èr shí bā rì　 píng míng, fàn ér xíng. èr lǐ, xī nán chū jiàn kǒu, dù shuǐ, yú yī xiǎo lǐng, yòu sān lǐ dé píng chóu, zé bái shuǎng cūn yě. yóu bái shuǎng cūn zhī xī fù shàng lǐng, shì wèi zhǎng chōng. wǔ lǐ, zhuǎn běi ào, wàng xī běi wǔ fēng gāo tū, dǐng ruò píng tái, kě duó wǔ tái zhī míng. yòu xī wǔ lǐ, zhí dǐ wǔ fēng zhī nán, luàn jiān dié chū, shí bǎi wèi qún, héng jiàn cè chū, bù kě zhǐ qū. qí yáng jí wèi róng cūn, xū shàng jù luò shén shèng, bù tè shān gǔ suǒ wú, yì nán zhōng suǒ shǎo jiàn zhě. shì duō yù y mài miàn dǎ hú má wèi yóu zhě, yīn shì miàn wèi cān, yǐ dài wǔ fàn yān. dōng nán sān shí lǐ, yǒu líng jīn dòng nán èr lǐ, yǒu yáng liú yán yún. yòu xī wǔ lǐ wèi shàng qiáo, yǒu shuǐ zì dōng běi cóng jiān shān zhī nán, xī guò qiáo xià, jí fēn wèi èr. yī nán qù, yī xī qù. yòu xī nán chuān shí shān yè, gòng sān lǐ, guò liào cūn. qí xī běi yǒu shān wēi zhì, yòu yǒu jiān cóng tíng tíng, gèng jué céng dié. wèn zhī, wèi wēi zhì zhě wèi jīn shān, ér qí dōng jiān cóng zhě bù néng míng yān. yòu èr lǐ, yǒu shuǐ zì jīn shān dōng yè chū, yàn wèi dà táng. lì yàn ér xī, yòu sān lǐ, fù chuān shí shān xiá ér xī, zé zhū wēi fēng fēn zhì dié chū yú qián, yù lí lì xiàn qí, lián piān jiǎo shèng yǐ. shí fēng zhī xià, jù shuǐ huì bù liú, shēn zhě chǐ xǔ, qiǎn jǐn bàn chǐ. zhū fēng dào chā yú zhōng, rú chū shuǐ qīng lián, tíng tíng zhí shàng. chū èr dà fēng jiā dào, hòu yòu èr jiān fēng jiā dào, dào jù dié shuǐ zhōng, qǔ jìng fēng xì, lìng rén yīng jiē bù xiá. dàn shí jù lián lì záo zú, bù miǎn mù yǒu yú ér zú bù jí ěr. qí fēng yuē léi pī shān. yǐ qí quán bàn yě yuē wàn suì shān, yǐ jiān yuán tè sǒng yě. qí jiān bù kě míng zhě shén duō. gòng wǔ lǐ, shǐ shě shuǐ dèng ér jiù tǎn pō. yòu wǔ lǐ, gū dé píng chóu, wèi hé táng cūn, nǎi jiù cūn jiā yuè míng bì rì, xià chōng ér hòu xíng. hé táng xī zhú táng wèi dào, nán wèi píng chóu, yāng lǜ yún pù, běi wèi huì shuǐ, zhí jìn běi jiè cóng shān zhī lù, fēi jīng yàng bì, lìng rén chén wèi yī xǐ. guò táng, xún shān nán lù ér xī, wǔ lǐ, dù yī shí liáng, suì dēng gāng tuó xíng. yòu wǔ lǐ, zhí dǐ liǎng shān xiá zhōng, qí shān nán běi duì zhì rú mén. běi shān zhī dōng chuí, yǒu shí fēng fēn qí ér qǐ, jiān qiào rú xuē, qí qí fēng yóu tíng tíng zuò sāo shǒu tài, tǔ rén hū wèi fù nǚ niáng fēng. yá bàn yǒu liè xì tòu míng, wéi cóng zhèng nán tiào zhī, yǒu guāng yī sǎn tōng shǎn, shǎo zhuǎn bù jí bù kě kuī yǐ. nán shān zhī shǒu, yòu yǒu shí tū huǎn, rén xíng qí xià, zuǒ yòu jiāo pàn, yì fù yīng jiē bù xiá. shí rì sè yǐ mù, qiě bù zhī gù pū xià luò, jí wèn fú qiáo ér qū. xī guò dà shí liáng, zài xī jí fú qiáo yǐ. lí shuǐ zhì shì yǐ jí wāng yáng, běi zì huáng zé wān jí yú shān xià. zhuǎn ér nán, guì lín shěng chéng dōng lín qí shàng. chéng dōng běi yú wèi yì, zài huáng zé wān zhuǎn nán zhī chōng, qí nán jí chéng yě. chéng zhī lín shuǐ zhě, dōng běi wèi dōng zhèn mén, nán guò mù lóng dòng wèi jiù rì mén, zài nán chū fú bō shān xià wèi guì shuǐ mén, yòu nán wèi xíng chūn mén, yòu nán wèi fú qiáo mén. cǐ dōng miàn lín liú zhě, zì běi yú nán zhì fú qiáo gòng wǔ mén. běi mén zài bǎo jī huá jǐng èr shān. fú qiáo guàn jiāng ér dù, mì gù pū yù bù dé, suì rù chéng, xún chéng nán qù, sù yú nì lǚ.
