wáng pǔ
○王朴

wáng pǔ, zì wén bó, dōng píng rén yě. shǎo jǔ jìn shì, wèi xiào shū láng, yī hàn shū mì shǐ yáng bīn. bīn yǔ wáng zhāng shǐ hóng zhào děng yǒu xì, pǔ jiàn hàn xìng rì qiǎn, yǐn dì nián shào chán ruò, rèn yòng xiǎo rén, ér bīn wèi dà chén, yǔ jiāng xiāng jiāo è, zhī qí bì luàn, nǎi qù bīn dōng guī. hòu lǐ yè děng jiào yǐn dì zhū quán chén, bīn yǔ zhāng hóng zhào jiē jiàn shā, sān jiā zhī kè duō jí, ér pǔ yǐ gù dú miǎn.
王朴，字文伯，東平人也。少舉進士，為校書郎，依漢樞密使楊邠。邠與王章、 史弘肇等有隙，朴見漢興日淺，隱帝年少孱弱，任用小人，而邠為大臣，與將相交 惡，知其必亂，乃去邠東歸。後李業等教隱帝誅權臣，邠與章、弘肇皆見殺，三家 之客多及，而朴以故獨免。

zhōu shì zōng zhèn chán zhōu, pǔ wèi jié dù zhǎng shū jì. shì zōng wèi kāi fēng yǐn, bài pǔ yòu shí yí, wèi tuī guān. shì zōng jí wèi, qiān bǐ bù láng zhōng, xiàn píng biān cè, yuē:
周世宗鎮澶州，朴為節度掌書記。世宗為開封尹，拜朴右拾遺，為推官。世宗 即位，遷比部郎中，獻《平邊策》，曰：

táng shī dào ér shī wú shǔ, jìn shī dào ér shī yōu bìng. guān suǒ yǐ shī zhī zhī yóu, zhī suǒ yǐ píng zhī zhī shù. dāng shī zhī shí, jūn àn zhèng luàn, bīng jiāo mín kùn, jìn zhě jiān yú nèi, yuǎn zhě pàn yú wài, xiǎo bù zhì ér zhì yú jiàn, dà bù zhì ér zhì yú làn, tiān xià lí xīn, rén bù yòng mìng, wú shǔ chéng qí luàn ér qiè qí hào, yōu bìng chéng qí jiān ér jù qí dì. píng zhī zhī shù, zài hu fǎn táng jìn zhī shī ér yǐ. bì xiān jìn xián tuì bù xiào, yǐ qīng qí shí yòng néng qù bù néng, yǐ shěn qí cái ēn xìn hào lìng, yǐ jié qí xīn shǎng gōng fá zuì, yǐ jǐn qí lì gōng jiǎn jié yòng, yǐ fēng qí cái yáo yì yǐ shí, yǐ fù qí mín. qí qí cāng lǐn shí qì yòng bèi rén kě yòng ér jǔ zhī. bǐ fāng zhī mín, zhī wǒ zhèng huà dà xíng, shàng xià tóng xīn, lì qiáng cái zú, rén ān jiāng hé, yǒu bì qǔ zhī shì, zé zhī bǐ qíng zhuàng zhě yuàn wèi zhī jiān dié, zhī bǐ shān chuān zhě yuàn wèi zhī xiān dǎo. bǐ mín yǔ cǐ mín zhī xīn tóng, shì yǔ tiān yì tóng yǔ tiān yì tóng, zé wú bù chéng zhī gōng.
唐失道而失吳、蜀，晉失道而失幽、並。觀所以失之之由，知所以平之之術。 當失之時，君暗政亂，兵驕民困，近者奸於內，遠者叛於外，小不制而至於僭，大 不制而至於濫，天下離心，人不用命，吳、蜀乘其亂而竊其號，幽、並乘其間而據 其地。平之之術，在乎反唐、晉之失而已。必先進賢退不肖，以清其時；用能去不 能，以審其材；恩信號令，以結其心；賞功罰罪，以盡其力；恭儉節用，以豐其財； 徭役以時，以阜其民。俟其倉廩實、器用備、人可用而舉之。彼方之民，知我政化 大行，上下同心，力強財足，人安將和，有必取之勢，則知彼情狀者願為之間諜， 知彼山川者願為之先導。彼民與此民之心同，是與天意同；與天意同，則無不成之 功。

