wǔ yuè chū yī rì yú shù zhuāng jì nì lǚ zhǔ rén fú xīn huá yù, lán xī rén. nǎi nán dǐ pǔ ān běi mén wài, dōng xiàng xún chéng xíng.
五月初一日余束裝寄逆旅主人符心華寓,蘭溪人。乃南抵普安北門外,東向循城行。
xiān shì tuó qí yì dìng zì guān lǐng zhì jiāo shuǐ, zhì shì yú yù wǎng dān xiá, bǐ bù néng dài, jì chéng tuì jià. yú cāng zú shōu xíng lǐ, qí wù réng wèi fū dào qù. qióng tú zhī zhōng, lǚ zāo guǎi qiè, qí hé kān hū! fù suí xī nán zhuǎn guò dōng mén, yòu xún ér dǐ nán mén, yǒu shí liáng kuà xī shàng. yuè qí nán, shuǐ cóng xī yá xiàng nán gǔ, lù cóng dōng pō shàng nán lǐng, xī tiào shuǐ dǐ nán gǔ, yá huán hè jué, suì zhù dòng nán rù.
先是駝騎議定自關嶺至交水,至是余欲往丹霞,彼不能待,計程退價。余倉卒收行李,其物仍為夫盜去。窮途之中,屢遭拐竊,其何堪乎!復隨溪南轉過東門,又循而抵南門,有石樑跨溪上。越其南,水從西崖向南谷,路從東坡上南嶺,西眺水抵南谷,崖環壑絕,遂注洞南入。
shí jí yú dān xiá, bù jí xī xià, èr lǐ, jìng nán shàng lǐng, cóng lǐng shàng xíng. yòu èr lǐ, yú lǐng zhuǎn ér xī, qí liǎng páng shān yè, duō xià zhuì zhī xué, gài qí dì dāng shuǐ dòng dōng nán, qí xià zhōng kōng páng tòu, xià zhuì chù, jiē tòu xué zhī tōng míng zhě yě. yòu xī nán yī lǐ, lù yòu yī xiá xià bèng, yǒu yán xī nán xiàng, qí shàng shén qióng, nǎi xià tàn zhī. dōng mén yǒu cè dòu rú jié kān, mén nèi wā xià ér zhōng píng, wú shén qí huàn. suì fù shàng nán xíng, yòu yī lǐ, yú lǐng jí, suì xī nán jiàn xià, xíng pō xiá jiān. yī lǐ, guò shí tíng lěi zhǐ, qí nán lù fēn liǎng qí: yóu dōng nán zhě, wèi xīn ān èr suǒ huáng cǎo bà zhī jìng yóu xī nán zhě, zé xiàng dān xiá ér nán tōng lè mín suǒ dào yě. suì cóng xī nán xià.
時急于丹霞,不及西下,二里,竟南上嶺,從嶺上行。又二里,逾嶺轉而西,其兩旁山腋,多下墜之穴,蓋其地當水洞東南,其下中空旁透,下墜處,皆透穴之通明者也。又西南一里,路右一峽下迸,有岩西南向,其上甚穹,乃下探之。東門有側竇如結龕,門內窪下而中平,無甚奇幻。遂復上南行,又一里,逾嶺脊,遂西南漸下,行坡峽間。一里,過石亭壘址,其南路分兩岐:由東南者,為新、安二所、黃草壩之徑;由西南者,則向丹霞而南通樂民所道也。遂從西南下。
cóng lǐng xiá zhōng píng xià zhě èr lǐ, dōng gù xiá kēng zhuì chù, yǒu shuǐ tòu yá nán chū, yú yí wèi shuǐ dòng suǒ xiè zhī shuǐ, ér qí shì pō xiǎo, shàng liú shì bù xióng zhuàng.
從嶺峽中平下者二里,東顧峽坑墜處,有水透崖南出,余疑為水洞所泄之水,而其勢頗小,上流似不雄壯。
cóng qí xī, suì xī nán zhuì kēng ér xià. yī lǐ, dǐ hè zhōng, zé yǒu xī wāng rán zì xī ér dōng zhù, xiǎo shí liáng kuà qí shàng. yuē nán bǎn qiáo. yǐ bié yú běi dà dào zhī sān bǎn qiáo yě. qí xià shuǐ xī zì shí dòng chū, jí chéng shuǐ dòng zhī xià liú, zhì shì ér fù tòu shān fù yě. shuǐ cóng qiáo dōng, yòu hé nán xiá yī xī, dōng xiàng ér qù, dōng běi hé ruǎn qiáo xià liú, chū běi bǎn qiáo ér dōng yǔ pán jiāng hé. qí nán xiá zhī xī, zé zì dà shuǐ táng nán shān lán dòng lái. èr xī yī běi yī nán, jiē tòu shí dòng ér chū, yì qí yǐ. yuè nán bǎn qiáo nán yī lǐ, sù nán lái xī rù nán xiá, zhuǎn ér xī xíng xiá zhōng. yòu èr lǐ, zé yǒu bà nán běi héng jié xī shàng, qí liú yǒng bà xià zhù, kuò qī bā zhàng, shēn zhàng yú, jué shì bái shuǐ hé shàng liú zhī pù, dàn bǐ chū tiān rán, ér cǐ zé rén yàn zhě yě. bà běi yá yǒu shí fēi jià lù páng, ruò yì shuǐ niǎo shǒu diào xū, ér qí shí fēn qiào lián zhī, líng lóng shàng tòu, qiàn kōng còu hé, yì tū yá zhī yī qí yě. yòu xī sān lǐ, lù yuán běi yá ér shàng, xī yuè zhī ér xià, gòng bàn lǐ, shān huí shuǐ zhuǎn, qí shuǐ yòu zì nán xiàng běi ér lái zhě, qí xiān dōng xī zhī xiá shén shù, zhì shì xiá zhī chéng nán běi zhě jiàn kuān. yòu xún xī xī yá nán xiàng xíng, yī lǐ, nán yú yī tū zuǐ, zé qí nán xiá kāi ér pán chéng dà wù, nán wàng yǒu shí liáng héng kuà xī shàng.