二十八日　平明，飯而行。二里，西南出澗口，渡水，逾一小嶺，又三里得平疇，則白爽村也。由白爽村之西復上嶺，是為長沖。五里，轉北坳，望西北五峰高突，頂若平台，可奪五台之名。又西五里，直抵五峰之南，亂尖疊出，十百為群，橫見側出，不可指屈。其陽即為鎔村，墟上聚落甚盛，不特山谷所無，亦南中所（少）見者。市多鬻yù賣面、打胡麻為油者，因市面為餐，以代午飯焉。〔東南三十里，有靈襟洞；南二里，有陽流岩雲。〕又西五里為上橋，有水自東北叢尖山之南，西過橋下，即分為二。一南去，一西去。又西南〔穿石山腋，共〕三里，過廖村。其西北有山危峙，又有尖叢亭亭，更覺層疊。問之，謂危峙者為金山，而其東尖叢者不能名焉。又二里，有水自金山東腋出，堰為大塘。歷堰而西，又三里，復穿石山峽而西，則諸危峰分峙疊出於前，愈離立獻奇，聯翩角勝矣。石峰之下，俱水匯不流，深者尺許，淺僅半尺。諸峰倒插於中，如出水青蓮，亭亭直上。初二大峰夾道，後又二尖峰夾道，道俱疊水中，取徑峰隙，令人應接不暇。但石俱廉厲鑿足，不免目有餘而足不及耳。其峰曰雷劈山。以其全半也；曰萬歲山，以尖圓特聳也。其間不可名者甚多。共五里，始舍水磴而就坦坡。又五里，姑得平疇，為河塘村，乃就村家瀹茗避日，下舂而後行。河塘西築塘為道，南為平疇，秧綠雲鋪，北為匯水，直浸北界叢山之麓，蜚晶漾碧，令人塵胃一洗。過塘，循山南麓而西，五里，渡一石樑，遂登岡陀行。又五里，直抵兩山峽中，其山南北對峙如門。北山之東垂，有石峰分岐而起，尖峭如削，其岐峰尤亭亭作搔首態，土人呼為婦女娘峰。崖半有裂隙透明，惟從正南眺之，有光一繖通「閃」，少轉步即不可窺矣。南山之首，又有石突緩，人行其下，左右交盼，亦復應接不暇。時日色已暮，且不知顧仆下落，亟問浮橋而趨。西過大石樑，再西即浮橋矣。灕水至是已極汪洋，北自皇澤灣即虞山下。轉而南，桂林省城東臨其上。城東北隅為驛，在皇澤灣轉南之沖，其南即城也。城之臨水者，東北為東鎮門，南過木龍洞為就日門，再南出伏波山下為桂水門，又南為行春門，又南為浮橋門。此東面臨流者，自北隅南至浮橋共五門。北門在寶積、華景二山。浮橋貫江而渡，覓顧仆寓不得，遂入城，循城南去，宿於逆旅。

èr shí jiǔ rì　 cóng nì lǚ bù dài cān ér xíng. suì xī guò dū sī shǔ qián, yòu xī, zé jìng jiāng wáng fǔ zhī qián yǒng yě. yòu xī, zé dà jiē zì běi ér nán, nǎi fàn yú shì sì. cǐ chù ròu mán yǐ jiǔ wèi hé, bù yòng yán ér yòng táng, chén zhōu jù yǐ jī ròu hé shí, yì yī qí yě. yòu nán dēng yī lóu. qí lóu sān céng, qián yǒu shí liáng, liáng dōng xī dà shuǐ huì chéng dà zhǎo. zì lóu shàng fǔ tiào, zhū mén fěn dié, cān chà lǜ shù zhōng, cháo shuǐ zhōng hán, qún fēng wài rào, jǐn kuò yī chéng zhī shèng. zhōng céng gōng zhēn wǔ xiàng. shí jí yú mì gù pū, suì zhuǎn zūn dà jiē běi xíng, dōng guò àn chá sī qián, suì dōng chū jiù rì mén. jì gù pū zhōu zì běi lái, dāng xiān cóng chéng běi bīn jiāng mì, ér nán cóng chéng xià běi xíng. yǐ ér chéng shàng yī shān dāng miàn ér qǐ, shí jiǎo xià chā jiāng zhōng, lù zhī zài chéng wài zhě, hū chuān shān ér tòu qí kuà xià, nán běi yá rán, zhēn tiān pì guān jīn yě. xī zé yīn shān wèi chéng, chéng yǐ nèi jí dié cǎi dōng