èr shí bā rì chū xī pō chéng zhī xī běi mén, fù xī xiàng zhì lǐng. pán zhé ér shàng èr lǐ, shǐ shēng lǐng tóu, qí běi lǐng shàng chóng. xún qí nán ér xī, yòu èr lǐ, wàng xī běi yī fēng, shén jìn ér gèng sǒng, yǒu wù lóng qí shǒu, yǐ wèi dǐ qí xià yǐ. yòu xī yī lǐ, shāo jiàng ér xià, hū yǒu jí zhōng dù, zuǒ yòu fù zhōng zhuì chéng xiá, fēn xiàng ér qù, qí dù jí kuò jǐn èr chǐ, zhǎng gèn èr sān zhàng ér yǐ, wèi dōng xī lián shǔ zhī dì. shǐ zhī xī pō yī shān, zhèng rú yī zhī cè chū, dōng xī jìng jǐn shí lǐ, nán běi liǎng chuí, yì bù guò èr sān shí lǐ, ér cǐ zé qí gēn dì suǒ jiē yě.
二十八日出西坡城之西北門，復西向陟嶺。盤折而上二里，始升嶺頭，其北嶺尚崇。循其南而西，又二里，望西北一峰，甚近而更聳，有霧籠其首，以為抵其下矣。又西一里，稍降而下，忽有脊中度，左右復中墜成峽，分向而去，其度脊闊僅二尺，長亘二三丈而已，為東西聯屬之蒂。始知西坡一山，正如一芝側出，東西徑僅十里，南北兩垂，亦不過二三十里，而此則其根蒂所接也。

dù jí, shǐ shàng yún lóng gāo fēng.
度脊，始上雲籠高峰。

yòu èr lǐ, pán fēng zhī nán, shì wèi ní nà pù. shù shí jiā hòu yǐ gāo fēng, nán lín yáo gǔ, qián suǒ wàng fāng dǐng píng liè zhī fēng, zhèng gèn qí nán. zhǐ ér xún zhī, tǔ rén yuē: shì wèi tù chǎng yíng. qí nán wèi mǎ chǎng yíng, zài nán wèi xīn ān èr suǒ. xīn wèi xīn chéng suǒ, ān wèi ān lóng suǒ, jí yǔ guǎng xī ān lóng tǔ sī wèi jiè zhě. yóu pù zhī xī bàn lǐ, yǒu jí zì shān qián wù zhōng nán dù, fù qǐ shān yī zhī, rào yú pù qián, jí dōng xī liú shuǐ, jù dōng nán rù nà xī qiáo zhī shàng liú zhě, dì jí xī zhī liú, zhuì xiá nán dǎo shén bī. yòu shāo běi, xún chóng shān ér xī bàn lǐ, yǒu jí zì nán lǐng héng gèn ér běi, zhōng píng ér bù gāo, yǒu bǎo lóu zhì jí jiān, shì wèi bǎo jiā lóu.
又二里，盤峰之南，是為倪納鋪。數十家後倚高峰，南臨遙谷，前所望方頂屏列之峰，正亘其南。指而詢之，土人曰：「是為兔場營。其南為馬場營，再南為新、安二所。」新為新城所，安為安籠所，即與廣西安隆土司為界者。由鋪之西半里，有脊自山前塢中南度，復起山一支，繞於鋪前，脊東西流水，俱東南入納溪橋之上流者，第脊西之流，墜峽南搗甚逼。又稍北，循崇山而西半里，有脊自南嶺橫亘而北，中平而不高，有堡樓峙脊間，是為保家樓。