從其西,遂西南墜坑而下。一里,抵壑中,則有溪汪然自西而東注,小石樑跨其上。曰南板橋。以別於北大道之三板橋也。其下水西自石洞出,即承水洞之下流,至是而復透山腹也。水從橋東,又合南峽一溪,東向而去,東北合軟橋下流,出北板橋而東與盤江合。其南峽之溪,則自大水塘南山嵐洞來。二溪一北一南,皆透石洞而出,亦奇矣。越南板橋南一里,溯南來溪入南峽,轉而西行峽中。又二里,則有壩南北橫截溪上,其流涌壩下注,闊七、八丈,深丈余,絕似白水河上流之瀑,但彼出天然,而此則人堰者也。壩北崖有石飛架路旁,若鷁水鳥首掉虛,而其石分竅連枝,玲瓏上透,嵌空湊合,亦突崖之一奇也。又西三里,路緣北崖而上,西越之而下,共半里,山回水轉,其水又自南向北而來者,其先東西之峽甚束,至是峽之成南北者漸寬。又循溪西崖南向行,一里,南逾一突嘴,則其南峽開而盤成大塢,南望有石樑橫跨溪上。
bàn lǐ, dù shí liáng ér dōng, suì dōng nán shàng pō, shǐ yǔ nán lái zhī xī bié. dōng shàng bàn lǐ, guò yī cūn, yòu dōng bàn lǐ, zhuǎn ér nán shāo xià, gòng bàn lǐ, yú xiǎo xī ér shàng, guò zhào guān tún, suì yóu tún cūn běi pàn dōng nán rù wù. èr lǐ, fù qī lǐng, yī lǐ, zhuǎn xiá chù yǒu shuǐ fēi zhuì shān yāo.
半里,度石樑而東,遂東南上坡,始與南來之溪別。東上半里,過一村,又東半里,轉而南稍下,共半里,逾小溪而上,過趙官屯,遂由屯村北畔東南入塢。二里,復七嶺,一里,轉峽處有水飛墜山腰。
xún shān zuǐ yòu xī zhuǎn ér nán bàn lǐ, suí xiá dōng rù yòu bàn lǐ, xiá zhōng yǒu shuǐ zì dōng xiá chū, jí fēi pù zhī shàng liú yě. xiǎo shí liáng kuà xiá ér nán, shí bēi bō luò, jí dān xiá shān jiàn qiáo jì wén yě.
循山嘴又西轉而南半里,隨峽東入又半里,峽中有水自東峽出,即飛瀑之上流也。小石樑跨峽而南,石碑剝落,即丹霞山《建橋記》文也。
yóu qiáo nán xī xiàng pán lǐng, wèi dà shuǐ táng zhī dào, suì yóu qiáo dōng xiàng sù shuǐ ér rù.
由橋南西向盤嶺,為大水塘之道,遂由橋東向溯水而入。
qí xià xiá zhōng qìng shù méng mì, shuǐ fú liú yú xià, wéi jiàn shēn lǜ yī dào, yí lǐ gǔ dǐ.
其下峽中箐樹蒙密,水伏流於下,惟見深綠一道,迤邐谷底。
yòu dōng bàn lǐ, nèi wù fù kāi, zhōng huán wèi tián, ér shuǐ liú qí jiān. lù xún shān nán zhuǎn, bàn lǐ, rù zhú shù jiān, yǒu yī jiā yǐ shān wēi wān qū chù jié lú, xià kàn hè zhōng píng chóu ér qī, yú yǐ wèi fēi dēng shān dào yǐ. hū yī rén chū, hū yú yóu qí qián, shāo zhuǎn ér dōng, qiě dǎo yú dōng nán dēng lǐng, nǎi xià gēng wù zhōng qù. jí yú jī bàn lǐ, fù xī rù qiáo jìng, qí rén zì wù zhōng gèng gāo hū shāo dōng, suì dé zhèng dào. qí chù sì shān huí hé, dōng běi jiē shí shān tū wù, ér yú suǒ dēng xī nán tǔ shān, zé sōng yīn jì lì, sōng wú tǐng bá zhī shì, ér yǎn pū pán qū, suī xiǎo yì rán. suì jí sōng yīn, yǐ shǒu jū suǒ xié fàn tuán fàn tuán ér shí, jué shí dàn zhī wèi gèng zhǎng yě. jì ér xún pō nán shàng zhě bàn lǐ, yòu rù xiá xī shàng zhě yī lǐ, yòu nán yú ào jí jiān bàn lǐ. qí ào liǎng páng shí fēng, dōng xī yǒng qǐ, ér ào zhōng zé xià xiàn chéng jǐng, guàn mù cóng yì qí jiān, yǎo bù kě kuī.
