èr shí wǔ rì xiǎo jì. cuī jūn lái hòu yú cān, yǔ zhī tóng rù shì, mǎi hǔ pò lǜ chóng. yòu yǒu gù shēng zhě, cuī zhī yǒu yě, dǎo wǎng niǎn yù zhě jiā, yù niǎn cuì shēng shí yìn chí bēi, bù yù, qī míng chén zhì.
二十五日曉霽。崔君來候余餐，與之同入市，買琥珀綠蟲。又有顧生者，崔之友也，導往碾玉者家，欲碾翠生石印池杯，不遇，期明晨至。

èr shí liù rì cuī gù tóng niǎn yù zhě lái, yǐ cuì shēng shí jiè zhī. èr yìn chí yī bēi zi, niǎn jià yī liǎng wǔ qián, gài gōng zuò zhī fèi yú yú mǎi jià yǐ, yǐ shí zhòng bù biàn yú xíng, gù qiáng jiù zhī.
二十六日崔、顧同碾玉者來，以翠生石界之。二印池、一杯子，碾價一兩五錢，蓋工作之費逾於買價矣，以石重不便於行，故強就之。

cǐ shí nǎi pān shēng suǒ sòng zhě. xiān yī shí bái duō ér jiān yǒu cuì diǎn, ér cuì sè xiān yàn, yú yú cháng shí. rén jiē yǐ cuì shǎo qì zhī, jiān yòng táng dǐ shàng sī qǔ suǒ, jiē bù yòng zhī. yú fǎn xǐ qí cuì, yǐ bái zhì ér xiǎn, gù qǔ zhī. pān wèi cǐ shí wú yòng, yòu qǔ yī chún cuì zhě sòng yú, yǐ wèi miào pǐn, yú fǎn jiàn qí àn rán wú guāng yě. jīn mìng gōng yǐ bái zhì zhě wèi èr chí, yǐ chún cuì zhě wèi bēi zi. shí náng zhōng yǐ wú yín, yǐ lì jiāng yín bēi yī zhī, zhòng èr liǎng yú.
此石乃潘生所送者。先一石白多而間有翠點，而翠色鮮艷，逾於常石。人皆以翠少棄之，間用搪抵上司取索，皆不用之。余反喜其翠，以白質而顯，故取之。潘謂此石無用，又取一純翠者送余，以為妙品，余反見其黯然無光也。今命工以白質者為二池，以純翠者為杯子。時囊中已無銀，以麗江銀杯一隻，重二兩餘。

bì gù shēng yì shū dāo sān shí bǐng, yú fù huā gōng niǎn shí. shì wǔ, gōng xié jiǔ yáo zhuó yú běi lóu, dǐ wǎn nǎi sàn.
畀顧生易書刀三十柄，余付花工碾石。是午，工攜酒肴酌於北樓，抵晚乃散。

èr shí qī rì zuò huì zhēn lóu zuò jì.
二十七日坐會真樓作記。

èr shí bā rì huā gōng yǐ jiě shí lái shì, èr shí jiǔ rì zuò huì zhēn lóu. shàng wǔ wǎng kòu shǎn zhī yuàn, jiāng qǔ qián suǒ liú hàn zhá bēi tiè. shǎn cí yǐ míng rì. hái guò pān lián huá jiā, jiāng rù wù, yù jī zú ān rén shī lì jiāng gōng chāi mù bǎ yán zhì, qiú shǎn xù wén. yǔ qiū shēng qiū, xīn tiān rén, miǎo xiā yī mù, yǐ jī xiān xíng shù, qián huì yú téng, xiān guò cǐ. tóng háng. wàn lǐ zhī jǐ, dé zhī yì wài, xǐ shén, suì tóng guò yú yù. zuò jiǔ zhī, yú yì suí fǎng qí yù. xià wǔ nǎi fǎn.
二十八日花工以解石來示，二十九日坐會真樓。上午往叩閃知願，將取前所留翰札碑帖。閃辭以明日。還過潘蓮華家，將入晤，遇雞足安仁師麗江公差目把延至，求閃序文。與邱生邱，新添人，眇（ｍｉǎｏ瞎）一目，以箕仙行術，前會於騰，先過此。同行。萬里知己，得之意外，喜甚，遂同過余寓。坐久之，余亦隨訪其寓。下午乃返。

sān shí rì chén cān hòu, wǎng bài pān, jí zào shǎn zhī yuàn. yóu bù chū, rén chuán xiān shēng yǐ fù xiè, yán rù xī tíng xiāng wù. yú yǐ ān rén yuǎn lái, qí sù xíng bù fán, qiě jī huái bào yǒu lì jiāng yún zhōng quán jí lái zhì, bìng qiú shōu lǎn. shǎn gōng hàn zhī.
三十日晨餐後，往拜潘，即造閃知願。猶不出，人傳先生以腹瀉，延入西亭相晤。余以安仁遠來，其素行不凡，且齎ｊī懷抱有麗江《雲中全集》來至，並求收覽。閃公頷之。

yú nǎi chū, wǎng ān rén yù, cù qí yǐ jí wǎng, ér yú suì chū lóng quán mén guān jiǔ lóng quán.
余乃出，往安仁寓，促其以集往，而余遂出龍泉門觀九龍泉。

