èr shí sì rì yú chū yù xíng, ǒu rù fǔ zhì guān jìng tú, chū mén, zuǒ yǒu sì, zhōng èr rú guān zhě, wèn tú zhì, yǐ yǒu bǎn kě shuā duì. yú cí yǐ bù néng dài. yǐ ér yuē: yǒu yī shuā ér wèi dīng zhě, zài chéng wài jiā zhōng. suǒ qián sì bǎi, yú yǔ zhī guò bàn. jì yòu yuē: xū hòu míng chén nǎi dé. yú bù dé yǐ, gū hòu zhī.
二十四日余初欲行，偶入府治觀境圖，出門，左有肆，中二儒冠者，問《圖》、《志》，以有版可刷對。余辭以不能待。已而曰：「有一刷而未釘者，在城外家中。」索錢四百，余予之過半。既又曰：「須候明晨乃得。」余不得已，姑候之。

wén bā jǐng zhōng yǒu běi xī hán dòng zài dōng mén wài běi shān zhī xià, běi xī shuǐ suǒ cóng chū yě, yīn dú bù wǎng tàn zhī. biàn xún tǔ rén, mò yǒu shí zhě, suì hái. bù chéng nèi hòu jiē, rù rú xué chéng huáng zhū miào. xià wǔ hái yù zuò jì. shì rì qíng ér yǒu fēng. chéng zhōng shì sì, yǔ guǎng xī fǔ xiāng sì. mài lì zhě, yǐ huǒ zhì ér mài zhī.
聞八景中有「北溪寒洞」在東門外北山之下，北溪水所從出也，因獨步往探之。遍詢土人，莫有識者，遂還。步城內后街，入儒學城隍諸廟。下午還寓作記。是日晴而有風。城中市肆，與廣西府相似。賣栗者，以火炙而賣之。

èr shí wǔ rì chén qǐ, wǎng suǒ zhì. qí rén chū wèi èr běn, jì ér yǐ wèi dīng zhě lái, zhǐ dé shàng cè, ér réng shǎo qí bàn.
二十五日晨起，往索《志》。其人初謂二本，既而以未釘者來，止得上冊，而仍少其半。

yú lüè guān zhī, zhī qí bù quán, kǎo suǒ wèi ā jiāo hé xī zhī xià liú, suǒ zài yì zhèng yǔ yī tǒng zhì tóng, wéi xīn zēng suǒ wèi fèng wú shān shuāng lóng tán zhī lèi ér yǐ. nǎi bì hái zhī, suǒ qí yuán jià. suì fàn ér xíng.
余略觀之，知其不全，考所謂阿交合溪之下流，所載亦正與《一統志》同，惟新增所謂鳳梧山、雙龍潭之類而已。乃畀還之，索其原價。遂飯而行。

chū xī mén, jí shàng xī shān, jùn shén. wǔ lǐ, wēi yí niè qí dǐng, zé yóu fēi dà lóng zhī jí yě. qí jí shàng gé yī wù, xī nán zì guǒ mǎ shān huán jiè ér běi, nǎi dōng dù ér wèi yuè hú, cóng qí běi dù zhī ào, yòu nán zǒu yī zhī. héng zhàng yú dōng, jí cǐ shān yě.
出西門，即上西山，峻甚。五里，逶迤躡其頂，則猶非大龍之脊也。其脊尚隔一塢，西南自果馬山環界而北，乃東度而為月狐，從其北度之坳，又南走一支。橫障於東，即此山也。

zhì chēng wèi yǐn dú shān, wèi shān xià yǒu quán wèi yǐn dú quán.
《志》稱為隱毒山，謂山下有泉為隱毒泉。

gài shì shān zhī xī, yǔ lǎo lóng jiā ér zhōng wā, nèi chéng hǎi zǐ, jiào nán hǎi zǐ pō zhǎng ér shēn shì shān zhī dōng, yǒu quán èr pài, yī chū yú běi, jīn míng wèi běi xī.
蓋是山之西，與老龍夾而中窪，內成海子，較南海子頗長而深；是山之東，有泉二派，一出於北，今名為北溪。

yī chū yú nán, tuō shù zì ér shì shān shí nán běi jù shǔ yú dà jí yān. yóu qí xī xiàng xī nán xià, èr lǐ dǐ wù zhōng, yǒu xiǎo kēng zhū wū liú, bù shèn dà yě.
一出於南，（脫數字）而是山實南北俱屬於大脊焉。由其西向西南下，二里抵塢中，有小坑瀦污流，不甚大也。

xī zhì wù yī lǐ bàn, cǎo fáng shù jiān, yǐ nán pō shàng, wèi hēi tǔ pō shào. qián yǒu qí, xī běi yóu wù zhōng xíng, wèi pān jīn wèi suǒ dào xī nán shàng pō wèi zhèng dào. yú nǎi zhì pō yī lǐ, fù nán yú qí gāng, gāng tóu duō yuān jǐng zhōng xiàn, cǎo mǎng yì zhī, huò yǒu wén shuǐ shēng chán chán zhě. yuè gāng nán xíng èr lǐ yú, nǎi xià pō. suì yǔ xī hǎi zǐ yù qí shuǐ chéng bì shēn hóng, zhí shù dōng shān zhī lù. lù jì nán lín shuǐ méi, suì dōng zhé ér xún shān lù xíng.
西陟塢一里半，草房數間，倚南坡上，為黑土坡哨。前有岐，西北由塢中行，為潘、金、魏所道；西南上坡為正道。余乃陟坡一里，復南逾其岡，岡頭多眢井中陷，草莽翳之，或有聞水聲潺潺者。越岡南行二里余，乃下坡。遂與西海子遇；其水澄碧深泓，直漱東山之麓。路既南臨水湄，遂東折而循山麓行。

nán xiàng èr lǐ, jiàn qí shuǐ wāng wāng běi zhuǎn, huán suǒ yú yuān jǐng zhī gāng, nán dǐ hǎi gāng, dōng bī shān lù, ér xī bīn suǒ jù yān. gài wéi xī běi èr miàn, dà jí huán bào, kě yīn quán wèi tián, ér sān suǒ tún tuō zhī, suǒ wèi pān suǒ jīn suǒ wèi suǒ yě.
南向二里，見其水汪汪北轉，環所逾眢井之岡，南抵海岡，東逼山麓，而西瀕所聚焉。蓋惟西北二面，大脊環抱，可因泉為田，而三所屯托之，所謂潘所、金所、魏所也。

nǎi tǔ guān sān xìng.
乃土官三姓。

sān suǒ zài hǎi zǐ xī, yǔ yú suǒ xún shān lù, gé shuǐ xiàng wàng. shì shuǐ yī míng qīng hǎi zǐ, yī wèi zhī chē hú, shuǐ bīn shān lù, qīng chè kě ài, rán hé shí zhōng yǒu qiǎn chù, kě jìng ér nán yě.
三所在海子西，與余所循山麓，隔水相望。是水一名清海子，一謂之車湖，水瀕山麓，清澈可愛，然涸時中有淺處，可徑而南也。

jīn zhū shān gāng zhī kàn qí jiān, hú shuǐ yū zhé huí bào, bù chì shù shí lǐ.
今諸山岡支瞰其間，湖水紆折回抱，不啻數十里。