yǐ wèi luó luó yí zú
已為儸儸（彝族）

shào shǒu zhī chù.
哨守之處。

qí jí zì xī nán píng liè ér lái, zhì cǐ běi dù, dōng qǐ ér wèi gāo fēng, jí ní nà hòu zhī wù lóng zhě xī gèn ér chéng shí yá, jí yǔ lái jí pái tà wèi xī jiā wù zhě. yóu jí běi xún shí yá zhí xī, xíng jiā wù zhī shàng, shì wèi sān tiáo lǐng. xī sì lǐ, shí yá chuí jǐn, yǒu dòng gāo qióng yá bàn, qí mén nán xiàng, héng tà ér dǐng shén píng yòu yǒu yī xié liè yú xī zhě, qí mén yì nán xiàng, ér mén zhī zhōng yǒu xuán zhù yān. qí qián wù zhōng shuǐ rào rù xī nán xiá, lù nǎi shāo jiàng. fù xī shàng lǐng ào, gòng sān lǐ, wèi bā jiāo guān. shù shí jiā yǐ běi shān nán tū zhī ào jiān shuǐ rào tū fēng zhī nán, fù běi huán guān xī ér chū guò guān, zé zhuì xiá ér xià, fù yǔ shuǐ yù. shì wèi pǔ ān dōng jìng zhī yào hài, rán zhǐ pù shě jiā lù, shí wú guān yě.
其脊自西南屏列而來，至此北度，東起而為高峰，即倪納後之霧籠者；西亘而成石崖，即與來脊排闥為西夾塢者。由脊北循石崖直西，行夾塢之上，是為三條嶺。西四里，石崖垂盡，有洞高穹崖半，其門南向，橫拓而頂甚平；又有一斜裂於西者，其門亦南向，而門之中有懸柱焉。其前塢中水繞入西南峽，路乃稍降。復西上嶺坳，共三里，為芭蕉關。數十家倚北山南突之坳間；水繞突峰之南，復北環關西而出；過關，則墜峽而下，復與水遇。是為普安東境之要害，然止鋪舍夾路，實無關也。

yóu qí xī jiàng xiá xún shuǐ, lù běi zhòng yá céng tū, duō zhě hēi zhī sè. wén yǒu suǒ wèi diào yá guān yīn zhě, suí yá wù sè zhī. èr lǐ, jiàn yá jiān yī dòng, xuán jù shén shēn, qí mén nán xiàng ér wú lù. nǎi pān zhì ér dēng, zé dòng mén yuán jǐn shù chǐ, píng tòu zhí běi shí yú zhàng ér jiàn hēi, sì céng wú xíng jī suǒ rù zhě. nǎi fǎn chū dòng kǒu, zé mǎn dì bái gǔ, bù zhī shì rén shì chù yě. réng pān yá xià. yòu xī yǒu lù, fù běi shàng yá jiān, qí xià mén duō niú mǎ qì xī zhī suǒ, wū huì yíng qián qí shàng céng yǒu chuí zhù, kōng qí duān ér zhì yǐ xiǎo shí dà shì guān yīn pú sà, nǎi chū rén gōng, fēi tiān rán zhě. fù xià, xún dà lù suí xī xī yī lǐ, xī zhuǎn běi xiàng zhuì xiá qù, yú shì fù xī shè pō fù, gòng liù lǐ ér zhì xīn xìng chéng.
由其西降峽循水，路北重崖層突，多赭黑之色。聞有所謂「吊崖觀音」者，隨崖物色之。二里，見崖間一洞，懸踞甚深，其門南向而無路。乃攀陟而登，則洞門圓僅數尺，平透直北十餘丈而漸黑，似曾無行跡所入者。乃返出洞口，則滿地白骨，不知是人是畜也。仍攀崖下。又西有路，復北上崖間，其下門多牛馬憩息之所，污穢盈前；其上層有垂柱，空其端而置以小石大士觀音菩薩，乃出人工，非天然者。復下，循大路隨溪西一里，溪轉北向墜峽去，於是復西涉坡阜，共六里而至新興城。

