èr shí qī rì chén qǐ, fàn ér xíng. réng qǔ mù dǎn jiān fù zhī. yóu gāng dōng nán xià xiá yī lǐ yú, fù yǒu yān qì yù bó, zé rè shuǐ fù yì wù zhōng, yǔ lěng shuǐ jiāo liú ér xī chū xiá, qí wù jiē dōng dà shān zhī huán hè yě.
二十七日晨起，飯而行。仍取木膽肩負之。由岡東南下峽一里余，復有煙氣鬱勃，則熱水復溢塢中，與冷水交流而西出峽，其塢皆東大山之環壑也。

yóu qí nán fù shàng pō lǐ yú, yǒu kēng zì dōng shān héng jié ér xī, ruò qiàn jiè háo gōu wèi jiè zhī zhě, qí xià yì shuǐ liú cóng cóng.
由其南復上坡里余，有坑自東山橫截而西，若塹界濠溝為界之者，其下亦水流淙淙。

suí kēng dōng xiàng shàng yī lǐ, cóng kēng zhuì chù nán dù qí shàng. gài qí dōng wèi dù chù, yì pán hè chéng píng, yǒu cūn yǐ dōng fēng xià, lù dāng qí xī nán. bàn lǐ, yǒu qí: yī nán xíng pō shàng, yī dōng xiàng cūn jiān. yú yì cāi xiǎng, rèn wèi xiàng dōng zhě nǎi cūn zhōng lù, suì xún dōng fēng nán xíng, qián wàng jiān shān shén jìn. sān lǐ shāo xià, jiàn yī wù héng qián, qí xī xià jí wū suǒ zhī páng cūn, qí nán yú jí yǎ wū zhī xī ào yǐ, nǎi wù cǐ wèi gù dòng dào. jí zhuǎn ér dōng, mǎng xíng pō bǎn jiān. yī lǐ, dé nán lái dà lù, nǎi zhī cǐ wèi gù dòng xiàng nán xiāng diān dào, cóng zhī. jiàn dōng běi shàng yī lǐ, shāo píng, dōng xiàng bàn lǐ, fù shàng pō. píng shàng zhě yī lǐ, xíng fēng tóu shāo zhuǎn ér nán bàn lǐ, jí nán yǎ wū zhī jí yě. cóng qí shàng kě nán tiào lóng zōng shān, ér běi lái zhī lǐng, cóng qí běi xià zhuì wèi ào, fù qǐ cǐ pō.
隨坑東向上一里，從坑墜處南渡其上。蓋其東未渡處，亦盤壑成坪，有村倚東峰下，路當其西南。半里，有岐：一南行坡上，一東向村間。余意猜想，認為向東者乃村中路，遂循東峰南行，前望尖山甚近。三里稍下，見一塢橫前，其西下即烏索之旁村，其南逾即雅烏之西坳矣，乃悟此為固棟道。亟轉而東，莽行坡坂間。一里，得南來大路，乃知此為固棟向南香甸道，從之。漸東北上一里，稍平，東向半里，復上坡。平上者一里，行峰頭稍轉而南半里，即南雅烏之脊也。從其上可南眺巃嵸山，而北來之嶺，從其北下墜為坳，復起此坡。

dōng suí wù jí píng xíng bàn lǐ, nǎi dōng běi xià. dǐ ào dōng, zé yǒu lù xī zì ào zhōng lái zhě, nǎi rè shuǐ táng zhèng dào, dāng cóng zhuì kēng dōng cūn zhī qí shàng, jīn wù yū ér nán yě. yú shì yòu dōng xià yī lǐ yú, qí xià pán ér wèi píng, dāng běi shān zhī dōng, shān jiè pō kāi, zhōng wú qiān chéng dào lù tián chóu, dàn fēng cǎo péng péng. dōng běi yī fēng dōng tū, jié yè qián biāo, jí shí fáng dòng shān yě, qí hòu nǎi xī běi ér shǔ yú xī shān. xī shān zé zì běi ér nán, rú píng zhī liè, jí zì rè shuǐ táng zhī dōng ér nán dù yǎ wū zhě yě. yú shì xún xī shān yòu běi xià bàn lǐ, jiàn yǒu liǎng sān jiā yǐ nán pō ér lú, xià pō yǒu xiǎo liú dōng xiàng ér zhuì, ér lù chū qí xī běi, mò kě wèn wèi hé suǒ. yǐ ér yù yī rén, zhí ér xún zhī. qí rén yuē: yǎ wū shān cūn yě. jí chí qù. hòu nǎi zhī cǐ wèi wèi tú, xíng zhě jù bù gǎn tíng zhǐ, ér yú mào mào hú tú bù míng de yàng zi yān zì shì yě.
東隨塢脊平行半里，乃東北下。抵坳東，則有路西自坳中來者，乃熱水塘正道，當從墜坑東村之岐上，今誤迂而南也。於是又東下一里余，其下盤而為坪，當北山之東，山界頗開，中無阡塍道路田疇，但豐草芃芃. 東北一峰東突，巀嶪前標，即石房洞山也，其後乃西北而屬於西山。西山則自北而南，如屏之列，即自熱水塘之東而南度雅烏者也。於是循西山又北下半里，見有兩三家倚南坡而廬，下頗有小流東向而墜，而路出其西北，莫可問為何所。已而遇一人，執而詢之。其人曰：「雅烏山村也。」亟馳去。後乃知此為畏途，行者俱不敢停趾，而余貿貿糊塗不明的樣子焉自適也。

yòu běi yī lǐ, zài yú yī dōng tū zhī pō, yī lǐ, dēng qí ào zhōng, shǐ jué dōng jiāng zhī xíng, zì qí nán pò yǎ wū dōng xiá ér qù, ér yóu bù jiàn jiāng yě. běi xiàng dōng zhuǎn ér xià, yī lǐ, yǒu xiá zì xī běi lái, jí jié yè hòu xī běi zhī shān, yǔ xī jiè jiā ér chéng zhě, zhōng yǒu xiǎo shuǐ suí xiá dōng chū, yǒu xiǎo mù qiáo dù qí shàng. guò ér dōng, suì xún běi shān zhī lù, shǐ jiàn nán hè zhōng, dōng jiāng pán qū, xiàng xī nán ér pò xiá. gài cǐ dì běi shān dōng tū ér jié niè shān gāo ér jùn, nán shān zì shí dòng chǎng nán, pán xuán xī zhuǎn, gāo sǒng wèi jiāng dōng shān běi lǐng, yǔ běi duì jiā, jié jiāng xī xià, zhōng tà wèi wù, qū zhé qí jiān. lù cóng qí běi dōng xíng yī lǐ, yǒu qí dōng nán xià wù zhōng, jié liú dù zhōu, nǎi dōng qū shí dòng zhī dào yǒu lù dōng běi xié jié niè zhī fēng ér zhuǎn, nǎi běi qū nán xiāng diān dào. yú shì dōng běi yī lǐ yú, zhuǎn jié niè fēng dōng. yáo tiào qí wù dà kāi, zì běi ér nán, dōng xī fēn liǎng jiè jiā zhī.
又北一里，再逾一東突之坡，一里，登其坳中，始覺東江之形，自其南破雅烏東峽而去，而猶不見江也。北向東轉而下，一里，有峽自西北來，即巀嶪後西北之山，與西界夾而成者，中有小水隨峽東出，有小木橋度其上。過而東，遂循北山之麓，始見南壑中，東江盤曲，向西南而破峽。蓋此地北山東突而巀嵲ｎｉè山高而峻，南山自石洞廠南，盤旋西轉，高聳為江東山北嶺，與北對夾，截江西下，中拓為塢，曲折其間。路從其北東行一里，有岐東南下塢中，截流渡舟，乃東趨石洞之道；有路東北挾巀嵲之峰而轉，乃北趨南香甸道。於是東北一里余，轉巀嵲峰東。遙眺其塢大開，自北而南，東西分兩界夾之。