yú. chuān dòng chū, xià lín jiāng tán, shàng pán shān bì, yòu tòu yè ér rù, shì wèi mù lóng dòng. qí dòng yì zì nán chuān běi, gāo èr zhàng, nán běi tòu mén yuē shí yú lǐ. qí dōng kāi chuāng pōu xì, lǚ dòu tiān guāng, qí wài bīn jiāng yǒu lù, xíng zhě huò nèi zì dòng xíng, huò wài yóu jiāng àn, jù kě běi dá. chū dòng, yǒu piàn shí jiā zhì, shàng jià yī qióng shí, qí xíng qū qǔ, qí sè qīng hóng jiān cuò, wǎn jù lín sāi, shì fēi běn shān zhī shí, bù zhī hé chù yí jià yú cǐ. dòng běi pì ér chéng yá, zhuì yǐ fēi láng, qián lín dà jiāng, hòu yǐ xuán bì, qì tiào zhī shèng, wú yǐ yú cǐ. láng shàng yǐ mù diāo èr lóng chā yá jiān, běi yā jiāng shuǐ. láng běi yǒu ān yǒu yuàn. yòu xún chéng sù jiāng běi yī lǐ, guò dōng zhèn mén. yòu běi guò chéng dōng běi yú, wèi dōng jiāng yì. yì dōng xiàng, dāng huáng zé wān nán xià chōng. rù yì, wèn gù pū suǒ fù jiāng zhōu, zhī zhōu pō fú qiáo běi. chū yì, běi wàng huáng zé wān, yǒu èr jiāng zhōu pō shān xià, yí gù pū huò zài cǐ zhōu, yīn lìng jìng wén wǎng shì, yú zàn qì lù kǒu. jiàn chéng běi yú, jù yīn shān wèi chéng, yīn cóng huán dǔ zhī xì, tuì shì qí xià, yǒu yī dà dòng běi xiàng qióng rán, nèi shēn suì ér wài páng chuān. yǒu tóng zǐ fāng yǐ tī tàn lì qí shàng, gài qí fù jìn zhū hù jī xīn zhù qì, jù yú shì tuō yě. kǒng jìng wén fǎn, jí chū dài lù kǒu. jiǔ zhī bù zhì, nǎi bīn jiāng běi xíng mì zhī, zhí dǐ pō zhōu zhī shān, zé jìng wén cóng sōng yīn zhōng hū yuē: shān xià yǒu dòng, qí qián yǒu tíng, qí shàng yǒu ān, kě jí wǎng yóu. yú cóng zhī. xiān yán jiāng dēng shān, shì wèi xūn fēng tíng. cáo xué quán fù shū. tíng sì páng duō juān shí liú tí, fú ér dú zhī, shǐ zhī shì wèi yú shān, nǎi dì shùn nán yóu zhī dì. qí xià dà diàn wèi shùn cí, cí hòu jí sháo yīn dòng, qí dōng lín jiāng jí xūn fēng tíng. tíng lín huáng wān zhī shàng, hòu yǐ yú shān zhī yá. kè shī shén duō, wéi zhèng dé fān niè ni wáng