gōng qǔ zhī dào, cóng yì zhě shǐ. dāng jīn wéi wú yì tú, dōng zhì hǎi, nán zhì jiāng, kě náo zhī dì èr qiān lǐ. cóng shǎo bèi chù xiān náo zhī, bèi dōng zé náo xī, bèi xī zé náo dōng, bǐ bì bēn zǒu yǐ jiù qí bì, bēn zǒu zhī jiān, kě yǐ zhī bǐ zhī xū shí zhòng zhī qiáng ruò, gōng xū jī ruò, zé suǒ xiàng wú qián yǐ. wù dà jǔ, dàn yǐ qīng bīng náo zhī. bǐ rén qiè ruò, zhī wǒ shī rù qí dì, bì dà fā yǐ lái yīng, shù dà fā zé mín kùn ér guó jié, yī bù dà fā zé wǒ huò qí lì. bǐ jié wǒ lì, zé jiāng běi zhū zhōu nǎi guó jiā zhī suǒ yǒu yě. jì dé jiāng běi, zé yòng bǐ zhī mín, yáng wǒ zhī bīng, jiāng zhī nán yì bù nán ér píng zhī yě. rú cǐ, zé yòng lì shǎo ér shōu gōng duō. dé wú, zé guì guǎng jiē wèi nèi chén, mín shǔ kě fēi shū ér zhào zhī. rú bù zhì, zé sì miàn bìng jìn, xí juǎn ér shǔ píng yǐ. wú shǔ píng, yōu kě wàng fēng ér zhì. wéi bìng bì sǐ zhī kòu, bù kě yǐ ēn xìn yòu, bì xū yǐ qiáng bīng gōng, lì yǐ jié, qì yǐ sàng, bù zú yǐ wèi biān huàn, kě wèi hòu tú. fāng jīn bīng lì jīng liàn, qì yòng jù bèi, qún xià zhī fǎ, zhū jiāng yòng mìng, yī rěn zhī hòu, kě yǐ píng biān.
攻取之道，從易者始。當今惟吳易圖，東至海，南至江，可撓之地二千里。從 少備處先撓之，備東則撓西，備西則撓東，彼必奔走以救其弊，奔走之間，可以知 彼之虛實、眾之強弱，攻虛擊弱，則所向無前矣。勿大舉，但以輕兵撓之。彼人怯 弱，知我師入其地，必大發以來應，數大發則民困而國竭，一不大發則我獲其利。 彼竭我利，則江北諸州乃國家之所有也。既得江北，則用彼之民，揚我之兵，江之 南亦不難而平之也。如此，則用力少而收功多。得吳，則桂、廣皆為內臣，岷、蜀 可飛書而召之。如不至，則四面並進，席捲而蜀平矣。吳、蜀平，幽可望風而至。 唯並必死之寇，不可以恩信誘，必須以強兵攻，力已竭，氣已喪，不足以為邊患， 可為後圖。方今兵力精練，器用具備，群下知法，諸將用命，一稔之後，可以平邊。

chén shū shēng yě, bù zú yǐ jiǎng dà shì, zhì yú bù dá dà tǐ, bù hé jī biàn, wéi bì xià kuān zhī.
臣書生也，不足以講大事，至於不達大體，不合機變，惟陛下寬之。

