xíng fàn zhèng, jīn xī měi, gōng yě qiǎo, huǒ qí dé, pōu xíng ér mò yé yǐ. rán ér bù bō tuō, bù dǐ lì, zé bù kě yǐ duàn shéng. bō tuō zhī, dǐ lì zhī, zé lí pán yú, wěn niú mǎ, hū rán ěr. bǐ guó zhě, yì qiáng guó zhī pōu xíng yǐ. rán ér bù jiào huì, bù diào yī, zé rù bù kě yǐ shǒu, chū bù kě yǐ zhàn. jiào huì zhī, diào yī zhī, zé bīng jìn chéng gù, dí guó bù gǎn yīng yě. bǐ guó zhě yì yǒu dǐ lì, lǐ yì jié zòu shì yě. gù rén zhī mìng zài tiān, guó zhī mìng zài lǐ. rén jūn zhě, lóng lǐ zūn xián ér wáng, zhòng fǎ ài mín ér bà, hǎo lì duō zhà ér wēi, quán móu qīng fù yōu xiǎn ér wáng.
刑范正,金錫美,工冶巧,火齊得,剖刑而莫邪已。然而不剝脫,不砥厲,則不可以斷繩。剝脫之,砥厲之,則劙盤盂,刎牛馬,忽然耳。彼國者,亦強國之剖刑已。然而不教誨,不調一,則入不可以守,出不可以戰。教誨之,調一之,則兵勁城固,敵國不敢嬰也。彼國者亦有砥厲,禮義節奏是也。故人之命在天,國之命在禮。人君者,隆禮尊賢而王,重法愛民而霸,好利多詐而危,權謀傾覆幽險而亡。
wēi yǒu sān: yǒu dào dé zhī wēi zhě, yǒu bào chá zhī wēi zhě, yǒu kuáng wàng zhī wēi zhě cǐ sān wēi zhě, bù kě bù shú chá yě. lǐ yì zé xiū, fēn yì zé míng, jǔ cuò zé shí, ài lì zé xíng. rú shì, bǎi xìng guì zhī rú dì, gāo zhī rú tiān, qīn zhī rú fù mǔ, wèi zhī rú shén míng. gù shǎng bù yòng ér mín quàn, fá bù yòng ér wēi xíng, fū shì zhī wèi dào dé zhī wēi. lǐ lè zé bù xiū, fēn yì zé bù míng, jǔ cuò zé bù shí, ài lì zé bù xíng rán ér qí jìn bào yě chá, qí zhū bù fú yě shěn, qí xíng fá zhòng ér xìn, qí zhū shā měng ér bì, yǎn rán ér léi jī zhī, rú qiáng yàn zhī. rú shì, bǎi xìng jié zé zhì wèi, yíng zé áo shàng, zhí jū zé zuì jù, dé jiān zé sàn, dí zhōng zé duó, fēi jié zhī yǐ xíng yì, fēi zhèn zhī yǐ zhū shā, zé wú yǐ yǒu qí xià, fū shì zhī wèi bào chá zhī wēi. wú ài rén zhī xīn, wú lì rén zhī shì, ér rì wèi luàn rén zhī dào, bǎi xìng huān áo, zé cóng ér zhí fù zhī, xíng zhuó zhī, bù hé rén xīn. rú shì, xià bǐ zhōu bì kuì yǐ lí shàng yǐ, qīng fù miè wáng, kě lì ér dài yě, fū shì zhī wèi kuáng wàng zhī wēi. cǐ sān wēi zhě, bù kě bù shú chá yě. dào dé zhī wēi chéng hū ān qiáng, bào chá zhī wēi chéng hū wēi ruò, kuáng wàng zhī wēi chéng hū miè wáng yě.