zì bā jiāo guān ér lái, suǒ jiàng bù duō, ér shàng yì bù yuǎn, qí wù jiān xī yóu chū shān shàng yě. rù dōng mén, chū xī mén, yì cán pò zhī yú yě. yǒu bēi, wèi tiān qǐ sì nián dōu yù shǐ wū chéng mǐn gōng suǒ fù. zhōng yǒu zuò zhèn shǒu bèi. shì wǎn àn jūn sù cǐ. yòu xī xíng lǐng xiá jiān èr lǐ, lián yú èr lǐng jí, jiē zì nán běi dù zhě. hū xī kāi yī shēn hè, zhōng pán xuán wèi tián, qí shuǐ sì miàn huán gèn, bù zhī chū chù. lù xún dōng fēng xī nán jiàng yī lǐ, fù zhuǎn nán xiàng shàng yī lǐ, yòu zhuǎn dōng nán shàng bàn lǐ, yú lǐng jí ér nán, nǎi xī nán xià yī lǐ, xī dǐ wù zhōng. wén shuǐ shēng cóng cóng shén jí, hū jiàn yī dòng xuán běi yá zhī xià, qí mén nán xiàng ér shén gāo, xī shuǐ zì nán lái, běi xiàng rù jiàn, píng pù dòng jiān, shēn jǐn shù cùn, ér kuò yuē èr zhàng. dòng dǐng gāo qióng zhě jiāng shí zhàng, zhí běi píng rù zhě shí yú zhàng, shǐ xī pì ér yǒu céng pō, dōng zhuì ér yǒu zhòng xiá, nèi gèn ér yǒu xuán zhù, rán jiàn hūn hēi, bù kě pān zhì yǐ. cǐ shuǐ dāng yì běi tòu ér xià pán jiāng zhě. chū dòng, zhēng xún wèn dòng míng yú tǔ rén, duì yuē: guān yīn dòng. zhēng qí yì, yǐ mén shàng yá duān yǒu zhì dà shì xiàng yú qí xué zhě yě.
自芭蕉關而來，所降不多，而上亦不遠，其塢間溪猶出山上也。入東門，出西門，亦殘破之餘也。有碑，為天啟四年都御史烏程閔公所復。中有坐鎮守備。是晚按君宿此。又西行嶺峽間二里，連逾二嶺脊，皆自南北度者。忽西開一深壑，中盤旋為田，其水四面環亘，不知出處。路循東峰西南降一里，復轉南向上一里，又轉東南上半里，逾嶺脊而南，乃西南下一里，西抵塢中。聞水聲淙淙甚急，忽見一洞懸北崖之下，其門南向而甚高，溪水自南來，北向入澗，平鋪洞間，深僅數寸，而闊約二丈。洞頂高穹者將十丈，直北平入者十餘丈，始西辟而有層坡，東墜而有重峽，內亘而有懸柱，然漸昏黑，不可攀陟矣。此水當亦北透而下盤江者。出洞，徵詢問洞名於土人，對曰：「觀音洞。」征其義，以門上崖端有置大士像於其穴者也。

dòng qián xī yóu dōng nán xiá zhōng lái, qí xiá dǐ pō píng, dà yè pú cóng shēng qí jiān, cuì lǜ è pú yè yú fēng qián, yáo qīng píng yú shuǐ shàng, péng péng zhí wù mào shèng yǒu guāng.
洞前溪由東南峽中來，其峽底頗平，大葉蒲叢生其間，淬綠鍔蒲葉於風前，搖青萍於水上，芃芃ｐéｎｇ植物茂盛有光。

xún zhī xī nán bàn lǐ, yòu xī chuān lǐng xì jiān, jiàn xún pō niè jí. èr lǐ, yǒu yī èr jiā zài běi fēng xià, qí qián xiàn xī zòng héng, shuǐ yóu xī nán pò hè qù, lù yóu xī běi xún lǐng shàng.
循之西南半里，又西穿嶺隙間，漸循坡躡脊。二里，有一二家在北峰下，其前陷溪縱橫，水由西南破壑去，路由西北循嶺上。

yī lǐ, chū lǐng tóu, shì wèi lìn jiā pō. xī nán chěng wàng, huán shān píng liè shén yáo, qí zhōng zé fēng diān cù cù, pán fú shēn hè jiān, jiē ruò ér tóng pú fú chéng háng, tiān yǔ wèi kàng.
一里，出嶺頭，是為藺家坡。西南騁望，環山屏列甚遙，其中則峰巔簇簇，盤伏深壑間，皆若兒童匍匐成行，天與為抗。