yī tǒng zhì wèi sì wéi jiē shān zhě shì wèi zhōu guǎng sì lǐ, zé bù zhǐ yān, xiǎng cóng qí hé shí yán yě. yòu nán yī lǐ, dōng yú yī kàn shuǐ zhī gāng, yòu zhì shù shuǐ zhī pō, nán xiàng yī lǐ, hǎi zǐ nán jǐn, suì xī nán yú gāng ér xíng. gāng bù shèn jùn, ér héng jiè yú dōng xī liǎng jiè zhī jiān, jiē guǎng pō màn yǎn. yóu qí shàng nán xíng sì lǐ, shāo nán xià, hū wén shuǐ shēng, yǐ yǒu xì liú zì gāng xī xiá zhuì gōu ér nán yǐ. yǒu shù jiā zài xī shān xià, yuē huā qìng shào. shǐ zhī qí gāng zì xī jiè lǎo jí dù mài, ér dōng zhì wèi dōng jiè, běi zǒu ér lián shǔ yú fèng wú zhī xī ào, shì wèi yǐn dú shān, zhōng huán dà wā, ér qīng hǎi zǐ zhū yān nán zǒu mián sǒng yú hé kǒu zhī běi yá, shì wèi yáo lín shān, qián xié jiāo xī, ér guǒ mǎ shuǐ rù yān. bù zhì cǐ gāng, bù zhī cǐ mài nǎi yóu cǐ yě. yú shì suí shuǐ nán xíng, jiē liǎng jiè zhōng zhī bǎn lǒng, huò shè xī wěi zhī shuǐ, huò yú xī chuí zhī pō, shēng jiàng jù bù shèn gāo shēn, ér tǔ yǎn bù néng shòu shuǐ, jiē bù chéng qí. rán dōng shān wēi yí ér bù jùn, xī shān chóng liè ér zuì xióng, lù shāo jìn dōng shān, ér shuǐ xī sù xī shān ér nán yān, zé huā qìng zhū liú zhī xià xiè yú guǒ mǎ xī zhě, yòu yáng lín zhī yuán yǐ. nán xíng èr shí wǔ lǐ, shǐ yǒu jù luò, yuē yáng jiē zǐ, qí xī jiè shān zhì shì shǐ kāi xiá, zhòng luán liǎng dié, còu liè zhōng yǒu xuán qìng yān. yóu cǐ ér rù. shì wèi guǒ dù mù lǎng, nǎi xún diān zǒu wǔ dìng zhī jiān dào. gài xī jiè dà shān, běi xiàng yī zhī, zì xī nán héng liè dōng běi, qǐ zhàng zuì gāo, rú zhòng gài shàng yōng nán xiàng yī zhī, yì zì xī nán héng liè dōng běi, pái luán shāo shā, rú wài màn xié qiān, suī běi gāo nán xià, ér qí mài shí zì nán ér běi dié, ér zhōng xuán yī qìng wèi cóng báo, wèi zhōng tōng zhī xì yān, shì yuē guǒ mǎ shān ér nán běi zhī shuǐ yóu cǐ fēn yǐ. yáng jiē zǐ jū lú pō jù. yòu yǒu niú jiē zǐ, zài guǒ mǎ xī xī dà shān xià, yǔ yáng jiē zǐ jiē jiā shuǐ zhī shì, jiē mù mì suǒ fēn tún yú cǐ zhě. gài huā qìng ér nán, zhì cǐ shǐ bàng shuǐ wèi chéng ěr. shí fāng xià wǔ, wèn qián tú sù suǒ, bì gǒu jiē zǐ, qù cǐ shàng sān shí lǐ. kǒng xíng bù néng jí, tú rén jiē quàn zhǐ, suì tíng qì nì lǚ, cǎo jì shù zé. bó mù, yǔ yì hū dòng, zhōng yè wén chán chán shēng.
《一統志》謂四圍皆山者是；謂周廣四里，則不止焉，想從其涸時言也。又南一里，東逾一瞰水之岡，又陟漱水之坡，南向一里，海子南盡，遂西南逾岡而行。岡不甚峻，而橫界於東西兩界之間，皆廣坡漫衍。由其上南行四里，稍南下，忽聞水聲，已有細流自岡西峽墜溝而南矣。有數家在西山下，曰花箐哨。始知其岡自西界老脊度脈，而東峙為東界，北走而連屬於鳳梧之西坳，是為隱毒山，中環大窪，而清海子瀦焉；南走綿聳於河口之北崖，是為堯林山，前挾交溪，而果馬水入焉。不陟此岡，不知此脈乃由此也。於是隨水南行，皆兩界中之坂隴，或涉西委之水，或逾西垂之坡，升降俱不甚高深，而土衍不能受水，皆不成畦。然東山逶迤而不峻，西山崇列而最雄，路稍近東山，而水悉溯西山而南焉，則花箐諸流之下泄於果馬溪者，又楊林之源矣。南行二十五里，始有聚落，曰羊街子，其西界山至是始開峽，重巒兩疊，湊列中有懸箐焉。由此而入。是為果渡木朗，乃尋甸走武定之間道。蓋西界大山，北向一支，自西南橫列東北，起嶂最高，如重蓋上擁；南向一支，亦自西南橫列東北，排巒稍殺，如外幔斜騫，雖北高南下，而其脈實自南而北疊，而中懸一箐為叢薄，為中通之隙焉，是曰果馬山；而南北之水由此分矣。羊街子居廬頗聚。又有牛街子，在果馬溪西大山下，與羊街子皆夾水之市，皆木密所分屯於此者。蓋花箐而南，至此始傍水為塍耳。時方下午，問前途宿所，必狗街子，去此尚三十里。恐行不能及，途人皆勸止，遂停憩逆旅，草記數則。薄暮，雨意忽動，中夜聞潺潺聲。

èr shí liù rì chén qǐ, fàn hòu, yǔ shì bù zhǐ, běi fēng niàng hán shū shén.
二十六日晨起，飯後，雨勢不止，北風釀寒殊甚。

dài jiǔ zhī, bù dé yǐ ér xíng. dàn píng pō màn lǒng, jiè dōng xī liǎng jiè zhōng, lù cóng zhōng ér nán, yún qì chōng hán, liǎng shān màn bù kě jiàn, ér hán fēng cóng hòu yōng yǔ ér lái, sǎn bù néng zhī, hán biān fēng cì, liǎng bì jiāng dòng, tòng bù kě rěn. shí lǐ, shāo nán xià, yǒu liú zì dōng zhù yú xī, shǐ dé jiā lù tián qí, gài yáng jiē suī yǒu tián qí, yǐ xī bàng xī shān, tián yǔ lù yóu dōng xī gè bié ěr. dù xī nán, fù shàng pō, èr lǐ, yǒu jù luò pō shèng, zài lù yòu, yuē jiān yì tún. yòu běi yī lǐ bàn, nán gāng dōng zì yáo lín shān zhí jiè ér xī, xī dǐ guǒ mǎ nán shān xià, yǔ guǒ mǎ jiā xī xiāng duì, zhōng zhǐ liú yī xì, zòng guǒ mǎ xī nán qù xī àn zhī dōng shān, zǔ xī bù néng qián, suì běi zhuǎn sù liú zuò huán bì zhuàng. yòu yǒu cūn luò yǐ suǒ huán bì zhōng, dōng yǔ xíng lù xiāng xiàng, xún zhī tǔ rén, yuē guǒ mǎ cūn. cóng cǐ suì shàng nán gāng, píng xíng gāng lǐng èr lǐ, shì wèi xún diān yún nán zhī jiè.
待久之，不得已而行。但平坡漫隴，界東西兩界中，路從中而南，雲氣充寒，兩山漫不可見，而寒風從後擁雨而來，傘不能支，寒砭風刺，兩臂僵凍，痛不可忍。十里，稍南下，有流自東注於西，始得夾路田畦，蓋羊街雖有田畦，以溪傍西山，田與路猶東西各別耳。渡溪南，復上坡，二里，有聚落頗盛，在路右，曰間易屯。又北一里半，南岡東自堯林山直界而西，西抵果馬南山下，與果馬夾溪相對，中止留一隙，縱果馬溪南去；溪岸之東山，阻溪不能前，遂北轉溯流作環臂狀。又有村落倚所環臂中，東與行路相向，詢之土人，曰果馬村。從此遂上南岡，平行岡嶺二里，是為尋甸、雲南之界。