lóng quán mén, chéng zhī xī nán mén yě, zài tài bǎo shān zhī nán lù. mén wài jí yǒu jiàn zì xī shān běi jiā ér chū, xīn chéng xún zhī ér shàng. jiàn zhī nán yǒu shān yī zhī, yǔ tài bǎo bìng chuí, ér yì luó chí dāng qí dōng jǐn chù, zhōu huí jǐ bǎi mǔ, dōng zhú dī huì zhī, shuǐ cóng qí xī nán yú fàn chí shàng yì, yǒu tíng kuà qí shàng, dōng liú rù dà chí. dà chí běi yì yǒu tíng. chí zhī zhōng, zé dèng cān jiāng zi lóng suǒ jiàn tíng yě, yǐ xiǎo zhōu dù yóu yān. chí zhī nán, fēn shuǐ xún shān yāo nán qù, dōng xiè wèi shuǐ dòu, yǐ xià rùn chuān tián. fán sì shí yú dòu, wǔ lǐ, jìn hú fén ér zhǐ yān. yóu chí xī shàng shān, běi gāng yǒu tǎ, nán gāng zé sì yǐ zhī.
龍泉門，城之西南門也，在太保山之南麓。門外即有澗自西山北夾而出，新城循之而上。澗之南有山一支，與太保並垂，而易羅池當其東盡處，周回幾百畝，東築堤匯之，水從其西南隅泛池上溢，有亭跨其上，東流入大池。大池北亦有亭。池之中，則鄧參將子龍所建亭也，以小舟渡游焉。池之南，分水循山腰南去，東泄為水竇，以下潤川田。凡四十餘竇，五里，近胡墳而止焉。由池西上山，北岡有塔，南岡則寺倚之。

sì hòu yǒu gé shén jù tóng jù.
寺後有閣甚鉅同「巨」。

gé qián nán xì dì, yǒu huā yī shù shén hóng, jí fēi sōng zhī tóng huā yě, sè yǔ cì tóng xiāng sì, huā zhuàng rú líng xiāo ér xiǎo shén, rán huā ér bù shí, tǔ rén wèi zhī xióng shù. jì ér rù chéng, jí dēng chéng běi, niè qí chéng cè yǐ ér shàng.
閣前南隙地，有花一樹甚紅，即飛松之桐花也，色與刺桐相似，花狀如凌霄而小甚，然花而不實，土人謂之雄樹。既而入城，即登城北，躡其城側倚而上。

yī lǐ yú, guò xī xiàng yī mén, sāi ér bù kāi.
一里余，過西向一門，塞而不開。

nǎi zhuǎn ér běi yòu lǐ yú, zé shān dōng tū zhī píng yě. qí xī bǎo gài shān qióng lì shén gāo, dōng xià ér dù yī jí, qí nán běi shén xiá, dù ér dōng, pù wèi píng dǐng, jí tài bǎo zhī dǐng yě, jiù wèi zhài zǐ chéng.
乃轉而北又里余，則山東突之坪也。其西寶蓋山穹立甚高，東下而度一脊，其南北甚狹，度而東，鋪為平頂，即太保之頂也，舊為寨子城。

hú yuān tà ér bāo cǐ dǐng yú nèi, xī dǐ dù jí chù ér zhǐ, yì shè mén yān sāi ér bù kāi, suǒ wèi yǒng dìng yǒng ān èr mén yě.
胡淵拓而包此頂於內，西抵度脊處而止，亦設門焉；塞而不開，所謂永定、永安二門也。

jiù wǔ hòu cí zài zhū gé yíng, jīn yí yú cǐ dǐng, yú rù ér dēng qí lóu, jiāng àn jūn yǒu shī bēi yān. píng zhī qián yǒu tíng jù qí dōng. yóu cǐ zhuì ér xià, shén jùn, bàn lǐ jí xià lín yù huáng gé hòu, yóu qí xī zhuǎn gé qián, ér rù huì zhēn fàn yān.
舊武侯祠在諸葛營，今移於此頂，余入而登其樓，姜按君有詩碑焉。坪之前有亭踞其東。由此墜而下，甚峻，半里即下臨玉皇閣後，由其西轉閣前，而入會真飯焉。

liù yuè chū yī rì qì huì zhēn lóu.
六月初一日憩會真樓。

chū èr rì chū dōng mén, xī zhī zì lóng quán mén guàn chéng ér dōng zhě, yì tòu chéng ér chū. dù diào qiáo, suì suí zhī dōng xíng tián chéng zhōng. shí lǐ zhì hé zhōng cūn, yǒu shí qiáo, běi lái zhī shuǐ suì fēn ér wèi èr: yī yóu qiáo ér dōng nán zhù, yī rào cūn ér xī nán qǔ.
初二日出東門，溪之自龍泉門灌城而東者，亦透城而出。度吊橋，遂隨之東行田塍中。十里至河中村，有石橋，北來之水遂分而為二：一由橋而東南注，一繞村而西南曲。

yuè qiáo dōng yī lǐ yú, zé qí dì zhōng wā ér jù rù dī zhǎo.
越橋東一里余，則其地中窪而沮洳ｊùｒù低沼。