xī shān duō dōng tū zhī jiān, dōng shān yǒu gèn píng zhī shì, wù běi huò rán yáo dá, wù dōng zé jiāng dōng běi zhàng, chù zhì dāng jiā. wéi dōng nán yī xiá, yǎo tiǎo ér rù, wèi yáng qiáo shí dòng zhī jìng xī nán yī wù, wǎn zhuǎn ér zhù, wèi dōng jiāng chuān xiá zhī suǒ.
西山多東突之尖，東山有亘屏之勢，塢北豁然遙達，塢東則江東北嶂，矗峙當夾。惟東南一峽，窈窕而入，為楊橋、石洞之徑；西南一塢，宛轉而注，為東江穿峽之所。

xiān shì, yú wàng cǐ jié niè zhī fēng, yǐ jué qí qí jí huán qí lù, yǎng jiàn qí pán gèn zhī yá, céng sǒng dié shàng jì dōng zhuǎn běi xiàng, hū jiàn céng yá zhī shàng, yǒu dòng dōng xiàng, yù yī dēng ér bù jiàn qí jìng, yù shě zhī yòu bù néng jìng qù. suì lìng gù pū tíng xíng lǐ, shǒu mù dǎn yú lù cè, yú jìng yǎng pān ér shàng.
先是，余望此巀嵲之峰，已覺其奇；及環其麓，仰見其盤亘之崖，層聳疊上；既東轉北向，忽見層崖之上，有洞東向，欲一登而不見其徑，欲舍之又不能竟去。遂令顧仆停行李，守木膽於路側，余竟仰攀而上。

qí shàng shén xuē, bàn lǐ zhī hòu, tǔ xuē bù néng shòu zú, yǐ zhǐ pān cǎo gēn ér dēng. yǐ ér cǎo gēn yì bù néng shòu zhǐ, xìng ér jí shí.
其上甚削，半里之後，土削不能受足，以指攀草根而登。已而草根亦不能受指，幸而及石。

rán shí yì bù jiān, jiàn zhī zhé yǔn kuǎ tā, pān zhī yì yǔn, jiān dé yī shǎo zhān zhě, běng zú guà zhǐ, rú píng tiē yú bì, bù róng yí yī bù. yù shàng jì wú yuán, yù xià yì wú dì, shēng píng suǒ lì wēi jìng, wú yú yú cǐ. gài qiào bì yǒu zhī, wú cǐ sū jí sū ruǎn ér sàn tǔ liú tǔ yǒu zhī, wú cǐ sū shí. jiǔ zhī, xiān shì dé qí liǎng shǒu liǎng zú sì chù bù cuī zhī shí, rán hòu xuán kōng yí yī shǒu, suí xuán kōng yí yī zú, yī shǒu zú láo, rán hòu xuán kōng yòu yí yī shǒu zú, xìng shí bù zhuì, yòu shǒu zú wú lì yù zì zhuì.
然石亦不堅，踐之輒隕垮塌，攀之亦隕，間得一少粘者，繃足掛指，如平貼於壁，不容移一步。欲上既無援，欲下亦無地，生平所歷危境，無逾於此。蓋峭壁有之，無此蘇即酥軟而散土；流土有之，無此蘇石。久之，先試得其兩手兩足四處不摧之石，然後懸空移一手，隨懸空移一足，一手足牢，然後懸空又移一手足，幸石不墜，又手足無力欲自墜。

jiǔ zhī, xìng pān ér shàng, yòu héng tiē ér nán guò, gòng bàn lǐ, nǎi dǐ qí běi yá. shāo xún ér xià zhuì, shǐ nán zhuǎn rù dòng. dòng mén qióng rán, rú bàn yuè shàng fù, shàng duō dǎo chuí zhī rǔ. zhōng bù shèn shēn, wǔ zhàng zhī nèi, hòu bì huán yōng, xià liè xiǎo mén. pī xì ér rù, zhàng yú jí zhǐ, wú tā qí yě. chū dòng, réng xún běi yá xī shàng. nán yú héng tiē zhī zhì, jí suí xiá shàng jī, jì yǒu lù běi yū ér xià, jiǔ zhī bù dé. bàn lǐ, yú pō zhī xī, fù yǎng qí shàng yá gāo qióng, yǒu dòng dāng qí xià, dòng mén nán xiàng, yì jié jué zhǐ jiān nán xíng zǒu cóng zhī.
久之，幸攀而上，又橫貼而南過，共半里，乃抵其北崖。稍循而下墜，始南轉入洞。洞門穹然，如半月上覆，上多倒垂之乳。中不甚深，五丈之內，後壁環擁，下裂小門。批隙而入，丈余即止，無他奇也。出洞，仍循北崖西上。難於橫貼之陟，即隨峽上躋，冀有路北迂而下，久之不得。半里，逾坡之西，復仰其上崖高穹，有洞當其下，洞門南向，益竭蹶指艱難行走從之。

bàn lǐ, rù dòng.
半里，入洞。

dòng qián yǒu jù shí dāng mén, mén fēn wèi èr, xiān cóng qí xī zhě rù.
洞前有巨石當門，門分為二，先從其西者入。

mén yǐ nèi zhé suí jù shí zhī hòu dōng zhuǎn, qí zhōng jiā chéng qū fáng, tòu qí dōng, qí zhōng yòu xuán wèi hòu shì, rán yì zhàng yú ér zhǐ, bù shēn rù yě. xuán cóng qí dōng zhě chū. hái tiào jù shí zhī shàng, yǔ dòng dǐng zhī fù zhě, shàng yú zhàng yú. mén zhī dōng, yòu huán yī shí duì zhī, qí shí zhōng xuán rú tái, ruò zhì tī niè zhī, suǒ lǎn gèng qí yě. chū dòng, xún yá ér běi bàn lǐ, qí xià yì jù xuán yá wú lù, rán jiē cǎo gēn xuán zhuì. suì zuò ér xià zhuì, yǐ shuāng zú xiàng qián, liǎng shǒu fǎn ér hòu chuāi zhuā cǎo gēn, lüè dòu zǔ zhì qí tóu kōng zhī shì, shùn zhī yī lǐ xià, nǎi jí qí lù. yǔ gù pū jiàn, ruò gēng shēng yě.
門以內輒隨巨石之後東轉，其中夾成曲房，透其東，其中又旋為後室，然亦丈余而止，不深入也。旋從其東者出。還眺巨石之上，與洞頂之覆者，尚余丈余。門之東，又環一石對之，其石中懸如台，若置梯躡之，所覽更奇也。出洞，循崖而北半里，其下亦俱懸崖無路，然皆草根懸綴。遂坐而下墜，以雙足向前，兩手反而後揣抓草根，略逗阻滯其投空之勢，順之一里下，乃及其麓。與顧仆見，若更生也。