gài qí lǐng suī bù shèn chóng, zì nán jiè héng gèn zhí còu xī fēng, yuē shí yú lǐ, héng ruò mén yù, píng ruò dǔ qiáng, běi shǔ xún diān, nán shǔ sōng míng, yóu cǐ jí fēn yān. shāo nán, lù zuǒ fēng dǐng yǒu ān èr chóng, zài sōng yǐng zhōng, shí yǔ jí fēng hán, jí qū jiù zhī. qián mén nán xiàng, bì mò kě rù. cóng dōng cè mén rù, yī lǎo sēng cóng dōng wǔ xià wēi chēng tuì liáo huǎng chì qióng gū zhì zhāng xià sēng, hào dé wén. chū liú jiù huǒ.
蓋其嶺雖不甚崇，自南界橫亘直湊西峰，約十餘里，橫若門閾，平若堵牆，北屬尋甸，南屬嵩明，由此脊分焉。稍南，路左峰頂有庵二重，在松影中，時雨急風寒，急趨就之。前門南向，閉莫可入。從東側門入，一老僧從東廡下煨摚褪獠晃瘛＠穹鴣觶ブ粻ｇ下僧，號德聞。出留就火。

xīn bù néng rán, biàn mì kū chá bèi zhī, jiù zhì shī yī, tǐ shǐ fù sū wēi lì yuè chá, cháng shǐ huí wēn. yú gèng yǐ suǒ xié fàn chéng fèi chá shí zhī, yǐ wǔ guò yǐ.
薪不能燃，遍覓枯槎焙之，就炙濕衣，體始復甦；煨栗瀹茶，腸始回溫。余更以所攜飯乘沸茶食之，已午過矣。

líng yǔ jiàn shōu, suì xiàng nán pō jiàng. sān lǐ, dǐ pō xià, jí yáng lín hǎi zǐ zhī xī wù yě. qí chù yáo shān dà kāi, xī jiè jí sōng míng hòu zhū lǎo lóng zhī jí, dōng jiè jí luó fēng gōng guǎn hòu fēn zhī, wèi cuì fēng zǔ jí, xiāng duì jiā chéng dà hè, hǎi zǐ zhōng huì yān qí nán yáng lín suǒ chéng dāng suǒ yào, qí běi yáo lín shān è hé kǒu.
零雨漸收，遂向南坡降。三里，抵坡下，即楊林海子之西塢也。其處遙山大開，西界即嵩明後諸老龍之脊，東界即羅峰公館後分支，為翠峰祖脊，相對夾成大壑，海子中匯焉；其南楊林所城當鎖鑰，其北堯林山扼河口。

hǎi dōng wèi dà dào suǒ jīng, hǎi xī wèi sōng míng suǒ lǚ, dàn qí chù zhú shù jiàn mì, fǎn bù huáng yuǎn tiào. dà dào dōng nán qù, nǎi gǒu jiē zǐ dào qí lù zhí nán qù, wèi rù zhōu dào. yú shí wén yǒu nán jīng sēng, zài gǒu jiē zǐ zhōu chéng dà dào zhī zhōng, dì míng dà yī bàn cūn zhě, yù wǎng cān zhī, rán hòu rù zhōu. nǎi cóng qí dào xià zhú kēng jiān xíng, yī lǐ, yǒu dà xī zì xī běi huán ér dōng zhù, jí guǒ mǎ xī zhī xún xī shān chū xiá, zhì shì fàng ér dōng zhuǎn zhě.
海東為大道所經，海西為嵩明所履，但其處竹樹漸密，反不遑遠眺。大道東南去，乃狗街子道；岐路直南去，為入州道。余時聞有南京僧，在狗街子州城大道之中，地名大一半村者，欲往參之，然後入州。乃從岐道下竹坑間行，一里，有大溪自西北環而東注，即果馬溪之循西山出峽，至是放而東轉者。

héng mù liáng kuà shí fú shàng, fú fán sān dǐ, mù sān kuà ér dá yá zhī xī, qí shuǐ gài yǔ xīn qiáo shí chuáng hé xiāng bó zhòng zhě yě. jì dù, jí píng chóu yáo dá, cūn luò huán cuò, xī nán zhí xíng, liù lǐ ér dǐ zhōu. yóu chéng zhōng dōng nán xiàng, zūn xiǎo jìng xíng èr lǐ, guò xiǎo yī bàn cūn.
橫木樑跨石洑上，洑凡三砥，木三跨而達涯之西，其水蓋與新橋石幢河相伯仲者也。既度，即平疇遙達，村落環錯，西南直行，六里而抵州。由塍中東南向，遵小徑行二里，過小一半村。

yòu yī lǐ, yǒu dà lù zì dōng běi zǒu xī nán, shì wèi gǒu jiē zǐ rù zhōu zhī dào, dào zhī běi jí wèi dà yī bàn cūn, dào zhī nán jí wèi yù huáng gé. rù fǎng nán jīng shī, yǐ zàn qī zhōu chéng mǒu sì.
又一里，有大路自東北走西南，是為狗街子入州之道，道之北即為大一半村，道之南即為玉皇閣。入訪南京師，已暫棲州城某寺。

qí tú chū yǔ yú yán, hòu suì wàng zhī. nán jīng sēng hào jīn shān. yú suì chū cóng dà dào, xī nán rù zhōu. èr lǐ, yòu yǒu xī zì xī ér dōng xiàng zhù, qí shuǐ xiǎo yú guǒ mǎ zhī bàn ér pō jí, shí juǎn qiáo kuà zhī. yuè ér xī nán xíng, nìng xiàn shū shén. zì cuì fēng xiǎo lù lái, suī jiǔ yǔ zhī hòu, ér miǎn xiàn nào zhī kǔ, yǐ shān jìng xíng rén shǎo yě. yī rù dà lù, suì jǔ bù shén jiān, suǒ chēng shǔ dào, bù zài zhòng yá ér zài kāng zhuāng rú cǐ. yòu sān lǐ zhí dǐ xī shān xià, zhuǎn ér xī nán, yòu yī lǐ ér rù sōng míng zhī běi mén, shāo zhuǎn dōng ér nán tíng yú zhōu qián lǚ shè. wèn nán jīng sēng, wàng qí sì míng, wú cóng mì yě.
其徒初與余言，後遂忘之。南京僧號金山。余遂出從大道，西南入州。二里，又有溪自西而東向注，其水小於果馬之半而頗急，石卷橋跨之。越而西南行，濘陷殊甚。自翠峰小路來，雖久雨之後，而免陷淖之苦，以山徑行人少也。一入大路，遂舉步甚艱，所稱「蜀道」，不在重崖而在康莊如此。又三里直抵西山下，轉而西南，又一里而入嵩明之北門，稍轉東而南停於州前旅舍。問南京僧，忘其寺名，無從覓也。