威有三:有道德之威者,有暴察之威者,有狂妄之威者--此三威者,不可不孰察也。禮義則修,分義則明,舉錯則時,愛利則形。如是,百姓貴之如帝,高之如天,親之如父母,畏之如神明。故賞不用而民勸,罰不用而威行,夫是之謂道德之威。禮樂則不修,分義則不明,舉錯則不時,愛利則不形;然而其禁暴也察,其誅不服也審,其刑罰重而信,其誅殺猛而必,黭然而雷擊之,如牆厭之。如是,百姓劫則致畏,嬴則敖上,執拘則[最]聚,得間則散,敵中則奪,非劫之以形埶,非振之以誅殺,則無以有其下,夫是之謂暴察之威。無愛人之心,無利人之事,而日為亂人之道,百姓讙敖,則從而執縛之,刑灼之,不和人心。如是,下比周賁潰以離上矣,傾覆滅亡,可立而待也,夫是之謂狂妄之威。--此三威者,不可不孰察也。道德之威成乎安強,暴察之威成乎危弱,狂妄之威成乎滅亡也。
gōng sūn zǐ yuē: zi fā jiāng xī fá cài, kè cài, huò cài hóu, guī zhì mìng yuē: cài hóu fèng qí shè jì, ér guī zhī chǔ shě shǔ èr sān zi ér zhì qí dì. jì, chǔ fā qí shǎng, zi fā cí yuē: fā jiè bù lìng ér dí tuì, shì zhǔ wēi yě xǐ jǔ xiāng gōng ér dí tuì, shì jiāng wēi yě hé zhàn yòng lì ér dí tuì, shì zhòng wēi yě. chén shě bù yí yǐ zhòng wēi shòu shǎng.
公孫子曰:子發將西伐蔡,克蔡,獲蔡侯,歸致命曰:「蔡侯奉其社稷,而歸之楚;舍屬二三子而治其地。」既,楚發其賞,子發辭曰:「發誡布令而敵退,是主威也;徙舉相攻而敵退,是將威也;合戰用力而敵退,是眾威也。臣舍不宜以眾威受賞。」
jī zhī yuē: zi fā zhī zhì mìng yě gōng, qí cí shǎng yě gù. fū shàng xián shǐ néng, shǎng yǒu gōng, fá yǒu zuì, fēi dú yī rén wèi zhī yě, bǐ xiān wáng zhī dào yě, yī rén zhī běn yě, shàn shàn è è zhī yīng yě, zhì bì yóu zhī, gǔ jīn yī yě. gǔ zhě míng zhǔ zhī jǔ dà shì, lì dà gōng yě, dà shì yǐ bó, dà gōng yǐ lì, zé jūn xiǎng qí chéng, qún chén xiǎng qí gōng, shì dài fū yì jué, guān rén yì zhì, shù rén yì lù. shì yǐ wèi shàn zhě quàn, wèi bù shàn zhě jǔ, shàng xià yī xīn, sān jūn tóng lì, shì yǐ bǎi shì chéng, ér gōng míng dà yě. jīn zi fā dú bù rán: fǎn xiān wáng zhī dào, luàn chǔ guó zhī fǎ, duò xìng gōng zhī chén, chǐ shòu shǎng zhī shǔ, wú lù hū zú dǎng, ér yì bēi qí hòu shì, àn dú yǐ wèi sī lián, qǐ bù guò shén yǐ zāi! gù yuē: zi fā zhī zhì mìng yě gōng, qí cí shǎng yě gù.