qiān zuǒ jiàn yì dài fū, zhī kāi fēng fǔ shì. suì zhōng, qiān zuǒ sàn qí cháng shì, chōng duān míng diàn xué shì. shì shí, shì zōng xīn jí wèi, ruì yì zhēng fá, yǐ náo qún yì, qīn bài liú mín yú gāo píng, guī ér yì zhì bīng, kǎi rán yǒu píng yì tiān xià zhī zhì. shù gù dà chén wèn zhì dào, xuǎn wén xué zhī shì xú tái fú děng èr shí rén, shǐ zuò wèi jūn nán wèi chén bù yì lùn jí píng biān cè, pǔ zài xuǎn zhōng. ér dāng shí wén shì jiē bù yù shàng jí yú yòng wǔ, yǐ wèi píng dìng jiàn luàn, zài xiū wén dé yǐ wèi xiān. wéi hàn lín xué shì táo gǔ dòu yí yù shǐ zhōng chéng yáng zhāo jiǎn yǔ pǔ jiē yán yòng bīng zhī cè, pǔ wèi jiāng huái wèi kě xiān qǔ. shì zōng yǎ yǐ zhī pǔ, jí jiàn qí yì lùn wěi rán, yì yǐ wèi qí, yǐn yǔ jì yì tiān xià shì, wú bù hé, suì jué yì yòng zhī. xiǎn dé sān nián, zhēng huái, yǐ pū wèi dōng jīng fù liú shǒu. hái, bài hù bù shì láng shū mì fù shǐ, qiān shū mì shǐ. sì nián, zài zhēng huái, yǐ pǔ liú shǒu jīng shī.
遷左諫議大夫，知開封府事。歲中，遷左散騎常侍，充端明殿學士。是時，世 宗新即位，銳意征伐，已撓群議，親敗劉旻於高平，歸而益治兵，慨然有平一天下 之志。數顧大臣問治道，選文學之士徐台符等二十人，使作《為君難為臣不易論》 及《平邊策》，朴在選中。而當時文士皆不欲上急於用武，以謂平定僭亂，在修文 德以為先。惟翰林學士陶谷竇儀、御史中丞楊昭儉與朴皆言用兵之策，朴謂江淮為 可先取。世宗雅已知朴，及見其議論偉然，益以為奇，引與計議天下事，無不合， 遂決意用之。顯德三年，征淮，以仆為東京副留守。還，拜戶部侍郎、樞密副使， 遷樞密使。四年，再征淮，以朴留守京師。

shì zōng zhī shí, wài shì zhēng fá, ér nèi xiū fǎ dù. pǔ wèi rén míng mǐn duō cái zhì, fēi dú dāng shì zhī wù, zhì yú yīn yáng lǜ lì zhī fǎ, mò bù tōng yān. xiǎn dé èr nián, zhào pǔ xiào dìng dà lì, nǎi xuē qù jìn shì fú tiān liú sú bù jīng zhī xué, shè tōng jīng tǒng sān fǎ, yǐ suì guǐ lí jiāo shuò wàng zhōu biàn lǜ cè zhī shù, bù rì yuè wǔ xīng, wèi qīn tiān lì. liù nián, yòu zhào pǔ kǎo zhèng yǎ lè, pǔ yǐ wèi shí èr lǜ guǎn hù chuī, nán dé qí zhēn, nǎi yī jīng fáng wèi lǜ zhǔn, yǐ jiǔ chǐ zhī xián shí sān, yī guǎn zhǎng duǎn cùn fēn shè zhù, yòng qī shēng wèi jūn, lè chéng ér hé.
世宗之時，外事征伐，而內修法度。朴為人明敏多材智，非獨當世之務，至於 陰陽律歷之法，莫不通焉。顯德二年，詔朴校定大曆，乃削去近世符天流俗不經之 學，設通、經、統三法，以歲軌離交朔望周變率策之數，步日月五星，為《欽天曆》。 六年，又詔朴考正雅樂，朴以謂十二律管互吹，難得其真，乃依京房為律准，以九 尺之弦十三，依管長短寸分設柱，用七聲為均，樂成而和。

pǔ xìng gāng guǒ, yòu jiàn xìn yú shì zōng, fán qí suǒ wèi, dāng shí wú gǎn nán zhě, rán rén yì mò néng jiā yě. shì zōng zhēng huái, pǔ liú jīng shī, guǎng xīn chéng, tōng dào lù, zhuāng wěi hóng kuò, jīn jīng shī zhī zhì, duō qí suǒ guī wèi. qí suǒ zuò lè, zhì jīn yòng zhī bù kě biàn. qí chén yòng bīng zhī lüè, fēi tè yī shí zhī cè. zhì yán zhū guó xìng miè cì dì yún: huái nán kě zuì xiān qǔ, bìng bì sǐ zhī kòu, zuì hòu wáng. qí hòu sòng xìng, píng dìng sì fāng, wéi bìng dú hòu fú, jiē rú pǔ yán.
朴性剛果，又見信於世宗，凡其所為，當時無敢難者，然人亦莫能加也。世宗 征淮，朴留京師，廣新城，通道路，莊偉宏闊，今京師之制，多其所規為。其所作 樂，至今用之不可變。其陳用兵之略，非特一時之策。至言諸國興滅次第云：「淮 南可最先取，並必死之寇，最後亡。」其後宋興，平定四方，惟並獨後服，皆如朴 言。