rì jiāng guò wǔ, shí xié fàn yú lù yú, jí xún xī shān běi xíng. sān lǐ ér xī shān zhōng xùn, yòu yī lǐ, yǒu cūn yǐ xī shān wù zhōng, yòu bàn lǐ, rào cūn zhī qián ér běi, suì yǔ jiāng yù, gài jiāng zhī xī qǔ chù yě. qí cūn xī shān hòu bào, dōng jiāng qián yī, ér nán běi liǎng jiān fēng, zuǒ yòu jiā zhì rú qí gǔ, pèi hé shén chēng. yǒu xiǎo xī cóng hòu shān liú chū, bàng cūn jiù shuǐ, jiē huán chéng wèi tián, shì míng lǎ hā zhài, yì shān jū zhī shèng chù yě. sù jiāng ér běi, bàn lǐ, dù xiǎo xī dōng zhù zhī qiáo, fù běi shàng pō. èr lǐ, dōng běi xún běi jiān fēng zhī dōng lù. yī lǐ yú, yǎng jiàn jiān fēng zhī bàn, yǒu dòng dōng xiàng gāo qióng, qí mén shén jùn, shàng jí fēng dǐng, rú yán fù fēi kōng, rǔ chuí yú wài, kǎn héng yú nèi, ér qí xià shén xuē, shì wú zhì jìng, gài qí lù cóng běi pō héng zhì yě. yú shí yì yǐ fù hé wèi shì, suì xiān qū chǎng. yòu běi yī lǐ yú, dù yī xī lái zhī jiàn, yǒu cūn lú jiē cóng mì jí xiāng sù ér jiàn yú jiāng zhī xī àn, ér kuàng lú mǎn bù zhī, shì wèi nán xiāng diān. nǎi tóu yù yú lǐ lǎo jiā, shí fǔ guò wǔ yě.
日將過午，食攜飯於路隅，即循西山北行。三里而西山中遜，又一里，有村倚西山塢中，又半里，繞村之前而北，遂與江遇，蓋江之西曲處也。其村西山後抱，東江前揖，而南北兩尖峰，左右夾峙如旗鼓，配合甚稱。有小溪從後山流出，傍村就水，皆環塍為田，是名喇哈寨，亦山居之勝處也。溯江而北，半里，度小溪東注之橋，復北上坡。二里，東北循北尖峰之東麓。一里余，仰見尖峰之半，有洞東向高穹，其門甚峻，上及峰頂，如檐覆飛空，乳垂於外，檻橫於內，而其下甚削，似無陟境，蓋其路從北坡橫陟也。余時亦以負荷未釋，遂先趨廠。又北一里余，渡一西來之澗，有村廬接叢密集相速而建於江之西岸，而礦爐滿布之，是為南香甸。乃投寓於李老家，時甫過午也。

xiān shì, yú zhǐ cún qīng fú sān shí wén, xié zhī xiù zhōng, jì bù néng wèi jiè tóu fǎn chéng zhī yòng, rán yóu kě dí mǐ wèi yī rì gōng.
先是，余止存青蚨三十文，攜之袖中，計不能為界頭返城之用，然猶可糴米為一日供。

tuì shí fáng dòng bā shān, shǒu zú wú zhǔ, jìng bù zhī pāo duò hé suǒ, zhì shì shǒu wú yī wén. nǎi yǐ zhě wà qún jí jiá yī wà zi qún zi sān shì xuán yú yù wài, jì shòu qí yī, yǐ wèi xíng zī. jiǔ zhī, yī rén yǐ èr bǎi yú wén mǎi qún qù. yú xīn rán, zhān jiǔ shì ròu, lìng gù pū pēng yú yù. yú jí suǒ fàn, chéng wǎn tàn jiān fēng zhī dòng. nǎi cóng cūn xī sù xī lái zhī xī, bàn lǐ, shè qí nán, cóng bó yí lú hòu nán niè pō.
退石房洞扒山，手足無主，竟不知拋墮何所，至是手無一文。乃以褶襪裙即袷衣襪子裙子三事懸於寓外，冀售其一，以為行資。久之，一人以二百餘文買裙去。余欣然，沾酒市肉，令顧仆烹於寓。余亟索飯，乘晚探尖峰之洞。乃從村西溯西來之溪，半里，涉其南，從僰彝廬後南躡坡。

yí lǐ nán shàng yī lǐ, suì zào dòng xià.
迤邐南上一里，遂造洞下。

dòng nèi jià lú sān céng, jiē wǔ yíng, é qí shàng yuē yún yán sì. shǐ cóng qí xià céng zhé ér běi, shēng zhōng céng, zhé ér nán, shēng shàng céng. qí zhōng shén xiàng zá chū, rán qí qián shén chǎng. shí rǔ zì dòng yán xià chuí yú wài, zhǎng tiáo duǎn lǚ, bīn fēn piāo yáng, huò zhōng tòu ér kōng míng, huò jiāo chuí ér fǎn juǎn, qí zhuàng shén yì. fù jí qí běi, dǐng gèng qióng pán ér qǐ, nǎi yīn qí shì shàng jià yī tái, ér tái zhī shàng yòu yǒu kān xī bèng, fù yīn qí shì shàng jià yī gé. yòu cóng tái běi xún yá zhì pō, pán kōng ér shēng, dòng dǐng yīn yūn zhī zhuàng, dòng qián piāo sǎ zhī xíng, shōu lǎn dài jǐn. tái zhī běi, fù bèng yī xiǎo kān nán xiàng, gèng yīn qí shì ér jià tī tōng zhī, qián liè yī xiǎo fāng, tí yuē shuǐ yuè, zhōng gōng bái yī dà shì. yú cóng lái xián dòng zhōng zhì gé, měi yǎn dòng shèng, wéi cǐ diǎn zhuì dé yí, bù wéi wú ài. ér gèng jué líng tōng, bù yì shū fāng jí biān yuǎn piān pì zhī dì fǎn dé cǐ shén gòu yě. shí dòng zhōng dào rén shàng zài chǎng wèi guī, yún dèng bù fēng, rǔ fáng wú jiōng, píng qì jiǔ zhī, hèn bù xié náng tuō sù qí nèi yě. dòng zhī nán fù yǒu yī mén pián qǐ, qí shàng yì yǒu rǔ chuí, ér qí nèi gāo guǎng jù bù jí sān zhī yī, shí sè zhě huáng rú xīn záo zhě. pān qí shàng jí, fù tòu xiǎo xué xī rù, èr zhàng hòu qū ér nán, qí zhōng jiàn hēi, ér yǒu shuǐ zhōng zhù, shàng yǒu dī lì shēng, ér xià wú páng xiè dòu liú chū zhī kǒng, yì shén fèn shuǐ yuán shēn dà ér cóng dì zhōng yǒng chū zhī quán yě. dòng zhōng suǒ zhuó wéi cǐ. qí zhōng xué gēng shēn jiǒng, dàn wèi shuǐ gé ér hēi, bù fù shè ér qióng zhī. nǎi xià, réng cóng běi yá xià xún jiù lù, èr lǐ fǎn yù. suì chuài jiǔ ér wò, bù jué táo rán.
洞內架廬三層，皆五楹，額其上曰「雲岩寺」。始從其下層折而北，升中層，折而南，升上層。其中神像雜出，然其前甚敞。石乳自洞檐下垂於外，長條短縷，繽紛飄颺，或中透而空明，或交垂而反卷，其狀甚異。復極其北，頂更穹盤而起，乃因其勢上架一台，而台之上又有龕西迸，復因其勢上架一閣。又從台北循崖置坡，盤空而升，洞頂氤氳之狀，洞前飄灑之形，收覽殆盡。台之北，復迸一小龕南向，更因其勢而架梯通之，前列一小坊，題曰「水月」，中供白衣大士。余從來嫌洞中置閣，每掩洞勝，惟此點綴得宜，不惟無礙。而更覺靈通，不意殊方即邊遠偏僻之地反得此神構也。時洞中道人尚在廠未歸，雲磴不封，乳房無扃，憑憩久之，恨不攜囊托宿其內也。洞之南復有一門駢啟，其上亦有乳垂，而其內高廣俱不及三之一，石色赭黃如新鑿者。攀其上級，復透小穴西入，二丈後曲而南，其中漸黑，而有水中貯，上有滴瀝聲，而下無旁泄竇流出之孔，亦神瀵ｆèｎ水源深大而從地中湧出之泉也。洞中所酌惟此。其中穴更深迥，但為水隔而黑，不復涉而窮之。乃下，仍從北崖下循舊路，二里返寓。遂啜酒而臥，不覺陶然。