yòu lǐ yú, yuè gāng ér dōng, yī lǐ, dǐ dōng shān zhī lù. yóu qí dōng běi èr lǐ, guò dà guān miào. shàng shān, qū zhé shén jùn, èr lǐ yú, zhì āi láo sì. sì yǐ céng yán xià, xī nán xiàng, qí shàng yá shì céng dié ér qǐ, jí āi láo shān yě. fàn yú sì. yóu sì hòu yán yá shàng, yī lǐ zhuǎn běi, xíng dǐng yá xī, bàn lǐ zhuǎn dōng, xíng dǐng yá běi, yī lǐ zhuǎn nán, xíng dǐng yá dōng. dǐng yá zhě, shí píng gāo chā fēng tóu, nán běi qǐ liǎng jiǎo ér zhōng píng. yù quán èr kǒng zài píng jí shàng, kǒng rú èr dà lǚ má xié, bìng liè, zhōng gé cùn xǔ, shuǐ jiē mǎn ér bù yì, qí shēn chǐ yú, suǒ wèi jīn jǐng yě. jīn yǒu shù bēi qí shàng zhě, dà shū wèi yù quán. àn yù quán zài shān xià dà guān miào qián, yì liǎng kǒng, ér zhōng chū bǐ mù yú, cǐ jīn jǐng zé zài shān dǐng, yǒu shàng xià zhī bié, ér bēi zhě gù hùn tóng hùn zhī, hé yě? yòu yī bēi shù běi dǐng, è bù xǐ huān āi láo zhī míng, yì wèi ān lè yān, yì wú zhēng yǐ. nán yī lǐ zhì dǐng. nán yī lǐ, dōng nán xià. yòu yī lǐ, xī nán xià. qí chù shí yá céng dié, gài xī běi yǔ āi láo sì píng duì, jù yán yá ér yǐ zhě yě.
又里余，越岡而東，一里，抵東山之麓。由岐東北二里，過大官廟。上山，曲折甚峻，二里余，至哀牢寺。寺倚層岩下，西南向，其上崖勢層疊而起，即哀牢山也。飯於寺。由寺後沿崖上，一里轉北，行頂崖西，半里轉東，行頂崖北，一里轉南，行頂崖東。頂崖者，石屏高插峰頭，南北起兩角而中平。玉泉二孔在平脊上，孔如二大履ｌǔ麻鞋，並列，中隔寸許，水皆滿而不溢，其深尺余，所謂金井也。今有樹碑其上者，大書為「玉泉」。按玉泉在山下大官廟前，亦兩孔，而中出比目魚，此金井則在山頂，有上下之別，而碑者顧溷ｈùｎ同「混」之，何也？又一碑樹北頂，惡不喜歡哀牢之名，易為「安樂」焉，益無征矣。南一里至頂。南一里，東南下。又一里，西南下。其處石崖層疊，蓋西北與哀牢寺平對，俱沿崖而倚者也。

yòu nán xià lǐ yú, wèi xī lái dà dào, yǒu máo ān sān jiān yǐ lù páng, shì wèi chá ān. yóu cǐ dōng xiàng xún xiá ér rù, wǔ lǐ, guò yī ào. ào zhōng yǒu miào xī xiàng. dōng yī lǐ, dù zhōng wā zhī kè, fù dōng guò ào. yòu cóng lǐng shàng èr lǐ yú, pán běi tū zhī zuǐ. qí běi xiá zhī dǐ, pō jiàn tián xíng. yú shì dōng nán xià, èr lǐ, yuè yī xiá ér dōng, yī lǐ, dōng shàng gāng. yòu lǐ yú, yú ào dōng nán xíng, jiàn qí dōng yǒu nán běi xiá, zhōng gàn wú shuǐ. xiá dōng qí shān yì nán běi gèn, yǒu yī èr jiā yǐ zhī, shì wèi qīng shuǐ gōu.
又南下里余，為西來大道，有茅庵三間倚路旁，是為茶庵。由此東向循峽而入，五里，過一坳。坳中有廟西向。東一里，度中窪之客，復東過坳。又從嶺上二里余，盤北突之嘴。其北峽之底，頗見田形。於是東南下，二里，越一峽而東，一里，東上岡。又里余，逾坳東南行，見其東有南北峽，中干無水。峽東其山亦南北亘，有一二家倚之，是為清水溝。

gōu zhōng shuǐ bù chéng liú, yǐ cóng xiá dǐ dōng dù mài zhě. suí xiá nán xíng yī lǐ, fù dù ér dōng shàng gāng, shǐ wàng jiàn nán hè zhōng wā, qí nán yǒu fēng wēi sǒng zhōng lì, jí bǐ jià shān zhī běi fēng yě qián cóng shuǐ zhài xī nán pán lǐng shí, suǒ wàng zhèng nán yǒu fēng shuāng tū rú mǎ ān zhě, jí cǐ fēng yě.
溝中水不成流，以從峽底東度脈者。隨峽南行一里，復度而東上岡，始望見南壑中窪，其南有峰危聳中立，即筆架山之北峰也；前從水寨西南盤嶺時，所望正南有峰雙突如馬鞍者，即此峰也。