譏之曰:子發之致命也恭,其辭賞也固。夫尚賢使能,賞有功,罰有罪,非獨一人為之也,彼先王之道也,一人之本也,善善惡惡之應也,治必由之,古今一也。古者明主之舉大事,立大功也,大事已博,大功已立,則君享其成,群臣享其功,士大夫益爵,官人益秩,庶人益祿。是以為善者勸,為不善者沮,上下一心,三軍同力,是以百事成,而功名大也。今子發獨不然:反先王之道,亂楚國之法,墮興功之臣,恥受賞之屬,無僇乎族黨,而抑卑其後世,案獨以為私廉,豈不過甚矣哉!故曰:子發之致命也恭,其辭賞也固。
xún qīng zi shuō qí xiāng yuē: chù shèng rén zhī yì, xíng shèng rén zhī dào, tiān xià mò fèn, tāng wǔ shì yě. chù shèng rén zhī yì, bù yǐ shèng rén zhī dào, hòu yú yǒu tiān xià zhī yì, suǒ wèi pǐ fū bù kě de yě, jié zhòu shì yě. rán zé dé shèng rén zhī yì zhě, qí bù rú shèng rén zhī dào yuǎn yǐ! fū zhǔ xiāng zhě, shèng rén yǐ yì yě, shì wèi shì, fēi wèi fēi, néng wèi néng, bù néng wèi bù néng, bìng jǐ zhī sī yù, bì yǐ dào, fū gōng dào tōng yì zhī kě yǐ xiāng jiān róng zhě, shì shèng rén zhī dào yě. jīn xiāng guó shàng zé dé zhuān zhǔ, xià zé dé zhuān guó, xiāng guó zhī yú shèng rén zhī yì, dǎn yǒu zhī yǐ. rán zé hú bù qū cǐ shèng rén zhī yì, fù shèng rén zhī dào, qiú rén hòu míng tōng zhī jūn zǐ ér tuō wáng yān, yǔ zhī cān guó zhèng, zhèng shì fēi! rú shì, zé guó shú gǎn bù wèi yì yǐ! jūn chén shàng xià, guì jiàn zhǎng shǎo, zhì yú shù rén, mò bù wèi yì, zé tiān xià shú bù yù hé yì yǐ! xián shì yuàn xiāng guó zhī cháo, néng shì yuàn xiāng guó zhī guān, hǎo lì zhī mín mò bù yuàn yǐ qí wèi guī, shì yì tiān xià yě. xiāng guó shě shì ér bù wèi, àn zhí wèi shì shì sú zhī suǒ yǐ wèi, zé nǚ zhǔ luàn zhī gōng, zhà chén luàn zhī cháo, tān lì luàn zhī guān, zhòng shù bǎi xìng jiē yǐ zhēng duó tān lì wèi sú, hé ruò shì ér kě yǐ chí guó hū? jīn jù chǔ xiàn wú qián, dà yàn yú qiú wú hòu, jìn wèi gōu wú yòu, xī rǎng zhī bù jué ruò shéng, chǔ rén zé nǎi yǒu xiāng bì kāi yáng yǐ lín wú zuǒ, shì yī guó zuò móu, zé sān guó bì qǐ ér chéng wǒ. rú shì, zé qí bì duàn ér wèi sì sān, guó ruò jiǎ chéng rán ěr, bì wèi tiān xià dà xiào. hé ruò liǎng zhě shú zú wèi yě! fū jié zhòu, shèng wáng zhī hòu zi sūn yě, yǒu tiān xià zhě zhī shì yě, yì jí zhī suǒ cún, tiān xià zhī zōng shì yě, tǔ dì zhī dà, fēng nèi qiān lǐ, rén zhī zhòng shù yǐ yì wàn, é ér tiān xià tì rán jǔ qù jié zhòu ér bēn tāng wǔ, fǎn rán jǔ è jié zhòu ér guì tāng wǔ. shì hé yě? fū jié zhòu hé shī? ér tāng wǔ hé de yě? yuē: shì wú tā gù yān, jié zhòu zhě shàn wèi rén suǒ è yě, ér tāng wǔ zhě shàn wèi rén suǒ hǎo yě. rén