èr shí qī rì mì yún zhòng bù, suī bù yǔ bù wù, ér jiē shī yóu bù kě xíng.
二十七日密雲重布，雖不雨不霧，而街濕猶不可行。

yú bào xī bù xià lóu, zuò shū yǔ shǔ yìn zhōu tóng zhāng, jù bù shōu yòu yǐ yī cì tóu zhōu mù guǎn, suī shōu ér bù jí dá. chū shì zhōu shǐ jūn wèi wú jùn niǔ guó fān, wǔ jìn xiāng jiàn. yú chū rù diān, yǐ qiān ráo zhōu bié jià, zhì shì dōng qí yuán jí yuè yǐ. èr cuì gǔ shí chēng fù zhí jiē nán dōu rén, yú gù yǐ shū wèi gēng guǐ hū, nǎi zhāng zhī qiān lì dǐ wǔ ér guāi zhāng nǎi ěr, shǐ huǐ dàn jiá cāo yú zhī zhuō yě. shì rì mǎi dé yī yě fú yě yā, pēng yǐ wèi gōng.
余抱膝不下樓，作書與署印州同張，拒不收；又以一刺投州目管，雖收而不即答。初是州使君為吾郡鈕國藩，武進鄉薦。余初入滇，已遷饒州別駕，至是東其轅及月矣。二倅ｃｕì古時稱副職皆南都人，余故以書為庚癸呼，乃張之扦戾牴ｌì牾而乖張乃爾，始悔彈鋏操竽之拙也。是日買得一野鳧ｆú野鴨，烹以為供。

èr shí bā rì chén qǐ, nóng yún yóu yù bó, wéi dōng fāng yǐ kāi. yú lìng sì fù jù chuī, gù pū hòu guǎn cuì huí shū. yú nǎi yóu zhōu shǔ xī, jiàn shī jìng, běi dǐ chéng huáng miào, qí dōng wèi chá yuàn. qí zhōng běi xiàng dēng shān shù jí, yòu wèi wén miào, zuǒ wèi míng lún táng zūn jīng gé. dēng gé, tiān sè dà jì, sì shān jǐn chū, shǐ quán jiàn hǎi zǐ zhī shuǐ dāng qí qián.
二十八日晨起，濃雲猶鬱勃，惟東方已開。余令肆婦具炊，顧仆候管倅回書。余乃由州署西，踐濕徑，北抵城隍廟，其東為察院。其中北向登山數級，右為文廟，左為明倫堂、尊經閣。登閣，天色大霽，四山盡出，始全見海子之水當其前。

shì hǎi zǐ yǔ yáng lín gòng zhī, jí tǒng zhì suǒ yún jiā lì zé yě, yǐ guǒ mǎ jù lóng jiāng jí bái mǎ miào xī zhī shuǐ wèi yuán, ér dōng běi chū hé kǒu, wèi běi pán jiāng zhī yuán zhě yě. yóu zhōng lù zài shàng, dǐ wén miào hòu jiā qú xī rù, yǔ wén miào qián hòu bìng zhì zhě, shì wèi zōng jìng sì.
是海子與楊林共之，即《統志》所云嘉利澤也，以果馬巨龍江及白馬廟溪之水為源，而東北出河口，為北盤江之源者也。由中路再上，抵文廟後夾衢西入，與文廟前後並峙者，是為宗鏡寺。

sì jiàn yú táng tiān yòu zhōng.
寺建於唐天祐中。

sì gǔ ér hóng jì, jù shé shān zhī diān, jīn wèi zhī huáng lóng shān. shān xiǎo ér shí gǔ léng léng, nǎi mí xióng shān dōng xià zhī mài, qǐ ér zhōng zhì rú zhuī, zhōu chéng huán zhī, wèi zhōu zhì zhī hòu shān zhě yě.
寺古而宏寂，踞蛇山之巔，今謂之黃龍山。山小而石骨稜稜，乃彌雄山東下之脈，起而中峙如錐，州城環之，為州治之後山者也。

xī duō xiǎo huáng shé, gù jīn yǐ huáng sōng míng jiù míng sōng méng.
昔多小黃蛇，故今以黃嵩明舊名嵩盟。

yī tǒng zhì yán, zhōu zhì nán yǒu méng mán tái gù zhǐ, xī hàn rén yǔ wū bái mán huì méng zhī chù, ér jīn gǎi wèi sōng míng yān. zhōu chéng yì yīn shān xié rào, mén jù bù zhèng, qí xiàng yǔ xún diān xiāng sì.
《一統志》言，州治南有盟蠻台故址，昔漢人與烏、白蠻會盟之處，而今改為嵩明焉。州城亦因山斜繞，門俱不正，其向與尋甸相似。

sōng míng zhèng běi yóu dà shān xiá kǒu rù, jìng rì ér tōng pǔ àn yán zhāng, wèi xún diān xī jìng zhèng nán gé jiā lì zé, yǔ luó fēng gōng guǎn duì, wèi yáng lín běi jìng zhèng dōng wèi yáo lín shān, jù hé kǒu zhī běi, wèi xià liú zhī dǐ zhù zhèng xī yú lǐng, wèi jiù shào diān xiàn. qí běi zhī liáng wáng shān, wèi lǎo lóng fēn zhī zhī chù, lǐng qiè zhòng shān, wèi běn zhōu xī jìng, yǔ xún diān fù mín kūn míng fēn jiè zhě yě.
嵩明正北由大山峽口入，竟日而通普岸、嚴章，為尋甸西境；正南隔嘉利澤，與羅峰公館對，為楊林北境；正東為堯林山，踞河口之北，為下流之砥柱；正西逾嶺，為舊邵甸縣。其北之梁王山，為老龍分支之處，領挈眾山，為本州西境，與尋甸、富民、昆明分界者也。

sōng míng zhōng huán hǎi zǐ, tián zé wò měi. qí xī zhī shào diān, nán zhī yáng lín, jiē ào rǎng yě, xī jiē wèi xiàn, ér jīn shěng qù. yáng lín dāng dà dào, jīn yóu cún suǒ yān.
嵩明中環海子，田澤沃美。其西之邵甸，南之楊林，皆奧壤也，昔皆為縣，而今省去。楊林當大道，今猶存所焉。