qí fēng zài jùn chéng dōng nán sān shí yú lǐ, jí qīng shuǐ xī shān nán xià zhī mài, zhì cǐ ér jǐn, jié wèi cǐ shān, nán běi héng gèn, xī zì jùn chéng wàng zhī, sì dǐng fēn jiān, běi zì cǐ lín zhī, zhǐ jiàn běi chuí yī fēng rú tiān zhù. cóng gāng shàng dōng pán běi fēng, sān lǐ jiàng ér xià wā, shǐ yǒu xiǎo shuǐ zì běi xiá xià, yī lǐ, shè zhī. yòu dōng xún běi shān yī lǐ yú, guò yī jí ào. yòu xī shāo jiàng yī lǐ, shǐ jiàn dōng shān jiàn huō. shān gāng xiàng dōng nán xià, zhōng lù yīn zhī yòu yī qí dōng běi fēn qū wǎ dù yòu yī qí xī nán xià kēng, kēng zhōng shǐ wén shuǐ shēng. yǒu sān sì jiā yǐ xī shān yá xià, shì wèi shěn jiā zhuāng, qí xià yǒu tián chéng dāng kēng dǐ yān.
其峰在郡城東南三十餘里，即清水西山南下之脈，至此而盡，結為此山，南北橫亘，西自郡城望之，四頂分尖，北自此臨之，只見北垂一峰如天柱。從岡上東盤北峰，三里降而下窪，始有小水自北峽下，一里，涉之。又東循北山一里余，過一脊坳。又西稍降一里，始見東山漸豁。山岡向東南下，中路因之；又一岐東北分趨瓦渡；又一岐西南下坑，坑中始聞水聲。有三四家倚西山崖下，是為沈家莊，其下有田塍當坑底焉。

yǐ mù, yù tóu zhī sù, suì xī nán xià yī lǐ yú, jí kēng dǐ.
已暮，欲投之宿，遂西南下一里余，及坑底。

dù xiǎo shuǐ, xī nán bàn lǐ, tóu sù cūn jiā, mù yǔ shì lái.
渡小水，西南半里，投宿村家，暮雨適來。

chū sān rì yǔ chán chán bù zhǐ. fàn ér dēng tú, shāo jì. fù nán xià kēng dǐ, bàn lǐ, dù kēng jiàn. fù dōng nán shàng pō, yī lǐ yú, dé běi lái dà lù, suí zhī nán xíng gāng jí sān lǐ. qí gāng zài chuí wù zhōng, suì suí zhī xià yī lǐ, nán xíng wù zhōng. qí zhōng yǒu xiǎo shuǐ jī jī, nǎi chuān hè xī nán, bī jìn bǐ jià dōng běi zhī lù, hé běi lái shěn zhuāng shuǐ, tóng dōng ér rào yú shǎn tài shǐ mù qián zhě yě. lù yòu nán yī lǐ, yú yī xiǎo ào. yī lǐ shāo xià, suì yán wù dōng xíng, qí wù shǐ huō ér dōng xiàng qù, shuǐ cóng qí xī nán bīn bǐ jià shān zhī běi gāng, yì suí zhī dōng zhé. yī lǐ yú, yú yī xiǎo gāng ér xià, jí shǎn mù zhī hǔ shā yě. běi wàng yǒu yíng dāng zhōng pō zhī zuǐ, nǎi shè hè ér dēng zhī, jí shǎn tài shǐ fū rén mǎ shì zhī zhǒng, tài wēng suǒ zé ér biǎn mái zàng zhě, yǐ shí yú nián yǐ. qí mài xī běi zì zuó suǒ dù shěn jiā zhuāng dōng qí zhī jí dōng nán xià, yòu zhì wèi yī jù shān xià zhuì.
初三日雨潺潺不止。飯而登途，稍霽。復南下坑底，半里，渡坑澗。復東南上坡，一里余，得北來大路，隨之南行岡脊三里。其岡在垂塢中，遂隨之下一里，南行塢中。其中有小水唧唧，乃穿壑西南，逼近筆架東北之麓，合北來沈莊水，同東而繞於閃太史墓前者也。路又南一里，逾一小坳。一里稍下，遂沿塢東行，其塢始豁而東向去，水從其西南瀕筆架山之北岡，亦隨之東折。一里余，逾一小岡而下，即閃墓之虎砂也。北望有塋當中坡之嘴，乃涉壑而登之，即閃太史夫人馬氏之冢，太翁所擇而窆ｂｉǎｎ埋葬者，已十餘年矣。其脈西北自昨所度沈家莊東岐之脊東南下，又峙為一巨山下墜。

zì xī ér dōng zhě wèi hǔ shā, jí lái dào suǒ zài yú zhě zì dōng ér nán wèi lóng shā, jí zhuāng jū wài yǐ zhě, ér xué xuán qí zhōng, dōng nán xiàng. wài táng jí xiàng dōng zhī wù, shuǐ liú héng qí qián, ér nèi táng jí shè hè ér dēng zhě, dì shǎo cù ér jùn xiè. dāng héng zhú yī dī, gèn liǎng shā jiān, ér zhōng xù chí shuǐ, fāng chéng quán jú.
自西而東者為虎砂，即來道所再逾者；自東而南為龍砂，即莊居外倚者，而穴懸其中，東南向。外堂即向東之塢，水流橫其前，而內堂即涉壑而登者，第少促而峻瀉。當橫築一堤，亘兩砂間，而中蓄池水，方成全局。

hǔ shā shàng yǒu sōng yī yuán dú sǒng, yú yì yì dāng qù zhī. qí zhuāng jí zài lóng shā dōng pō shàng, yòu gé yī xiǎo wù, yì yǒu xì liú jī jī, nán zhù wài táng dōng xià zhī shuǐ. cóng mù yòu dōng bàn lǐ, yú xiǎo shuǐ dǐ zhuāng. zhuāng fáng dāng cūn lú zhī xī, qí mén nán xiàng. qián sān yíng jí tíng tài wēng zhī jiù zhě, yào zhī wèi qǐ hòu wèi lú jū, xī sān yíng chā kě qì. shí shǒu zhě tā chū, zhǐ yòu tóng zài.
虎砂上有松一圓獨聳，余意亦當去之。其莊即在龍砂東坡上，又隔一小塢，亦有細流唧唧，南注外堂東下之水。從墓又東半里，逾小水抵莊。莊房當村廬之西，其門南向。前三楹即停太翁之柩者，鑰之未啟；後為廬居，西三楹差可憩。時守者他出，止幼童在。