jì yǔ tóng liáo jiǔ rì dēng yú shān yī lǜ pō kě guān. shī yuē: dì dé zhòng huá gèn gǔ jīn, yú shān hǎo jǐng lè dēng lín. fēng lián dà lǐng fú róng xiù, shuǐ jiē sān xiāng kǔ zhú shēn. yǔ guò shū fāng zhān shèng zé, fēng lái gǔ dòng xiǎng sháo yīn. tóng yóu zhèng zhí qīng qiū jié, gèng bǎ zhū yú zh　 y yī zhǒng zhí wù, kě zuò niàng jiǔ liào, qí wèi tè yì, qīng míng jié hē cǐ jiǔ, yǒu sī qīn zhī yì jiǔ mǎn zhēn. yóu tíng xià, xī dǐ cí hòu, rù sháo yīn dòng. qí dòng xī xiàng, gāo èr zhàng, dōng tòu ér chū yuē shí zhàng. dòng dōng gāo yá zhǎn jué, yǒu xiǎo shuǐ huì qí qián, yōu zé qiàn bì, huǎng fēi chén shì. qí shuǐ zì běi wù nán lái, shí liáng dāng dòng jià qí shàng, yuē jiē lóng qiáo. zuò qiáo shàng, hái tiào dòng mén yá bì, gèng jǐn zhēng róng zhī shì. dòng mén zuǒ yá zhāng xī míng shì kè sháo yīn dòng jì, zì shàng kě mó. réng cóng dòng nèi xī chū, nǎi yuán dèng dōng shàng, yǒu mó yá, bēi kè zhū zǐ yáng suǒ zhuàn shùn cí jì, wèi zhāng sōng jiàn cí zuò. nǎi lǚ hǎo wèn suǒ shū, yì shàng kě mó, dì yá gāo bù biàn ěr. cóng cǐ shàng jī, yǒu xīn dié shí wèi jí zhě, wǎn zhuǎn shí xì jiān, jiāng zhì shān dǐng, zhì jìng shì yān, yì xīn gòu, ér qí sēng yǐ qù. chuāng léng xī xiàng, hù tà sǎ rán, shì bù dà ér jié. nǎi yǔ jìng wén jiě yī píng jǐ, dàn hú bǐng ér zhǐ diǎn xī shān, shén shì yě. jiǔ zhī, shùn diàn sēng jiàn kè jiǔ shàng bù xià, nǎi dēng dǐng zhāo xià shān dài chá. yú jí yú mì gù pū, xià shān jìng nán, xún jiù lù, èr lǐ rù jiù rì mén. cóng mén nèi xún chéng nán xíng bàn lǐ, yóu fú bō shān xià chū guì shuǐ mén, mén yǐ nèi wèi fú bō cí, mén yǐ wài wèi wán zhū dòng. yóu chéng wài nán xíng yòu bàn lǐ, wèi xíng chūn mén, yòu nán bàn lǐ, wèi fú qiáo mén, shǐ yù gù pū yú mén wài sì zhōng. shí yǐ guò wǔ, hái chuī fàn yú chéng nèi suǒ sù nì lǚ. xià wǔ, dà yǔ dà zhì, jì jì, nǎi qiān yù yú dū sī qián zhào xìng jiā, yǐ qí chù pō kuān jié yě.