nán xiāng diān, yú yí wèi lán xiāng zhī é, gài qí diān zài běi, bù yīng yǐ nán chēng yě. shān zì míng guāng fēn mài lái, xī jí ā xìng dōng nán xià zhī shān, dōng nǎi xié huán ér nán, zhì diān dōng nǎi xī tū ér nán xià, jiā jiāng liú yú zhōng. qí liú yì fā yú míng guāng, běi jí zǐ mèi shān dōng xíng zhī mài yě, shì wèi gù dòng dōng jiāng zhī yuán. cǐ zhōng yǒu míng guāng liù chǎng zhī míng, ér míng guāng zài diān běi sān shí lǐ, shí wú chǎng yě, wéi shāo tàn yùn zhuān, yǐ gōng cǐ chǎng zhī gǔ liàn. cǐ chǎng zài diān zhōng, ér chū kuàng zhī xué zài dōng fēng zuì gāo chù, guò yǎ wū běi lǐng, jí wàng ér jiàn zhī, jiē cǎi wā zhī chǎng, ér fēi gǔ liàn zhī chǎng yě.
南香甸，余疑為「蘭香」之訛，蓋其甸在北，不應以「南」稱也。山自明光分脈來，西即阿幸東南下之山，東乃斜環而南，至甸東乃西突而南下，夾江流於中。其流亦發於明光，北即姊妹山東行之脈也，是為固棟東江之源。此中有「明光六廠」之名，而明光在甸北三十里，實無廠也，惟燒炭運磚，以供此廠之鼓煉。此廠在甸中，而出礦之穴在東峰最高處，過雅烏北嶺，即望而見之，皆採挖之廠，而非鼓煉之廠也。

dōng fēng zhī dōng běi yǒu shí dòng chǎng, yǔ xī běi zhī ā xìng, dōng nán zhī huī yáo, gòng wèi liù chǎng yún. zhū chǎng zhōng wéi cǐ chǎng jū lú zuì shèng. rán ā xìng zhī kuàng, zǐ kuài rú dān shā cǐ zhōng zhū chǎng zhī kuàng, jiē huáng sàn rú shā ní, shì bù ruò ā xìng zhě zhī zhòng yě.
東峰之東北有石洞廠，與西北之阿幸，東南之灰窯，共為六廠雲。諸廠中惟此廠居廬最盛。然阿幸之礦，紫塊如丹砂；此中諸廠之礦，皆黃散如沙泥，似不若阿幸者之重也。

èr shí bā rì chén qǐ, wù shén. píng míng, fàn ér wèi jiè tóu zhī xíng. qí dì zài nán xiāng diān dōng nán, gé dà shān dà jiāng gè yī zhòng. yóu nán xiāng dōng běi dà chǎng yú shān, zé gāo hè zhòng dié, lù xiǎo ér jìn yóu nán xiāng dōng nán yáng qiáo kuàng yú dōng lǐng, zé shēn xiá píng yí, lù dà ér yáo. shí yīn mái hēi, xiǎo lù mò xíng, suì cóng tǔ rén qū yáng qiáo dào, qiě kě bìng lǎn suǒ yún shí dòng yě. cóng cūn dōng dù jiāng qiáo. qí qiáo dōng xī héng jià yú dōng jiāng zhī shàng, fù tíng shù yíng. yóu qiáo dōng, jí suí jiāng dōng àn, xún dōng shān nán xiàng xíng. dōng shān zhě, jí gù dòng jiāng dōng shān zhī mài, běi zì míng guāng lái, zhì dà chǎng shāo qū ér dōng nán, zhì shì fù xī tū ér nán xià, píng lì nán xiāng diān zhī dōng. qí shàng yǒu kuàng xué dāng fēng zhī dǐng, máo shè yuán zhī yán shān fēng xiū jiàn, zì yǎ wū běi lǐng yáo wàng, yǐ wèi nán xiāng diān yě, zhì ér hòu zhī wèi cháo yáng chū kuàng zhī dòng.
二十八日晨起，霧甚。平明，飯而為界頭之行。其地在南香甸東南，隔大山、大江各一重。由南香東北大廠逾山，則高壑重疊，路小而近；由南香東南陽橋礦逾東嶺，則深峽平夷，路大而遙。時因霾黑，小路莫行，遂從土人趨陽橋道，且可並覽所云石洞也。從村東度江橋。其橋東西橫架於東江之上，覆亭數楹。由橋東，即隨江東岸，循東山南向行。東山者，即固棟江東山之脈，北自明光來，至大廠稍曲而東南，至是復西突而南下，屏立南香甸之東。其上有礦穴當峰之頂，茅舍緣之沿山峰修建，自雅烏北嶺遙望，以為南香甸也，至而後知為朝陽出礦之洞。

rán jīn wèi wù zhàng, jí zhǐ chǐ dōng shān, yī wú suǒ dǔ, ér cǐ dòng zhí yǐ yì xiǎng zǒu zhī ér yǐ. nán xíng bā lǐ, zé yǒu xiá zì dōng shān chū, suì dōng zhuǎn ér dǎo zhī. qí xiá běi jí dōng shān zhì cǐ nán jǐn, nán jí dōng lǐng zhī zhuǎn xī, xī chù yú nán xiāng diān nán, wèi jiāng dōng shān běi lǐng zhě yě. kāi xiá pō shēn, yǒu quán xī chū ér zhù yú dōng jiāng, jí zuó suǒ yǐ jié niè shān qián fēn qí dù jiāng ér dōng rù zhī xiá yě. xiá jìng suī shēn, ér liǎng yá bī zè. xún běi shān dōng xíng èr lǐ, wàng jiàn xiá nèi luàn fēng cān chà, è liú yuè yǐng, jí qū zhī.
然今為霧障，即咫尺東山，一無所睹，而此洞直以意想走之而已。南行八里，則有峽自東山出，遂東轉而蹈之。其峽北即東山至此南盡，南即東嶺之轉西，西矗於南香甸南，為江東山北嶺者也。開峽頗深，有泉西出而注於東江，即昨所以巀嵲山前分岐渡江而東入之峽也。峽徑雖深，而兩崖逼仄。循北山東行二里，望見峽內亂峰參差，扼流躍穎，亟趨之。

yī lǐ zhì qí xià, hū jiàn běi yá zhōng bèng, jiā zhì rú mén, lù nǎi bù sù jiàn dōng shàng, jìng běi zhuǎn rù mén. gài mén zuǒ zhī yá, shí jiǎo zhí chā jiàn dǐ, lù nán wài yíng, gù rù ér nèi rào ěr. yóu mén yǐ nèi, réng dōng niè zuǒ yá zhī hòu, yī lǐ, suì yú luàn fēng zhī shàng, gài shí fēng sān sì, zhú duì fēn háng, yǔ liú xiāng áo zhēng qí, dú cún qí gǔ ěr.
一里至其下，忽見北崖中迸，夾峙如門，路乃不溯澗東上，竟北轉入門。蓋門左之崖，石腳直插澗底，路難外瀠，故入而內繞耳。由門以內，仍東躡左崖之後，一里，遂逾亂峰之上，蓋石峰三四，逐隊分行，與流相鏖áｏ爭奇，獨存其骨耳。

xún běi fēng lǎn jiàn nán luàn fēng, yòu dōng yī lǐ, lù fù běi zhuǎn, dǎo běi fēng zhī xì běi xià. bàn lǐ, zé fēng běi yòu kāi yī xiá, zì běi ér nán, yǔ dōng lái zhī xiá, huì yú běi fēng dōng tū zhī xià, tóng chuān luàn fēng zhī xì ér xī.
循北峰攬澗南亂峰，又東一里，路復北轉，蹈北峰之隙北下。半里，則峰北又開一峽，自北而南，與東來之峽，會於北峰東突之下，同穿亂峰之隙而西。