又東半里,內塢復開,中環為田,而水流其間。路循山南轉,半里,入竹樹間,有一家倚山隈wēi彎曲處結廬,下瞰壑中平疇而棲,余以為非登山道矣。忽一人出,呼余由其前,稍轉而東,且導余東南登嶺,乃下耕塢中去。及余躋半里,復西入樵徑,其人自塢中更高呼「稍東」,遂得正道。其處四山回合,東北皆石山突兀,而余所登西南土山,則松陰寂歷,松無挺拔之勢,而偃仆盤曲,雖小亦然。遂藉松陰,以手掬所攜飯摶tuán飯糰而食,覺食淡之味更長也。既而循坡南上者半里,又入峽西上者一里,又南逾坳脊間半里。其坳兩旁石峰,東西湧起,而坳中則下陷成井,灌木叢翳其間,杳不可窺。
yǐ xún dōng fēng zhī nán, yòu zhuǎn ér dōng nán, pán lǐng bàn lǐ, qí liǎng páng shí fēng, yòu nán běi yǒng qǐ, ér xiá zhōng yòu xià xiàn chéng wā. yòu shāo zhuǎn dōng běi, lù chéng liǎng qí, yī yóu běi yú xiá, yī yóu dōng shàng fēng. yú bù zhī suǒ cóng, nǎi cóng dōng xiàng ér shàng zhě, qí liǎng páng shí fēng, fù nán běi yǒng qǐ. bàn lǐ zhì qí jiān, jiàn nán zhuǎn, yòu bàn lǐ, nán xiàng jī qí ào, zé liǎng páng shí fēng, yòu dōng xī yǒng qǐ. yuè jí nán, shǐ jiàn xī nán yī fēng tè sǒng, xíng rú tiān zhù, ér yǒu diàn yǔ guān qí shàng. nǎi xī nán xià wā jiān, bàn lǐ, fù nán shàng gāng jí. huí wàng suǒ yuè zhī jí, yǒu xiǎo dòng yī guī, qí mén nán xiàng qí xī yǒu shí fēng rú zhǎn qí, qí dōng gāng zhī shàng, fù qǐ luàn fēng rú yǒng jì, ér nán gāng zé huán jí ér xī, suì chù rán qǐ dān xiá zhī zhù yān qí zhōng huí wā xià xiàn, dǐ píng rú jìng, yǐ zhǎn tǔ wèi tián, dì wú dī shuǐ, bù kān chā shí. yóu gāng xī xiàng jī jí dēng fēng, jí yuán fēng xī shí yá, qí shàng shén jùn yǐ ér yá jiān xuán shù mì yīn, wú fù xī rì zhī shuò.
已循東峰之南,又轉而東南,盤嶺半里,其兩旁石峰,又南北湧起,而峽中又下陷成窪。又稍轉東北,路成兩岐,一由北逾峽,一由東上峰。余不知所從,乃從東向而上者,其兩旁石峰,復南北湧起。半里陟其間,漸南轉,又半里,南向躋其坳,則兩旁石峰,又東西湧起。越脊南,始見西南一峰特聳,形如天柱,而有殿宇冠其上。乃西南下窪間,半里,復南上岡脊。回望所越之脊,有小洞一規,其門南向;其西有石峰如展旗,其東岡之上,復起亂峰如涌髻,而南岡則環脊而西,遂矗然起丹霞之柱焉;其中回窪下陷,底平如鏡,已展土為田,第無滴水,不堪插蒔。由岡西向躋級登峰,級緣峰西石崖,其上甚峻;已而崖間懸樹密蔭,無復西日之爍。
zhí jī bàn lǐ, shǐ jí shān mén. qí mén xī běi xiàng, ér sì zhōu lóng zhào shān dǐng. shí sēng fāng zhǒng dòu lǒng bǎn jiān, mén bì mò rù.
直躋半里,始及山門。其門西北向,而四周籠罩山頂。時僧方種豆壟坂間,門閉莫入。
jiǔ zhī, yī tú zì xià zhì, hào zhào chén.
久之,一徒自下至,號照塵。
qǐ mén rù yú, suì yǐ xiāng jī gōng.
啟門入余,遂以香積供。
jì ér qí shī yǐng xiū zhì, suì qì yú gé zhōng, ér yǐn yǐ chá shū.
既而其師影修至,遂憩余閣中,而飲以茶蔬。
yǐng xiū yòu bù mèi zhī tú yě, shí bù mèi mù yuán ān nán, yǐng xiū liú yú jiǔ zhù, qiě yán qí shī zài, bì bù róng yú qù, yǐ yú nǎi qí shī zhī tóng xiāng yě. yú xiè qí yì, xǔ wèi zàn liú yī rì.
影修又不昧之徒也,時不昧募緣安南,影修留余久駐,且言其師在,必不容余去,以余乃其師之同鄉也。余謝其意,許為暫留一日。
chū èr rì shén qíng jì. yú xǐ yǐ sì miàn, píng chuāng yuǎn tiào, yǔ yǐng xiū xiāng zhǐ diǎn. qí běi jìn shān shāo fú, qí xià wèi zhào guān tún, jiàn yuǎn wèi pǔ ān chéng, jí yuǎn ér yī fēng wēi tū zhě, bā nà yě.
初二日甚晴霽。余徙倚四面,憑窗遠眺,與影修相指點。其北近山稍伏,其下為趙官屯,漸遠為普安城,極遠而一峰危突者,八納也。
xiāng qù yǐ bǎi lǐ. qí nán shāo xià, ér héng jí yōng qí hòu, wèi shān lán dòng jí yuǎn ér yáo fēng yǐn gé zhě, lè mín suǒ zhī nán, yǔ yì zuǒ xiàn wèi jiè zhě yě. qí xī zhuì xiá ér xià, wèi dà shuǐ táng, wù zhōng zì nán ér běi, shān lán dòng zhī shuǐ, běi chū nán bǎn qiáo zhě yě, gé xī zé jù fēng pái liè, yì zì nán ér běi, suǒ wèi shuì sì shān yǐ shān xī jí yì zī kǒng dà dào, ér lǐng zhàng bù kě jiàn. qí dōng jǐn wèi dù jí, shàng duī pán jì zhī fēng shāo yuǎn zé pián xiù cóng dá, yí lǐ dōng běi qù, wèi miǎn chǎng yíng fāng dǐng shān zhī mài zhě yě. shān dōng nán wèi guī shùn tǔ sī. pǔ ān lóng tǔ sī zhī shǔ, yǔ yuè xī tǔ sī tóng míng. yuè qí dōng nán, wèi xīn ān èr suǒ huáng cǎo bà zhū chù, yǔ sì chéng jiē jiè yǐ. shì rì yú cǎo jì gé zhōng. yǐng xiū lǚ shè chá, gōng yǐ jī gāng cǎo míng cài lěi yú xīng cǎo jiāng huā téng rú pó pó zhēn xiàn, duàn qí yè dì, zhé yǒu bái jiāng yì chū. huā ruǐ měi yī èr shí jīng chéng yī cóng. jīng xì rú fà, zhǎng bàn cùn. zhuì huā xuán dì jiān, huā sè rú dàn táo huā. lián cóng cǎi zhī. huáng lián tóu, jiē shān shū zhī yǒu fēng wèi zhě yě.