zhī suǒ è hé yě? yuē: wū màn zhēng duó tān lì shì yě. rén zhī suǒ hǎo zhě hé yě? yuē: lǐ yì cí ràng zhōng xìn shì yě. jīn jūn rén zhě, pì chēng bǐ fāng zé yù zì bìng hū tāng wǔ, ruò qí suǒ yǐ tǒng zhī, zé wú yǐ yì yú jié zhòu, ér qiú yǒu tāng wǔ zhī gōng míng, kě hū? gù fán dé shèng zhě, bì yǔ rén yě fán dé rén zhě, bì yǔ dào yě. dào yě zhě, hé yě? lǐ yì cí ràng zhōng xìn shì yě. gù zì sì wǔ wàn ér wǎng zhě, qiáng shèng fēi zhòng zhī lì yě, lóng zài xìn yǐ. zì shù bǎi lǐ ér wǎng zhě, ān gù fēi dà zhī lì yě, lóng zài xiū zhèng yǐ. jīn yǐ yǒu shù wàn zhī zhòng zhě yě, táo dàn bǐ zhōu yǐ zhēng yǔ yǐ yǒu shù bǎi lǐ zhī guó zhě yě, wū màn tū dào yǐ zhēng dì rán zé shì qì jǐ zhī suǒ ān qiáng, ér zhēng jǐ zhī suǒ yǐ wēi ruò yě sǔn jǐ zhī suǒ bù zú, yǐ zhòng jǐ zhī suǒ yǒu yú. ruò shì qí bèi móu yě, ér qiú yǒu tāng wǔ zhī gōng míng, kě hū! pì zhī, shì yóu fú ér shì tiān, jiù jīng ér yǐn qí zú yě. shuō bì bù xíng yǐ, yù wù ér yù yuǎn. wèi rén chén zhě, bù xù jǐ xíng zhī bù xíng, gǒu dé lì ér yǐ yǐ, shì qú chōng rù xué ér qiú lì yě, shì rén rén zhī suǒ xiū ér bù wèi yě. gù rén mò guì hū shēng, mò lè hū ān suǒ yǐ yǎng shēng ān lè zhě, mò dà hū lǐ yì. rén zhī guì shēng lè ān ér qì lǐ yì, pì zhī, shì yóu yù shòu ér mò jǐng yě, yú mò dà yān. gù jūn rén zhě, ài mín ér ān, hǎo shì ér róng, liǎng zhě wáng yī yān ér wáng. shī yuē: jià rén wéi fān, dà shī wéi yuán. cǐ zhī wèi yě.
荀卿子說齊相曰:處勝人之埶,行勝人之道,天下莫忿,湯武是也。處勝人之埶,不以勝人之道,厚於有天下之埶,索為匹夫不可得也,桀紂是也。然則得勝人之埶者,其不如勝人之道遠矣!夫主相者,勝人以埶也,是為是,非為非,能為能,不能為不能,並己之私慾,必以道,夫公道通義之可以相兼容者,是勝人之道也。今相國上則得專主,下則得專國,相國之於勝人之埶,亶有之矣。然則胡不驅此勝人之埶,赴勝人之道,求仁厚明通之君子而托王焉,與之參國政,正是非!如是,則國孰敢不為義矣!君臣上下,貴賤長少,至於庶人,莫不為義,則天下孰不欲合義矣!賢士願相國之朝,能士願相國之官,好利之民莫不願以齊為歸,是一天下也。相國舍是而不為,案直為是世俗之所以為,則女主亂之宮,詐臣亂之朝,貪吏亂之官,眾庶百姓皆以爭奪貪利為俗,曷若是而可以持國乎?今巨楚縣吾前,大燕(魚酋)吾後,勁魏鈎吾右,西壤之不絕若繩,楚人則乃有襄賁開陽以臨吾左,是一國作謀,則三國必起而乘我。如是,則齊必斷而為四、三,國若假城然耳,必為天下大笑。曷若兩者孰足為也!夫桀紂,聖王之後子孫也,有天下者之世也,埶籍之所存,天下之宗室也,土地之大,封內千里,人之眾數以億萬,俄而天下倜然舉去桀紂而奔湯武,反然舉惡桀紂而貴湯武。是何也?夫桀紂何失?而湯武何得也?曰:是無它故焉,桀紂者善為人所惡也,而湯武者善為人所好也。人之所惡何也?曰:污漫、爭奪、貪利是也。人之所好者何也?曰:禮義、辭讓、忠信是也。今君人者,譬稱比方則欲自並乎湯武,若其所以統之,則無以異於桀紂,而求有湯武之功名,可乎?故凡得勝者,必與人也;凡得人者,必與道也。道也者,何也?禮義、辭讓、忠信是也。故自四五萬而往者,強勝非眾之力也,隆在信矣。自數百里而往者,安固非大之力也,隆在修政矣。今已有數萬之眾者也,陶誕比周以爭與;已有數百里之國者也,污漫突盜以爭地;然則是棄己之所安強,而爭己之所以危弱也;損己之所不足,以重己之所有餘。若是其悖繆也,而求有湯武之功名,可乎!辟之,是猶伏而咶天,救經而引其足也。說必不行矣,愈務而愈遠。為人臣者,不恤己行之不行,苟得利而已矣,是渠衝入穴而求利也,是仁人之所羞而不為也。故人莫貴乎生,莫樂乎安;所以養生安樂者,莫大乎禮義。人知貴生樂安而棄禮義,辟之,是猶欲壽而歾頸也,愚莫大焉。故君人者,愛民而安,好士而榮,兩者亡一焉而亡。詩曰:「價人維藩,大師維垣。」此之謂也。