suǒ wèi běi fēng zhě, cóng dà chǎng fēn zhī xī nán xià, jí nán xiāng diān dōng tū zhī fēng, yú jīn suǒ xíng lù, xún qí nán chuí xiàng dōng zhě yě, qí dōng nán chuí yì zhì shì ér jǐn. shì shān zhī xī běi, yǒu kuàng xī lín nán xiāng diān zhě, yuē cháo yáng dòng shì shān zhī dōng nán, yǒu kuàng dōng lín shì xiá zhě, yuē yáng qiáo. yáng qiáo zhī kuàng, yì duō tiāo yùn jiù jiān liàn yú nán xiāng, zé zhī nán xiāng nǎi zhòng kuàng suǒ jù yě. suí xiá běi wàng, qí nèi shān huí hè pì, yǒu chǎng yì lú yān bó bó, shì wèi shí dòng chǎng. suǒ yún shí dòng zhě, dà chǎng zhī mài, zhì shì fēn huán: xī xià zhě, zì nán xiāng dōng jiè ér nán zhì yáng qiáo, xià cóng xiá zhōng, yòu dōng dù yī fēng, tū wèi hǔ shā ér bāo qí nèi dōng xià zhě, yì nán zǒu ér dōng huán zhī, zhì dōng lǐng ér xī zhuǎn, qióng wèi jiāng dōng shān běi jìng, rào wèi lóng shā ér bāo qí wài. qí shuǐ zì shí dòng dōng, nán chū hé dōng lǐng běi xià zhī shuǐ, xī zhù yú luàn fēng, yǔ yáng qiáo dù xiá shuǐ hé liú, xī zhù dōng jiāng. shì shí dòng zhě, zhòng shān céng guǒ zhōng zhī yī hè yě, cóng yáng qiáo xiá běi wàng ér jiàn zhī, xiá zhōng dù mài ér dōng, suī wú zhōng jiè zhī jí, ér shuǐ zé liǎng fēn yān.
所謂北峰者，從大廠分支西南下，即南香甸東突之峰，余今所行路，循其南垂向東者也，其東南垂亦至是而盡。是山之西北，有礦西臨南香甸者，曰朝陽洞；是山之東南，有礦東臨是峽者，曰陽橋。陽橋之礦，亦多挑運就煎煉於南香，則知南香乃眾礦所聚也。隨峽北望，其內山回壑辟，有廠亦爐煙勃勃，是為石洞廠。所云石洞者，大廠之脈，至是分環：西下者，自南香東界而南至陽橋，下從峽中，又東度一峰，突為「虎砂」而包其內；東下者，亦南走而東環之，至東嶺而西轉，穹為江東山北境，繞為「龍砂」而包其外。其水自石洞東，南出合東嶺北下之水，西注於亂峰，與陽橋度峽水合流，西注東江。是石洞者，眾山層裹中之一壑也，從陽橋峽北望而見之，峽中度脈而東，雖無中界之脊，而水則兩分焉。

yú shí yù cóng xiá qū shí dòng, lǜ jiè tóu qián lù nán biàn, bù ruò suí tóng háng zhě qù.
余時欲從峽趨石洞，慮界頭前路難辨，不若隨同行者去。

suì shě shí dòng, cóng dōng xiá sù liú rù, sān lǐ, zé lù dōng yǒu fēng qián píng, běi jiè yáng qiáo dōng dù zhī fēng, zhì shì dōng jǐn. shí dòng zhī shuǐ, suí dōng píng zhī shān, nán chū ér xī zhuǎn, zé yáng qiáo nán xiá zhī shàng liú yě.
遂舍石洞，從東峽溯流入，三里，則路東有峰前屏，北界陽橋東度之峰，至是東盡。石洞之水，隨東屏之山，南出而西轉，則陽橋南峽之上流也。

lù dǐ dōng píng qián shān xià, yì fēn qí wèi èr: dōng běi sù shí dòng shuǐ yú lǐng zhě, wèi qiáo tóu lù dōng nán sù dōng lǐng běi xià zhī shuǐ yú lǐng zhě, wèi jiè tóu lù. rán zé xī xià xiá zhōng zhī shuǐ, yǐ shí dòng zhě wèi shǒu, yǐ dōng lǐng zhě wèi cì yě. yú shì dōng nán shàng pō, èr lǐ yú, zhì lǐng diān, shì jí suǒ wèi yáng qiáo dōng lǐng yǐ. yú lǐng jí nán xià. yī lǐ, fù zhì xiá ér shàng, cóng lǐng shàng nán xíng. èr lǐ, jiù qí dōng nán pō ér xià, èr lǐ, yuè dōng liú zhī hè. fù shāo shàng èr lǐ, yuè qí nán pō, zài xià. yǒu qí xià dōng dà xiá, wèi tóng háng zhě wù ér nán, yī lǐ yú, shǐ zhī qí wù.
路抵東屏前山下，亦分岐為二：東北溯石洞水逾嶺者，為橋頭路；東南溯東嶺北下之水逾嶺者，為界頭路。然則西下峽中之水，以石洞者為首，以東嶺者為次也。於是東南上坡，二里余，陟嶺巔，是即所謂陽橋東嶺矣。逾嶺即南下。一里，復陟峽而上，從嶺上南行。二里，就其東南坡而下，二里，越東流之壑。復稍上二里，越其南坡，再下。有岐下東大峽，為同行者誤而南，一里余，始知其誤。

nǎi mǎng zhì pō ér dōng běi, yī lǐ, yù xī lái dào, xié zhī dōng zhì chéng.
乃莽陟坡而東北，一里，遇西來道，偕之東陟塍。

yī lǐ yú, zé lóng chuān dōng jiāng zhī yuán, tāo tāo nán shì, xì téng wèi qiáo yú shàng yǐ dù. qiáo kuò shí sì wǔ zhàng, yǐ téng sān sì zhī gāo luò yú liǎng yá, cóng shù miǎo zhōng xuán ér fǎn xià, biān zhú yú téng shàng, lüè kě zhì zú, liǎng páng yì héng zhú wèi lán yǐ jiā zhī.
一里余，則龍川東江之源，滔滔南逝，系藤為橋於上以渡。橋闊十四五丈，以藤三四枝高絡於兩崖，從樹杪中懸而反下，編竹於藤上，略可置足，兩旁亦橫竹為欄以夾之。