相去已百里。其南稍下,而橫脊擁其後,為山嵐洞;極遠而遙峰隱隔者,樂民所之南,與亦佐縣為界者也。其西墜峽而下,為大水塘,塢中自南而北,山嵐洞之水,北出南板橋者也,隔溪則巨峰排列,亦自南而北,所謂睡寺山矣;山西即亦資孔大道,而嶺障不可見。其東僅為度脊,上堆盤髻之峰;稍遠則駢岫叢沓,迤邐東北去,為免場營方頂山之脈者也。山東南為歸順土司。普安龍土司之屬,與粵西土司同名。越其東南,為新、安二所、黃草壩諸處,與泗城接界矣。是日余草記閣中。影修屢設茶,供以雞矼zōng草名菜、櫐lěi魚腥草漿花、藤如婆婆針線,斷其葉蒂,輒有白漿溢出。花蕊每一、二十莖成一叢。莖細如髮,長半寸。綴花懸蒂間,花色如淡桃花。連叢采之。黃連頭,皆山蔬之有風味者也。
chū sān rì fàn hòu cí yǐng xiū. yǐng xiū sòng yú yǐ chá jiàng, yuè xī wú jiàng. guì zhōu jiān yǒu zhī ér shén guì, yǐ yán shǎo gù. ér shì shān shǐ yǒu jiàng shí. suì xià shān. shí lǐ, běi guò zhào guān tún, shí lǐ, dōng běi guò nán bǎn qiáo, qī lǐ, dǐ pǔ ān yǎn wǔ chǎng. yóu qí xī héng lǐng xī dù, yī lǐ, wàng sān yī xī běi lái, yǒu yá dāng qí nán, zhī dòng zài shì yǐ.
初三日飯後辭影修。影修送余以茶醬,粵西無醬。貴州間有之而甚貴,以鹽少故。而是山始有醬食。遂下山。十里,北過趙官屯,十里,東北過南板橋,七里,抵普安演武場。由其西橫嶺西度,一里,望三一溪北來,有崖當其南,知洞在是矣。
suì xià, zé dòng mén běi xiàng yíng xī, qián yǒu jù shí fāng, tí bì yún dòng tiān, shǐ zhī shì dòng zhī míng bì yún yě.
遂下,則洞門北向迎溪,前有巨石坊,題「碧雲洞天」,始知是洞之名碧雲也。
tǔ rén yǐ cǐ wèi shuǐ dòng, yǐ qí shàng yǒu fú zhě wèi gàn dòng. dòng qián yī jù shí jiè lì mén zhōng, mén fēn wèi èr, lù yóu dōng xià, shuǐ yóu xī rù. rù dòng zhī zhōng, zé kuò rán wú jiān, shuǐ xún dòng xī, lù xún dòng dōng, fēn dào tóng qū, nán xiàng shí yú zhàng, jiàn hūn hēi yǐ. hū zhuǎn ér dōng, shuǐ xún dòng běi, lù xún dòng nán, qí dōng suì qióng rán dà pì, yáo wàng qí nèi, guāng yǐng lù lí, bō xiǎng téng fèi, ér xíng chù yóu àn àn yě. gài qí dòng kě rù chù yǐ fēn sān céng, qí wài rù zhī mén wèi yī céng, zé míng ér jiào dī qí nèi pì zhī ào wèi yī céng, zé míng ér mí jùn dāng nèi wài zhuǎn jiē chù wèi yī céng, zé àn ér zhōng chè, shāo shù rú mén, gāo qióng rú qiáo, sǒng huō bù rú nèi céng, dī chuí bù rú wài céng, ér dú jiè qí zhōng, nèi wài huí tiào, shuāng míng jiǒng rán. rán cóng àn zhōng yǎng zhǔ qí dǐng, yòu yǒu yī yuán xué shàng tòu, qí shàng yì guāng míng kāi pì, ruò lóu gé zhōng hán, hèn wú yóu téng kōng ér shàng yě. dōng xíng àn zhōng zhě wǔ liù zhàng ér chū, zé táng hù hóng chóng, ruò ē páng wèi yāng, sì wéi jì tà, ér jùn fā mí shén shuǐ cóng dōng nán yú xià dǎo ào xué ér qù, guāng cóng xī běi yú shàng tòu kōng míng ér rù qí nèi tū shuǐ zhī shí, jiē rú jù shī fàn fú, fù bì zhī yá, jù zuò chuí qí qí chù zhù. gài nèi ào zhī sì yú, xī nán wèi zhuǎn rù zhī qiáo mén, xī běi wèi shàng tòu zhī míng xué, dōng nán wèi rù shuǐ zhī shēn qiào ér dú dōng běi huí huán jiǒng suì, shēn chù yì yǒu xué gāo xuán, qí qián yǒu yuān kū xià zhuì, hēi àn mò kuī qí dǐ, qí shàng yǒu cè shí huán zhī, ruò jǐng lán rán, qǐ zào wù zhě kǒng rén àn zhōng shī zú yé? yóu kū zuǒ xún yá ér nán, yǒu yī shí jí, zì dòng dǐng fù bì zhí chuí ér xià, hén lóng qǐ bì jiān zhě jǐn wǔ liù cùn, ér lín jiǎ wǎn rán, huò jù huò xì, shì wèi xuán lóng jí, yǎn yǒu shén wù fú dòng zhī shì. qí xià xī lín liú cè, shí qí měi měi, shì wèi shí bā lóng tián. yóu kū yòu xún yá ér dōng, yǒu yī shí hén, yì zì dòng dǐng fù bì zhí chuí ér xià, xì wén báo yǐng, shì wèi shé tuì pí, guǒ ruò yí tuì nián fù zhī xíng. qí xī pān xì ér shàng, zé míng chuāng suǒ xuán yě. qí chuāng gāo xuán èr shí zhàng, jùn bì qiào lì, ér duō cè hén cuò è. yuán zhī shàng jī, zé qí mén kuò rán, yì běi xiàng ér chū, zòng héng gè sān zhàng yú, wài lín wēi pō, shàng yǐ qiào bì, jí zài shuǐ dòng zhī dōng, dàn shàng xià xuán jué ěr.
