chái shǒu lǐ
○柴守礼
zhōu tài zǔ shèng mù huáng hòu chái shì, wú zi, yǎng hòu xiōng shǒu lǐ zhī zǐ yǐ wéi zi, shì wèi shì zōng. shǒu lǐ zì kè ràng, yǐ hòu zú bài yín qīng guāng lù dài fu jiǎn jiào lì bù shàng shū jiān yù shǐ dài fū. shì zōng jí wèi, jiā jīn zǐ guāng lù dài fu jiǎn jiào sī kōng guāng lù qīng. zhì shì, jū yú luò yáng, zhōng shì zōng zhī shì, wèi cháng zhì jīng shī, ér zuǒ yòu yì mò gǎn yán, dì yǐ yuán jiù lǐ zhī, ér shǒu lǐ yì pō zì héng, cháng shā rén yú shì, yǒu sī yǒu wén, shì zōng bù wèn. shì shí, wáng pǔ wāng yàn wáng yàn chāo hán lìng kūn děng tóng shí jiàng xiàng, jiē yǒu fù zài luò yáng, yǔ shǒu lǐ zhāo xī wǎng lái, wéi yì suǒ wéi, luò yáng rén duō wèi bì zhī, hào" shí ā fù." shǒu lǐ zú nián qī shí èr, guān zhì tài fù.
周太祖圣穆皇后柴氏,无子,养后兄守礼之子以为子,是为世宗。守礼字克让, 以后族拜银青光禄大夫、检校吏部尚书、兼御史大夫。世宗即位,加金紫光禄大夫、 检校司空、光禄卿。致仕,居于洛阳,终世宗之世,未尝至京师,而左右亦莫敢言, 第以元舅礼之,而守礼亦颇恣横,尝杀人于市,有司有闻,世宗不问。是时,王溥、 汪晏、王彦超、韩令坤等同时将相,皆有父在洛阳,与守礼朝夕往来,惟意所为, 洛阳人多畏避之,号“十阿父。”守礼卒年七十二,官至太傅。
wū hū, fù zǐ zhī ēn zhì yǐ! mèng zǐ yán: shùn wèi tiān zǐ, ér gǔ sǒu shā rén, zé qì tiān xià, qiè fù zhī ér táo. yǐ wèi tiān xià kě wú shùn, bù kě wú zhì gōng, shùn kě qì tiān xià, bù kě xíng qí fù, cǐ wèi shì lì yán zhī shuō yě. rán shì gù yǒu bù dé rú qí yì zhě duō yǐ! gài tiān zǐ yǒu zōng miào shè jì zhī zhòng bǎi guān zhī wèi cháo tíng zhī yán, qí bù xìng yǒu bù dé qiè ér táo, zé rú zhī hé ér kě? yǔ dú zhōu shǐ, jiàn shǒu lǐ shā rén, shì zōng qǐn ér bù wèn, gài jìn rèn tiān xià zhòng yǐ, ér zi yú qí fù yì zhì yǐ, gù níng shòu qū fǎ zhī guò, yǐ shēn fù zǐ zhī dào, qí suǒ yǐ hé yú yì zhě, gài zhī quán yě. jūn zǐ zhī yú shì, zé qí qīng zhòng ér chù zhī ěr. shī xíng qīng, bù xiào zhòng yě. xíng zhě suǒ yǐ jìn rén wéi fēi, xiào zhě suǒ yǐ jiào rén wéi shàn, qí yì yī yě, shú wéi zhòng? xíng yī rén, wèi bì néng shǐ tiān xià wú shā rén, ér shā qí fù, miè tiān xìng ér jué rén dào, shú wéi zhòng? quán qí suǒ wèi qīng zhòng zhě, zé tiān xià suī bù kě qì, ér fù yì bù kě xíng yě. rán zé wèi shùn yǔ shì zōng zhě, yí rú hé wú shǐ gǔ sǒu shǒu lǐ zhì yú shā rén, zé kě wèi xiào yǐ! rán ér yǒu bù dé rú qí yì, zé zé qí qīng zhòng ér chù zhī yān. shì zōng zhī zhī quán, míng yǐ fū!