cóng cǐ nǎi xī běi xià, zhí jiàng zhě èr lǐ, yòu shēng jiàng lǒng jí xī xíng zhě èr lǐ, yǒu ān zhuì fēng tóu, yuē luó hàn sōng, yǐ shù míng yě. zì yú xīn xìng xī nán lǐng, qún fēng cuì sè róng róng, shān shǐ duō sōng, rán wú qiáo zhī jù běn, jiē ruò gàn jiū chán, chuí lán fú wù, wú fù wú tǔ líng xiāo ào fēng zhī zhì yě. qí qián yòu xī nán kāi xiá. cóng xiá zhōng zhí xià zhě sān lǐ, zhuǎn ér xī píng xíng zhě yī lǐ, yǒu chéng dāng ào jiān, shì yuē bǎn qiáo pù chéng. chéng dāng xiá kǒu, yǎng tiào liǎng jiè shān líng kōng ér qǐ, yǐ wèi zài shēn hè zhōng yǐ, bù zhī qí xī yóu zhuì kēng xià yě. lù zài chéng wài xī běi yú, ér rù sù chéng zhōng zhī xī mén.
從此乃西北下，直降者二里，又升降隴脊西行者二里，有庵綴峰頭，曰羅漢松，以樹名也。自逾新興西南嶺，群峰翠色茸茸，山始多松，然無喬枝巨本，皆弱干糾纏，垂嵐拂霧，無復吾土凌霄傲風之致也。其前又西南開峽。從峽中直下者三里，轉而西平行者一里，有城當坳間，是曰板橋鋪城。城當峽口，仰眺兩界山凌空而起，以為在深壑中矣，不知其西猶墜坑下也。路在城外西北隅，而入宿城中之西門。

èr shí jiǔ rì chū bǎn qiáo chéng zhī xī mén, běi zhé rù dà lù, suì shí jí xià.
二十九日出板橋城之西門，北折入大路，遂拾級下。

yǒu xiǎo shuǐ zì yòu xiá xià zhù, yú qí zuǒ suí zhī xíng. yī lǐ, zé dà xī wāng rán, zì xī nán zhuǎn xiá běi zhù, yǒu jù shí liáng kuà qí shàng, jí suǒ wèi sān bǎn qiáo yě jīn yǐ yì zhī shí, ér pù yóu réng qí míng ěr.
有小水自右峽下注，逾其左隨之行。一里，則大溪汪然，自西南轉峽北注，有巨石樑跨其上，即所謂三板橋也；今已易之石，而鋪猶仍其名耳。

qiáo shàng xià shuǐ jiē kuò, dú qiáo xià shí xiá zhōng shù, liú jí qīng yǒng. qí shuǐ xī běi zì bā nà shān fā yuán, liú jīng ruǎn qiáo, yòu xī nán zhuǎn zhòng gǔ jiān, zhì shì běi dǎo ér qù, yì shēn shān zhōng yī jù hè yě. yuè qiáo xī, sù xī běi yá xíng. yī lǐ, xī yóu xī nán gǔ lái, lù rù xī běi xiá qù, yú shì shēng jiàng lǒng ào, lǚ yuè gāng ā. sì lǐ zhí xī, shān fù kuàng rán píng fú, dú xī nán yī shí fēng sǒng lì, lù nǎi bù cóng xī píng xià, fǎn zhuǎn nán yǎng jī. bàn lǐ, pán shí fēng dōng nán, yǒu shí fèn qǐ lù yòu, shǒu ruì ér wān tū, jiān qí ér bìng sǒng, shì yuē yīng gē zuǐ. yòu xī zhuǎn ér xià zhě yī lǐ bàn, yǒu pù sì jiā lù, yuē gé chún pù.
橋上下水皆闊，獨橋下石峽中束，流急傾涌。其水西北自八納山發源，流經軟橋，又西南轉重谷間，至是北搗而去，亦深山中一巨壑也。越橋西，溯溪北崖行。一里，溪由西南谷來，路入西北峽去，於是升降隴坳，屢越岡阿。四里直西，山復曠然平伏，獨西南一石峰聳立，路乃不從西平下，反轉南仰躋。半里，盤石峰東南，有石奮起路右，首銳而灣突，肩齊而並聳，是曰鸚哥嘴。又西轉而下者一里半，有鋪肆夾路，曰革純鋪。