chū sì xià shān, hái fàn yú diàn, ér guǎn cuì huí yīn bù zhì. yú suì yè zhàng chū nán mén, zhuǎn ér xī, bàn lǐ dǐ tǎ xià. dà dào dōng nán yóu yáng lín qù, yú shí yù yóu tù ér guān, nǎi xī nán xíng. yī lǐ, yǒu zhuī hū yú hòu zhě, zé guǎn cuì yǐ huí jiǎn jù chéng, mìng yì zhuī zhì, ér chéng yóu zhì lǚ yù zhōng. yīn lìng gù pū fǎn qǔ, yú cóng jiān dào běi xiàng fǎ jiè sì dài zhī. fǎ jiè sì zhě, zài chéng xī běi wǔ lǐ, yì mí xióng shān dōng chū zhī zhī, tū wèi chóng fēng zhě yě. lù dāng cóng xī mén chū, yú shí jié gāng yú lǒng, xià dù yī zhú wù, èr lǐ ér běi shàng shān. niè pō pán jí ér shàng, èr lǐ, yú yī dōng xià zhī jí, jiàn běi wù yǒu shān yī zhī, zì dǐng xià chuí, ér diàn yǔ zhòng dié, zhí zì fēng dǐng yǔ fēng jù xià.
出寺下山，還飯於店，而管倅回音不至。余遂曳杖出南門，轉而西，半里抵塔下。大道東南由楊林去，余時欲由兔兒關，乃西南行。一里，有追呼於後者，則管倅以回柬具程，命役追至，而程猶置旅寓中。因令顧仆返取，余從間道北向法界寺待之。法界寺者，在城西北五里，亦彌雄山東出之支，突為崇峰者也。路當從西門出，余時截岡逾隴，下度一竹塢，二里而北上山。躡坡盤級而上，二里，逾一東下之脊，見北塢有山一支，自頂下垂，而殿宇重疊，直自峰頂與峰俱下。

lù yǒu zhōng pán ào zhōng zhě, yǒu zhí niè fēng dǐng zhě, yú nǎi jìng niè qí dǐng, yī lǐ jí zhī.
路有中盤坳中者，有直躡峰頂者，余乃竟躡其頂，一里及之。

xī wàng fēng hòu, xià yǒu zhòng hè, hè xī běi yǒu yáo yǎn zuì gāo, rú fù yǐ qiè lǐng, yōng liè huí huán, zhān zhī shén jìn, yú chū yǐ wèi sōng míng zhī guān, ér bù zhī qí jí liáng wáng zhī dōng miàn yě.
西望峰後，下有重壑，壑西北有遙巚最高，如負扆挈領，擁列迴環，瞻之甚近，余初以為嵩明之冠，而不知其即梁王之東面也。

zhuǎn ér dōng, fēng tóu yǒu yuán dì diàn guān qí dǐng, mén dōng xiàng.
轉而東，峰頭有元帝殿冠其頂，門東向。

yú rù kòu bì, wèn suǒ wèi nán jīng shī zhě, réng bù de yě. xiān shì cóng chéng zhōng sì guān mì zhī bù dé, yǒu wèi zài fǎ jiè zhě, gù yú fù yū tú zhì, ér qǐ yì zhōng mò kě zōng jī hū. yóu diàn qián dōng xiàng xià, lì jí shén jùn. bàn lǐ dé yù xū diàn, yì dōng xiàng, réng dào gōng yě, liǎng páng wēi qìng huí hé, qí jìng shén yōu. zài xià, chū tiān wáng diàn. yòu xià bàn lǐ, yǒu yī ān dāng xuán gāng zhī zhōng, shēn zhú yǎn mén, zhòng quán jiā gǔ, yōu jì yǎo tiǎo.
余入叩畢，問所謂南京師者，仍不得也。先是從城中寺觀覓之不得，有謂在法界者，故余復迂途至，而豈意終莫可蹤跡乎。由殿前東向下，歷級甚峻。半里得玉虛殿，亦東向，仍道宮也，兩旁危箐回合，其境甚幽。再下，出天王殿。又下半里，有一庵當懸岡之中，深竹罨門，重泉夾谷，幽寂窈窕。

xī jiē bì hù, wú yī sēng zài. yòu xià, shǐ wèi fǎ jiè zhèng diàn. xiān rén diàn hòu xuán tái zhī shàng, qí diàn pō zhěng, yǒu dú shū qí zhōng zhě, ér zhǔ sēng réng bù zài. nǎi xià, lǐ fú zhèng diàn. fǔ bì, ér gù pū yì cóng wù zhōng shàng. dōng wǔ yǒu sēng chū yíng, xún zhī nán jīng shī wèi cháng zhì. ér yǎng guān rì sè, shàng kě xíng sān shí yú lǐ, suì xún dào yú sēng, gèng cóng běi jìng wèi shào diān xíng. gài yáng lín wèi dà dào, zuì nán ér yū tù ér wèi zhōng dào, zuì jié ér tǎn shào diān wèi běi dào, zé jìn yī liáng wáng, zuì pì ér xiǎn.
惜皆閉戶，無一僧在。又下，始為法界正殿。先人殿後懸台之上，其殿頗整，有讀書其中者，而主僧仍不在。乃下，禮佛正殿。甫畢，而顧仆亦從塢中上。東廡有僧出迎，詢知南京師未嘗至。而仰觀日色，尚可行三十餘里，遂詢道於僧，更從北徑為邵甸行。蓋楊林為大道，最南而迂；兔兒為中道，最捷而坦；邵甸為北道，則近依梁王，最僻而險。

yú shí yù guān qí qiè lǐng zhī shì, suì qǔ dào yān.
余時欲觀其挈領之勢，遂取道焉。

yóu sì qián xī nán zhuǎn zhú qìng zhōng, suí ào ér nán, yī lǐ, yú dōng nán gāng, chū xiàng suǒ lái dào, suì nán xià shān. yī lǐ dǐ shān xià, yǒu wù zì xī běi lái, jí qián lǐng tóu xià kàn zhòng hè zhī dì yī céng yě. yóu qí nán héng dù ér xī nán, èr lǐ, guò yī cūn, cūn nán shǐ qí chéng xiāng shǔ. suí chéng nán xià, xī xíng qí zhōng yī lǐ yú, wàng jiàn běi gāng chuí jǐn chù, shí yá pián dá, qí dōng cūn lú yǐ gāng shàng, wèi líng yún shān xī yǒu shén yǔ lín hè, shì wèi bái mǎ miào. shén yǔ zhī xī yǒu wù, zì běi shān huí huán ér chéng xiá, yǒu dà xī zì xiá zhōng dōng zhù ér chū, jí qián lǐng tóu yáo kàn zhī dì èr céng yě.
由寺前西南轉竹箐中，隨坳而南，一里，逾東南岡，出向所來道，遂南下山。一里抵山下，有塢自西北來，即前嶺頭下瞰重壑之第一層也。由其南橫度而西南，二里，過一村，村南始畦塍相屬。隨塍南下，西行畦中一里余，望見北岡垂盡處，石崖駢沓，其東村廬倚岡上，為靈雲山；西有神宇臨壑，是為白馬廟。神宇之西有塢，自北山迴環而成峽，有大溪自峽中東注而出，即前嶺頭遙瞰之第二層也。