呜呼,父子之恩至矣!孟子言:舜为天子,而瞽叟杀人,则弃天下,窃负之而 逃。以谓天下可无舜,不可无至公,舜可弃天下,不可刑其父,此为世立言之说也。 然事固有不得如其意者多矣!盖天子有宗庙社稷之重、百官之卫、朝廷之严,其不 幸有不得窃而逃,则如之何而可?予读周史,见守礼杀人,世宗寝而不问,盖进任 天下重矣,而子于其父亦至矣,故宁受屈法之过,以申父子之道,其所以合于义者, 盖知权也。君子之于事,择其轻重而处之耳。失刑轻,不孝重也。刑者所以禁人为 非,孝者所以教人为善,其意一也,孰为重?刑一人,未必能使天下无杀人,而杀 其父,灭天性而绝人道,孰为重?权其所谓轻重者,则天下虽不可弃,而父亦不可 刑也。然则为舜与世宗者,宜如何无使瞽叟、守礼至于杀人,则可谓孝矣!然而有 不得如其意,则择其轻重而处之焉。世宗之知权,明矣夫!
shì zōng zhēn huì huáng hòu liú shì
○世宗贞惠皇后刘氏
shì zōng sān huáng hòu. zhēn huì huáng hòu liú shì, bù zhī qí shì jiā, gài wēi shí suǒ qǔ yě, shì zōng wèi zuǒ jiān mén wèi jiāng jūn, dé fēng péng chéng xiàn jūn. shì zōng cóng tài zǔ yú wèi, hòu liú jīng shī, tài zǔ jǔ bīng, hàn zhū qí zú jiā shǔ, hòu jiàn shā. tài zǔ jí wèi, zhuī fēng péng chéng jùn fū rén. shì zōng xiǎn dé sì nián xià sì yuè, shǐ zhào péng chéng jùn fū rén liú shì zhuī cè wèi huáng hòu, yǒu sī shì yuē zhēn huì, líng yuē huì líng.
世宗三皇后。贞惠皇后刘氏,不知其世家,盖微时所娶也,世宗为左监门卫将 军,得封彭城县君。世宗从太祖于魏,后留京师,太祖举兵,汉诛其族家属,后见 杀。太祖即位,追封彭城郡夫人。世宗显德四年夏四月,始诏彭城郡夫人刘氏追册 为皇后,有司谥曰贞惠,陵曰惠陵。
xuān yì huáng hòu fú shì
○宣懿皇后符氏
xuān yì huáng hòu fú shì, qí zǔ qín wáng cún shěn, fù wèi wáng yàn qīng. hòu shì wáng jiā, chū yú jiàng xiàng zhī guì, wéi rén míng guǒ yǒu dà zhì. chū shì lǐ shǒu zhēn zǐ chóng xùn. shǒu zhēn shì hàn wèi hé zhōng jié dù shǐ, yǐ xié yì zhì. yǒu shù zhě shàn tīng rén shēng yǐ zhī jí xiōng, shǒu zhēn chū qí jiā rén shǐ tīng zhī, shù zhě wén hòu shēng, jīng yuē:" cǐ tiān xià zhī mǔ yě!" shǒu zhēn yì zì fù, yuē:" wú fù yóu wèi tiān xià mǔ, wú qǔ tiān xià fù hé yí zāi!" yú shì jué fǎn. ér hàn qiǎn zhōu tài zǔ tǎo zhī, yú nián, gōng pò qí chéng. chóng xùn zhī bù miǎn, shǒu zì shā qí jiā rén, cì yǐ jí hòu, hòu zǒu nì, yǐ wéi màn zì bì, chóng xùn huáng jù qiú hòu bù dé, suì zì shā. hàn bīng rù qí jiā, hòu yǎn rán zuò táng shàng, gù jūn shì yuē: " guō gōng yǔ wú wáng fù yǒu jiù, rǔ bèi wú fàn wǒ!" jūn shì jiàn zhī bù gǎn pò. tài zǔ wén zhī, yǐ wèi yī nǚ zǐ néng shǐ luàn bīng bù gǎn fàn, qí zhī, wèi jiā wèi miǎn, yǐ guī yàn qīng. hòu gǎn tài zǔ bù shā, bài tài zǔ wèi fù. qí mǔ yǐ hòu fū jiā miè wáng, ér dú tuō sǐ bīng rèn zhī jiān, yǐ wéi tiān xìng, yù shǐ xuē fà wèi ní, hòu bù kěn yuē:" sǐ shēng yǒu mìng, tiān yě. hé bì wàng huǐ xíng fā wèi!" tài zǔ yú hòu yǒu ēn, ér shì zōng xìng tè yīng ruì, wén hòu rú cǐ, yì qí zhī. jí liú fū rén zú, suì nà yǐ wéi jì shì. shì zōng jí wèi, cè wèi huáng hòu. shì zōng bàn jí duō bào nù, ér hòu cháng zhuī huǐ, měi nù zuǒ yòu, hòu bì cóng róng cì yán sè, jiàn wèi jiě shuō, shì zōng yì yì suí jiě, yóu shì yì zhòng zhī. shì zōng zhēng huái, hòu yǐ dì bù yí qīn xíng, qiè jiàn zhǐ zhī, shì zōng bù tīng. shī jiǔ wú gōng, zāo dà shǔ yǔ, hòu yǐ yōu chéng jí ér bēng. yì zhě yǐ fāng yòng bīng, qǐng shā sāng lǐ, yú shì bǎi guān cháo lín yú xī gōng, sān rì ér shì fú, dì yì qī rì ér shì, zàng yú xīn zhèng, líng yuē yì líng.
