等,召群臣上殿慰谕之,群臣恐惧,无敢言者,独守恩前对曰: “陛下始睡觉矣。”闻者皆缩头。显德中,为左金吾卫上将军以卒。
wū hū! dào dé rén yì, suǒ yǐ wéi zhì, ér fǎ zhì gāng jì, yì suǒ yǐ wéi chí zhī yě. zì gǔ luàn wáng zhī guó, bì xiān huài qí fǎ zhì ér hòu luàn cóng zhī. luàn yǔ huài xiāng chéng, zhì dàng rán wú fù gāng jì, zé bì jí yú dà luàn ér hòu fǎn, cǐ shì zhī rán yě, wǔ dài zhī jì shì yǐ. ruò wén kē shǒu ēn jiē wèi jiān jiàng xiàng, hàn dà chén yě, ér zhōu tài zǔ yǐ yī shū mì shǐ tóu zi yì zhì zhī, rú gèng shù zú. shì shí, tài zǔ yǔ hàn wèi yǒu jiàn xì zhī duān, qí wú jūn pàn shàng zhī zhì, yí wèi méng yú xīn, ér qí suǒ wéi rú cǐ zhě, hé zāi? gài qí xí wèi cháng shì, gù tè fā yú xǐ nù yí zhǐ zhī jiān, ér wén kē bù gǎn wéi, shǒu ēn bù dé jù. tài zǔ jì chù zhī bù yí, ér hàn tíng jūn chén yì zhì ér bù wèn, qí shàng xià ān rán ér bù guài zhě, qǐ fēi cháo tíng fǎ zhì gāng jì huài luàn xiāng chéng, qí lái yě yuǎn, jì jí ér zhì yú cǐ yú! shì yǐ shàn wèi tiān xià lǜ zhě, bù gǎn hū yú wēi, ér cháng dù qí jiàn yě, kě bù jiè zāi!
呜呼!道德仁义,所以为治,而法制纲纪,亦所以维持之也。自古乱亡之国, 必先坏其法制而后乱从之。乱与坏相乘,至荡然无复纲纪,则必极于大乱而后返, 此势之然也,五代之际是已。若文珂、守恩皆位兼将相,汉大臣也,而周太祖以一 枢密使头子易置之,如更戍卒。是时,太祖与汉未有间隙之端,其无君叛上之志, 宜未萌于心,而其所为如此者,何哉?盖其习为常事,故特发于喜怒颐指之间,而 文珂不敢违,守恩不得拒。太祖既处之不疑,而汉廷君臣亦置而不问,其上下安然 而不怪者,岂非朝廷法制纲纪坏乱相乘,其来也远,既极而至于此欤!是以善为天 下虑者,不敢忽于微,而常杜其渐也,可不戒哉!
kāng fú
○康福
kāng fú, wèi zhōu rén yě, shì wèi jūn xiào. fú yǐ qí shè shì jìn wáng wèi piān jiàng. zhuāng zōng cháng yuē:" wú jiā yǐ yáng mǎ wéi shēng, fú zhuàng mào lèi hú rén ér fēng hòu, hú yí yáng mǎ." nǎi lìng fú mù mǎ yú xiāng zhōu, wèi xiǎo mǎ fāng shǐ, yú nián mǎ dà fān zī. míng zōng zì wèi fǎn, bīng guò xiāng zhōu, fú yǐ xiǎo fāng mǎ èr qiān pǐ guī mìng, míng zōng jūn shì yóu shì yì shèng. míng zōng rù lì, bài fēi lóng shǐ, lǐng cí zhōu cì shǐ xiāng zhōu bīng mǎ dōu jiān. cóng liú xùn tǎo jīng nán, wú gōng ér hái. fú wèi jiāng wú tuó néng, shàn zhū róng yǔ, míng zōng cháng zhào rù biàn diàn, fǎng yǐ wài shì, fú zhé wèi fān yǔ yǐ duì. shū mì shǐ ān zhòng huì è zhī, cháng jiè fú yuē:" wú wàng zòu shì, dāng zhǎn rǔ!" fú jù, qiú wài rèn.