liù nián chūn, shì zōng qiǎn pǔ xíng shì biàn kǒu, zuò dòu mén, hái, guò gù xiāng lǐ gǔ dì, jí zuò, pū yú zuò shàng, yú guī ér zú, nián wǔ shí sì. shì zōng lín qí sàng, yǐ yù yuè kòu dì, dà tòng zhě shù sì. zèng shì zhōng.
六年春，世宗遣朴行視汴口，作斗門，還，過故相李穀第，疾作，仆於坐上， 舁歸而卒，年五十四。世宗臨其喪，以玉鉞叩地，大慟者數四。贈侍中。

zhèng rén huì
○鄭仁誨

zhèng rén huì, zì rì xīn, tài yuán jìn yáng rén yě. chū, shì táng jiāng chén shào guāng. shào guāng wèi rén xiāo yǒng ér hǎo shǐ jiǔ, cháng yīn zuì nù rén huì, bá jiàn yù shā zhī, zuǒ yòu jiē bēn zǒu, rén huì zhí lì bù dòng, wú jù sè, shào guāng zhì jiàn yú dì, fǔ rén huì yuē: rǔ yǒu qì liàng, bì fù guì, fēi wú suǒ jí yě. rén huì hòu qì shào guāng qù, hái xiāng lǐ, shì mǔ yǐ xiào wén. hàn gāo zǔ wèi hé dōng jié dù shǐ, zhōu tài zǔ jū zhàng xià, shí shí wǎng guò rén huì, yǔ yǔ shén huān. měi shì yǒu yí, jí cóng rén huì zhì wèn, rén huì suǒ duì bù ā, zhōu tài zǔ yì qí zhī. hàn xìng, zhōu tài zǔ wèi shū mì shǐ, nǎi zhào rén huì yòng zhī, lèi guān zhì nèi kè shěng shǐ. tài zǔ pò lǐ shǒu zhēn yú hé zhōng, jūn zhōng jī huà, rén huì duō suǒ cān jué. tài zǔ rù lì, yǐ rén huì wèi dà nèi dōu diǎn jiǎn ēn zhōu tuán liàn shǐ shū mì fù shǐ, lèi qiān xuān huī běi yuàn shǐ, chū wèi zhèn níng jūn jié dù shǐ. xiǎn dé yuán nián, bài shū mì shǐ. shì zōng gōng hé dōng, rén huì liú shǒu dōng dōu. míng nián dōng, yǐ jí zú. shì zōng jiāng lín qí sàng, yǒu sī yán suì bù lì lín sàng, shì zōng bù tīng, nǎi xiān yǐ táo cè ér lín zhī.
鄭仁誨，字日新，太原晉陽人也。初，事唐將陳紹光。紹光為人驍勇而好使酒， 嘗因醉怒仁誨，拔劍欲殺之，左右皆奔走，仁誨植立不動，無懼色，紹光擲劍於地， 撫仁誨曰：「汝有器量，必富貴，非吾所及也。」仁誨後棄紹光去，還鄉里，事母 以孝聞。漢高祖為河東節度使，周太祖居帳下，時時往過仁誨，與語甚歡。每事有 疑，即從仁誨質問，仁誨所對不阿，周太祖益奇之。漢興，周太祖為樞密使，乃召 仁誨用之，累官至內客省使。太祖破李守貞於河中，軍中機畫，仁誨多所參決。太 祖入立，以仁誨為大內都點檢、恩州團練使、樞密副使，累遷宣徽北院使，出為鎮 寧軍節度使。顯德元年，拜樞密使。世宗攻河東，仁誨留守東都。明年冬，以疾卒。 世宗將臨其喪，有司言歲不利臨喪，世宗不聽，乃先以桃萴而臨之。

