shí yī rì fàn hòu chū dōng jiāng mén, dù fú qiáo, gòng yī lǐ, guò jiā xī qiáo, wèn lóng yǐn lù. lóng yǐn yán jí zài qiáo dōng zhī nán yá, nǎi lái shí suǒ guò. jiā lù liǎng shān, běi wèi qī xīng, nán wèi lóng yǐn, qí yán dòng jù xī xiàng lín jiāng. qī xīng zhī hòu chuān shān ér dōng zhě, wèi céng gōng yán, qí qián yǒu fēng fēn qí, zhí lì lù běi. yǐn lóng zhī hòu yú lǐng ér nán zhě, wèi yǐn zhēn yán, qí běi yǒu shí duān gǒng, fǔ kàn lù nán. cǐ lái shí chū rù zhī ài, zhì shì shǐ dé qí xiáng yě. cóng qiáo xià nán tiào, lóng yǐn yǔ yuè yá bìng liè dōng yá, dì yuè yá shāo běi, dù qiáo xún shān, yǒu lù kě tōng ér lóng yǐn shāo nán, xū cóng qiáo xià shè jiāng ér shàng qí dà dào zé zì duān gǒng zhī shí nán yú lǐng ào, xún yǐn zhēn ér xī, yòu cóng yí yún běi zhuǎn shǐ dá, qí jiān yòu yū huí lǐ yú yǐ. yú yù bìng tiào duān gǒng shí rén, suì yóu qiáo dōng zhí qū lǐng xià, nǎi nán shàng píng zhān shí rén. yòu nán xià, jí dé yī dà táng. yóu táng běi xún shān xī zhuǎn, qí yá shí jù pán xuē fēi tū. yá yǒu yǐn zhēn yán, jiàn gé cí. gòng lǐ yú, dǐ shān zhī xī nán yú. qí fēng yì cuó é céng dié, zhōng kōng wài sǒng, shàng ruò què qiáo xuán kōng, xīn yì zhī, zhī lóng yǐn zài xià, shǐ pān xì ér dēng, shàng yǒu tái zhǐ, fú yá dú jì, zé yí yún tíng zhī fèi jī yě. yóu qí shàng zhuǎn xià tī kōng, chuān shí è shàng jī, qí shí piàn piàn xuán zhuì, cè zhě tòu xiá, píng zhě jià qiáo, wú bù qiàn kōng líng lóng. jì ér jù zuò qiáo xià, zé shàng fù wèi kān, pān lì qiáo shàng, zé xià xuán chéng gé, cǐ zhēn lóng jiǎo zhī gōng, chán kǒu zhī kū yě. xià zhì yí yún, qí yòu jí lóng yǐn zài yān. dòng mén xī xiàng, gāo qióng guǎng yǎn, wú ào gé zhī qiào, ér dǐng shí píng fù, ruò shī màn bù wò, yǒu wén èr lǚ, wān yán ruò lóng, cuì ér wèi tóu, zé xuán shí xià chuí, shuǐ dī qí duān, ruò lí zhū yān. cǐ lóng yǐn zhī suǒ yóu qí míng yě. qí dòng xī wèi shì jiā sì, sēng lú shén shèng, sòng rén zhī kè duō cuì qí jiān, hòu yǒu yuán hán dǎng rén bēi, zé qí yóu zhù zhě yě. jīn yǐ fèi qì, jì wú rén jū. qǐ shì jiào zhī shèng shuāi, yì shì biàn zhī cāng sāng yě! dòng yòu jìn kǒu, fù wǎn tái chuí zhù, huán wèi céng kān, nèi zhǔ zhòng dòng, wài kàn shēn liú, cǐ wèi zuì shèng. chū yán, yǐ guò wǔ yǐ.