tǔ yīn nà jù zuò nà, zhì shì ér shǐ zhī suǒ yún nà xī ní nà jiē nà zì yě. wéi cǐ tí pù míng. yòu cóng xiá píng xíng, yuán pō shēng jiàng, wǔ lǐ, yǒu shào shě jiā lù, yuē ruǎn qiáo shào. yóu shào xī fù zhuì xiá xià, yáo jiàn yǒu jù xī cóng xī xiá zhōng xuán xùn dōng zhù xià xiá yī lǐ, jí yǔ xī yù qí xī zhuǎn xiàng nán xiá qù, lù cóng xī běi, sù xī xún běi shān zhī lù xī xíng. èr lǐ, yǒu jù shí liáng nán běi kuà xī shàng, jí suǒ wèi ruǎn qiáo yě. yú chū yí rǎn xìng zhě suǒ chéng, jí dú zhēn wǔ miào qián duàn bēi, shǐ zhī wèi ruǎn, xiǎng xī yǐ miè suǒ wèi zhī, jīn yǐ yì zhī shí, ér yóu réng qí míng ěr.
土音「納」俱作「捺」，至是而始知所云「捺溪」、「倪捺」皆「納」字也。惟此題鋪名。又從峽平行，緣坡升降，五里，有哨舍夾路，曰軟橋哨。由哨西復墜峽下，遙見有巨溪從西峽中懸迅東注；下峽一里，即與溪遇；其溪轉向南峽去，路從溪北，溯溪循北山之麓西行。二里，有巨石樑南北跨溪上，即所謂軟橋也。余初疑冉姓者所成，及讀真武廟前斷碑，始知為「軟」，想昔以篾索為之，今已易之石，而猶仍其名耳。

dù qiáo ér nán, suì cóng xī nán xī xiàng yuán nán yá ér shàng, qí jī shén jùn. bàn lǐ, píng tiào xī běi, shān jù chún shí, ér lǜ shù yuán cuò chéng wén, qí zhōng hū yǒu yī pù fēi zhuì, zì fēng dǐng zhí guà xiá dǐ. yuán nán yá xī shàng, yù shàng yù jùn, ér běi tiào cuì wén yù pù, bù bù huí shǒu bù néng qù. shàng èr lǐ, xiá dǐ xī cóng xī běi ér chū, lǐng tóu lù xiàng xī nán ér shàng. yòu yī lǐ, guò zhēn wǔ miào. àn jūn zì xīn xìng ér lái, yuè cǐ qián qù. yóu qí xī, nán xiàng xíng, suì xià wù zhōng. yòu xī nán gòng sì lǐ, liǎng yuè xiǎo lǐng ér xià, yǒu xiá zì dōng nán dá xī běi, yòu liǎng jiè shān pái tà ér chéng zhě, qí zhōng pō píng yuǎn, yǒu jù luò dāng qí jiān, yuē jiù pǔ ān. àn jūn fàn yú pù guǎn, yú fù xiān zhī ér xī běi yóu wù zhōng xíng.
度橋而南，遂從溪南西向緣南崖而上，其躋甚峻。半里，平眺溪北，山俱純石，而綠樹緣錯成文，其中忽有一瀑飛墜，自峰頂直掛峽底。緣南崖西上，愈上愈峻，而北眺翠紋玉瀑，步步回首不能去。上二里，峽底溪從西北而出，嶺頭路向西南而上。又一里，過真武廟。按君自新興而來，越此前去。由其西，南向行，遂下塢中。又西南共四里，兩越小嶺而下，有峽自東南達西北，又兩界山排闥而成者，其中頗平遠，有聚落當其間，曰舊普安。按君飯於鋪館，余復先之而西北由塢中行。