宣懿皇后符氏,其祖秦王存审,父魏王彦卿。后世王家,出于将相之贵,为人 明果有大志。初适李守贞子崇训。守贞事汉为河中节度使,已挟异志。有术者善听 人声以知吉凶,守贞出其家人使听之,术者闻后声,惊曰:“此天下之母也!”守 贞益自负,曰:“吾妇犹为天下母,吾取天下复何疑哉!”于是决反。而汉遣周太 祖讨之,逾年,攻破其城。崇训知不免,手自杀其家人,次以及后,后走匿,以帷 幔自蔽,崇训惶遽求后不得,遂自杀。汉兵入其家,后俨然坐堂上,顾军士曰: “郭公与吾王父有旧,汝辈无犯我!”军士见之不敢迫。太祖闻之,以谓一女子能 使乱兵不敢犯,奇之,为加慰勉,以归彦卿。后感太祖不杀,拜太祖为父。其母以 后夫家灭亡,而独脱死兵刃之间,以为天幸,欲使削发为尼,后不肯曰:“死生有 命,天也。何必妄毁形发为!”太祖于后有恩,而世宗性特英锐,闻后如此,益奇 之。及刘夫人卒,遂纳以为继室。世宗即位,册为皇后。世宗办急多暴怒,而后尝 追悔,每怒左右,后必从容伺颜色,渐为解说,世宗意亦随解,由是益重之。世宗 征淮,后以帝不宜亲行,切谏止之,世宗不听。师久无功,遭大暑雨,后以忧成疾 而崩。议者以方用兵,请杀丧礼,于是百官朝临于西宫,三日而释服,帝亦七日而 释,葬于新郑,陵曰懿陵。
hòu lì huáng hòu fú shì. hòu mèi yě. guó chū, qiān xī gōng, hào zhōu tài hòu.
后立皇后符氏。后妹也。国初,迁西宫,号周太后。
shì zōng qī zǐ
○世宗七子
shì zōng zi qī rén: zhǎng yuē yí gē, cì èr jiē wèi míng, cì yuē gōng huáng dì, cì yuē xī ràng, cì yuē xī jǐn, cì yuē xī huì, jiē bù zhī qí mǔ wèi shuí shì. yí gē yǔ qí èr, jiē wèi hàn zhū. tài zǔ jí wèi, zhào cì huáng sūn míng yì, zèng zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn chéng, zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn xián, zuǒ tún wèi dà jiàng jūn.