十一日 飯後出東江門,渡浮橋,共一里,過嘉熙橋,問龍隱路。龍隱岩即在橋東之南崖,乃來時所過。夾路兩山,北為七星,南為龍隱,其岩洞俱西向臨江。七星之後穿山而東者,為曾公岩,其前有峰分岐,植立路北。隱龍之後逾嶺而南者,為隱真岩,其北有石端拱,俯瞰路南。此來時初入之隘,至是始得其詳也。從橋下南眺,龍隱與月牙並列東崖,第月牙稍北,度橋循山,有路可通;而龍隱稍南,須從橋下涉江而上;其大道則自端拱之石南逾嶺坳,循隱真而西,又從怡雲北轉始達,其間又迂迴里余矣。余欲並眺端拱石人,遂由橋東直趨嶺下,乃南上平瞻石人。又南下,即得一大塘。由塘北循山西轉,其崖石俱盤削飛突。崖有隱真岩,建閣祠。共里余,抵山之西南隅。其峰益嵯峨層疊,中空外聳,上若鵲橋懸空,心異之,知龍隱在下,始攀隙而登,上有台址,拂崖讀記,則怡雲亭之廢跡也。由其上轉罅梯空,穿石鍔上躋,其石片片懸綴,側者透峽,平者架橋,無不嵌空玲瓏。既而踞坐橋下,則上覆為龕,攀歷橋上,則下懸成閣,此真龍角之宮,蟾(口)之窟也。下至怡雲,其右即龍隱在焉。洞門西向,高穹廣衍,無奧隔之竅,而頂石平覆,若施幔布幄,有紋二縷,蜿蜒若龍,萃而為頭,則懸石下垂,水滴其端,若驪珠焉。此龍隱之所由其名也。其洞昔為釋迦寺,僧廬甚盛,宋人之刻多萃其間,後有《元崡黨人碑》,則其尤著者也。今已廢棄,寂無人居。豈釋教之盛衰,抑世變之滄桑也!洞右近口,復綰台垂柱,環為層龕,內矚重洞,外瞰深流,此為最勝。出岩,已過午矣。
réng cóng yí yún nán lù, dōng běi yú duān lǐng, guò gǒng shí rén chù. nǎi xī zhuǎn xún jiē gòng lǐ yú, jiāng zhì huā qiáo, lìng gù pū běi chuī yú cháo yún yán. jí róng zhǐ suǒ qī chù. gòng lǐ yú, yú yǔ jìng wén nán yán xī lù, suí liú lì dèng bàn lǐ, rù yuè yá yán. qí yán xī xiàng, yǔ lóng yán bǐ jiān ér lì, dì cǐ zé dié shí tōng dèng, bǐ zé duàn bì xuē yá, lù fēn tōng sāi ěr. qí yán shàng huán rú jué ér xī quē qí kǒu, nèi bù shèn shēn ér bàn yuán bàn huō, xíng rú shàng xián zhī zhuàng, gōu lián chuí huǎng, xià yìng qīng líng, yì yōu jìng yě. jì ér réng yóu jiē běi guò qī xīng, rù shòu fó sì. sì zài qī xīng guān běi, qí hòu jí qī xiá dà dòng. sēng kōng shēng pō yǎ chì, yīn liú kè. shí yú jí yú cháo yún zhī cān, suì cí. nǎi cóng qí běi ér dōng niè dèng, zé cháo yún zhī cān yǐ shú, jí cān zhī, xià wǔ yǐ.
仍從怡雲南麓,東北逾端嶺,過「拱石人」處。乃西轉循街共里余,將至花橋,令顧仆北炊於朝雲岩。即融止所棲處。共里余,余與靜聞南沿西麓,隨流歷磴半里,入月牙岩。其岩西向,與龍巖比肩而立,第此則疊石通磴,彼則斷壁削崖,路分通塞耳。其岩上環如玦而西缺其口,內不甚深而半圓半豁,形如上弦之狀,鈎簾垂幌,下映清泠,亦幽境也。既而仍由街北過七星,入壽佛寺。寺在七星觀北,其後即棲霞大洞。僧空生頗雅飭,因留客。時余急於朝雲之餐,遂辭。乃從其北而東躡磴,則朝雲之餐已熟,亟餐之,下午矣。
xià shān, běi guò gé lǎo qiáo, dōng rù yī wáng sūn zhī yuàn, zhōng duō guǒ mù, fāng jiàn tíng chì wǔ yān. dì yōu ér zhì bǎn, fēi yú suǒ yù guān yě. shí yú yù mì píng fēng, ér biàn xún mò shí, huò yǒu yǐ huáng jīn yán gào zhě, wèi qù chéng dōng běi wǔ lǐ, qí dào lù wěn hé, yí jí cǐ shān. jí xún huáng jīn, yòu duō zhǐ cháo yún xià fú lú dāng zhī, wèi nèi yān wáng gōng suǒ jiàn, cǐ nǎi wáng gōng, fēi huáng jīn yě. qiú píng fēng ér bù dé, bìng huáng jīn ér mò cóng, nǎi mào mào méng mèi bù míng yān wàng dōng běi ér qū. yuē sān lǐ, yù fù dān ér xún zhī, qí zhǐ cūn běi shān yuē: cǐ jí shì yǐ. cǐ zhōng tǔ rén xiān zhī qí míng, nǎi cóng cūn yòu běi qū, wèn zhī cūn rén, réng bù zhī yě. zhōng yóu yí xìn cān bàn, jí dǐ shān dōng lù, zé xuē yá píng zhǎn, liè zhàng wēi xuán, suǒ yún píng