yú dài jiǔ zhī, yù lìng qí qǐ yào rù, kòu tài wēng líng jǐ, bù dé. suì cóng cūn dōng wèn suǒ wèi luò shuǐ kēng zhě, qí yán huò yuǎn huò jìn, bù kě fāng wù. yǒu zhǐ zài dōng běi yú zhě, qū zhī. yú gāng jí ér běi, èr lǐ yú, dé yī zhōng wā zhī tán, yǒu shuǐ qiàn qí dǐ, sì miàn jiē gāo, zhōu zāo dà bǎi mǔ, ér shuǐ wú cóng chū. cóng wā shàng xún qí běi ér dōng shàng pō, yòu lǐ yú ér dé luó luó zhài, shù shí jiā fēn jù shān tóu. qí lǐng yì cóng běi ér gèn nán, dōng nán jiē tiān shēng qiáo zhě, wèi shǎn zhuāng dōng zhàng zhī shān. yú shí bù zhī qí wèi tiān shēng qiáo, dàn qiú luò shuǐ kēng ér bù dé, wéi wàng shǎn zhuāng zhèng dōng, qí shān píng qǐ xià xiàn, rú yǒu shēn xué, yì cǐ zhōng bì yǒu qí shèng, rán yǐ suí tǔ rén zhī zhǐ yú qí běi yǐ.
余待久之，欲令其啟鑰入，叩太翁靈幾，不得。遂從村東問所謂落水坑者，其言或遠或近，不可方物。有指在東北隅者，趨之。逾岡脊而北，二里余，得一中窪之潭，有水嵌其底，四面皆高，周遭大百畝，而水無從出。從窪上循其北而東上坡，又里余而得儸儸寨，數十家分踞山頭。其嶺亦從北而亘南，東南接天生橋者，為閃莊東障之山。余時不知其為天生橋，但求落水坑而不得，惟望閃莊正東，其山屏起下陷，如有深穴，意此中必有奇勝，然已隨土人之指逾其北矣。

biàn kòu zhài zhōng luó luó, zhōng wú jiě yǔ zhě. suì cóng dōng lǐng xī nán xià, réng dǐ wā tán zhī dōng, dé nán qū zhī dào, nǎi suí zhī xún dōng lǐng ér nán. èr lǐ, jiàn yǒu xiá dōng zì píng shān xià xiàn chù chū, xiá zhōng wú shuǐ ér shuǐ shēng shén fèi. nǎi xià, jiàn yǒu shuǐ xī zì hè dǐ, fǎn dōng xiàng téng yuè, ér bù jiàn xià liú suǒ chū, xīn qí zhī ér bù néng jiě. nǎi xiān sù hàn xiá zūn běi lǐng dōng rù, èr lǐ dǐ xià xiàn chù, jiàn shí yá pián liè, zhōng jiā píng dǐ. bàn lǐ, xiá fēn liǎng qí: yī běi xiàng rù zhě, xiá bì shuāng pián ér dǐ shén píng, zhōng wú dī shuǐ, rú fú qiàn ér rù, ér jìng wú lù yǐng yī nán xiàng rù zhě, dōng bì shén xióng, xiá dǐ shāo lóng qǐ, ér shuǐ yǔ lù yǐng yì jù jué. lù zé zhí dōng niè lǐng ér shàng, yú yì zài qióng yá bù zài zhì hù yǒu cǎo mù de shān, nǎi xiān qū běi xiàng xiá zhōng.
遍叩寨中儸儸，終無解語者。遂從東嶺西南下，仍抵窪潭之東，得南趨之道，乃隨之循東嶺而南。二里，見有峽東自屏山下陷處出，峽中無水而水聲甚沸。乃下，見有水西自壑底，反東向騰躍，而不見下流所出，心奇之而不能解。乃先溯旱峽遵北嶺東入，二里抵下陷處，見石崖駢列，中夾平底。半里，峽分兩岐：一北向入者，峽壁雙駢而底甚平，中無滴水，如扶塹而入，而竟無路影；一南向入者，東壁甚雄，峽底稍隆起，而水與路影亦俱絕。路則直東躡嶺而上，余意在窮崖、不在陟岵ｈù有草木的山，乃先趨北向峽中。