rén huì zì qí wēi shí, cháng wèi tài zǔ móu huà, jí jū dà wèi, wèi cháng yǒu suǒ wén, ér tài zǔ shì zōng jiē qīn zhòng zhī, rán yì néng qiān jǐn hǎo lǐ, bù zì jīn fá, wèi shì dài fū suǒ chēng. zèng zhōng shū lìng, zhuī fēng hán guó gōng, shì yuē zhōng zhèng.
仁誨自其微時，常為太祖謀畫，及居大位，未嘗有所聞，而太祖、世宗皆親重 之，然亦能謙謹好禮，不自矜伐，為士大夫所稱。贈中書令，追封韓國公，諡曰忠 正。

hù zài
○扈載

hù zài, zì zhòng xī, běi yàn rén yě. shǎo hǎo xué, shàn shǔ wén. guǎng shùn chū, jǔ jìn shì gāo dì, bài xiào shū láng, zhí shǐ guǎn. zài qiān jiān chá yù shǐ. qí wèi wén zhāng, yǐ cí duō zì xǐ. cháng cì lì dài yǒu guó fèi xìng zhì luàn zhī jī wèi yùn yuán fù, shén xiáng. yòu yīn yóu xiāng guó sì, jiàn tíng zhú kě ài, zuò bì xiān fù, tí qí bì, shì zōng wén zhī, qiǎn xiǎo huáng mén jiù bì lù zhī, lǎn ér chēng shàn, yīn bài shuǐ bù yuán wài láng zhī zhì gào. qiān hàn lín xué shì, cì fēi, ér zài yǐ bìng, bù néng cháo xiè. jū bǎi yú rì, nǎi lì jí rù zhí xué shì yuàn. shì zōng lián zhī, cì gào hái dì, qiǎn tài yī shì jí.
扈載，字仲熙，北燕人也。少好學，善屬文。廣順初，舉進士高第，拜校書郎， 直史館。再遷監察御史。其為文章，以辭多自喜。常次歷代有國廢興治亂之跡為 《運源賦》，甚詳。又因游相國寺，見庭竹可愛，作《碧鮮賦》，題其壁，世宗聞 之，遣小黃門就壁錄之，覽而稱善，因拜水部員外郎、知制誥。遷翰林學士，賜緋， 而載已病，不能朝謝。居百餘日，乃力疾入直學士院。世宗憐之，賜告還第，遣太 醫視疾。

chū, zài yǐ wén zhī míng yī shí, shū mì shǐ wáng pǔ yóu zhòng qí cái, jiàn yú zǎi xiàng lǐ gǔ, jiǔ ér bù yòng, pǔ yǐ wèn gǔ yuē: hù zài bù wèi shè rén, hé yě? gǔ yuē: fēi bù zhī qí cái, rán zài mìng bó, kǒng bù néng shèng. pǔ yuē: gōng wèi zǎi xiàng, yǐ jìn xián tuì bù xiào wèi zhí, hé yán mìng xié? yǐ ér zhào bài zhī zhì gào. jí wèi xué shì, jū suì zhōng bìng zú, nián sān shí liù. yì zhě yǐ gǔ néng zhī rén ér pǔ néng jiàn shì.
初，載以文知名一時，樞密使王朴尤重其才，薦於宰相李穀，久而不用，朴以 問穀曰：「扈載不為舍人，何也？」穀曰：「非不知其才，然載命薄，恐不能勝。」 朴曰：「公為宰相，以進賢退不肖為職，何言命邪？」已而召拜知制誥。及為學士， 居歲中病卒，年三十六。議者以穀能知人而朴能薦士。