fēng, shù jǐ yě xǔ bù yuǎn. yǐ zhuǎn běi lù, zé dòng mén rú xiá, zì xià gāo qióng, shān dǐng liǎng yá, kuò wǔ zhàng, gāo shí yú zhàng. chū xiàng nán píng rù, shí zhàng zhī nèi, hū shǎo zhuǎn dōng nán xiàng, hū míng xué tiān kāi, zì xià wàng zhī, céng lóu jié shèn, gāo jìng xuán kōng, jí fēi píng fēng yán, yì yì jìng yě. cóng cǐ suì gāo jī yě, yòu shí yú zhàng ér chū míng xué zhī kǒu. xiān, yú yī rù dòng, jí cǎi nèn sōng shì liǎng yá, kāi xiǎn xi n zhí wù míng tī yì, ér gǔ kè lù yān. zì jǐn dé sōng gāo zhī rùn, rú mó tà zhě rán, suī shí yì jiàn kě biàn. yòu yá juān chéng gōng yán sān dà zì. xī yǒu jì wén yī tòng, zé shì yán wèi pó yáng chéng gōng chóng níng shuài guì shí suǒ kāi, ér chéng zǐ lín sì wèi guì shuài, dà guān sì nián. shǔ hóu péng lǎo wèi jì, fàn xiān zhào qiān shū zhī zhě yě. zhì yán píng fēng yán yī míng chéng gōng, zhì cǐ nǎi jǐng j ng jué wù rán wú yí, ér zhuǎn yà fù dān zhǐ diǎn zhī rén suǒ yù zhī qí yě. nǎi gèng shì, qí xī yòu juān hú tiān guān míng xù, yǒu shí hú jū shì míng zhī yuē kōng míng zhī dòng zhī wén, ér hòu bù zhe zhuàn míng, dì fù cǎo shū èr xíng yú hòu yuē: chún xī yǐ wèi gōng yuán 1175 nián èr shí bā rì, zhuó bié bì xū qī rén fù guò hú tiān guān. xìng zì zài qī xiá, bì jí fàn gōng wú yí, yòu bù kě wú qī xiá yī fān xiáng zhèng yǐ. zuǒ yá juān zhāng ān guó shī tí, qí zì shén fàng yì. qí xī yòu juān dà sòng mó yá bēi, wèi lǐ yàn bì dà shū shēn kè zhě. qí shū shén dà ér gāo, bù jí jǐn shì ér dú zhī. suì xī xiàng dēng jí, shàng dēng xué kǒu, qí nèi yán dǐng zhī shí, céng céng xià chuí, ruò yún yì shì kōng, jí qí xióng jùn. jiāng zhì xué kǒu, qí chù shǎo píng. běi ào yǒu dà shí chuáng, pán dié zhì dǐng, yuán ruò zhuǎn lún, lèi ruò fù lián, sè bì xíng huàn, hé zào wù zhī shè qí ruò cǐ yě! shì chù dāng hú tiān guān gù zhǐ, jié chén dàng jǐn, líng xué dāng xuán, gèng jué kōng míng bù jiā. chū xué ér xī, qí wài shān huí yá zhuǎn, shí gǔ sēn sēn, xià jí pán fēng chéng wō. wō dǐ yǒu dòng běi xiàng, xīn pō yì zhī. suì bù jí fǎn guān qián dòng, jìng cóng míng xué zhī hòu mì jìng xī nán xià, jí dǐ wō rù dòng, dòng bù shèn shēn. nǎi jí yú wō ér xī, yǒu shí fēng pián zhī bìng qǐ, yī wèi shí gōng chuí záo chuí jǐn, yī yóu tíng tíng dú lì. cóng qí dōng gèng nán sān lǐ, yǐ chū gé lǎo qiáo zhī xī, yú shì xún cháo yún qī xīng xī lù, xī dù huā qiáo. shí fāng rì luò, shì rén fēn yán liú zéi báo yǒng chéng, shěng chéng jiè yán, chéng mén yǐ bì. jí chí yī lǐ, guò fú qiáo, ér mén yóu bàn qǐ, dé fǎn yù yān.