lì shù zhǐ, yì shù xíng, hé wèi yě? yuē: qín zhī wèi yě. wēi qiáng hū tāng wǔ, guǎng dà hū shùn yǔ, rán ér yōu huàn bù kě shèng xiào yě. xǐ xǐ rán cháng kǒng tiān xià zhī yī hé ér yà jǐ yě, cǐ suǒ wèi lì shù zhǐ yě. hé wèi hū wēi qiáng hū tāng wǔ? tāng wǔ yě zhě, nǎi néng shǐ shuō jǐ zhě shǐ ěr. jīn chǔ fù sǐ yān, guó jǔ yān, fù sān wáng zhī miào, ér pì yú chén cài zhī jiān, shì kě sī jiān, àn yù shàn qí jìng ér yǐ dǎo qín zhī fù, rán ér qín shǐ zuǒ àn zuǒ, shǐ yòu àn yòu, shì nǎi shǐ chóu rén yì yě cǐ suǒ wèi wēi qiáng hū tāng wǔ yě. hé wèi guǎng dà hū shùn yǔ yě? yuē: gǔ zhě bǎi wáng zhī yì tiān xià, chén zhū hóu yě, wèi yǒu guò fēng nèi qiān lǐ zhě yě. jīn qín nán nǎi yǒu shā xiàn yǔ jù, shì nǎi jiāng nán yě. běi yǔ hú háo wèi lín, xī yǒu bā róng, dōng zài chǔ zhě nǎi jiè yú qí, zài hán zhě yú cháng shān nǎi yǒu lín lǜ, zài wèi zhě nǎi jù yǔ jīn jí qù dà liáng bǎi yǒu èr shí lǐ ěr! qí zài zhào zhě shàn rán yǒu líng ér jù sōng bǎi zhī sāi, fù xī hǎi ér gù cháng shān, shì dì biàn tiān xià yě. wēi dòng hǎi nèi, qiáng dài zhōng guó, rán ér yōu huàn bù kě shèng xiào yě, xǐ xǐ rán cháng kǒng tiān xià zhī yī hé ér yà jǐ yě cǐ suǒ wèi guǎng dà hū shùn yǔ yě. rán zé nài hé? yuē: jié wēi fǎn wén, àn yòng fū duān chéng xìn quán zhī jūn zǐ zhì tiān xià yān, yīn yǔ zhī cān guó zhèng, zhèng shì fēi, zhì qū zhí, tīng xián yáng, shùn zhě cuò zhī, bù shùn zhě ér hòu zhū zhī. ruò shì, zé bīng bù fù chū yú sài wài, ér lìng xíng yú tiān xià yǐ. ruò shì, zé suī wèi zhī zhú míng táng yú sài wài ér cháo zhū hóu, dài kě yǐ. jiǎ jīn zhī shì, yì dì bù rú yì xìn zhī wù yě.
力術止,義術行,曷謂也?曰:秦之謂也。威強乎湯武,廣大乎舜禹,然而憂患不可勝校也。諰諰然常恐天下之一合而軋己也,此所謂力術止也。曷謂乎威強乎湯武?湯武也者,乃能使說己者使耳。今楚、父死焉,國舉焉,負三王之廟,而辟於陳蔡之間,視可司間,案欲剡其脛而以蹈秦之腹,然而秦使左案左,使右案右,是乃使讎人役也;此所謂威強乎湯武也。曷謂廣大乎舜禹也?曰:古者百王之一天下,臣諸侯也,未有過封內千里者也。今秦南乃有沙羡與俱,是乃江南也。北與胡貉為鄰,西有巴戎,東在楚者乃界於齊,在韓者踰常山乃有臨慮,在魏者乃據圉津--即去大梁百有二十里耳!其在趙者剡然有苓而據松柏之塞,負西海而固常山,是地遍天下也。威動海內,強殆中國,然而憂患不可勝校也,諰諰然常恐天下之一合而軋己也;此所謂廣大乎舜禹也。然則奈何?曰:節威反文,案用夫端誠信全之君子治天下焉,因與之參國政,正是非,治曲直,聽咸陽,順者錯之,不順者而後誅之。若是,則兵不復出於塞外,而令行於天下矣。若是,則雖為之築明堂於塞外而朝諸侯,殆可矣。假今之世,益地不如益信之務也。
yīng hóu wèn sūn qīng zǐ yuē: rù qín hé jiàn?