dōng běi jiè shān wēi yí liáo rào, bù shèn xióng jùn xī nán jiè shān pián xiān xíng róng yōu měi dí fēi dòng zhī shì lí lì, fù lù sēn luó xiá zōng suī yuǎn, rán liǎng tóu shì jù lián jí, zhōng píng ér wú xiè shuǐ zhī xì zhě.
東北界山逶迤繚繞，不甚雄峻；西南界山蹁躚ｐｉáｎｘｉāｎ形容優美的飛動之勢離立，復露森羅；峽蹤雖遠，然兩頭似俱連脊，中平而無泄水之隙者。

yòu xī sān lǐ, yǒu shí fēng zhōng qǐ, fēn tū wù jiān, shén zì jiè qí xià, yuē shuāng shān guān. àn jūn zì hòu lái, fù yuè ér qián qù. yòu xī yī lǐ, zé xī jí huí huán yú qián, suì wù qióng gǔ jǐn. wù dǐ yǒu táng yī fāng, huì huán pō zhī lù, sì páng jiē shí fēng sēn sēn, rào táng yì duō shí piàn lín lì, yì yǒu tū jù táng zhōng zhě. yú shì cóng táng xī nán shàng huí pō, yī lǐ, dēng qí jí. yòu wǎn zhuǎn xī xíng lǐng tóu, lǐng zuǒ yòu shuǐ jù fēn xiè shēn gǔ, běi chū zhě dāng cóng ruǎn qiáo shuǐ ér rù pán jiāng shàng liú, nán liú zhě dāng cóng huáng cǎo bà ér xià pán jiāng xià liú. yòu xī xiàng cóng lǐng tóu shēng zhì, qí shàng duō zhōng wā zhī dàng, dà zhě pán hè wèi tián, xiǎo zhě zhuì xué wèi jǐng. gòng wǔ lǐ, wèi shuǐ táng pù, nǎi fàn yú miào jiān. guò pù xī xià lǐng, wēi yí shān bàn, yòu wǔ lǐ, guò gāo lì pù, nán xiàng xíng lǒng jiān.
又西三里，有石峰中起，分突塢間，神字界其下，曰雙山觀。按君自後來，復越而前去。又西一里，則西脊迴環於前，遂塢窮谷盡。塢底有塘一方，匯環坡之麓，四旁皆石峰森森，繞塘亦多石片林立，亦有突踞塘中者。於是從塘西南上回坡，一里，登其脊。又宛轉西行嶺頭，嶺左右水俱分瀉深谷，北出者當從軟橋水而入盤江上流，南流者當從黃草壩而下盤江下流。又西向從嶺頭升陟，其上多中窪之宕，大者盤壑為田，小者墜穴為阱。共五里，為水塘鋪，乃飯於廟間。過鋪西下嶺，逶迤山半，又五里，過高笠鋪，南向行隴間。

yú yī píng lǐng xī nán xià, yòu wǔ lǐ, yǒu xiǎo xī zì běi xiá lái, shí qiáo nán kuà zhī. dù qí nán, běi mén jiē jiā zhì gāng shàng yú gāng nán xià, shǐ chéng shì, yǒu jiē xī qù, wèi yún nán pō dà dào zhí nán, yòu yī xiǎo xī zì xī nán xiá lái, shí qiáo yòu nán kuà zhī. qiáo nán jí wèi pǔ ān chéng, zhōu wèi jù zài qí zhōng.
逾一平嶺西南下，又五里，有小溪自北峽來，石橋南跨之。度其南，北門街夾峙岡上；逾岡南下，始成市，有街西去，為雲南坡大道；直南，又一小溪自西南峽來，石橋又南跨之。橋南即為普安城，州、衛俱在其中。