gài fán qiáo gǒng ér zhōng gāo, cǐ qiáo fǎn guà ér zhōng chuí, yī jǔ zú zhé yáo dàng bù yǐ, bì shǒu chuāi páng zhī, rán hòu kě yí, zhǐ kě dù rén, bù kě dù mǎ yě, cóng qiáo dōng zūn chéng shàng, shǐ yǒu cūn lú jiā lù. èr lǐ, fù dōng shàng pō, yóu pō jí dōng xíng. qí pō shén píng, zì dōng jiè xuě shān héng chuí ér xī xià zhě. xíng qí shàng sān lǐ, zhí dǐ dōng shān xià, shì wèi jiè tóu cūn. qí cūn yǐ dōng shān miàn běi, jiā lú chéng jiē, ér bù jiàn shì jí. xún zhī, zhī yǐ hàn gù, jīn rì yí jiē yú xī běi jiāng pō zhī jiān, běi yǔ qiáo tóu hé jiē yǐ. gài cǐ dì hàn jí yí jiē, nǎi xí sú yě. nǎi lìng gù pū mǎi mǐ ér chuī. yú yòu xī běi xià dǐ jiē zǐ, shì qí rǎo rǎo ér yǐ, bù dǔ yǒu qí huò yě. jì nǎi hái fàn yú jiè tóu. qí dì yǐ zài lóng chuān jiāng zhī dōng, dāng gāo lí gòng xuě shān xī lù, shān shì zhèng dāng qióng lóng chù. gài gāo lí gòng sú míng kūn lún gāng, gù yòu chēng wèi gāo lún shān. qí fā mài zì kūn lún, nán xià zhì zǐ mèi shān xī nán xíng zhě, diān tān guān nán gāo shān dōng nán xíng zhě, rào xiǎo tián dà táng, dōng zhì mǎ miàn guān, nǎi qióng rán nán sǒng, héng jià tiān bàn, wèi xuě shān wèi shān xīn wèi fēn shuǐ guān yòu nán ér dǐ máng shì, shǐ jiàng ér shāo sàn, qí nán běi zhī gāo qióng zhě, jǐ wǔ bǎi lǐ yún yóu máng shì dá mù bāng, xià wèi píng pō, zhí dá miǎn diān ér jǐn yú hǎi: zé xìn wèi kūn lún zhèng nán zhī zhī yě.
蓋凡橋鞏而中高，此橋反掛而中垂，一舉足輒搖盪不已，必手揣旁枝，然後可移，止可度人，不可度馬也，從橋東遵塍上，始有村廬夾路。二里，復東上坡，由坡脊東行。其坡甚平，自東界雪山橫垂而西下者。行其上三里，直抵東山下，是為界頭村。其村倚東山面北，夾廬成街，而不見市集。詢之，知以旱故，今日移街於西北江坡之間，北與橋頭合街矣。蓋此地旱即移街，乃習俗也。乃令顧仆買米而炊。余又西北下抵街子，視其擾擾而已，不睹有奇貨也。既乃還飯於界頭。其地已在龍川江之東，當高黎貢雪山西麓，山勢正當穹隆處。蓋高黎貢俗名崑崙岡，故又稱為高侖山。其發脈自崑崙，南下至姊妹山；西南行者，滇灘關南高山；東南行者，繞小田、大塘，東至馬面關，乃穹然南聳，橫架天半，為雪山、為山心、為分水關；又南而抵芒市，始降而稍散，其南北之高穹者，幾五百里雲；由芒市達木邦，下為平坡，直達緬甸而盡於海：則信為崑崙正南之支也。

yóu jiè tóu jí cóng xuě shān xī lù nán xíng, lǚ yú xī tū zhī pō, shí wǔ lǐ, yáo wàng luó gǔ chéng yǐ dōng shān pō jiān, yǒu sì lín zhī.
由界頭即從雪山西麓南行，屢逾西突之坡，十五里，遙望羅古城倚東山坡間，有寺臨之。

cǐ chéng nǎi tǔ mán suǒ zhú zhī yí zhǐ. qí sì pō dà.
此城乃土蠻所築之遺址。其寺頗大。

yǒu lù cóng cǐ yú xuě shān, guò shàng jiāng. yòu nán èr lǐ, guò mó shí hé. yòu nán èr lǐ, yuè yī shān, yòu yú yī xī tū zhī ào.
有路從此逾雪山，過上江。又南二里，過磨石河。又南二里，越一山，又逾一西突之坳。

yòu nán èr lǐ, guò yī xiǎo mù qiáo.
又南二里，過一小木橋。

yòu nán yī lǐ, yuè yī pō, nǎi xún pō dōng zhuǎn. èr lǐ, dǐ dōng nán xiá kǒu, yǒu shān zì dōng dà shān nán huán ér zhì yú mén, dà lù yú pō ér nán shàng, xiǎo jìng jiù xiá ér xī nán. nǎi jiù xiá kǒu chū, zé lǐ, sù wǎ diān. bīn jiāng dōng àn, yì nán běi dà wù yě, cūn chéng lián luò dōng xiàng dà shān, jí xuě shān, jiàn nán yǔ shān xīn jìn yǐ.
又南一里，越一坡，乃循坡東轉。二里，抵東南峽口，有山自東大山南環而峙於門，大路逾坡而南上，小徑就峽而西南。乃就峽口出，則里，宿瓦甸。瀕江東岸，亦南北大塢也，村塍連絡；東向大山，即雪山，漸南與山心近矣。

èr shí jiǔ rì fàn ér píng míng, suí jiāng dōng àn xíng. èr lǐ yú, liǎng àn shí fēng jiāo hé, shuǐ liú xiá jiān, rén yú yá shàng, jiāng wèi yá suǒ shù, bēn liú ruò xiàn, ér zhōng shén yuān shēn. xiá zhōng duō fèi shuǐ zhī shí, jī liú dàng bō, ér yú zhě jiā liú zhì zēng yú shí yǐng jiān, lǎn yáo yè cuì, wú wèn dé yú yǔ yú zhī féi fǒu, gù zì shèng yě zhǐ qiú zì wǒ gǎn jué liáng hǎo. bàn lǐ, yuè yá nán xià. jiāng yì chū xiá, yǒu shí fú bō miàn, yǎn rán yī yuán tuó tuán yú hé yáng zi è suí shuǐ chū yě. yòu nán èr lǐ, guò shàng zhuāng, yǒu shān xī tū, zhōng jiā wù chéng tián, cūn yǐ tū fēng zhī dōng, jiāng qū tū fēng zhī xī, ér lù xún wù zhōng. yú jí ér xī nán, yòu yī lǐ yú, fù yǔ jiāng yù, ér liǎng yá fù chéng xiá, shí zhī tū xiá yíng liú, yǔ zēng zhī jiā liú yè cuì, yì fù rú qián yě. yī lǐ, jiāng qū ér xī, lù cóng jiāng zhī nán, yì qū ér xī jié xiàng běi zhī wù. yú shì běi wàng gé jiāng nán xià zhī shān, zhì shì zhōng fēn qí dōng zhī yǐ jǐn héng tū ér dōng, jí xī xiá zhī rào ér xià zhě qí xī zhī yóu héng tū xī nán, jí gù dòng liǎng jiāng suǒ hé ér nán pán zhě liǎng zhī zhī zhōng, běi xùn chéng wù, ér huī yáo chǎng lín qí shàng yān. shì chǎng yì liù chǎng zhī yī, suǒ chū kuàng zhòng yú tā chù, xī fēng zhī ér jīn fù kāi, zé bù jí tā chù yǐ. xī yī lǐ, fù shàng yī běi tū xiǎo gāng, yǒu zhú huán pō, jié lú qí zhōng zhě, shì wèi kǔ zhú gāng.
二十九日飯而平明，隨江東岸行。二里余，兩岸石峰交合，水流峽間，人逾崖上，江為崖所束，奔流若線，而中甚淵深。峽中多沸水之石，激流蕩波，而漁者夾流置罾於石影間，攬瑤曳翠，無問得魚與魚之肥否，固自勝也只求自我感覺良好。半里，越崖南下。江亦出峽，有石浮波面，儼然一黿鼉ｙｕáｎｔｕó團魚和揚子鱷隨水出也。又南二里，過上莊，有山西突，中夾塢成田，村倚突峰之東，江曲突峰之西，而路循塢中。逾脊而西南，又一里余，復與江遇，而兩崖復成峽，石之突峽迎流，與罾之夾流曳翠，亦復如前也。一里，江曲而西，路從江之南，亦曲而西截向北之塢。於是北望隔江南下之山，至是中分；其東支已盡橫突而東，即西峽之繞而下者；其西支猶橫突西南，即固棟兩江所合而南盤者；兩支之中，北遜成塢，而灰窯廠臨其上焉。是廠亦六廠之一，所出礦重於他處，昔封之而今復開，則不及他處矣。西一里，復上一北突小岡，有竹環坡，結廬其中者，是為苦竹岡。