下山,北過葛老橋,東入一王孫之苑,中多果木,方建亭飭廡焉。地幽而制板,非余所欲觀也。時余欲覓屏風,而遍詢莫識,或有以黃金岩告者,謂去城東北五里,其道路吻合,疑即此山。及詢黃金,又多指朝雲下佛廬當之,謂內閹王公所建,此乃王公,非黃金也。求屏風而不得,並黃金而莫從,乃貿貿蒙昧不明焉望東北而趨。約三里,遇負擔而詢之,其指村北山曰:「此即是矣。」此中土人鮮知其名,乃從村右北趨,問之村人,仍不知也。中猶疑信參半,及抵山東麓,則削崖平展,列嶂危懸,所云屏風,庶幾也許不遠。已轉北麓,則洞門如峽,自下高穹,山頂兩崖,闊五丈,高十餘丈。初向南平入,十丈之內,忽少轉東南向,忽明穴天開,自下望之,層樓結蜃,高鏡懸空,即非屏風岩,亦異境也。從此遂高躋也,又十餘丈而出明穴之口。先,餘一入洞,即采嫩松拭兩崖,開蘚xiǎn植物名剔翳,而古刻露焉。字盡得松膏之潤,如摹拓者然,雖蝕亦漸可辨。右崖鐫「程公岩」三大字。西有記文一通,則是岩為鄱陽程公〔崇寧帥桂時〕所開,而程子鄰嗣為桂帥,大觀四年。屬侯彭老為記,梵仙趙岍書之者也。《志》言屏風岩一名程公,至此乃憬jǐng覺悟然無疑,而轉訝負擔指點之人所遇之奇也。乃更拭,其西又鐫《壺天觀銘序》,有「石湖居士名之曰空明之洞」之文,而後不著撰名,第復草書二行於後曰:「淳熙乙未(公元1175年)二十八日,酌別碧虛七人復過壺天觀。」姓字在棲霞,必即范公無疑,又不可無棲霞一番詳證矣。左崖鐫張安國詩題,其字甚放逸。其西又鐫《大宋磨崖碑》,為李彥弼大書深刻者。其書甚大而高,不及盡拭而讀之。遂西向登級,上登穴口,其內岩頂之石,層層下垂,若雲翼勢空,極其雄峻。將至穴口,其處少平。北奧有大石幢,盤疊至頂,圓若轉輪,累若覆蓮,色碧形幻,何造物之設奇若此也!是處當壺天觀故址,劫塵盪盡,靈穴當懸,更覺空明不夾。出穴而西,其外山回崖轉,石骨森森,下即盤峰成窩。窩底有洞北向,心頗異之。遂不及返觀前洞,竟從明穴之後覓徑西南下,及抵窩入洞,洞不甚深。乃即逾窩而西,有石峰駢枝並起,一為石工錘鑿垂盡,一猶亭亭獨立。從其東更南三里,已出葛老橋之西,於是循朝雲、七星西麓,西度花橋。時方日落,市人紛言流賊薄永城,省城戒嚴,城門已閉。亟馳一里,過浮橋,而門猶半啟,得返寓焉。
shí èr rì fù èr lǐ, guò chū yáng zōng shì, huàn dé yī shí, lìng gù pū jiān zhī, yù jì yú dōu fǔ jiē dōng biǎo gōng hú xìng jiā. shì dà yǔ rú zhù, gòng lǐ yú dǐ hú. hú jí lái jiē, rù shǒu ér shí jiān kēng k ng rán zhōng duàn, yú wú rú zhī nài hé, gū zhì qí jiā. hòu yǔ shǎo zhǐ, suì xī guò dōu fǔ qián, yòu xī jìng xué gōng, nǎi nán xíng, gòng èr lǐ ér chū lì zé mén. mén wài yǒu jù táng huì shuǐ, shuǐ zì xī běi chéng jiǎo mǎ liú guò jí chù, nán dǐ zhèn wǔ mén běi, rù yáng jiāng, zì běi ér nán, yǒu shí liáng kuà zhī, yuē liáng shuǐ dòng qiáo. qí liáng běi táng zhōng, lián huā shèng kāi, yōu xiāng yàn sè, zuò liáng duān shù xià tiào zhī, lìng rén bù néng qù. yòu xī nán xíng yī lǐ, yǐ chū yǐn shān zhī wài. cóng qí xī dù xī hú qiáo, sù yáng jiāng běi àn ér xī, tōng hóu shān bèi ér dà dào yóu zài xī nán, dāng zì zhèn wǔ mén xī dù dìng xī qiáo. shí yú yù mì zhōng yǐn shān, jiǔ xún bù dé, zhì yán zài chéng xī nán shí lǐ, nǎi zhuǎn ér nán xiàng xíng. yòu yī lǐ dǐ zhèn wǔ mén, yú shì yuè qiáo xī xíng, yī lǐ, hū jiàn lù yòu yǒu shān sēn rán, yǒu dòng yá rán, jí běi qū qí xià. qián yǒu gǔ sì, shì bēi dú zhī, zé xī shān yě.