土人以此為水洞,以其上有佛者為干洞。洞前一巨石界立門中,門分為二,路由東下,水由西入。入洞之中,則擴然無間,水循洞西,路循洞東,分道同趨,南向十餘丈,漸昏黑矣。忽轉而東,水循洞北,路循洞南,其東遂穹然大辟,遙望其內,光影陸離,波響騰沸,而行處猶暗暗也。蓋其洞可入處已分三層,其外入之門為一層,則明而較低;其內辟之奧為一層,則明而彌峻;當內外轉接處為一層,則暗而中坼,稍束如門,高穹如橋,聳豁不如內層,低垂不如外層,而獨界其中,內外回眺,雙明炯然。然從暗中仰矚其頂,又有一圓穴上透,其上亦光明開闢,若樓閣中函,恨無由騰空而上也。東行暗中者五六丈而出,則堂戶宏崇,若阿房、未央,四圍既拓,而峻發彌甚;水從東南隅下搗奧穴而去,光從西北隅上透空明而入;其內突水之石,皆如踞獅泛鳧,附壁之崖,俱作垂旂qí旗矗柱。蓋內奧之四隅,西南為轉入之橋門,西北為上透之明穴,東南為入水之深竅;而獨東北迴環迥邃,深處亦有穴高懸,其前有眢窟下墜,黑暗莫窺其底,其上有側石環之,若井欄然,豈造物者恐人暗中失足耶?由窟左循崖而南,有一石脊,自洞頂附壁直垂而下,痕隆起壁間者僅五六寸,而鱗甲宛然,或巨或細,是為懸龍脊,儼有神物浮動之勢。其下西臨流側,石畦每每,是為十八龍田。由窟右循崖而東,有一石痕,亦自洞頂附壁直垂而下,細紋薄影,是為蛇退皮,果若遺蛻粘附之形。其西攀隙而上,則明窗所懸也。其窗高懸二十丈,峻壁峭立,而多側痕錯鍔。緣之上躋,則其門擴然,亦北向而出,縱橫各三丈余,外臨危坡,上倚峭壁,即在水洞之東,但上下懸絕耳。
mén nèi zhèng duì chù lì zhī zhù, zhù zhī xī nán, jí qiáo mén zhōng tòu zhī shàng céng yě.
門內正對矗立之柱,柱之西南,即橋門中透之上層也。
yú jì jī míng chuāng, xuán xià guān xuán lóng shé tuì, réng yóu qióng shuǐ biān dà shí qiáo xià chū, fàn yú dòng mén shí shàng.
余既躋明窗,旋下觀懸龍、蛇蛻,仍由蛩góng水邊大石橋下出,飯於洞門石上。
shí nǎi suǒ juān shī bēi, yóu rén qǔ yǐ wèi tái, yǐ gōng yǐn zhuàn. qí shī nǎi zhāng huàn chén sī chōng zhě, shī bù shèn jiā, ér huàn zì jí qiú qiáng jìn huó kě ài.
石乃所鐫詩碑,遊人取以為台,以供飲饌。其詩乃張渙、沈思充者,詩不甚佳,而渙字極遒qiú強勁活可愛。
juān bēi yù chuí jiǔ yuǎn, ér wèi gōng yǐn zhī jù, jiāng mó huàn mó hu de biàn shí bù bǎo yǐ, jí chū zhǐ bǐ lù zhī.
鐫碑欲垂久遠,而為供飲之具,將磨漶huàn模糊的辯識不保矣,亟出紙筆錄之。
réng rù nèi dòng, yù yī dēng qióng qiáo shàng céng, ér yá bì xuán qiào, sān shàng sān què. zài hòu, réng dēng míng chuāng dōng nán, yuán chù zhù zhī yè, tòu chū zhù nán, píng shì qióng qiáo zhī bèi, shén tǎn ér jìn, dàn xuán bì wú hén, shàng xià jù jué pān jiàn, zhǐ chǐ nán dù. yú shì fù xià ér chū dòng. rì yǐ xià chōng, yīn jiě yī yù dòng kǒu xī shí jiān. bàn jié sù gòu, yǐ shèng liú huàn zhuó zhī, shén kuài yě! jì ér fú shì dēng tú, hū wén yá shàng gē xiào shēng, yí dòng zhōng hé hū yǒu rén, huí zhǔ zhī, nǎi míng chuāng wài dōng yá qiào jué chù, shì yǒu rén yǐng rǎn rǎn. yú yuē: cǐ shān líng zhāo wǒ, bù kě shī yě. xiān shì, yú wén shuǐ dòng zhī shàng yǒu fàn kān, jí zhì, suǒ zhī wú yǒu. cóng míng chuāng wài dōng tiào, céng yá wēi sǒng, xīn yì zhī, yì bù jiàn yǒu pān yuán zhī jī. jí chū shuǐ dòng mì lù, páng yǒu xiǎo jìng, yǐn xiàn fú cǎo jiān, yòu shì shàng jī míng chuāng zhě, yǐ wèi cǐ jiān nǎi duàn yá jué dèng ěr, bù yì wén shēng fā bì, jí huí zhàng shàng jī.