yuè ér nán xià, gòng yī lǐ, yòu yuè wù nán shàng, suì cóng pō shàng nán xíng. èr lǐ, jiāng suí xī fēng zhī zuǐ qū ér dōng nán, shǐ yǐ zhōu ér dù qí xī àn, suí xī shān nán xíng. yī lǐ, pō wěi dōng diào, lù yì suí ér dōng. nán yú zhī yī lǐ, yǒu yī èr jiā yǐ pō běi xiàng ér jū, yóu qí dōng gèng nán shàng yī lǐ, suì yú qí dōng xià zhī jí. nán xíng jí jiān èr lǐ, fù shāo xià, yǒu xiǎo xiá zì xī ér dōng, qí xiá shén bī, zhōng yǒu xiǎo shuǐ, dǎo kēng dōng chū. nǎi xià bàn lǐ, shāo xī zhuǎn, yíng liú xíng xiá zhōng, yǒu shù jiā yǐ xiá běi, shì wèi qū shí. ér xiá zhī xī, qí nèi fǎn pì ér chéng wù, yì yǒu cūn lú yǐ zhī, zé xiá shuǐ zhī suǒ cóng lái yě. yú shì nán jié xiá liú, yòu shàng pō. xíng pō jiān èr lǐ, yǒu cūn dāng lù zuǒ, yì qū shí zhī cūn lú yě. yòu nán sān lǐ, nǎi suí pō xī zhuǎn, shǐ jiàn pō nán wù dà kāi, shuǐ dōng guàn zhī, zé gù dòng liǎng jiāng hé ér yǔ shùn jiāng xiǎng shuǐ gōu zhū liú yī bìng dōng chū zhě yě. xún cǐ pō shāo běi, jí yǔ jiè tóu wǎ diān zhī jiāng hé, shì wèi lóng chuān jiāng zhī shàng liú, gài jiāo huì yú qū chú zhě yě. gù dòng zhī jiāng dōng shān, zì shí dòng nán dù jí, yì zhōng jǐn yú qū chú zhě yě. yú xiān zì gù dòng lì qí xī, yòu cóng yáng qiáo dōng lǐng yú qí běi, yòu cóng wǎ diān zhān qí dōng, yòu cóng huī yáo qū shí zhuǎn qí nán, gài jiāng liú jiā qí sān fāng, ér yú xíng zhōu rào biàn qí sì yú yǐ. xī xíng yī lǐ, yòu nán xiàng jùn xià zhě yī lǐ, jí wù dǐ, yǒu qiáo kuà jiāng, yì tiě suǒ jiāo luò ér fù tíng yú qí shàng zhě, shì wèi qū shí qiáo. àn yī tǒng zhì, lóng chuān jiāng shàng yǒu téng qiáo èr, qí yī zài huí shí. àn jiāng zhī shàng xià, wú huí shí zhī míng, qí jí qū shí zhī wù yé?
越而南下，共一里，又越塢南上，遂從坡上南行。二里，江隨西峰之嘴曲而東南，始艤舟而渡其西岸，隨西山南行。一里，坡尾東掉，路亦隨而東。南逾之一里，有一二家倚坡北向而居，由其東更南上一里，遂逾其東下之脊。南行脊間二里，復稍下，有小峽自西而東，其峽甚逼，中有小水，搗坑東出。乃下半里，稍西轉，迎流行峽中，有數家倚峽北，是為曲石。而峽之西，其內反辟而成塢，亦有村廬倚之，則峽水之所從來也。於是南截峽流，又上坡。行坡間二里，有村當路左，亦曲石之村廬也。又南三里，乃隨坡西轉，始見坡南塢大開，水東貫之，則固棟兩江合而與順江、響水溝諸流一併東出者也。循此坡稍北，即與界頭、瓦甸之江合，是為龍川江之上流，蓋交會於曲除者也。固棟之江東山，自石洞南度脊，亦中盡於曲除者也。余先自固棟歷其西，又從陽橋東嶺逾其北，又從瓦甸瞻其東，又從灰窯、曲石轉其南，蓋江流夾其三方，而余行周繞遍其四隅矣。西行一里，又南向峻下者一里，及塢底，有橋跨江，亦鐵鎖交絡而覆亭於其上者，是為曲石橋。按《一統志》，龍川江上有藤橋二，其一在回石。按江之上下，無回石之名，其即曲石之誤耶？

qǐ qí qiáo xī nǎi téng xuán, ér hòu yì tiě suǒ yé?
豈其橋昔乃藤懸，而後易鐵鎖耶？

yú shì cóng jiāng nán àn shàng pō, xī xiàng yóu xiá shàng. èr lǐ yú, fù nán xiàng zhì lǐng, èr lǐ yú, dēng lǐng tóu. yǒu sān sì jiā dāng lǐng ér jū, shì wèi jiǔ diàn, yǐ mài jiāng dé míng yě.
於是從江南岸上坡，西向由峽上。二里余，復南向陟嶺，二里余，登嶺頭。有三四家當嶺而居，是為酒店，以賣漿得名也。

fàn ér xíng, xún lǐng dōng nán xiàng èr lǐ xià, shāo xī zhuǎn, fù nán xíng pō shàng.
飯而行，循嶺東南向二里下，稍西轉，復南行坡上。

yòu èr lǐ shāo xià, zhì yī wù ér shàng. yòu nán èr lǐ, guò chén huī shǐ zhuāng. yòu nán suí xiá zhōng xíng, èr lǐ, yǒu lǒng huán qián xiá zhé ér zì xī lái, yǒu qí zhí nán niè qí lǒng, yú nǎi suí zhòng cóng xiá zhōng xī xíng. bàn lǐ, jiàn xī shàng, yòu bàn lǐ, zhé ér nán shàng, yòu bàn lǐ, nán dēng lǒng jí, shǐ yú dōng dù zhī mài. yú shì nán wàng, qián hè dà kāi, zhí nán yǔ luó shēng shān xiāng duì, qí zhōng chéng wù shén yáo, zhōu chéng yǐn yǐn zài sān shí lǐ wài, dōng zhī qiú làn, yì kě quán jiàn, wéi xī zhī bǎo fēng, yòu xī běi zhī jí yīng, jiē wèi lóng zōng nán xià zhī zhī suǒ yǎn, bù dé ér jiàn yān. yú xiān jiǎ yǒng dú shàng, jù cǎo ér zuò. jiǔ zhī hòu xíng zhě zhì, wèi qí dì qián yǒu dào, zì dōng shān xiá zhōng lái, jié lù ér jié, cù yú bìng chí nán xià. dōng wàng céng xiá zhòng luán, shì yǒu xún yōu zhī jìng, ér xíng zhě wéi kǒng bù qù zhī sù yě.
又二里稍下，陟一塢而上。又南二里，過陳揮使莊。又南隨峽中行，二里，有隴環前峽折而自西來，有岐直南躡其隴，余乃隨眾從峽中西行。半里，漸西上，又半里，折而南上，又半里，南登隴脊，始逾東度之脈。於是南望，前壑大開，直南與羅生山相對，其中成塢甚遙，州城隱隱在三十里外，東之球瓓，亦可全見，惟西之寶峰，又西北之集鷹，皆為巃嵸南下之支所掩，不得而見焉。余先賈勇獨上，踞草而坐。久之後行者至，謂其地前有盜，自東山峽中來，截路而劫，促余並馳南下。東望層峽重巒，似有尋幽之徑，而行者惟恐不去之速也。

xià èr lǐ, wàng jiàn chéng bō huì shān lù, yú yǐ wèi jí shàng gàn é qīng hǎi zǐ yǐ.
下二里，望見澄波匯山麓，余以為即上干峨清海子矣。