十二日 復二里,過初暘宗室,換得一石,令顧仆肩之,欲寄於都府街東裱工胡姓家。適大雨如注,共里余抵胡。胡亟來接,入手而石尖硜kēng然中斷,余無如之奈何,姑置其家。候雨少止,遂西過都府前,又西徑學宮,乃南行,共二里而出麗澤門。門外有巨塘匯水,〔水自西北城角馬留過脊處,南抵振武門北,入陽江,〕自北而南,有石樑跨之,〔曰涼水洞橋。〕其梁北塘中,蓮花盛開,幽香艷色,坐梁端樹下眺之,令人不能去。又西南行一里,已出隱山之外。從其西度西湖橋,溯陽江北岸而西,通侯山背;而大道猶在西南,當自振武門西度定西橋。時余欲覓中隱山,久詢不得,《志》言在城西南十里,乃轉而南向行。又一里抵振武門,於是越橋西行,一里,忽見路右有山森然,有洞岈然,即北趨其下。前有古寺,拭碑讀之,則西山也。
xī shān zhī shèng, yú yǐ wèi yǔ yǐn shān xī hú xiāng jìn, xiān shì shù xún zhī bù huò, rán yì bù zhī yǒu dòng yě. jí shě sì qū dòng, dòng mén nán xiàng. qí dōng yòu yǒu liè shí, zì fēng dǐng xià kuà chéng mén. fù shě dòng qū zhī, zé qí mén nán běi huò rán, yì rú zhì shān xiàng bí zhī zhōng kōng wài kuà, dàn bǐ zé jí liú zhōng guàn, cǐ zé chéng tán wài rào ěr. rán qí wài kuà zhī shí, qí shàng yī dié jiāo cuò, yóu lù qí xuàn yì fàng. yì wèi jù rù mén zhōng, xiān rào qí dōng, suì dǐ shān běi, zé běi xiàng yì yǒu dòng yá rán. chuān dòng ér nán, héng tòu shān fù, jìng yǔ nán dòng nán běi guàn chè, dì zhōng yǒu jiā mén, yǒu chuí zhù, bù ruò chuān shān zhōng dòng fēng dòng xī yán yī wàng jiǎo rán ěr. rán qí nèi píng zhěng qū zhé, yǐ xiǎo qiǎo jiàn qí, gù jū rán yī shèng yě. chū nán dòng, wàng dòng zuǒ yǒu dèng dié cuó é zhōng. xún zhī běi jī fēng dǐng, zé guài yì zhī shí, è cù fēng zǎn, zhōng xuán wèi píng āo, zhǎng ruò gōu xù x guāng huá tè yì. jì xià zhì nán dòng qián, shǐ dōng rù shí mén. qí mén nǎi piàn shí xià zǎn, chuí shí shàng fù, zhōng mén gāo pì, zhòng qiào páng tōng, nèi qióng yī shì, wài qǐ bā chuāng, yì yǐ xiǎo qiǎo jiàn qí, yòu yī shèng yě. tíng qì jiǔ zhī, wàng qí xī fēng, shí yì sǒng liè. cóng sì hòu xī lì qí shàng, yóu fēng è shān yá zhōng lì jí nán xià, chū qìng yuán bó cí. nǎi hóng zhì shí xiào mù huáng tài hòu cí qí fù zhě.