世宗子七人:长曰宜哥,次二皆未名,次曰恭皇帝,次曰熙让,次曰熙谨,次 曰熙诲,皆不知其母为谁氏。宜哥与其二,皆为汉诛。太祖即位,诏赐皇孙名谊, 赠左骁卫大将军;诚,左武卫大将军;諴,左屯卫大将军。
xiǎn dé sān nián, qún chén qǐng fēng zōng shì, shì zōng yǐ wèi wèi guó rì qiǎn, ēn xìn wèi jí yú rén, ér xū gōng dé dà chéng, qìng liú yú shì, ér hòu yì zhī kě yě. míng nián xià sì yuè guǐ wèi, xiān fēng tài zǔ zhū zǐ. yòu zhào yuē:" fù zǐ zhī dào, shèng xián bù wàng, zài sī tiān è zhī duān, yù dòng bēi shāng zhī bào. gù huáng zǐ zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn yì zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn xián zuǒ tún wèi dà jiàng jūn chéng děng, zài wéi wǎng shì, yǒu zú shāng huái, yí zēng yī zì zhī fēng, réng zèng sān tái zhī zhì. yì kě zèng tài wèi, zhuī fēng yuè wáng chéng tài fù, wú wáng xián tài bǎo, hán wáng." ér huáng zǐ zài zhě jiē bù fēng.
显德三年,群臣请封宗室,世宗以谓为国日浅,恩信未及于人,而须功德大成, 庆流于世,而后议之可也。明年夏四月癸未,先封太祖诸子。又诏曰:“父子之道, 圣贤不忘,再思天阏之端,愈动悲伤之抱。故皇子左骁卫大将军谊、左武卫大将军 諴、左屯卫大将军诚等,载惟往事,有足伤怀,宜增一字之封,仍赠三台之秩。谊 可赠太尉,追封越王;诚太傅,吴王;諴太保,韩王。”而皇子在者皆不封。
liù nián, běi fù sān guān, yù jí, hái jīng shī. liù yuè guǐ wèi, huáng zǐ zōng xùn, tè jìn zuǒ wèi shàng jiàng jūn, fēng liáng wáng ér zōng ràng yì bài zuǒ xiāo wèi shàng jiàng jūn, fēng yān guó gōng. hòu shí rì ér shì zōng bēng, liáng wáng jí wèi, shì wèi gōng huáng dì. qí nián bā yuè, zōng ràng gēng míng xī ràng, fēng cáo wáng. xī jǐn xī huì jiē qián wèi fēng jué, suì bài xī jǐn yòu wǔ wèi dà jiàng jūn, fēng jì wáng xī huì zuǒ lǐng jūn wèi dà jiàng jūn, qí wáng. huáng cháo qián dé èr nián shí yuè, xī jǐn zú. xī ràng xī huì, bù zhī qí suǒ zhōng.
六年,北复三关,遇疾,还京师。六月癸未,皇子宗训,特进左卫上将军,封 梁王;而宗让亦拜左骁卫上将军,封燕国公。后十日而世宗崩,梁王即位,是为恭 皇帝。其年八月,宗让更名熙让,封曹王。熙谨、熙诲皆前未封爵,遂拜熙谨右武 卫大将军,封纪王;熙诲左领军卫大将军,蕲王。皇朝乾德二年十月,熙谨卒。熙 让、熙诲,不知其所终。
wū hū! zhì gōng, tiān xià zhī suǒ gòng yě. qí shì fēi qǔ zhí zhī jì, suī fù ài qí zi, yì huò yǒu suǒ bù dé sī yān. dāng zhōu tài zǔ jǔ bīng yú wèi, hàn qiǎn liú zhū zhū qí jiā zú yú jīng shī, kù dú bèi zhì hòu tài zǔ rù lì, qiǎn rén zé zhū, zhū cí bù qū, tài zǔ suī shēn hèn zhī, rán yǐ zhū cí zhí, zhōng bù jí qí jiā yě. jí zhuī fēng qī zǐ zhī bèi shā zhě, qí yán shēn zì yǐn tòng zhī ér yǐ, bù gǎn yǒu fēi hàn zhī cí yān, gài zhī qí qū zài jǐ yě. gù lüè cún qí cí, yǐ jiàn zhōu zhī yǒu kuì yú qí xīn zhě yǐ!
呜呼!至公,天下之所共也。其是非曲直之际,虽父爱其子,亦或有所不得私 焉。当周太祖举兵于魏,汉遣刘铢诛其家族于京师,酷毒备至;后太祖入立,遣人 责铢,铢辞不屈,太祖虽深恨之,然以铢辞直,终不及其家也。及追封妻子之被杀 者,其言深自隐痛之而已,不敢有非汉之辞焉,盖知其曲在己也。故略存其辞,以 见周之有愧于其心者矣!