qí hè xī nán, shǐ yáo yù liáng wáng zuì chóng fēng zhī xià.
其壑西南，始遙遇粱王最崇峰之下。

gài liáng wáng dōng tū, sǒng xuán zhōng xiāo, běi fēn yī zhī, dōng xià wèi líng yún fēng, jí bái mǎ suǒ yǐ zài běi fēn yī zhī, dōng zhì wèi fǎ jiè sì, fǎ jiè běi hè suī yǔ liáng wáng duì jiā, ér líng yún shí zhōng jiè yān, gù liáng wáng dōng lù zhī xī yíng zhù, jù cóng cǐ chū yě. qí liú yǔ dōng shān zhī jù lóng jiāng xiāng sì, dōng xī jù zhōu chéng yuǎn jìn yì xiāng sì yě. xī wú qiáo, shè zhī, jí xī shàng pō. shǐ yú lǚ xùn tú rén, yán dù xī ér xī, bì sù dà dà cūn, cūn zhī dōng, jiē céng gāng jué lǐng, màn wú cūn jū.
蓋梁王東突，聳懸中霄，北分一支，東下為靈雲峰，即白馬所倚；再北分一支，東峙為法界寺，法界北壑雖與梁王對夾，而靈雲實中界焉，故梁王東麓之溪瀠注，俱從此出也。其流與東山之巨龍江相似，東西距州城遠近亦相似也。溪無橋，涉之，即西上坡。始余屢訊途人，言渡溪而西，必宿大大村，村之東，皆層岡絕嶺，漫無村居。

wèn: qù cūn ruò gān lǐ? yuē: sān shí. yú yǎng shì rì sè, dāng yǐ bù jí, ér tǔ rén yán bù fáng, sù xíng kě zhì. zài wèn jiē rán. suì jí qū dēng pō, yī lǐ, yǒu fù zài ér lái zhě, zài wèn zhī, yuē: wú jí yǐ. bù rú fǎn sù wèi míng chén jì. yú suí zhī hái, réng dù xī, rù bái mǎ miào. miào bì shén, bù kān tuō sù. nǎi dōng guò pián dá shí yá, cóng cūn lú zhī hòu, wèn sù yú líng yún shān sēng. shì ān míng fàn xū, sēng suī bù zhī chán sòng, ér jiē kè yǒu lǐ, dé ān qǐn yān.
問：「去村若干里？」曰：「三十。」余仰視日色，當已不及，而土人言不妨，速行可至。再問皆然。遂急趨登坡，一里，有負載而來者，再問之，曰：「無及矣。不如返宿為明晨計。」余隨之還，仍渡溪，入白馬廟。廟敝甚，不堪托宿。乃東過駢沓石崖，從村廬之後，問宿於靈雲山僧。是庵名梵虛，僧雖不知禪誦，而接客有禮，得安寢焉。

èr shí jiǔ rì chén qǐ, bì tiān rú xǐ. jí fàn. réng bàn lǐ dù xī, niè xī pō ér shàng. yí lǐ wǔ lǐ, yú gāng jí, dōng wàng jiā lì zé, yóu zài zú xià xī kàn liáng wáng jué dǐng, fǎn wèi jìn zhī suǒ yǐn bù kě jiàn, jì qí chù, zhèng dāng jué yǎn zhī dōng, cǐ jí qí zhī gāng yě. gāng tóu duō zhōng xiàn zhī kǎn, kū zhě chéng yuān jǐng, zhū zhě chéng tiān chí.
二十九日晨起，碧天如洗。亟飯。仍半里渡溪，躡西坡而上。迤邐五里，逾岡脊，東望嘉利澤，猶在足下；西瞰粱王絕頂，反為近支所隱不可見，計其處，正當絕巚之東，此即其支岡也。岡頭多中陷之坎，枯者成眢井，瀦者成天池。

shāo xī běi, pán gāng yī lǐ, fù xī nán xià. yī lǐ, dù zhōng wā zhī dǐ, fù xī běi shàng, xíng shān nán lǐng pō jiān. èr lǐ, fù xī nán xià wù zhōng. qí wù zì xī běi chóng fēng jiā zhōng lái, zhōng yǒu liú quán pō jí, xún wù xī yá dōng zhuì, cǐ liáng wáng shān dōng nán zhī liú yě. yǒu qí lù zhí zì wù wài dōng nán lái, zhí xī běi xiàng liáng wáng shān dōng yè qù, cǐ yáng lín wǎng pǔ àn yán zhāng jìng, yú jiāo jié zhī ér xī. bàn lǐ, dù xī yá jí liú, fù xī běi niè gāng shàng, pō jùn.
稍西北，盤岡一里，復西南下。一里，度中窪之底，復西北上，行山南嶺坡間。二里，復西南下塢中。其塢自西北崇峰夾中來，中有流泉頗急，循塢西崖東墜，此梁王山東南之流也。有歧路直自塢外東南來，直西北向梁王山東腋去，此楊林往普岸、嚴章徑，余交截之而西。半里，渡西涯急流，復西北躡岡上，頗峻。

yī lǐ, niè fēng tóu, yǐ zhèng dāng liáng wáng shān zhī nán yǐ.
一里，躡峰頭，已正當梁王山之南矣。

xī xiàng píng xíng lǐng tóu, yī lǐ, yòu xī xià bàn lǐ, wù yǒu xiǎo shuǐ, yóu dōng nán liú yě.
西向平行嶺頭，一里，又西下半里，塢有小水，猶東南流也。

yī lǐ jìng wù, yòu xī shàng yú lǐng. bàn lǐ, fù xià. qí lǐng nán běi jù qǐ, chóng fēng jiā zhī, shuǐ yǐ xī nán xíng, yú yǐ wèi guò jí yǐ, suí zhī xià yī lǐ, xíng xiá zhōng. zhuǎn ér nán yī lǐ, yòu yǒu shuǐ zì xī běi lái, tóng zhuì hè dōng zhù ér xià jiā lì zé. shǐ zhī qián suǒ guò jiā fēng zhī jí, yóu liáng wáng nán zǒu zhī yú zhī yě. yuè shuǐ, fù xī běi niè jùn ér shàng, yī lǐ bàn, dǐ fēng tóu, zé dāng liáng wáng shān zhī xī nán yǐ. shì fēng xī nán yǔ nán lái lǎo jí, yòu jiā kēng dōng běi xià jiā lì zé, shì fēng dōng běi yǔ liáng wáng zhǔ fēng, yì pán gǔ dōng xià jiā lì zé. cóng jí shàng píng xíng ér xī, yī lǐ yú, chū xī ào. bàn lǐ, shǐ jiàn qí mài zì nán shān lái zhě, cóng cǐ jí zhī xī běi xià, fú ér zài qǐ, suì chù zhì liáng wáng yān.
一里徑塢，又西上逾嶺。半里，復下。其嶺南北俱起，崇峰夾之，水已西南行，余以為過脊矣，隨之下一里，行峽中。轉而南一里，又有水自西北來，同墜壑東注而下嘉利澤。始知前所過夾峰之脊，猶梁王南走之餘支也。越水，復西北躡峻而上，一里半，抵峰頭，則當梁王山之西南矣。是峰西南與南來老脊，又夾坑東北下嘉利澤，是峰東北與梁王主峰，亦盤谷東下嘉利澤。從脊上平行而西，一里余，出西坳。半里，始見其脈自南山來者，從此脊之西北下，伏而再起，遂矗峙粱王焉。