yòu jùn xià èr lǐ, yǒu cūn lú dāng hǎi zǐ běi àn, zhú jìng fú shū, céng luán huán qí hòu, chéng tán yìng qí qián. lù zhuǎn qí dōng běi yú, yǒu xiǎo shuǐ zì xiá jiān xià zhù, yǒu mài jiāng zhī lú dāng qí xià. rù ér shǎo qì, yǐ suǒ fù mù dǎn jìn zhù xiá quán jiān, qiě wèn cǐ hǎi zǐ jí shàng gàn é chéng jìng chí fǒu. qí rén màn yīng suí yì huí dá zhī, dàn wèi hǎi zǐ zhōng yǒu yú, yǒu fàn zhōu ér bǔ zhě, yǐ shí chā yāng, zhǐ yǐ gōng cān, bù huáng duō yú de kōng xián de chū mài. rán yú yì zhì yán, xià hǎi zǐ yú kě bǔ, shàng hǎi zǐ yú bù kě bǔ, qǐ qí yán jīn bù yàn yé?
又峻下二里，有村廬當海子北岸，竹徑扶疏，層巒環其後，澄潭映其前。路轉其東北隅，有小水自峽間下注，有賣漿之廬當其下。入而少憩，以所負木膽浸注峽泉間，且問此海子即上干峨澄鏡池否。其人漫應隨意回答之，但謂海子中有魚，有泛舟而捕者，以時插秧，止以供餐，不遑ｈｕáｎｇ多餘的、空閒的出賣。然余憶《志》言，下海子魚可捕，上海子魚不可捕，豈其言今不驗耶？

xún hǎi dōng jùn lù xíng èr lǐ, jí hǎi zǐ nán bīn, yù gēng zhě, zài wèn zhī. shǐ zhī cǐ nǎi xià hǎi zǐ, shàng hǎi zǐ suǒ yún chéng jìng chí zhě, shàng zài cūn dōng běi chóng shān zhī shàng, yóu cǐ ér shàng wǔ lǐ nǎi jí zhī. yú bù néng cóng. nán èr lǐ, yuè yī jiàn, yǒu cūn lián zhú shén shēn, shì wèi zhōng gàn é cūn. yóu cūn nán yòu nán xià sān lǐ, qí cūn zhú lú jiāo yìng gèng yáo, shì wèi xià gàn é cūn. zhì shì dōng pō zhī xià, pì wèi shēn wù, ér xī liú nán guàn. yóu shì cóng cūn nán shāo xī, jí zhuǎn nán xiàng, suí pō shàng xíng. yī lǐ, jiàn nán xià, fǔ kàn wù zhōng xī liú, yǐ yǒu cì xiǎo zhōu ér fú zhě. jì ér nán xíng èr lǐ, yǒu yī èr jiā yǐ pō wān ér jū, yǔ xià gàn é nán běi yáo duì.
循海東峻麓行二里，及海子南濱，遇耕者，再問之。始知此乃下海子，上海子所云澄鏡池者，尚在村東北重山之上，由此而上五里乃及之。余不能從。南二里，越一澗，有村連竹甚深，是為中干峨村。由村南又南下三里，其村竹廬交映更遙，是為下干峨村。至是東坡之下，闢為深塢，而溪流南貫。由是從村南稍西，即轉南向，隨坡上行。一里，漸南下，俯瞰塢中溪流，已有刺小舟而浮者。既而南行二里，有一二家倚坡灣而居，與下干峨南北遙對。

cóng cǐ dōng xiàng suí pō shàng bàn lǐ, nǎi niè pō zhī dōng zuǐ. cóng qí shàng nán zhuǎn, zé dōng zuǐ zhī xià, qí yá shén jùn, yòu shù shí jiā yǐ qí lù ér jū, zhú shù méng róng, fǔ kàn ruò bù kě dé ér kuī yě.
從此東向隨坡上半里，乃躡坡之東嘴。從其上南轉，則東嘴之下，其崖甚峻，又數十家倚其麓而居，竹樹蒙茸，俯瞰若不可得而窺也。

nán bàn lǐ, shāo xī fù zhuǎn ér nán, bàn lǐ, yá xià jū lú jì jǐn, hū jiàn yī dà xī dōng xiàng ér héng yú qián, nǎi tòu yá ér chū shí xué zhě.
南半里，稍西復轉而南，半里，崖下居廬既盡，忽見一大溪東向而橫於前，乃透崖而出石穴者。

yá jùn wú lù xià zhuì, yán yá duān nán xíng bàn lǐ, shāo xià, jiàn yǒu jìng xià yán pō lù, nǎi lìng gù pū shǒu mù dǎn yú lù yú, yú cè zhàng zhuì lù xún yá běi zhuǎn. yòu bàn lǐ, tóu cóng mù zhōng, zé qí xià shí xué jiāo liú, tǔ rén yǐ shí dī yàn shuǐ běi zhù. dī zhī shàng, huí liú chéng tán, shēn jí sì wǔ chǐ dī zhī xià, pēn hè chéng xī, kuò jǐ yíng sì wǔ zhàng. quán zhī yì chù, jù cóng shù gēn shí yǎn jiū móu chán rào zhōng chū, yīn sēn qìn gǔ. jū ér yǐn zhī, fǔ zàng tòu chè, huǐ bù xié mù dǎn lái yī tóu ér jìn zhī yě. jì nǎi réng nán yán yá lù, bàn lǐ, zhì gù nú hòu chù, qǔ mù dǎn fù ér xíng.
崖峻無路下墜，沿崖端南行半里，稍下，見有徑下沿坡麓，乃令顧仆守木膽於路隅，余策杖墜麓循崖北轉。又半里，投叢木中，則其下石穴交流，土人以石堤堰水北注。堤之上，回流成潭，深及四五尺；堤之下，噴壑成溪，闊幾盈四五丈。泉之溢處，俱從樹根石眼糾繆ｌｉǎｏ纏繞中出，陰森沁骨。掬而飲之，腑臟透徹，悔不攜木膽來一投而浸之也。既乃仍南沿崖麓，半里，至顧奴候處，取木膽負而行。

yòu nán èr lǐ xià pō, yǒu shù jiā dāng pō zhī dōng, zhǐ yú dōng xiàng yú liáng. qí liáng dōng xī kuà gàn é xià liú zhī xī, zhì suǒ wèi mǎ chǎng hé yě. yú liáng dōng, jí dōng nán yú tián chéng jiān, sān lǐ, dǐ dōng shān xià, yòu yǒu xī zì dōng ér xī, yǒu liáng nán běi kuà zhī, shì wèi yíng fèng qiáo, yǐ qí xī yǒu fēi fèng shān yě. qiáo xià shuǐ jí dōng nán chū yú chì tǔ pō zhě, běi liú zhì luó wǔ táng, chū mǎ yì cūn, xī xiàng jīng cǐ ér yǔ mǎ chǎng hé hé.
又南二里下坡，有數家當坡之東，指余東向逾梁。其梁東西跨干峨下流之溪，《志》所謂馬場河也。逾梁東，即東南逾田塍間，三里，抵東山下，又有溪自東而西，有梁南北跨之，是為迎鳳橋，以其西有飛鳳山也。橋下水即東南出於赤土坡者，北流至羅武塘，出馬邑村，西向經此而與馬場河合。

guò qiáo suì zhí qū ér nán. èr lǐ, zài nán yú yī liáng, liáng xià shuǐ rú xiàn jiāng jué, zé huáng pō quán zhī xiàng běi ér xī zhuǎn zhě. yòu nán yī lǐ, yòu nán yú yī liáng, qí shuǐ yì jiāng jué, zé yǐn mǎ hé zhī xiàng běi ér xī zhuǎn zhě. yòu nán yī lǐ, rù téng yuè běi mén. xíng chéng zhōng èr lǐ, chū nán mén. chéng zhōng wú shì sì, bù ruò nán guān wài zhī xuān tián shēng dà ér zá yě. dǐ yù yǐ xià wǔ yǐ.
過橋遂直趨而南。二里，再南逾一梁，梁下水如線將絕，則黃坡泉之向北而西轉者。又南一里，又南逾一梁，其水亦將絕，則飲馬河之向北而西轉者。又南一里，入騰越北門。行城中二里，出南門。城中無市肆，不若南關外之喧闐聲大而雜也。抵寓已下午矣。