仍入內洞,欲一登蛩橋上層,而崖壁懸峭,三上三卻。再後,仍登明窗東南,援矗柱之腋,透出柱南,平視蛩橋之背,甚坦而近,但懸壁無痕,上下俱絕攀踐,咫尺難度。於是復下而出洞。日已下舂,因解衣浴洞口溪石間。半截夙垢,以勝流浣濯之,甚快也!既而拂拭登途,忽聞崖上歌笑聲,疑洞中何忽有人,回矚之,乃明窗外東崖峭絕處,似有人影冉冉。余曰:「此山靈招我,不可失也。」先是,余聞水洞之上有梵龕,及至,索之無有。從明窗外東眺,層崖危聳,心異之,亦不見有攀緣之跡。及出水洞覓路,旁有小徑,隱現伏草間,又似上躋明窗者,以為此間乃斷崖絕磴耳,不意聞聲發閟,亟回杖上躋。
shǐ xiàng míng chuāng zhī xià, xuán zhuǎn ér dōng, shí jí shù shí céng, fù jī wēi yá zhī gēn, zé liè qiào chéng mén. qí mén yì běi xiàng, nèi gāo èr zhàng yú, shēn yì rú zhī zuǒ yǒu páng xué qián tòu, duō liè xì chuí líng, sēng yǐ shí zhì zhī wèi shì yòu yǒu qiào xiá hòu chè, shàng pō yīn yūn pán jié, ér jùn bù kě dēng. dòng zhōng yǒu jīn xiān sān xiàng, yī sēng qī qí jiān, gù yóu zhě xié zūn lèi kè yǒu yún léi wén de jiǔ bēi jiù zhuó yú cǐ.
始向明窗之下,旋轉而東,拾級數十層,復躋危崖之根,則裂竅成門。其門亦北向,內高二丈余,深亦如之;左有旁穴前透,多裂隙垂欞,僧以石窒之為室;右有峭峽後坼,上頗氤氳盤結,而峻不可登。洞中有金仙三像,一僧棲其間,故游者攜樽酹léi刻有雲雷紋的酒杯就酌於此。
fēi qí shēng, yú jiāng máng máng fǎn chéng, bù fù zhī shuǐ dòng zhī wài, fù yǒu cǐ dòng yǐ. zhuó zhě pú cóng shén dōu piào liàng, xiǎng bì wáng hàn lín zǐ dì, yú yuǎn tiào ér guò zhī. xià shān, xún xī sù liú èr lǐ, yǒu dà dào, jí nán mén qiáo. suì cóng nán mén rù, niè shān pō běi xíng. chéng zhōng huāng bì shén, máo shè lí lí sàn luàn, bù fù chéng háng dōng xià wèi zhōu shǔ, mén xiè wú yī wán zhě. jiē ān qiú pàn shí, chéng pò jū wèi qiū mǎng, zhì jīn wèi fù yě. chū běi mén, hái dǐ nì lǚ. shì wǎn mì fū bù dé, suì wò. àn jūn shì zǎo fǎn yuán yǐ.
非其聲,余將芒芒返城,不復知水洞之外,復有此洞矣。酌者僕從甚都漂亮,想必王翰林子弟,余遠眺而過之。下山,循溪溯流二里,有大道,即南門橋。遂從南門入,躡山坡北行。城中荒敝甚,茅舍離離散亂,不復成行;東下為州署,門廨無一完者。皆安酋叛時,城破鞠為丘莽,至今未復也。出北門,還抵逆旅。是晚覓夫不得,遂臥。按君是早返轅矣。
chū sì rì mì fū bù dé, hòu yú nì lǚ. shāo sàn bù běi sì, wéi yǒu kòng lóu céng gé, ér jì wú rén yān, nǎi gòu ér wèi jiù zhě. hái, mèn mèn ér wò.
初四日覓夫不得,候於逆旅。稍散步北寺,惟有空樓層閣,而寂無人焉,乃構而未就者。還,悶悶而臥。
chū wǔ rì réng bù dé fū. píng míng wēi yǔ, jì zhǐ, ér yún yóu rán sì bù.
初五日仍不得夫。平明微雨,既止,而雲油然四布。
shì rì wèi duān wǔ, shì duō yù pú ài zhě. xióng huáng wèi cǐ zhōng suǒ chū, rán yì bù jiàn jù kuài. shì yǒu ròu ér wú yú. yú wù zuò nì lǚ, náng zhōng qián jǐn, bù néng gū zhuó láo jiě chóu, huí xiǎng xī nián zhì shān zhī lè, yǐ fēn xiāo rǎng.
是日為端午,市多鬻蒲艾者。雄黃為此中所出,然亦不見巨塊。市有肉而無魚。余兀坐逆旅,囊中錢盡,不能沽濁醪láo解愁,回想昔年雉山之樂,已分霄壤。
chū liù rì yè yǔ dá dàn.
初六日夜雨達旦。
fū réng bù dé.
夫仍不得。
jì wǔ, yù jīn zhòng fǔ zhě, má chéng rén yě, jiǎ ér rú, suǒ guān yú zhū gōng shǒu juàn. wèi yú biàn mì fū, jìng wú zhì zhě.
既午,遇金重甫者,麻城人也,賈而儒,索觀余諸公手卷。為余遍覓夫,竟無至者。
chū qī rì náng qián rì qìng, ér fū bù kě dé, rì fù yī rì, bù miǎn mèn mèn, shì zǎo, jīn zhòng fǔ yán jiāng wǎng jīng zhōu, yú zuò shū jì shì wéi shū. xià wǔ, bǐ yǐ jiǔ zī fèng, suī shén xiān ér yì zì kě xīn xīn xǐ.
初七日囊錢日罄,而夫不可得,日復一日,不免悶悶,是早,金重甫言將往荊州,余作書寄式圍叔。下午,彼以酒資奉,雖甚鮮而意自可歆欣喜。
chū bā rì hòu fū suī yǒu zhì zhě, ér è zhǔ dài wèi kèn suǒ jià diāo nán jià, lì zǔ yǐ qù.