dǐ píng ruò qiàn, ruò hóng gōu zhī jiè, ér zhōng jù máo sāi, yī lǐ wèi yǒu qióng jí. fù zhuǎn, zài qū nán xiàng xiá zhōng, pī máo ér rù. bàn lǐ, dōng yá tū sǒng, lù zhé yuán xī yá shàng. fǔ kàn xiá zhōng, qí nán hū píng zhuì ér xià, shēn qiàn shù zhàng. dōng yá tè sǒng zhī xià, yǒu dòng yá rán, xī xiàng ér pì yú kēng dǐ. lù yì cóng xī yá dǒu xià kēng zhōng, suì fú mǎng ér rù dòng. dòng mén gāo shù zhàng, kuò zhǐ zhàng yú, shuǐ hén shàng shī, nǎi zì wài rù dòng zhōng zhě. shí yǔ fǔ guò, kēng yuán bù zhǎng, yǐ hé ér wú liú. rù dòng èr zhàng, zhōng hū àn rán xià zhuì, qí shēn bù cè.
底平若嵌，若鴻溝之界，而中俱茅塞，一里未有窮極。復轉，再趨南向峽中，披茅而入。半里，東崖突聳，路輒緣西崖上。俯瞰峽中，其南忽平墜而下，深嵌數丈。東崖特聳之下，有洞岈然，西向而辟於坑底。路亦從西崖陡下坑中，遂伏莽而入洞。洞門高數丈，闊止丈余，水痕尚濕，乃自外入洞中者。時雨甫過，坑源不長，已涸而無流。入洞二丈，中忽暗然下墜，其深不測。

yú nǎi yǐ shí kuài zhì zhī, jiǔ ér kōng rán, ruò shù shí zhàng bù zhǐ. rán yǒu shēng rú zhǐ dòng dǐ, yǒu shēng rú tóu shuǐ zhōng, gù zhī qí xià yǒu shuǐ ér yòu bù jǐn shuǐ yě. chū dòng nán tiào, qí kēng yì nán jiā, bù zhī qióng jí, rán huò gāo huò wā, dǐ yì wú yǒu píng zhǔn. nǎi cóng jiù lù běi chū bàn lǐ, fù suí dà lù xíng xiá dǐ bàn lǐ, fù suí běi lǐng xiǎo jìng èr lǐ, xī dǐ wén shuǐ shēng chù, qí pō zài shǎn mù zhèng dōng. èr lǐ, yú héng xiá ér nán, yǒu zhài shù jiā, nǎi xī tōng shān kē, nán tōng luò shuǐ zhài zǒng dào, dà lù zì shān kē zǒu tiān shēng qiáo, chū kū kē shùn níng, jí cóng cǐ zhài yán nán lǐng ér rù zhě. yú shí shàng bù zhī suǒ rù lǐng jí tiān shēng qiáo yě, wéi jí xī xià jué hè, shì xī lái téng yuè zhī shuǐ. yī lǐ, dǐ hè zhī xuán jué chù, zé shuǐ hū tòu shí xué xià zhuì. qí shí jiē lěi luò yǐ fú, gù shuǐ cóng xī lái, tāo kōng pī zhàng ér tóu zhī, dāng yì dōng hé tiān shēng qiáo zhī xià zhě yě. qí shuǐ jí shěn jiā zhuāng xī běi lǐng ào zhū shuǐ, huán shǎn mù shǎn zhuāng zhī qián, yòu dōng pán gāng zuǐ, shǐ běi qǔ ér dōng rù yú cǐ. cǐ suǒ wèi xiǎo luò shuǐ kēng yě, jí tǔ rén suǒ wèi jìn zhě, yú qiú zhī ér bù dé, bù yì guò ér yù zhī.
余乃以石塊擲之，久而硿然，若數十丈不止。然有聲如止洞底，有聲如投水中，固知其下有水而又不盡水也。出洞南眺，其坑亦南夾，不知窮極，然或高或窪，底亦無有平準。乃從舊路北出半里，復隨大路行峽底半里，復隨北嶺小徑二里，西抵聞水聲處，其坡在閃墓正東。二里，逾橫峽而南，有寨數家，乃西通山窠，南通落水寨總道，大路自山窠走天生橋，出枯柯、順寧，即從此寨沿南嶺而入者。余時尚不知所入嶺即天生橋也，惟亟西下絕壑，視西來騰躍之水。一里，抵壑之懸絕處，則水忽透石穴下墜。其石皆磊落倚伏，故水從西來，掏空披障而投之，當亦東合天生橋之下者也。其水即沈家莊西北嶺坳諸水，環閃墓、閃莊之前，又東盤岡嘴，始北曲而東入於此。此所謂小落水坑也，即土人所謂近者，余求之而不得，不意過而遇之。

shí yǐ guò wǔ, suì nán yuè yī gāng, yòu xī xià yī lǐ, réng nán dù qí shuǐ qū, fù xī yú pō, yī lǐ zài zhì shǎn zhuāng. yú lìng gù nú yuè shuǐ cān fàn. jì bì, ér qí shǒu zhě yī rén guī, mì shi yào bù dé, nǎi kāi qí wài mén ér bài yú tíng, shǐ xún suǒ wèi tiān shēng qiáo luò shuǐ dòng zhī dào. nǎi zhī luò shuǐ yǒu èr dòng, xiǎo zhě jìn, jí xiān suǒ yù zhě, wèi běn wù zhī shuǐ dà zhě yuǎn, zài dōng nán shí lǐ zhī wài, nǎi shān kē nán dào suǒ jīng, wèi hé jùn jìn chéng zhū liú.
時已過午，遂南越一岡，又西下一里，仍南渡其水曲，復西逾坡，一里再至閃莊。余令顧奴瀹水餐飯。既畢，而其守者一人歸，覓匙鑰不得，乃開其外門而拜於庭，始詢所為天生橋、落水洞之道。乃知落水有二洞，小者近，即先所遇者，為本塢之水；大者遠，在東南十里之外，乃山窠南道所經，為合郡近城諸流。