liáng wáng shān zhě, àn zhì wú qí míng, yú xiàng zì yáng lín xī dēng lǎo jí, yǐ wèn ér zhī zhī, yún zài shào diān dōng běi, gù yú qǔ dào zài chū yú cǐ, zhèng yù xī qí fēn zhī jiè shuǐ zhī yuán yě. rán zhì suī bù míng liáng wáng, qí zhù pán lóng jiāng zé yuē: yuán zì gù shào diān xiàn zhī dōng shān xī shān. zé zhǐ cǐ wèi dōng shān yǐ.
粱王山者，按《志》無其名，余向自楊林西登老脊，已問而知之，雲在邵甸東北，故余取道再出於此，正欲晰其分支界水之源也。然《志》雖不名梁王，其注盤龍江則曰：「源自故邵甸縣之東山、西山。」則指此為東山矣。

qí zhù dōng gé lēi shān, zé yuē: zài shào diān xiàn xī běi, gāo sān shí lǐ, wèi nán zhōng míng shān, yuǎn jìn zhū fēng, gāo wú yú cǐ. zé suǒ wèi sān shí lǐ zhě, yòu zhǐ cǐ wèi dōng gé lēi shān yǐ. dàn tǔ rén mò ān jiù míng, kùn liáng wáng jié zhài qí dǐng, suì yǐ liáng wáng míng zhī.
其注東葛勒山，則曰：「在邵甸縣西北，高三十里，為南中名山，遠近諸峰，高無逾此。」則所謂三十里者，又指此為東葛勒山矣。但土人莫諳舊名，困梁王結寨其頂，遂以梁王名之。

zhì wú liáng wáng míng, wèi cháng wú dōng gé lēi míng yě. qí mài zì chéng jiāng fǔ luó cáng shān dōng běi zhì yí liáng, fēn zhī dōng běi zǒu zhě, wèi cuì fēng zhī zhī, zhèng zhī xī běi zǒu zhě, yóu yáng lín xī lǐng, ér běi dù tù ér guān, yòu běi dù cǐ ér gāo sǒng liáng wáng shān, héng gèn yú shào diān zhī běi, qí dōng xī liǎng jiǎo bìng sǒng, dōng chuí xià lín bái mǎ xī zhī xī, xī chuí xià lín mù yǎng jiàn zhī dōng.
《志》無梁王名，未嘗無東葛勒名也。其脈自澂江府羅藏山東北至宜良，分支東北走者，為翠峰之支，正支西北走者，由楊林西嶺，而北度兔兒關，又北度此而高聳梁王山，橫亘於邵甸之北，其東西兩角並聳，東垂下臨白馬溪之西，西垂下臨牧養澗之東。

yóu xī chuí huán ér xī nán wèi fēn zhī, zé wén shū shāng shān zhī mài suǒ yóu yǎn yě yóu dōng chuí zǒu ér dōng běi wèi zhèng zhī, zé guǒ mǎ yuè hú zhī jí suǒ zì fā yě. xī chuí qū bào, ér pán lóng zhī yuán, suì jùn diān hǎi dōng chuí héng jiā, ér jiā lì zhī pài, suì huì běi pán: yí qí yǔ luó cáng xióng duì nán běi, ér gòng chēng liáng wáng yún.
由西垂環而西南為分支，則文殊商山之脈所由衍也；由東垂走而東北為正支，則果馬、月狐之脊所自發也。西垂曲抱，而盤龍之源，遂浚滇海；東垂橫夾，而嘉利之派，遂匯北盤：宜其與羅藏雄對南北，而共稱梁王雲。

guò jí, jiàn xī jiàng, xī kàn jiā wù pán wō, jiē fēng hé péng péng, bù ruò jí dōng jiē zhòng gāng huāng qì yě. yī pō xī chuí jiā wù zhōng, shàng jiē cè shí xié wò. cóng qí shàng xíng, èr lǐ, shǐ suí pō xià zhuì. yī lǐ jí wù, yǒu xiǎo xī zì dōng nán wù zhōng chū, yuè zhī xī xíng. yòu bàn lǐ, yǒu cūn jù nán shān xià, jiē wǎ fáng zhú fēi, shān jū zhōng zhī zuì yōu ér zhěng zhě, shì yuē dà dà cūn. shǐ dōng xī kāi wù, liáng wáng shān xī nán zhī shuǐ, yóu wù běi xī zhù yú suǒ yuè nán wù zhī shuǐ, jié wù ér cóng zhī.
過脊，漸西降，西瞰夾塢盤窩，皆豐禾芃芃，不若脊東皆重岡荒磧也。一坡西垂夾塢中，上皆側石斜臥。從其上行，二里，始隨坡下墜。一里及塢，有小溪自東南塢中出，越之西行。又半里，有村聚南山下，皆瓦房竹扉，山居中之最幽而整者，是曰大大村。始東西開塢，梁王山西南之水，由塢北西注；余所越南塢之水，截塢而從之。

bàn lǐ, yuè cūn zhī xī, yòu kāi wèi nán běi zhī wù, yǒu xiǎo shuǐ zì nán lái, jīng xī gāng xià, běi hé yú dōng wù zhī shuǐ, tóng pò xī běi xiá ér xià zhuì, dāng xī chū yú shào diān zhī běi zhě yě.
半里，越村之西，又開為南北之塢，有小水自南來，經西岡下，北合於東塢之水，同破西北峽而下墜，當西出於邵甸之北者也。

lù yuè nán lái xiǎo shuǐ, suì xī nán shàng pō. pán pō ér shàng, yuē lǐ xǔ, yuè qí diān. yòu xī xià bàn lǐ, xī nán shè xī qí xī shì nán liú zhě. yī lǐ, yòu xī yú pō jí, píng xíng pō shàng. yòu yī lǐ yú, shǐ jiàn xī wù dà kāi. qí wù zì běi ér nán, pì jiā shén yáo, ér huán fēng yì shén mì, wù zhōng fēng hé yún lì, cūn luò xīng luó, ér xī liú yóu jǐn rú dài, ruò xù ruò duàn yān. yú shì dǒu jiàng xī lù, bàn lǐ dǐ wù. yǒu cūn yǐ lù xī ér lú, shì yuē diān tóu cūn, jí shào diān xiàn zhī gù zhǐ yě. shì cūn yóu piān yú wù dōng wù běi yǒu fēng zhōng chuí, yì yǒu jù lú qí shàng. qí dì qù sōng míng zhōu sì shí lǐ, zhòng luán zhōng jiān, lìng pì hán gài. zhèng běi zé liáng wáng zhèng jǐ gèn liè yú hòu, dōng jiè jí lǎo jí zhī běi zǒu zhě, xī jiè jí fēn zhī zhī nán huán zhě. qí xī běi dù chù, yǒu ào pō píng, shì tōng mù yàng dōng běi xún liáng wáng shān dōng chuí ér běi, shì tōng pǔ àn yán zhāng xī yú lǐng, tōng fù mín xiàn, dōng yú lǐng, jí suǒ cóng lái zhě wéi nán wù zuì yuǎn, běi zì diān tóu, shí lǐ zhì diān wěi.
路越南來小水，遂西南上坡。盤坡而上，約里許，越其巔。又西下半里，西南涉溪；其溪似南流者。一里，又西逾坡脊，平行坡上。又一里余，始見西塢大開。其塢自北而南，辟夾甚遙，而環峰亦甚密，塢中豐禾雲麗，村落星羅，而溪流猶僅如帶，若續若斷焉。於是陡降西麓，半里抵塢。有村倚麓西而廬，是曰甸頭村，即邵甸縣之故址也。是村猶偏於塢東；塢北有峰中垂，亦有聚廬其上。其地去嵩明州四十里，重巒中間，另闢函蓋。正北則梁王正脊亘列於後，東界即老脊之北走者，西界即分支之南環者。其西北度處，有坳頗平，是通牧漾；東北循梁王山東垂而北，是通普岸、嚴章；西逾嶺，通富民縣，東逾嶺，即所從來者；惟南塢最遠，北自甸頭，十里至甸尾。