應侯問孫卿子曰:入秦何見?
sūn qīng zǐ yuē: qí gù sāi xiǎn, xíng yì biàn, shān lín chuān gǔ měi, tiān cái zhī lì duō, shì xíng shèng yě. rù jìng, guān qí fēng sú, qí bǎi xìng pǔ, qí shēng lè bù liú wū, qí fú bù tiāo, shén wèi yǒu sī ér shùn, gǔ zhī mín yě. jí dū yì guān fǔ, qí bǎi lì sù rán, mò bù gōng jiǎn dūn jìng zhōng xìn ér bù hù, gǔ zhī lì yě. rù qí guó, guān qí shì dài fū, chū yú qí mén, rù yú gōng mén chū yú gōng mén, guī yú qí jiā, wú yǒu sī shì yě bù bǐ zhōu, bù péng dǎng, tì rán mò bù míng tōng ér gōng yě, gǔ zhī shì dài fū yě. guān qí cháo tíng, qí cháo xián, tīng jué bǎi shì bù liú, tián rán rú wú zhì zhě, gǔ zhī cháo yě. gù sì shì yǒu shèng, fēi xìng yě, shù yě. shì suǒ jiàn yě. gù yuē: yì ér zhì, yuē ér xiáng, bù fán ér gōng, zhì zhī zhì yě, qín lèi zhī yǐ. suī rán, zé yǒu qí xǐ yǐ. jiān shì shù jù zhě ér jǐn yǒu zhī, rán ér xiàn zhī yǐ wáng zhě zhī gōng míng, zé tì tì rán qí bù jí yuǎn yǐ! shì hé yě? zé qí dài wú rú xié! gù yuē cuì ér wáng, bó ér bà, wú yī yān ér wáng. cǐ yì qín zhī suǒ duǎn yě.
孫卿子曰:其固塞險,形埶便,山林川谷美,天材之利多,是形勝也。入境,觀其風俗,其百姓朴,其聲樂不流污,其服不佻,甚畏有司而順,古之民也。及都邑官府,其百吏肅然,莫不恭儉、敦敬、忠信而不楛,古之吏也。入其國,觀其士大夫,出於其門,入於公門;出於公門,歸於其家,無有私事也;不比周,不朋黨,倜然莫不明通而公也,古之士大夫也。觀其朝廷,其朝閒,聽決百事不留,恬然如無治者,古之朝也。故四世有勝,非幸也,數也。是所見也。故曰:佚而治,約而詳,不煩而功,治之至也,秦類之矣。雖然,則有其諰矣。兼是數具者而盡有之,然而縣之以王者之功名,則倜倜然其不及遠矣!是何也?則其殆無儒邪!故曰粹而王,駁而霸,無一焉而亡。此亦秦之所短也。
jī wēi: yuè bù shèng rì, shí bù shèng yuè, suì bù shèng shí. fán rén hǎo áo màn xiǎo shì, dà shì zhì rán hòu xìng zhī wù zhī, rú shì, zé cháng bù shèng fū dūn bǐ yú xiǎo shì zhě yǐ. shì hé yě? zé xiǎo shì zhī zhì yě shù, qí xiàn rì yě bó, qí wèi jī yě dà dà shì zhī zhì yě xī, qí xiàn rì yě qiǎn, qí wèi jī yě xiǎo. gù shàn rì zhě wáng, shàn shí zhě bà, bǔ lòu zhě wēi, dà huāng zhě wáng. gù wáng zhě jìng rì, bà zhě jìng shí, jǐn cún zhī guó wēi ér hòu qī zhī. wáng guó zhì wáng ér hòu zhī wáng, zhì sǐ ér hòu zhī sǐ, wáng guó zhī huò bài, bù kě shèng huǐ yě. bà zhě zhī shàn zhù yān, kě yǐ shí tuō yě wáng zhě zhī gōng míng, bù kě shèng rì zhì yě. cái wù huò bǎo yǐ dà wèi zhòng, zhèng jiào gōng míng fǎn shì néng jī wēi zhě sù chéng. shī yuē: dé yóu rú máo, mín xiān kè jǔ zhī. cǐ zhī wèi yě.