yòu zhī tiān shēng qiáo fēi qiáo yě, jí dà luō shuǐ dòng tòu xué qián xíng, ér lù nǎi yú shān zhì zhī, qí shān jí zài zhèng dōng èr lǐ wài.
又知天生橋非橋也，即大落水洞透穴潛行，而路乃逾山陟之，其山即在正東二里外。

yú suí qí zhǐ, xiān zhèng dōng xún tiān shēng qiáo.
余隨其指，先正東尋天生橋。

èr lǐ, zhì héng xiá nán lǐng zhī zhài, jiāng yóu nán lǐng dà lù dōng rù. zài zhí tú rén wèn zhī, shǐ zhī jí qián píng dǐ xiá zhōng dōng shàng zhī pō, shì wèi tiān shēng qiáo, yú zhī jí wèi kū kē zhě. yú nǎi bù fù rù, jiāng nán qū luò shuǐ zhài.
二里，至橫峽南嶺之寨，將由南嶺大路東入。再執途人問之，始知即前平底峽中東上之坡，是為天生橋，逾之即為枯柯者。余乃不復入，將南趨落水寨。

yī tǔ rén lǎo ér jiě shì, zhī yú zhì zài shān shuǐ, yuē: shì jiāng qiú luò shuǐ dòng, fēi qiú luò shuǐ zhài zhě, cǐ dòng fēi yú bù néng zhǐ. ruò zhì luò shuǐ zhài ér hòu huí, zé yū zhé duō yǐ. suì yǐn yú cóng qí zhài zhī hòu dōng yú lǐng. mǎng cāng wú lù, gū suí zhī xíng.
一土人老而解事，知余志在山水，曰：「是將求落水洞，非求落水寨者，此洞非余不能指。若至落水寨而後回，則迂折多矣。」遂引余從其寨之後東逾嶺。莽蒼無路，姑隨之行。

èr lǐ, yuè lǐng dōng xià, jí jiàn yī xī xī nán zì luò shuǐ zhài hòu pò shí mén dōng chū, pán qū běi lái, zhì cǐ lǐng dōng lù, jí dǎo rù xiá.
二里，越嶺東下，即見一溪西南自落水寨後破石門東出，盤曲北來，至此嶺東麓，即搗入峽。

xiá dōng jí píng shān xià xiàn zhī nán fēng, yǔ suǒ yú zhī lǐng jiā chéng nán běi xiá. shuǐ cóng nán rù xiá, xuán liū shù zhàng, huì wèi tán. dōng yá hū bèng ér wèi mén, gāo shí yú zhàng, kuò jǐn shù chǐ, xī xiàng zhì tán shàng, shuǐ cóng tán zhōng dōng dǎo ér rù zhī, qí shì shén fèi. yú cóng xī yá duì kàn, qí rù ruò yǐn zhī rù hóu, gǔ gǔ ér jìn, ér bù zhī qí zhōng zhī kōng tóng zuò hé zhuàng yě. yú cóng xī yá yòu yuán yá shí ér běi, jiàn xiá zhōng shuǐ suī dōng rù, ér xiá yóu běi tōng, dāng jí hàn xiá nán huò gāo huò wā nán chū zhī xiá, yóu cǐ yì kě běi qū. xiá dǐ xī xiàng hàn hè dòng, gù zhī liǎng dòng nán běi gè zhì, ér tóng zài yī xiá zhōng, dì běi wú shuǐ rù ér nán xī dà chuān ěr, qí zhōng dāng wú bù tōng, gù qián tóu shí yǒu shuǐ shēng, ér shàng yǐ qiáo míng yě.
峽東即屏山下陷之南峰，與所逾之嶺夾成南北峽。水從南入峽，懸溜數丈，匯為潭。東崖忽迸而為門，高十餘丈，闊僅數尺，西向峙潭上，水從潭中東搗而入之，其勢甚沸。余從西崖對瞰，其入若飲之入喉，汩汩而進，而不知其中之崆峒作何狀也。余從西崖又緣崖石而北，見峽中水雖東入，而峽猶北通，當即旱峽南或高或窪南出之峽，由此亦可北趨。峽底西向旱壑洞，固知兩洞南北各峙，而同在一峽中，第北無水入而南吸大川耳，其中當無不通，故前投石有水聲，而上以橋名也。

cóng xī yá fǔ kàn jiǔ zhī, réng zhuǎn nán chū. tǔ lǎo wēng yù zhǐ yú sù, yú wèi rì shàng gāo, suì bié zhī, zūn nán lù kě yǐ dá jùn, wéi cǐ chù yóu bù dé lù, gài yán dà xī ér nán, dǐ xī shān xiá mén, jí luò shuǐ zhài xī yuè pō, sù xiǎo xī ér xī shàng lǐng, pán bǐ jià shān zhī nán, jí jùn zhōng tōng kū kē dà dào. yú nǎi xī cóng zhī.
從西崖俯瞰久之，仍轉南出。土老翁欲止余宿，余謂日尚高，遂別之，遵南路可以達郡，惟此處猶不得路，蓋沿大溪而南，抵西山峽門，即落水寨；西越坡，溯小溪而西上嶺，盤筆架山之南，即郡中通枯柯大道。余乃西從之。

yán pō shè wù, bā lǐ dǐ xī pō xià, yǒu luó luó zhài shù jiā, suì xī shàng pō.
沿坡涉塢，八里抵西坡下，有儸儸寨數家，遂西上坡。