wù zhōng zhī shuǐ, nán zhì diān wěi, zhé ér xī nán qù, lù yì yú shān ér xī, suì wèi sōng míng kūn míng zhī jiè yān.
塢中之水，南至甸尾，折而西南去，路亦逾山而西，遂為嵩明、昆明之界焉。

yú jì zhì diān tóu cūn, jí suí dōng lù nán xíng. yī lǐ, yǒu èr tán zhū dōng yá xià, nán běi xiāng bìng, zhōng zhǐ yǒu àn chǐ xǔ héng gé zhī, àn zhōng kāi yī xì, shuǐ yóu běi tán zhù nán tán jiān, tán dà bù jí èr zhàng, ér shēn bù kě cè, dōng yǐ shí yá, xī bīn dà dào, ér tán nán zé sì lóng shén miào zài yān.
余既至甸頭村，即隨東麓南行。一里，有二潭瀦東涯下，南北相併，中止有岸尺許橫隔之，岸中開一隙，水由北潭注南潭間，潭大不及二丈，而深不可測，東倚石崖，西瀕大道，而潭南則祀龍神廟在焉。

tán zhōng dà yú sān sì chǐ, fàn fàn qí zhōng.
潭中大魚三四尺，泛泛其中。

tán xiǎo ér yú dà, qiě bù gǎn bǔ, yǐ wèi shén wù yě. diān tóu zhī shuǐ, zì běi lái liú yú dà dào zhī xī tán zhōng shuǐ zì tán nán yì, liú dà dào zhī dōng, yǐ ér jù zhù yú xī jiè zhī lù, hé ér nán qù. lù zé yóu dōng jiè zhī lù, xiāng wàng ér nán. wù zhōng lǚ guò cūn jù. bā lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng xiá chū, xī rù yú xī lù dà xī, yú zhī. nán èr lǐ, zé diān wěi cūn héng jù diān nán zhī pō. yǒu qí zhí nán shí lǐ, tōng tù ér guān zhèng lù zé yóu cūn xī xiàng xíng. yī lǐ yú, zhí dǐ xī jiè zhī lù, yǒu shí liáng kuà dà xī shàng. yú liáng, shǐ suí xī lù nán xíng.
潭小而魚大，且不敢捕，以為神物也。甸頭之水，自北來流於大道之西；潭中水自潭南溢，流大道之東，已而俱注於西界之麓，合而南去。路則由東界之麓，相望而南。塢中屢過村聚。八里，有小水自東峽出，西入於西麓大溪，逾之。南二里，則甸尾村橫踞甸南之坡。有岐直南十里，通兔兒關；正路則由村西向行。一里余，直抵西界之麓，有石樑跨大溪上。逾梁，始隨西麓南行。

bàn lǐ, xī shuǐ yóu xī nán pán gǔ ér rù, lù xī běi xiàng yú lǐng. yī lǐ, dēng lǐng tóu.
半里，溪水由西南盤谷而入，路西北向逾嶺。一里，登嶺頭。

yī lǐ, xià lǐng xī wù zhōng, lù fù zhuǎn xī nán xíng, dà xī shàng chū dōng nán xiá zhōng, bù xiāng jiàn yě. gài qí dōng lǎo jí, nán zì yí liáng, jīng yáng lín xī lǐng dù ér běi, yī jīng tù ér guān, qí xī chū zhī fēng tū wèi wǔ lóng shān, zé xié huì liú táng zhī shuǐ ér chū sōng huā bà zhě yě zài běi jīng diān wěi dōng, qí fēng tū wèi jì guǐ shān, zé xié shào diān zhī shuǐ ér pán jiāng kǎo.
一里，下嶺西塢中，路復轉西南行，大溪尚出東南峽中，不相見也。蓋其東老脊，南自宜良，經楊林西嶺度而北，一經兔兒關，其西出之峰突為五龍山，則挾匯流塘之水而出松花壩者也；再北經甸尾東，其峰突為祭鬼山，則挾邵甸之水而盤江考。

xī chū huì liú táng zhě yě. yú shì yòu xī yuè wù jí, sì lǐ, suí wù xī xià. yī lǐ, yòu yǒu shuǐ zì běi xiá lái, yǒu liáng kuà zhī, qí shì shǎo shā yú diān wěi qiáo xià shuǐ. yǒu cūn zài liáng zhī xī, shì wèi xiǎo hé kǒu, jí mù yàng zhī liú, nán jīng cǐ ér yǔ shào diān zhī shuǐ hé, ér chū huì liú táng zhě yě. guò cūn, yòu xī nán shàng lǐng, pán zhé shān pō zhě qī lǐ, zhōng yǒu xià wā zhī dàn.
西出匯流塘者也。於是又西越塢脊，四里，隨塢西下。一里，又有水自北峽來，有梁跨之，其勢少殺於甸尾橋下水。有村在梁之西，是為小河口，即牧漾之流，南經此而與邵甸之水合，而出匯流塘者也。過村，又西南上嶺，盤折山坡者七里，中有下窪之窞。

jì ér dǒu xià xiá zhōng, yǒu xiǎo shuǐ zì xī běi xiá lái, dù zhī, cūn jù pō shèng. cūn zhī nán, zé shào diān zhī shuǐ, yǐ yǔ xiǎo hé kǒu zhī liú, hé ér xī xiàng chū xiá, zhì cǐ fù zhé ér nán rù xiá zhōng, shì wèi huì liú táng, qí yíng huí zhī shì kě xiǎng yě. cóng cǐ lù yóu xī àn suí liú rù xiá, qí xiá shén bī, jiā cuì pián yá, zhōng tōng yī shuǐ, lù yì suí zhī, luò zhào xī qīng, yǎo bù jiàn yǐng. qū zhé sì lǐ, yǒu shù jiā yǐ xī běi àn, shì wèi sān jiā cūn. tóu sù bù nà. gài shì shí xīn wén ā mí bù shùn, shěng zhōng jiè yán, gù kūn míng gè cūn, jù yǐ xiǎo lù bù biàn jū tíng wèi cí. yú qiáng zhǔ yī jiā, jiǔ zhī, nǎi wèi gōu huǒ chuī zhōu, qǐ hù jiù tà yān.
既而陡下峽中，有小水自西北峽來，渡之，村聚頗盛。村之南，則邵甸之水，已與小河口之流，合而西向出峽，至此復折而南入峽中，是為匯流塘，其瀠回之勢可想也。從此路由西岸隨流入峽，其峽甚逼，夾翠駢崖，中通一水，路亦隨之，落照西傾，窈不見影。曲折四里，有數家倚溪北岸，是為三家村。投宿不納。蓋是時新聞阿迷不順，省中戒嚴，故昆明各村，俱以小路不便居停為辭。余強主一家，久之，乃為篝火炊粥，啟戶就榻焉。