初八日候夫雖有至者,而惡主代為掯kèn索價刁難價,力阻以去。
xià wǔ dé qí, yì zhòng jià dìng zhī, wú kě nài hé yě.
下午得騎,亦重價定之,無可奈何也。
yú suǒ yù è rén, rú héng yáng jié dào, gǒu chǎng guǎi tú, bìng cǐ yù qiè qián qù zhě, gòng sān fān yǐ. cǐ yù suǒ qiè, chū yí wèi qí fū, hòu nǎi zhī wèi fú zhǔ yě. rén zhī wú liáng rú cǐ! fū jié dào guǎi tú wú lùn, rú nán níng liáng chōng yǔ bǎo tán sēng, bìng cǐ rén, jù yǒu hài rén zhī xīn. yú yǐ wàn lǐ yī shēn, tuō qí hǔ kǒu, yì xìng yǐ!
余所遇惡人,如衡陽劫盜,狗場拐徒,並此寓竊錢去者,共三番矣。此寓所竊,初疑為騎夫,後乃知為符主也。人之無良如此!夫劫盜、拐徒無論,如南寧梁沖宇、寶檀僧,並此人,俱有害人之心。余以萬里一身,脫其虎口,亦幸矣!
chū jiǔ rì píng míng, yǐ xíng lǐ fù qí, bié jīn zhòng fǔ nǎi xíng.
初九日平明,以行李付騎,別金重甫乃行。
shì zǎo, yún qì nóng yù.
是早,雲氣濃郁。
cóng pǔ ān běi mén wài dì yī xī qiáo běi, xún xī xiá rù, guò shuì sī qián, jiàn zhuǎn xī nán, jiē sù xiǎo xī xī àn xíng. xī shān chóng lóng, xiǎo pù lǚ lǚ cóng shān diān xuán zhù.
從普安北門外第一溪橋北,循西峽入,過稅司前,漸轉西南,皆溯小溪西岸行。西山崇隆,小瀑屢屢從山巔懸注。
nán wǔ lǐ, shǐ xī nán dēng pō, shì wèi yún nán pō. chū èr lǐ shāo yí, yòu yī lǐ bàn shén jùn, guò yī jí ér xī, fù shàng ào, gòng yī lǐ, wèi mǎ ān lǐng. yuè ér xī, suì xún lǐng xī xiàng xī nán xíng, yú shì shēng jiàng zài lǐng tóu, pán zhé jiē xī nán, jù bù shèn gāo shēn. wǔ lǐ, shāo jiàng wù zhōng, wèi ào zi shào.
南五里,始西南登坡,是為雲南坡。初二里稍夷,又一里半甚峻,過一脊而西,復上坳,共一里,為馬鞍嶺。越而西,遂循嶺西向西南行,於是升降在嶺頭,盤折皆西南,俱不甚高深。五里,稍降塢中,為坳子哨。
xiān shì měi chù yǒu dǎ shào zhī kǔ, cǐ wèi dì yī shào.
先是每處有打哨之苦,此為第一哨。
jīn cái fèng xiàn jìn, bìng yú yī chù, guò wú wèn zhě. yòu nán yuè yī ào, dà yǔ lín lí.
今才奉憲禁,並於一處,過無問者。又南越一坳,大雨淋漓。
réng qián, shēng jiàng dà fēng zhī xī, mào yǔ yòu shí wǔ lǐ ér zhì hǎi zǐ pù.
仍前,升降大峰之西,冒雨又十五里而至海子鋪。
shān wù shāo kāi, pō dà, zhōng yǒu shuǐ táng, jí suǒ wèi hǎi zǐ yě. yǒu xiǎo chéng zài qí nán, shì wèi zhōng huǒ pù. pǔ ān èr shí èr shào, jù yú cǐ bìng qǔ shào qián, guò zhě kǔ yān.
山塢稍開,頗大,中有水塘,即所謂海子也。有小城在其南,是為中火鋪。普安二十二哨,俱於此並取哨錢,過者苦焉。
xiān gè shào fēn qǔ, jīn bìng qǔ yú cǐ.
先各哨分取,今並取於此。
shào mù zhǐ lè suǒ tuó mǎ dān fū, jiàn yú bèi yì bù shèn zǔ náo, yú nǎi rù chéng, fàn yú sì. fù chū nán mén, nán xiàng dēng shān. wǔ lǐ, yù tuó mǎ fāng mù yú shān pō, yǔ fù dà zhì, yú nǎi xiān xíng. shēng jiàng gāo xià, jù yī dōng dà shān ér nán, liǎng páng duō yuān gān kū de jǐng jǐng zhuì kēng, bù biàn shuǐ cóng hé chū. yòu wǔ lǐ wèi dà hé pù, yǒu shuǐ zì pù dōng píng xiè pō tuó xià, màn liú xiá zhōng, lù suí zhī ér nán. tiān nǎi dà jì, hū yún pò fēng lù, jiàn xī nán yǒu shān shén gāo, tǔ rén chēng wèi hēi shān.
哨目止勒索駝馬擔夫,見余輩亦不甚阻撓,余乃入城,飯於肆。復出南門,南向登山。五里,遇駝馬方牧於山坡,雨復大至,余乃先行。升降高下,俱依東大山而南,兩旁多眢yuān乾枯的井井墜坑,不辨水從何出。又五里為大河鋪,有水自鋪東平瀉坡陀下,漫流峽中,路隨之而南。天乃大霽,忽雲破峰露,見西南有山甚高,土人稱為黑山。
yún qì lóng zhào, shí lù yī bān, zhí shàng yǔ tiān qí. wàng ér qū wǔ lǐ, dà hé zhī shuǐ, yǐ jiàn zhuì shēn qiàn, shì cóng xī běi chè xiá qù.