西山之勝,余以為與隱山、西湖相近,先是數詢之不獲,然亦不知有洞也。亟舍寺趨洞,洞門南向。其東又有裂石,自峰頂下跨成門。復舍洞趨之,則其門南北豁然,亦如雉山、象鼻之中空外跨,但彼則急流中貫,此則澄潭外繞耳。然其外跨之石,其上欹疊交錯,尤露奇炫異放。亦未遽入門中,先繞其東,遂抵山北,則北向亦有洞岈然。穿洞而南,橫透山腹,竟與南洞南北貫徹,第中有夾門,有垂柱,不若穿山中洞、風洞西岩一望皎然耳。然其內平整曲折,以小巧見奇,固居然一勝也。出南洞,望洞左有磴疊嵯峨中。循之北躋峰頂,則怪異之石,鍔簇鋒攢,〔中旋為平凹,長若溝洫xù光滑特異。〕既下至南洞前,始東入〔石〕門。其門乃片石下攢,垂石上覆,中門高辟,眾竅旁通,內穹一室,外啟八窗,亦以小巧見奇,又一勝也。停憩久之,望其西峰,石亦聳列。從寺後西曆其上,由峰崿è山崖中歷級南下,出慶元伯祠。乃弘治時孝穆皇太后祠其父者。
xī xún dà dào héng, yòu sān lǐ, yóu qí jìng běi qū mù líng cūn. xiān shì, qiú zhōng yǐn bù dé, zhì cǐ yǒu jū rén zhū xìng zhě. gào yú yuē: zhōng yǐn lǚ gōng, yú jù wèi zhī wén, wéi mù líng cūn yǒu fó zǐ yán, qí dòng sān céng, dào lǐ xiāng tóng, huò jí cǐ yán wèi kě zhī. yú hàn zhī, suì cóng cǐ qí rù. xī běi èr lǐ, wàng jiàn shí fēng zài hóu shān dōng lù, dòng mén gāo xuán. nǎi lìng gù pū jiù chuī cūn máng jiā, yú tóng jìng wén běi dǐ yán xià. qí yán zhī dōng, xiān yǒu èr dòng nán xiàng, yú xiān rù zuì dōng zhě, zé dòng chǎng ér bù shēn. shāo xī, zé dòng mén cè liè, wài chuí liè rǔ, zhōng héng yī píng. píng hòu shēn xiá xià zhuì, píng dōng xī jù yǒu mén kě kàn ér xià, yóu xiá zhōng běi rù, qí qiào páng liè, jiàn ài ér hēi. nǎi fù chū, yòu xī shàng rù dà dòng. qí dòng nán xià běi shàng. qióng rán gāo tòu, pō rú chéng gōng yán. zhān yòu yá yǒu tí, jí yǐ sōng zhī mó shì zhī, zé sòng shào xìng jiǎ xū qī yuè wàng lǚ yuàn zhōng tí zhōng yǐn shān lǚ gōng dòng shī yě, hòu shǔ yún: jiǎ shǒu luò yáng lǚ shū gōng yóu zhōng yǐn shān wú míng dòng, kè yǒu yán: cǐ dòng zì jūn tí, dāng yǐ lǚ gōng míng zhī. yú wèi gǎn pī jīn, zài zuò zhě, zhǐ yuē: dāng shén. yīn shū wǔ shí liù zì juān yú bì. yú jiàn zhī, gèng jǐng rán xǐ, shǐ zhī fó zǐ yán zhī jí lǚ gōng, lǚ gōng yán zhī jí zhōng yǐn yě. yú shì běi jī hòu xué, qí nèi yún yì pī kōng, dié céng dào qiān, yǔ dòng jù shàng, bù zuò bī ài zhī guān. ér xué kǒu gāo lǎng, gèng dà yú chéng gōng yán zhī hòu xué yě. chū kǒu ér běi, yǒu shí dèng èr dào, yī dōng běi xià shān lù, yī xī běi jī shān dǐng. yú xiān cóng qí xià zhě, zé běi xiàng zhī lù, jiē kōng tóng rú yún xū màn fù, wài yǒu dào shí, jiè ér wèi mén, liè ér wèi chuāng, ér nèi wān yán páng tōng, rào ruò xíng láng fù dào, cǐ xià dòng zhī zuì yōu qí zhě yě. jì ér fù shàng zhōng dòng hòu xué, cóng qí zuǒ xī běi jī jí ér shàng, hū fù dé yī dòng. qí dòng běi rù nán qióng, kuò rán píng lǎng, nán xiàng zhī zhōng yī shí sǒng lì rú tái, shàng yǒu shí fú, bù zhī qí zì lái, dòng yòu yǒu jì, yán cǐ dòng cóng qián lù sāi mò shàng, yī rì yǒu qiáo zhě rù qì, hū dǔ cǐ xiàng, yì ér jiàn zhī, cǐ sòng chū yě. fó zǐ dòng zhī míng suǒ yóu yě. qí qián yǒu jù shí zhù, rú píng zhōng zhì, dōng xī jiè wèi liǎng mén: xī qiào dà ér zhèng, zì xià yuǎn tiào, cóng qiào zhí tòu běi shān, ér dōng zé yǐn yān dōng qiào xiá ér piān, qí qiào nèi dōng xuán yī kān, zhōng yuán fù ér wài jiā rú mén, mén shàng lóng hǔ jiāo liǎng páng, yǒu yīn ér diāo huì hu zhī zhě, jí shī tiān zhēn, zé zhēn zhī gōng yě. qiào wài xún yá dōng zhuǎn, yòu pì yī mén, xià lín zhōng dòng zhī shàng, zé guān dì zhī zuò yě. yú dé yī fó zǐ, ér zhōng yǐn lǚ gōng yán zhū jī zhǒng zhǒng bì xiàn, chéng yì wài zhī qí yù yě. réng yóu dòng běi dōng xià, chuān zhōng dòng nán chū, zài dú lǚ gōng wǔ shí liù zì tí, shí zhī yǐ dài guī lù. chū zhōng dòng, fù xún shān xī xíng. yòu kāi yī dòng, nán xiàng yǔ zhōng dòng bìng liè, zhōng cún fó zuò zhù chǔ, zé xī shí fàn yǔ yě, ér nèi bù shèn hóng.