積微:月不勝日,時不勝月,歲不勝時。凡人好敖慢小事,大事至然後興之務之,如是,則常不勝夫敦比於小事者矣。是何也?則小事之至也數,其縣日也博,其為積也大;大事之至也希,其縣日也淺,其為積也小。故善日者王,善時者霸,補漏者危,大荒者亡。故王者敬日,霸者敬時,僅存之國危而後戚之。亡國至亡而後知亡,至死而後知死,亡國之禍敗,不可勝悔也。霸者之善箸焉,可以時托也;王者之功名,不可勝日誌也。財物貨寶以大為重,政教功名反是--能積微者速成。詩曰:「德輶如毛,民鮮克舉之。」此之謂也。
fán jiān rén zhī suǒ yǐ qǐ zhě, yǐ shàng zhī bù guì yì, bù jìng yì yě. fū yì zhě, suǒ yǐ xiàn jìn rén zhī wèi è yǔ jiān zhě yě. jīn shàng bù guì yì, bù jìng yì, rú shì, zé tiān xià zhī rén bǎi xìng, jiē yǒu qì yì zhī zhì, ér yǒu qū jiān zhī xīn yǐ, cǐ jiān rén zhī suǒ yǐ qǐ yě. qiě shàng zhě xià zhī shī yě, fū xià zhī hé shàng, pì zhī yóu xiǎng zhī yīng shēng, yǐng zhī xiàng xíng yě. gù wèi rén shàng zhě, bù kě bù shùn yě. fū yì zhě, nèi jié yú rén, ér wài jié yú wàn wù zhě yě shàng ān yú zhǔ, ér xià diào yú mín zhě yě nèi wài shàng xià jié zhě, yì zhī qíng yě. rán zé fán wèi tiān xià zhī yào, yì wèi běn, ér xìn cì zhī. gǔ zhě yǔ tāng běn yì wù xìn ér tiān xià zhì, jié zhòu qì yì bèi xìn ér tiān xià luàn. gù wèi rén shàng zhě, bì jiāng shèn lǐ yì, wù zhōng xìn, rán hòu kě. cǐ jūn rén zhě zhī dà běn yě. táng shàng bù fèn, zé jiāo cǎo bù zhān kuàng yún bái rèn gǎn hū xiōng, zé mù bù jiàn liú shǐ bá jǐ jiā hū shǒu, zé shí zhǐ bù cí duàn fēi bù yǐ cǐ wèi wù yě, jí yǎng huǎn jí zhī yǒu xiāng xiān zhě yě.
凡奸人之所以起者,以上之不貴義,不敬義也。夫義者,所以限禁人之為惡與奸者也。今上不貴義,不敬義,如是,則天下之人百姓,皆有棄義之志,而有趨奸之心矣,此奸人之所以起也。且上者下之師也,夫下之和上,譬之猶響之應聲,影之像形也。故為人上者,不可不順也。夫義者,內節於人,而外節於萬物者也;上安於主,而下調於民者也;內外上下節者,義之情也。然則凡為天下之要,義為本,而信次之。古者禹湯本義務信而天下治,桀紂棄義倍信而天下亂。故為人上者,必將慎禮義,務忠信,然後可。此君人者之大本也。堂上不糞,則郊草不瞻曠芸;白刃扞乎胸,則目不見流矢;拔戟加乎首,則十指不辭斷;非不以此為務也,疾養緩急之有相先者也。