céng lèi ér shàng bā lǐ, qí shān běi pán wèi hè, ér nán lín xià qiàn zhī jiàn, yǒu sì wǔ jiā yǐ běi xiá ér jū, shàng fù chéng tián yān. yòu xī pán xī fēng nán zuǐ ér shàng sān lǐ, qí shàng shén jùn. yòu píng xíng fēng tóu èr lǐ, yú yǐ wèi cǐ bǐ jià nán fēng yǐ, ér shú zhī yóu dōng chū zhī zhī yě, qí xī fù xià zhuì wèi kēng, yǔ bǐ jià shàng gé yī wù. nǎi xià shè kēng yī lǐ, yuè kēng xī shàng, shǐ wèi bǐ jià nán chuí. yǒu shù shí jiā jí yǐ nán yá ér jū, shì wèi shān kē. dāng cóng tóu sù, ér lù cóng shù dǐ xíng, bù biàn jū zhǐ, pān shù cóng ér shàng, yī lǐ suì chū cūn jū zhī hòu.
層累而上八里，其山北盤為壑，而南臨下嵌之澗，有四五家倚北峽而居，上復成田焉。又西盤西峰南嘴而上三里，其上甚峻。又平行峰頭二里，余以為此筆架南峰矣，而孰知猶東出之支也，其西復下墜為坑，與筆架尚隔一塢。乃下涉坑一里，越坑西上，始為筆架南垂。有數十家即倚南崖而居，是為山窠。當從投宿，而路從樹底行，不辨居址，攀樹叢而上，一里遂出村居之後。

yì xī lù kě zhé ér zhuǎn, jì dǐ qí xī, fù wú hái qí, jìng zūn dà lù xī běi chí.
意西路可折而轉，既抵其西，復無還岐，竟遵大路西北馳。

èr lǐ yú, xià shè yī jiàn, fù xī běi shàng pō.
二里余，下涉一澗，復西北上坡。

èr lǐ yú, yuè pō, fù xià ér shè jiàn. gòng sān lǐ, yòu shàng yú yī pō, nǎi xī xiàng píng xià. èr lǐ chū xiá mén, yǐ mù, cóng hūn hēi zhōng jùn xià èr lǐ, xī nán dù yī xī qiáo, yòu xī běi cóng qí yú pō, hūn hēi zhōng jìng shī lù mí lù.
二里余，越坡，復下而涉澗。共三里，又上逾一坡，乃西向平下。二里出峽門，已暮，從昏黑中峻下二里，西南渡一溪橋，又西北從岐逾坡，昏黑中竟失路迷路。

zhí zhú èr lǐ, dé yī zhài yú pō jiān, shì wèi xiǎo zhài.
躑躅二里，得一寨於坡間，是為小寨。

kòu jū rén, tíng xíng lǐ yú qí cè, yǔ niú juàn lín, chū tuó dài zi zhōng shǎo mǐ wèi zhōu yǐ cān ér wò.
叩居人，停行李於其側，與牛圈鄰，出橐ｔｕó袋子中少米為粥以餐而臥。

chū sì rì qí jiā chā yāng máng shén, jìng bù wèi yú chuī.
初四日其家插秧忙甚，竟不為余炊。

yú qǐ wèn zhī zhī, jí kōng fù xíng, yǐ wèi qù chéng dāng bù jí sān shí lǐ yě.
余起問知之，即空腹行，以為去城當不及三十里也。

jí xī xíng, fù yú pō liǎng zhòng, gòng bā lǐ, yǒu lú yǐ shān xī xiàng ér jū, shǐ xià jiàn jùn nán chuān zi. yòu suí pō xī xiàng píng xíng wǔ lǐ, qū yī xī xià xiǎo xiá, fù shàng yī xī tū zhī gāng, shǐ bī jìn xī chuān. xià kàn chuān zhōng zhī shuǐ, cóng pō xī nán huán pō zú, dōng nán bào liú ér rù xiá, pō zhī nán yǒu yàn zhàng zhī, cǐ jí qīng shuǐ guān shā hé zhū shuǐ, hé liú ér dōng nán zhì cǐ, jiāng rù xiá dōng xiàng ér chū là shuǐ zhài zhě yě. yú shì dōng běi yī lǐ yú, xià zhì pō lù. xún zuǐ běi zhuǎn bàn lǐ, shǐ shě shān ér xī běi xíng píng lù jiān. èr lǐ, xī jí dà xī, yǒu jù mù qiáo héng qí shàng, xī dù zhī. xī běi xíng chuān jiān, lǚ guò chuān zhōng cūn luò, shí liù lǐ ér jí chéng zhī dōng nán yú. dù xiǎo qiáo, yóu chéng nán xī xiàng xíng, yī lǐ ér rù nán mén, shǐ rù shì shí mán miàn ér bǎo yān. xià wǔ, fǎn huì zhēn lóu.
及西行，復逾坡兩重，共八里，有廬倚山西向而居，始下見郡南川子。又隨坡西向平行五里，趨一西下小峽，復上一西突之岡，始逼近西川。下瞰川中之水，從坡西南環坡足，東南抱流而入峽，坡之南有堰障之，此即清水關沙河諸水，合流而東南至此，將入峽東向而出落水寨者也。於是東北一里余，下至坡麓。循嘴北轉半里，始舍山而西北行平陸間。二里，西及大溪，有巨木橋橫其上，西渡之。西北行川間，屢過川中村落，十六里而及城之東南隅。度小橋，由城南西向行，一里而入南門，始入市食饅面而飽焉。下午，返會真樓。