二十九日　從逆旅不待餐而行。遂西過都司署前，又西，則靖江王府之前甬也。又西，則大街自北而南，乃飯於市肆。此處肉饅以韭為和，不用鹽而用糖，晨粥俱以雞肉和食，亦一奇也。又南登一樓。其樓三層，前有石樑，梁東西大水匯成大沼。自樓上俯眺，朱門粉堞，參差綠樹中，潮水中涵，群峰外繞，盡括一城之勝。中層供真武像。時亟於覓顧仆，遂轉遵大街北行，東過按察司前，遂東出就日門。計顧仆舟自北來，當先從城北瀕江覓，而南從城下北行。已而城上一山當面而起，石腳下插江中，路之在城外者，忽穿山而透其跨下，南北岈然，真天辟關津也。〔西則因山為城，城以內即疊彩東隅。〕穿洞出，下臨江潭，上盤山壁，又透腋而入，是為木龍洞。其洞亦自南穿北，高二丈，南北透門約十餘里。其東開窗剖隙，屢逗天光，其外瀕江有路，行者或內自洞行，或外由江岸，俱可北達。出洞，有片石夾峙，上架一穹石，其形屈曲，其色青紅間錯，宛具鱗腮，似非本山之石，不知何處移架於此。洞北辟而成崖，綴以飛廊，前臨大江，後倚懸壁，憩眺之勝，無以逾此。廊上以木雕二龍插崖間，北壓江水。廊北有庵、有院。又循城溯〔江〕北一里，過東鎮門。又北過城東北隅，〔為東江驛。驛東向，當皇澤灣南下沖。〕入驛，問顧仆所附江舟，知舟泊浮橋北。出驛，北望〔皇〕澤灣，有二江舟泊山下，〔疑顧仆或在此舟，〕因令靜聞往視，余暫憩路口。見城北隅，俱因山為城，因從環堵之隙，退視其下，有一大洞北向穹然，內深邃而外旁穿。有童子方以梯探歷其上，蓋其附近諸戶積薪貯器，俱於是托也。恐靜聞返，急出待路口。久之不至，乃瀕江北行覓之，直抵泊舟之山，則靜聞從松陰中呼曰：「山下有洞，其前有亭，其上有庵，可急往游。」余從之。先沿江登山，是為薰風亭。曹學佺附書。亭四旁多鐫石留題，拂而讀之，始知是為虞山，乃帝舜南遊之地。其下大殿為舜祠，祠後即韶音洞，其東臨江即薰風亭。亭臨皇灣之上，後倚虞山之崖。刻詩甚多，惟正德藩臬〔niè〕王驥與同僚九日登虞山一律頗可觀。詩曰：「帝德重華亘古今，虞山好景樂登臨。峰連大嶺芙蓉秀，水接三湘苦竹深。雨過殊方沾聖澤，風來古洞想韶音。同游正值清秋節，更把茱萸（zhū　yú一種植物，可作釀酒料，其味特異，清明節喝此酒，有思親之意）酒滿斟。」由亭下，西抵祠後，入韶音洞。其洞西向，高二丈，東透而出約十丈。洞東高崖嶄絕，有小水匯其前，幽澤嵌壁，恍非塵世。其水自北塢南來，石樑當洞架其上，曰接龍橋。坐橋上，還眺〔洞〕門崖壁，更盡崢嶸之勢。洞門左崖張西銘栻刻《韶音洞記》，字尚可摹。仍從洞內西出，乃緣磴東上，有磨崖，碑刻朱紫陽所撰《舜祠記》，為張松建祠作。乃呂好問所書，亦尚可摹，第崖高不便耳。從此上躋，有新疊石為級者，宛轉石隙間，將至山頂，置靜室焉，亦新構，而其僧已去。窗楞西向，戶榻洒然，室不大而潔。乃與靜聞解衣憑几，啖胡餅而指點西山，甚適也。久之，舜殿僧見客久上不下，乃登頂招下山待茶。余急於覓顧仆，下山竟南，循舊路，二里入就日門。從門內循城南行半里，由伏波山下出桂水門，門以內為伏波祠，門以外為玩珠洞。由城外南行又半里，為行春門，又南半里，為浮橋門，始遇顧仆於門外肆中。時已過午，還炊飯於城內所宿逆旅。下午，大雨大至，既霽，乃遷寓於都司前趙姓家，以其處頗寬潔也。

wǔ yuè chū yī rì　 chén cān hòu, liú gù pū huàn yī dí bèi yú yù. yú yǔ jìng wén nǎi běi yī lǐ, dǐ jìng jiāng wáng fǔ dōng huá mén wài. qí dōng wèi fú bō shān, qí xī wèi dú xiù fēng. fēng zài fān fǔ nèi, bù yì rù yě. xún wáng chéng běi xíng, yòu yī lǐ, dēng dié cǎi shān. shān jù shěng chéng dōng běi yú, shān mén dāng liǎng fēng jiān, luàn shí céng dié cuò lì, rú làng hén téng yǒng, huā è zǎn cù, lìng rén mù xuàn, suǒ wèi dié cǎi yě. mén é shū běi yǒu dòng tiān, yì wèi cáo néng shǐ shū. àn běi yǒu wèi yǐn shān liù dòng zhī míng, jīn jiè yǐ yán cǐ, yǐ cǐ shān zài chéng běi, qiě liǎng dòng jù tòu kōng chéng yǒu yě. qí shàng wèi fó diàn, diàn hòu yī dòng qū qǔ chuān shān zhī bèi, qí mén nán xiàng, gāo èr zhàng, shēn wǔ zhàng. běi