shì shí, tiān zǐ yīng wǔ, lè yán tiān xià qí cái, ér yóu lǐ wén shì, zài yǔ zhāng zhāo dòu yǎn táo gǔ xú tái fú děng jù bèi jìn yòng. gǔ jū shù rén zhōng, wén cí zuì liè, yóu wú xíng. zhāo yǎn shù yǔ lùn yì, qí wén càn rán, ér gǔ tú néng xiān yì suǒ zài, yǐ jìn yú qǔ hé rén zhǔ, shì wú dà xiǎo, bì chēng měi sòng zàn, zhì yú guǎng jīng chéng, wèi mù ǒu gēng rén zǐ zhī bái tù zhī lèi, jiē wèi sòng yǐ xiàn, qí cí dà dǐ lèi pái yōu. ér zài yǐ bù xìng zǎo zú, lùn yì suī bù jí zhāo yǎn, ér bù wèi gǔ zhī yú yě.
是時，天子英武，樂延天下奇才，而尤禮文士，載與張昭、竇儼、陶穀、徐台 符等俱被進用。穀居數人中，文辭最劣，尤無行。昭、儼數與論議，其文粲然，而 穀徒能先意所在，以進諛取合人主，事無大小，必稱美頌讚，至於廣京城，為木偶 耕人、紫芝白兔之類，皆為頌以獻，其辭大抵類俳優。而載以不幸早卒，論議雖不 及昭、儼，而不為穀之諛也。

wū hū! zuò qì zhě, wú liáng cái ér yǒu liáng jiàng zhì guó zhě, wú néng chén ér yǒu néng jūn. gài cái dài jiàng ér chéng, chén dài jūn ér yòng. gù yuē, zhì guó pì zhī yú yì, zhī qí yòng ér zhì dé qí chù zhě shèng, bù zhī qí yòng ér zhì fēi qí chù zhě bài. bài zhě lín qí zhù mù, zhōng rì ér láo xīn, shǐ shàn yì zhě shì yān, wèi zhī yì zhì qí chù zé shèng yǐ. shèng zhě suǒ yòng, bài zhě zhī qí yě xìng guó suǒ yòng, wáng guó zhī chén yě. wáng pǔ zhī cái, chéng kě wèi néng yǐ. bù yù shì zōng, hé suǒ shī zāi? shì zōng zhī shí, wài shì zhēng fá, gōng qǔ zhàn shèng nèi xiū zhì dù, yì xíng fǎ, dìng lǜ lì, jiǎng qiú lǐ lè zhī yí wén, suǒ yòng zhě wǔ dài zhī shì yě, qǐ jiē yú qiè yú jìn hàn, ér cái zhì yú zhōu zāi? wéi zhī suǒ yòng ěr. fū luàn guó zhī jūn, cháng zhì yú bù xiào yú shàng, ér qiáng qí bù néng, yǐ bào qí duǎn è, zhì xián zhì yú xià, ér mǐn méi qí cái néng, shǐ jūn zǐ xiǎo rén jiē shī qí suǒ, ér shēn dǎo wēi wáng. zhì guó zhī jūn, néng zhì xián zhì yú jìn, ér zhì yú bù xiào yú yuǎn, shǐ jūn zǐ xiǎo rén gè shì qí fēn, ér shēn xiǎng ān róng. zhì luàn xiāng qù suī yuǎn shén, ér qí suǒ yǐ zhì zhī zhě bù duō yě, fǎn qí suǒ zhì ér yǐ. wū hū, zì gǔ zhì jūn shǎo ér luàn jūn duō, kuàng yú wǔ dài, shì zhī yù bù yù zhě, kě shèng tàn zāi!
嗚呼！作器者，無良材而有良匠；治國者，無能臣而有能君。蓋材待匠而成， 臣待君而用。故曰，治國譬之於奕，知其用而置得其處者勝，不知其用而置非其處 者敗。敗者臨棋注目，終日而勞心，使善奕者視焉，為之易置其處則勝矣。勝者所 用，敗者之棋也；興國所用，亡國之臣也。王朴之材，誠可謂能矣。不遇世宗，何 所施哉？世宗之時，外事征伐，攻取戰勝；內修制度，議刑法，定律歷，講求禮樂 之遺文，所用者五代之士也，豈皆愚怯於晉、漢，而材智於周哉？惟知所用爾。夫 亂國之君，常置愚不肖於上，而強其不能，以暴其短惡，置賢智於下，而泯沒其材 能，使君子、小人皆失其所，而身蹈危亡。治國之君，能置賢智於近，而置愚不肖 於遠，使君子、小人各適其分，而身享安榮。治亂相去雖遠甚，而其所以致之者不 多也，反其所置而已。嗚呼，自古治君少而亂君多，況於五代，士之遇不遇者，可 勝嘆哉！