西循大道行,又三里,由岐徑北趨木陵村。先是,求中隱不(得),至此有居人朱姓者。告余曰:「中隱、呂公,余俱未之聞,惟木陵村有佛子岩,其洞三層,道里相(同),或即此岩未可知。」余頷之,遂從此岐入。西北二里,望見石峰在侯山東麓,洞門高懸。乃令顧仆就炊村氓家,余同靜聞北抵岩下。其岩之東,先有二洞南向,余先入最東者,則洞敞而不深。稍西,則洞門側裂,外垂列乳,中橫一屏。屏後深峽下墜,屏東西俱有門可瞰而下,由峽中北入,其竅旁裂,漸隘而黑。乃復出,又西上入大洞。其洞南下北上。穹然高透,頗如程公岩。瞻右崖有題,亟以松枝磨拭之,則宋紹興甲戌七月望呂願忠題中隱山《呂公洞詩》也,〔後署云:〕「假守洛陽呂叔恭游中隱山無名洞,客有言:『此洞自君題,當以呂公名之。』余未敢披襟,在坐者,旨曰:『當甚。』因書五十六字鐫於壁。」余見之,更憬然喜,始知佛子岩之即呂公,呂公岩之即中隱也。於是北躋後穴,其內雲翼劈空,疊層倒騫,與洞俱上,不作逼隘之觀。而穴口高朗,更大於程公岩之後〔穴〕也。出口而北,有石磴二道,一東北下山麓,一西北躋山頂。余先從其下者,則北向之麓,皆崆峒如雲噓幔覆,外有倒石,界而為門,列而為窗,而內蜿蜒旁通,繞若行廊復道,此下洞之最幽奇者也。既而復上中洞後穴,從其左西北躋級而上,忽復得一洞。其洞北入南穹,擴然平朗,南向之中一石聳立如台,上有石佛,不知其自來,洞右有記,言此洞從前路塞莫上,一日有樵者入憩,忽睹此像,異而建之,此宋初也。佛子洞之名所由也。其前有巨石柱,如屏中峙,東西界為兩門:西竅大而正,自下遠眺,從竅直透北山,而東則隱焉;東竅狹而偏,其竅內東旋一龕,中圓覆而外夾如門,門上龍虎交兩旁,有因而雕繢huì之者,及失天真,則真之宮也。竅外循崖東轉,又辟一門,下臨中洞之上,則關帝之座也。余得一佛子,而中隱、呂公岩諸跡種種畢現,誠意外之奇遇也。仍由洞北東下,穿中洞南出,再讀呂公五十六字題,識之以待歸錄。出中洞,復循山西行。又開一洞,南向與中洞並列,中存佛座、柱礎,則昔時梵宇也,而內不甚宏。
yóu qí xī pān dèng ér shàng, yòu yǒu nán xiàng zhī dòng, yú shí fù yǐ xiāo xi o kōng xū rán, jí xià shān, fàn yú mù líng máng jiā. máng yán: xī xiàng hóu shān zhī xià, shàng yǒu tóng qián yán, kě tòu chū qián shān běi xiàng zhào jiā shān, yì yǒu dòng kě shēn rù nán xiàng chá ān zhī xī, yòu yǒu chén tuán yán, pō qí. yú sī zhū yán bù néng biàn lì, ér hóu shān wèi zhòng fēng zhī guān, qí yán bù kě jiāo bì ér guò. suì yóu zhōng yǐn jiù lù yuè xiǎo qiáo xī, gòng yī lǐ, dēng hóu shān dōng lù. dǐ hóu shān miào, miào hòu shān lù màn yǎn, dǎo shuǐ pī cóng, máng bù dé dòng. dàn jiàn yǒu jí shàng jī, jǐ yù jiǎ yǒng yī dēng jué dǐng, ér shān qián xíng zhě, gāo hū rì mù bù kě dēng. dì xī nán yáo wàng dà dào zhī nán, xuē fēng dōng zhuǎn, yǒu dòng dōng běi qióng yān. bù zhī wèi tóng qián wèi chén tuán, gū wàng zhī ér qū jiāo dà dào nán qù, gòng yī lǐ dǐ qí xià. dòng mén dōng běi