tòu xiǎo mén, hū zhuǎn ér dōng pì. qián jià huá xuān, hòu dié céng tái, shàng sù dà shì xiàng. dòng qián xià kàn chéng dōng, jiāng shuǐ xià rào, zhí shù qí zú. dòng nèi shí mén zhuǎn tòu chù, fēng cóng qián dòng shàn rù, zhì cǐ yù jué liáng sī s liáng fēng bī rén, tǔ rén chēng wèi fēng dòng. shí mén běi xiàng, dāng dōng zhuǎn zhī shàng, yǒu yī shí kè wò xiàng héng zhì dòu jiān, jiā fēng qū gōng, yǎn shí gǔ fù, qí róng ruò xiào, shǐ rén jiàn zhī yì yù xiào. yīn jiàn qí shàng yǒu shí bǎn píng guǐ, yòu yǒu yuán dòu shàng tòu, ruò lóu gé zhī céng jià, ruò chuāng léng zhī liè. jí yǔ jìng wén zé dào fēn qū, yú cóng wò xiàng shàng zhuǎn pān shí jí, jìng wén cóng guān yīn zuò zuǒ fú chuān páng qiào, jù huì yú céng lóu zhī shàng. qí chù dōng hū kāi xì, yuǎn yǐn tiān guāng, xī duō chuí rǔ, jìn chuān dì fèi. yú fù yǔ jìng wén pī rǔ fáng ér chuān fèi yè, běi chū ér kàn guān yīn zhī zuò, yǐ zài zú xià. yǐ yī zhì céng lóu xì pàn, nǎi fù hái qí chù, cóng yuán dòu zhōng zhuì xià. yú shì dōng chū qián xuān, yóu dòng zuǒ jī dēng, xún yuán ér shàng, zé gǒng jí tíng jiù zhǐ yě. yóu zhǐ nán yuè dòng dǐng, pān shí dèng, bàn lǐ, suì dēng jué dǐng, zé yuè wáng tán yě, shì wèi guì shān, yòu míng běi shān. qí shàng shí è pián fā, dǐng cè yǒu píng bǎn èr fāng, qǐ jí suǒ wèi shí tán yé? zhì yún wǔ dài shí mǎ yīn suǒ zhú, yǒu yán guì shēng qí diān, jīn yǐ wú. qí qián yī shí fēng zhī qǐ, huò wèi zhī sì wàng shān, dāng jí dié cǎi yán. qí xī yī shí fēng gāo yǔ cǐ fēng bìng, fēng bàn yǒu dòng gāo xuán, wàng zhī yá rán zhōng kōng. jí xià, réng rèn fēng dòng chū sì zuǒ, yǒu xuān sān yíng, wèi guān fǔ yàn zhī suǒ. qián lín sì wàng, hòu yǐ jué dǐng, yú shí juàn shén, suì qì wò yī jué, qù xī huáng fú xī shì zhēn bù yuǎn. yóu sì zhōng yòu ào fù dēng xī fēng, yī míng yú yuè shān. shàng dēng fēng bàn, qí dòng qióng rán dōng xiàng, tòu fēng yāo ér xī, jìng shí yú zhàng, gāo sì zhàng yú. yóu qí zhōng wàng zhī, dōng xī dòng rán, dòng xī zhuì hè ér xià, shén xiǎn ér jùn. qí huán zhuān wèi mén, shàng ruò mén xiàn, xià ruò guān ài, kàn zhī shì fēi tōng rén xíng zhě.