康福,蔚州人也,世为军校。福以骑射事晋王为偏将。庄宗尝曰:“吾家以羊 马为生,福状貌类胡人而丰厚,胡宜羊马。”乃令福牧马于相州,为小马坊使,逾 年马大蕃滋。明宗自魏反,兵过相州,福以小坊马二千匹归命,明宗军势由是益盛。 明宗入立,拜飞龙使,领磁州刺史、襄州兵马都监。从刘训讨荆南,无功而还。福 为将无佗能,善诸戎语,明宗尝召入便殿,访以外事,福辄为蕃语以对。枢密使安 重诲恶之,常戒福曰:“无妄奏事,当斩汝!”福惧,求外任。
líng wǔ hán zhū sǐ, dì liù chéng lì, ér piān jiàng lǐ cóng bīn zuò luàn. chéng biǎo qǐng cháo tíng mìng shuài, ér zhòng huì yǐ wèi líng wǔ shēn rù yí jìng, wèi shuài zhě duō yù hài, nǎi bài fú liáng zhōu cì shǐ, shuò fāng hé xī jūn jié dù shǐ. fú rù jiàn míng zōng, tì qì yán wéi zhòng huì suǒ jǐ. míng zōng zhào zhòng huì wèi fú gèng tuó zhèn, zhòng huì yuē:" fú wèi cì shǐ wú gōng xiào ér jiàn jié máo, qí gǎn yǒu suǒ zé xié!" míng zōng nù, wèi fú yuē:" zhòng huì qiǎn rǔ, fēi wú yì yě. wú dāng qiǎn bīng hù rǔ, kě wú yōu." nǎi lìng jiāng jūn niú zhī róu yǐ bīng wèi fú. xíng zhì fāng qú, ér qiāng yí guǒ chū yāo fú, fú yǐ bīng jī zǒu zhī. zhì qīng gāng xiá, yù xuě, fú dēng shān wàng jiàn chuān gǔ zhōng yān huǒ, yǒu tǔ bō shù qiān zhàng, bù jué fú zhì, fú fēn qí bīng mǎ sān dào, chū qí bù yì xí zhī. tǔ bō dà hài, qì chē zhàng ér zǒu, shā zhī dài jìn, huò qí yù pú líng jǐn yáng mǎ shén zhòng, yóu shì wēi shēng dà zhèn.
灵武韩洙死,第六澄立,而偏将李从宾作乱。澄表请朝廷命帅,而重诲以谓灵 武深入夷境,为帅者多遇害,乃拜福凉州刺史,朔方、河西军节度使。福入见明宗, 涕泣言为重诲所挤。明宗召重诲为福更佗镇,重诲曰:“福为刺史无功效而建节旄, 其敢有所择邪!”明宗怒,谓福曰:“重诲遣汝,非吾意也。吾当遣兵护汝,可无 忧。”乃令将军牛知柔以兵卫福。行至方渠,而羌夷果出邀福,福以兵击走之。至 青冈峡,遇雪,福登山望见川谷中烟火,有吐蕃数千帐,不觉福至,福分其兵马三 道,出其不意袭之。吐蕃大骇,弃车帐而走,杀之殆尽,获其玉璞、绫锦、羊马甚 众,由是威声大振。
fú jū líng wǔ sān suì, suì cháng fēng rěn, yǒu mǎ qiān sì, fān yí wèi fú. yán shì zhě yí fú yǒu yì zhì, zhòng huì yì yán fú bì fù cháo tíng. míng zōng qiǎn rén wèi fú yuē:" wǒ hé shǎo rǔ ér yù fù wǒ!" fú yán:" shòu guó ēn shēn, yǒu sǐ wú èr." yīn qǐ hái cháo, bù xǔ. fú zhāng zài shàng, jí suí ér zhì, míng zōng bù zhī zuì, xǐ zhèn zhāng yì. lì jìng nán xióng wǔ, chōng xī miàn dōu bù shǔ. jìn gāo zǔ shí, xǐ zhèn hé zhōng, dài hái, zú yú jīng shī, zèng tài shī, shì yuē wǔ ān.
福居灵武三岁,岁常丰稔,有马千驷,蕃夷畏服。言事者疑福有异志,重诲亦 言福必负朝廷。明宗遣人谓福曰:“我何少汝而欲负我!”福言:“受国恩深,有 死无二。”因乞还朝,不许。福章再上,即随而至,明宗不之罪,徙镇彰义。历静 难、雄武,充西面都部署。晋高祖时,徙镇河中,代还,卒于京师,赠太师,谥曰 武安。
fú shì běn yí dí, yí dí guì shā tuó, gù cháng zì yán shā tuó zhǒng yě. fú cháng yǒu jí wò gé zhōng, liáo zuǒ rù wèn jí, jiàn qí jǐn qīn, xiāng gù qiè xì yuē:" jǐn qīn làn xī!" fú wén zhī, nù yuē:" wǒ shā tuó zhǒng yě, ān dé wèi wǒ wèi xī?" wén zhě xiào zhī.