àn jūn yǐ zhù shǔ zhōng yǐ. qí chéng xī bàn yǐ shān jǐ, dōng bàn xià lín dōng xī, nán běi èr mén zhèng dāng xī jí zhī dōng lù, ér dōng mén zé bīn xī yān. nán mén wài shí qiáo, zé sān xī hé yú běi, jīng dōng mén ér xī huán chéng nán, yòu nán qù ér zhù yú shuǐ dòng zhě. běi mén wài shí qiáo: dì yī qiáo, jí yún nán pō zhī shuǐ, rào chéng xī běi yú ér wèi qiàn, dōng xià ér yǔ běi xī hé yú chéng dōng dì èr qiáo, jí xiǎo xī zì xī běi lái zhě, yī tǒng zhì suǒ yún mù qián shān zhī shuǐ yě dì sān qiáo, jí xiǎo xī zì běi lái zhě, yī tǒng zhì suǒ yún shā zhuāng zhī shuǐ yě. sān xī jiāo huì yú chéng zhī dōng běi, hé ér nán qù, shì wèi sān yī xī, jīng chéng nán qiáo ér rù yú shuǐ dòng. qí chéng zì tiān qǐ chū, wèi shuǐ xī pàn nì, zhū mán yīng zhī, gōng wéi yī nián ér pò, hòu yún nán lín ān ān nán tǔ guān shā xìng zhě, fèng diào tǒng bīng lái fù. zhì jīn chuāng yí wèi fù.
按君已駐署中矣。其城西半倚山脊，東半下臨東溪，南北二門正當西脊之東麓，而東門則瀕溪焉。南門外石橋，則三溪合於北，經東門而西環城南，又南去而注於水洞者。北門外石橋：第一橋，即雲南坡之水，繞城西北隅而為塹，東下而與北溪合於城東；第二橋，即小溪自西北來者，《一統志》所云「目前山之水」也；第三橋，即小溪自北來者，《一統志》所云「沙莊之水」也。三溪交會於城之東北，合而南去，是為三一溪，經城南橋而入於水洞。其城自天啟初，為水西叛逆，諸蠻應之，攻圍一年而破，後雲南臨安安南土官沙姓者，奉調統兵來復。至今瘡痍未復。

rán shì chéng wén yùn, wèi guì zhú zhī shǒu, qián yǒu jiǎng dōu xiàn, jīn yǒu wáng gōng zhān, míng zhà yuǎn. fēi tā wèi kě bǐ. zhōu xī wéi tǔ guān, xìng lóng, qí jū zài bā nà shān xià, tǒng shí èr xiǎo tǔ sī. jīn tǔ guān míng zǐ liè, nián shàng shǎo. hòu shè liú guān, zhī zhōu xìng huáng. bìng zhì yān.
然是城文運，為貴竹之首，前有蔣都憲，今有王宮詹，名柞遠。非他衛可比。州昔惟土官，姓龍，其居在八納山下，統十二小土司。今土官名子烈，年尚少。後設流官，知州姓黃。並治焉。

zhōu dōng běi qī shí lǐ yǒu bā nà.
州東北七十里有八納。

qí shān gāo guān yī zhōu, sì miàn jiē shí yá zhǎn jué, wéi yī jìng pán xuán ér shàng, yuē sān shí lǐ.
其山高冠一州，四面皆石崖嶄絕，惟一徑盤旋而上，約三十里。

lóng tǔ guān sī zài qí xià. qí dǐng shén kuān píng, yǒu shù shuǐ táng yíng zhù qí shàng, ruǎn qiáo zhī shuǐ suǒ yóu chū yě. tǔ yīn yǐ nà wèi dàn, ér fàn jīng yǒu bā dá duō zhī yīn, jīn lǎo sēng bái yún nán jīng rén. yīn chēng bā dá shān, suì dà kāi cóng lín sēng cóng jū sì yuàn duō rú cóng lín, ér yí dì yuǎn gé, shàng wèi zhèng guǒ.
龍土官司在其下。其頂甚寬平，有數水塘盈貯其上，軟橋之水所由出也。土音以「納」為「但」，而《梵經》有「叭呾ｄá哆」之音，今老僧白雲南京人。因稱叭呾山，遂大開叢林僧從居寺院多如叢林，而彝地遠隔，尚未證果。