xiàng, gāo yǐ shān bàn, ér qián yǒu zhū shuǐ, huì ér chéng tán. cóng tán shàng shí jí pān jí, suì rù dòng zhōng. qí dòng luàn shí duī mén, wài gāo nèi shēn, lì shí jí xī nán xià, zhí zhuì dòng dǐ, zé shuǐ yá yuān rán. nèi wàng yǒu yī shí héng tū ér chū, ruò lóng shǒu téng kōng, xià yǒu zè yá qiàn shuǐ, nèi yǒu liè xì páng tōng. yú dǐ lóng shǒu zhī xià, wèi zè yá qiào huá, qūn q n xún wèi qián, ér cóng zhě gāo hū: rì mù, lù xiǎn. cǐ kě mò rù! nǎi cóng zhī chū, xià shān. xún lù zhuǎn chū dōng nán, zé cǐ shān zhī bèi, shì fù yǒu mén, qián fù huì shuǐ, qǐ suǒ yún tóng qián yán kě tòu qián shān zhě, nǎi jí cǐ yé? qí chù xī fēng pián sǒng, wú hóu shān zhī gāo, ér qiào bá guò zhī. rì mù jí chí, gū liú yǐ wèi hòu rì zhī yóu. gòng èr lǐ, nán chū dà dào, huí gù qí xī lù nán jiā dào zhī shān, shàng yǒu yī qiào dōng xī tòu kōng, yì yǔ fó zǐ chuān yán wú yì, jù liú wèi hòu yóu, bù xiá zhí tú rén ér wèn. shí tú zhōng yòu fēn yán chéng mén yǐ bì, jié jué dōng qū sān lǐ, guò chá ān, yòu èr lǐ, guò qián mù líng fēn qí chù, yǐ hūn hēi yǐ. dù yǐ bù jí rù chéng, yòu sān lǐ dǐ zhèn wǔ mén, yóu wèi quán yǎn yě. cè shēn ér rù, cóng róng dǐ yù.
由其西攀磴而上,又有南向之洞,余時腹已枵xiāo空虛然,急下山,飯於木陵氓家。氓言:「西向侯山之下,尚有銅錢岩,可透出前山;北向趙家山,亦有洞可深入;南向茶庵之西,又有陳摶岩,頗奇。」餘思諸岩不能遍歷,而侯山為眾峰之冠,其岩不可交臂而過。遂由中隱舊路越小橋西,共一里,登侯山東麓。〔抵侯山廟,廟後山麓漫衍,蹈水披叢,〕茫不得洞。但見有級上躋,幾欲賈勇一登絕頂,而山前行者,高呼日暮不可登。第西南遙望大道之南,削峰東轉,有洞東北穹焉。不知為銅錢、為陳摶,姑望之而趨、交大道南去,共一里抵其下。洞門東北向,高倚山半,而前有瀦水,匯而成潭。從潭上拾級攀棘,遂入洞中。其洞亂石堆門,外高內深,歷石級西南下,直墜洞底,則水涯淵然。內望有一石橫突而出,若龍首騰空,下有仄崖嵌水,內有裂隙旁通。余抵龍首之下,畏仄崖峭滑,逡qūn巡未前,而從者高呼:「日暮,路險。此可莫入!」乃從之出,下山。循麓轉出東南,則此山之背,似復有門,前復匯水,豈所云銅錢岩可透前山者,乃即此耶?〔其處西峰駢聳,無侯山之高,而峭拔過之。〕日暮急馳,姑留以為後日之游。共二里,南出大道,回顧其西路南夾道之山,上有一竅東西透空,亦與佛子穿岩無異,俱留為後游,不暇執途人而問。時途中又紛言城門已閉,竭蹶東趨三里,過茶庵,又二里,過前木陵分岐處,已昏黑矣。度已不及入城,又三里抵振武門,猶未全掩也。側身而入,從容抵寓。