雲氣籠罩,時露一班,直上與天齊。望而趨五里,大河之水,已漸墜深塹,似從西北坼峽去。
lù dōng nán yuán lǐng tòu xiá dōng xià, zé shān huán wù hé jiān, zhōng wā wèi táng, shuǐ mǎn qí zhōng, ér sì miàn jiē gāo, bù zhī chū chù. yòu dōng tòu ào xià, wù jiān yòu fù wā ér chéng táng, yǔ qián suī yǒu gāo xià, ér zhū shuǐ mò xiè tóng zhī. yòu dōng yuán nán fēng ér zhuǎn, yuè qí dōng, zé dōng wù dà kāi, shēn pán yuǎn cuò, qiān chéng huán hè yú xià. dù qí dì zài dān xiá shān nán shān lán dòng xī nán, yú wèi hè dǐ shuǐ jí běi tòu shān lán zhě. zhēng zhī tǔ rén, yún: xī fēng xià yǒu rù shuǐ dòng, shuǐ zhuì xué qù, bù zhī suǒ chū. cóng xī fēng shāo xià, gòng wǔ lǐ, shì wèi hé láng pù. yuè pù nán, yòu shàng lǐng, réng yī dōng lǐng xíng, huí wàng yún lóng gāo fēng, yǐ zài xī běi, shí chū shí méi, xìng yún niàng yǔ, jiē qí suǒ wèi.
路東南緣嶺透峽東下,則山環塢合間,中窪為塘,水滿其中,而四面皆高,不知出處。又東透坳下,塢間又復窪而成塘,與前雖有高下,而瀦水莫泄同之。又東緣南峰而轉,越其東,則東塢大開,深盤遠錯,千塍環壑於下。度其地在丹霞山南、山嵐洞西南,余謂壑底水即北透山嵐者。征之土人,云:「西峰下有入水洞,水墜穴去,不知所出。」從西峰稍下,共五里,是為何郎鋪。越鋪南,又上嶺,仍依東嶺行,回望雲籠高峰,已在西北,時出時沒,興雲釀雨,皆其所為。
suī shān zhōng yǔ hòu bù qí, ér zhòng shān ruò wéi zhān qí mǎ shǒu zhě.
雖山中雨候不齊,而眾山若惟瞻其馬首者。
xún dōng lǐng nán xià xiá zhōng, yǒu xī zì nán ér lái, sù zhī xíng qí dōng àn.
循東嶺南下峽中,有溪自南而來,溯之行其東岸。
gòng wǔ lǐ, lù hū yóu shuǐ dù xī àn, ér bào yǔ zhǎng liú, shēn yǒng mò néng yuè. fāng yù jiě yī fù zhī, hū dōng shān zhī shàng yǒu hū zhě, jiè mò dù, zhāo yú dōng shàng lǐng xíng. yú cóng zhī, suì cóng mǎng jí zhōng shàng dōng lǐng. yǐ dé wēi dào, suí zhī nán èr lǐ, dé běi lái dà dào, guǒ cóng dōng lǐng shàng jiàng zhě. gài shè xī zhě nǎi xī dào, cóng lǐng zhě nǎi dōng dào, shuǐ hé zé cóng xī, shuǐ zhǎng zé cóng dōng yě. xī liú zhī zhōng, yǒu yī xiàn shēn kēng, hé shí héng bǎn yǐ dù, zī zhǎng méi wú yǐng, fēi qí rén yáo hū, jǐ bù miǎn féng tú bù guò hé zhī xiǎn yǐ. cóng dōng lǐng xià yī lǐ, zé dà dào xī bīn xī, dào zhōng shuǐ màn shù cùn, réng jiē ér sù zhī. yī lǐ, yǒu shí liáng kuà xī shàng. qí xī zì nán dǐ dōng shān zhī lù, zhì shì héng zhé ér xī, cóng liáng xià dǐ xī shān zhī lù, nǎi zhuǎn běi qù. gài qí yuán fā yú xī nán huǒ shāo pù xī fēn shuǐ lǐng, àn zhì, fēn shuǐ lǐng zài pǔ ān xī nán bǎi èr shí lǐ, jí cǐ. běi liú jīng cǐ, yòu běi dǐ hēi shān hé láng zhī nán, bù zhī suǒ xiè, jí tǔ rén yì mò néng xī yě. shí liáng xī lù, yǒu xué fēn pián zòng héng rú yì zì, gù míng qí dì yuē yì zì kǒng, jīn é wèi yì zī kǒng, nǎi tǔ yīn zhī hùn yě.
共五里,路忽由水渡西岸,而暴雨漲流,深涌莫能越。方欲解衣赴之,忽東山之上有呼者,戒莫渡,招余東上嶺行。余從之,遂從莽棘中上東嶺。已得微道,隨之南二里,得北來大道,果從東嶺上降者。蓋涉溪者乃西道,從嶺者乃東道,水涸則從西,水漲則從東也。西流之中,有一線深坑,涸時橫板以渡,茲漲沒無影,非其人遙呼,幾不免馮píng徒步過河之險矣。從東嶺下一里,則大道西瀕溪,道中水漫數寸,仍揭而溯之。一里,有石樑跨溪上。其溪自南抵東山之麓,至是橫折而西,從梁下抵西山之麓,乃轉北去。蓋其源發於西南火燒鋪西分水嶺,按《志》,分水嶺在普安西南百二十里,即此。北流經此,又北抵黑山、何郎之南,不知所泄,即土人亦莫能悉也。石樑西麓,有穴紛駢縱橫如「亦」字,故名其地曰亦字孔,今訛為亦資孔,乃土音之溷也。
liáng nán bàn lǐ, jí wèi yì zì kǒng yì, yǒu chéng yǐ xī shān xià, ér shuǐ rào qí dōng yān.
梁南半里,即為亦字孔驛,有城倚西山下,而水繞其東焉。
bǐ zhì, léi yǔ dà zuò. sù yú xī mén nèi zhōu pù.
比至,雷雨大作。宿於西門內周鋪。