福世本夷狄,夷狄贵沙陀,故常自言沙陀种也。福尝有疾卧阁中,寮佐入问疾, 见其锦衾,相顾窃戏曰:“锦衾烂兮!”福闻之,怒曰:“我沙陀种也,安得谓我 为奚?”闻者笑之。
guō yán lǔ
○郭延鲁
guō yán lǔ, qìn zhōu mián shàng rén yě. fù ráo, yǐ xiāo yǒng shì jìn, shù lì jūn gōng, wèi qìn zhōu cì shǐ zhě jiǔ nián, wéi zhèng yǒu huì ài, zhōu rén sī zhī. yán lǔ yǐ shàn shuò wèi jiāng, lèi qiān shén wǔ dū zhī bīng mǎ shǐ. zhū shǒu yīn fǎn, cóng gōng biàn zhōu, yǐ xiān dēng gōng wèi biàn zhōu mǎ bù jūn dōu zhǐ huī shǐ, lèi qiān fù zhōu cì shǐ. yán lǔ tàn yuē:" wú xiān jūn wèi qìn zhōu zhě jiǔ nián, mín dào yú jīn sī zhī. wú jīn xìng de wèi cì shǐ, qí gǎn wàng wú xiān jūn zhī zhì!" yóu shì yì yǐ lián píng zì lì, mín shén lài zhī. zhì mǎn, zhōu rén qǐ liú, bù xǔ, jiē zhē dào pān hào. tiān fú zhōng, bài dān zhōu cì shǐ, zú yú guān.
郭延鲁,沁州绵上人也。父饶,以骁勇事晋,数立军功,为沁州刺史者九年, 为政有惠爱,州人思之。延鲁以善槊为将,累迁神武都知兵马使。硃守殷反,从攻 汴州,以先登功为汴州马步军都指挥使,累迁复州刺史。延鲁叹曰:“吾先君为沁 州者九年,民到于今思之。吾今幸得为刺史,其敢忘吾先君之志!”由是益以廉平 自励,民甚赖之。秩满,州人乞留,不许,皆遮道攀号。天福中,拜单州刺史,卒 于官。
dàng shì shí, cì shǐ jiē yǐ jūn gōng bài, yán shì zhě duō yǐ wéi yán, yǐ wèi fāng tiān xià duō shì, mín lì kùn bì zhī shí, bù yí yǐ cì shǐ rèn wǔ fū, shì gōng zòng xià, wéi hài bù xì. ér yán lǔ fù zǐ tè yǐ shàn zhèng zhe wén yān.
当是时,刺史皆以军功拜,言事者多以为言,以谓方天下多事,民力困敝之时, 不宜以刺史任武夫,恃功纵下,为害不细。而延鲁父子特以善政著闻焉。
wū hū, wǔ dài zhī mín qí hé yǐ kān zhī zāi! shàng shū bīng fù zhī jí, xià kùn bō liǎn zhī kē. zì zhuāng zōng yǐ lái, fāng zhèn jìn xiàn zhī shì shāo zuò, zhì yú jìn ér bù kě shèng jì yǐ. qí" tiān dōu"" zhù guó" zhī wù, dòng yǐ qiān shù jì. zhì yú lái zhāo fèng shǐ mǎi yàn shú zuì, mò bù chū yú jìn xiàn. ér gōng chén dà jiàng, bù xìng ér sǐ, zé qí zǐ sūn lǜ yǐ jiā zī qiú cì shǐ, qí wù duō zhě dé dà zhōu shàn dì. gài zì tiān zǐ jiē yǐ huì lù wèi shì yǐ, zé wèi qí mín zhě qí hé yǐ kān zhī zāi! yú cǐ zhī shí, xún lián zhī lì rú yán lǔ zhī tú zhě, chéng nán de ér kě guì yě zāi!
呜呼,五代之民其何以堪之哉!上输兵赋之急,下困剥敛之苛。自庄宗以来, 方镇进献之事稍作,至于晋而不可胜纪矣。其“添都”、“助国”之物,动以千数 计。至于来朝、奉使、买宴、赎罪,莫不出于进献。而功臣大将,不幸而死,则其 子孙率以家赀求刺史,其物多者得大州善地。盖自天子皆以贿赂为事矣,则为其民 者其何以堪之哉!于此之时,循廉之吏如延鲁之徒者,诚难得而可贵也哉!