zhōu nán sān shí lǐ yǒu dān xiá shān. qí shān dāng cóng fēng zhī shàng, gèng qǐ jiān fēng zhuō lì yú zhōng. xī jiè yǒu shān yī zhī, xī nán zì píng yí wèi píng liè ér běi, yí lǐ wèi yún nán pō, ér dōng xià jié wèi zhōu zhì. xī píng zhī zhōng, qí zuì gāo chù yuē shuì sì shān, zhèng yǔ dān xiá dōng xī xiāng duì. qí dōng jiè yǒu shān, nán zì lè mín suǒ fēn zhī ér běi, dāng dān xiá shān nán shí lǐ. xī jiè píng liè gāo shān héng chū yī zhī, dōng yǔ dōng jiè lián shǔ, hé bìng ér běi, yāo jiǎo cóng dá, xī tū ér qǐ zhě, jié wèi dān xiá shān dōng běi sǒng tū ér qù zhě, jiàn dōng zǒu ér wèi tù chǎng yíng fāng dǐng zhī shān, ér yòu dōng běi dù wèi ān nán wèi mài. qí héng shǔ zhī zhī, zài dān xiá shān nán shí lǐ zhě, qí xià yǒu dòng, yuē shān lán dòng, qí mén běi xiàng.
州南三十里有丹霞山。其山當叢峰之上，更起尖峰卓立於中。西界有山一支，西南自平彝衛屏列而北，迤邐為雲南坡，而東下結為州治。西屏之中，其最高處曰睡寺山，正與丹霞東西相對。其東界有山，南自樂民所分支而北，當丹霞山南十里。西界屏列高山橫出一支，東與東界連屬，合併而北，夭矯叢沓，西突而起者，結為丹霞山；東北聳突而去者，漸東走而為兔場營方頂之山，而又東北度為安南衛脈。其橫屬之支，在丹霞山南十里者，其下有洞，曰山嵐洞，其門北向。

shuǐ cóng dòng zhōng chū, běi liú wèi dà xī, jīng dān xiá shān zhī xī dà shuǐ táng wù zhōng, yòu běi guò zhào guān tún, yòu dōng zhuǎn ér yǔ nán bǎn qiáo zhī shuǐ hé.
水從洞中出，北流為大溪，經丹霞山之西大水塘塢中，又北過趙官屯，又東轉而與南板橋之水合。

yóu dòng mén sù qí shuǐ rù, nán xíng dòng fù zhě bàn lǐ, qí dòng huà rán shàng tòu, zhōng huì jù táng, shēn bù kě cè. tǔ rén bì kòu, yǐ zhōu dù shuǐ ér jìn, qí zhōng lìng pì tiān dì, kě róng qiān rén. ér dān xiá zé tè bá zhòng shān zhī shàng, shí fēng qiào lì, dōng běi wéi bā nà shān yǔ zhī qí kàng. bā nà yǐ wēi yōng wèi xióng, cǐ fēng yǐ qiào bá shàn xiù. xī yǒu xuán dì gōng, tiān qǐ èr nián huǐ yú mán kòu, sì nián, bù mèi shī huī zhōu rén. fù dǐng jiàn, měi zhèng èr yuè jiān, sì fāng cháo zhě pián jí, rì yǐ shù bǎi jì.
由洞門溯其水入，南行洞腹者半里，其洞劃然上透，中匯巨塘，深不可測。土人避寇，以舟渡水而進，其中另闢天地，可容千人。而丹霞則特拔眾山之上，石峰峭立，東北惟八納山與之齊抗。八納以危擁為雄，此峰以峭拔擅秀。昔有玄帝宮，天啟二年毀於蠻寇，四年，不昧師徽州人。復鼎建，每正二月間，四方朝者駢集，日以數百計。

sēng yòu juān zī zhì zhuāng tián, huán shān zhī lù, suì rù gǔ sān bǎi shí. ér lǐng jiān zé zhǒng dòu wèi shū, suì kě dé dòu sān shí shí. yǐ gōng sì fāng.
僧又捐資置莊田，環山之麓，歲入谷三百石。而嶺間則種豆為蔬，歲可得豆三十石。以供四方。

dàn jiān yú jí shuǐ: xún cháng jí zhī lǐng pàn, wǎng fǎn sān lǐ, jiē jùn jí yù hàn, zé wǎng fǎn shí lǐ ér hòu dé yān.
但艱於汲水：尋常汲之嶺畔，往返三里，皆峻級；遇旱，則往返十里而後得焉。