五月初一日　晨餐後，留顧仆浣衣滌被於寓。余與靜聞乃北一里，抵靖江王府東華門外。其東為伏波山，其西為獨秀峰。峰在藩府內，不易入也。循王城北行，又一里，登疊彩山。山踞省城東北隅，山門當兩峰間，亂石層疊錯立，如浪痕騰湧，花萼攢簇，令人目眩，所謂「疊彩」也。門額書「北牖洞天」，亦為曹能始書。按北牖為隱山六洞之名，今藉以顏此，以此山在城北，且兩洞俱透空成牖也。其上為佛殿，殿後一洞屈曲穿山之背，其門南向，高二丈，深五丈。北透小門，忽轉而東辟。前架華軒，後疊層台，上塑大士像。洞前下瞰城東，江水下繞，直漱其足。洞內石門轉透處，風從前洞扇入，至此愈覺涼颸sī涼風逼人，土人稱為風洞。石門北向，當東轉之上，有一石刻臥像橫置竇間，迦風曲肱，偃石鼓腹，其容若笑，使人見之亦欲笑。因見其上有石板平庋，又有圓竇上透，若樓閣之層架，若窗楞之裂。急與靜聞擇道分趨，余從臥像上轉攀石脊，靜聞從觀音座左伏穿旁竅，俱會於層樓之上。其處東忽開隙，遠引天光，西多垂乳，近穿地肺。余復與靜聞披乳房而穿肺葉，北出而瞰觀音之座，已在足下。以衣置層樓隙畔，乃復還其處，從圓竇中墜下。於是東出前軒，由洞左躋蹬，循垣而上，則拱極亭舊址也。由址南越洞頂，攀石磴，半里，遂登絕頂，則越王壇也，是為桂山，又名北山。其上石萼駢發，頂側有平板二方，豈即所謂「石壇」耶？《志》雲五代時馬殷所築，有岩桂生其巔，今已無。其前一石峰支起，或謂之四望山，當即疊彩岩。其西一石峰高與此峰並，峰半有洞高懸，望之岈然中空。亟下，仍認風洞出寺左，有軒三楹，為官府燕之所。前臨四望，後倚絕頂，余時倦甚，遂憩臥一覺，去羲皇伏羲氏真不遠。由寺中右坳復登西峰，一名于越山。上登峰半，其洞穹然東向，透峰腰而西，徑十餘丈，高四丈余。由其中望之，東西洞然，洞西墜壑而下，甚險而峻。其環磚為門，上若門限，下若關隘，瞰之似非通人行者。

nǎi réng dōng xià zhì sì yòu, yǒu dà lù běi tòu liǎng fēng zhī jiān. xià zhì qí lù, chū yī guān mén, qí dōng kě qū dōng zhèn, qí běi jìng dá běi mén. nǎi xún shān xī xíng, yī lǐ, yǎng jiàn yī dòng yǐ shān xiàng běi, suì shí jí ér dēng. qí xià xiān yǒu yī dòng, gāo kě zhàng wǔ, ér gāo guǎng pán qū, yì duō chuí zhù, jiè qiào fēn qí, ér tǔ rén yǐ wèi mǎ fáng, shù mǎ sàn wò yú qí zhōng, lìng rén qì zǔ. yóu qí zuǒ jī jí gèng shàng, tòu dòng mén ér rù, qí dòng běi xiàng, yǐ fēng dǐng píng guàn wèi qí. ér shì shān zhī dòng, xī yòu yǐ shān yāo dié tòu wèi shèng, wài liè zhòng mén, nèi jià céng dòng, gè biāo yī yì, zhí wú qióng zhī huàn yǐ. jì xià, yòu xī xíng, shǐ jiàn fēng dǐng dòng mén xī zhuì chù, dì jué wēi xiá kōng xuán, yǎng tiào bù dé duān ní biān jì, qí xià yǒu yáo qiáng huán zhī, zé fān fǔ zhī bié pǔ yě. yòu xī chū dà jiē, yǒu dà bēi zài cè, dà shū guì lǐng èr zì. zhuǎn běi xíng yī lǐ, zé liǎng shān sǒng xiá, qí zhōng zhì dié zh　 di ǎi qiáng wèi guān, ér tōng qǐ bì yān, shì wèi běi mén. mén zài liǎng shān sǒng jiā zhōng, mén wài liǎng páng, shān jù qiào bá, jí wèi huá jǐng bǎo jī zhòng shèng yún. chū mén yǒu lù, jìng wén qián mì sù shí yān.
乃仍東下至寺右，有大路北透兩峰之間。下至其麓，出一關門，其東可趨東鎮，其北徑達北門。乃循山西行，一里，仰見一洞倚山向北，遂拾級而登。其下先有一洞，高可丈五，而高廣盤曲，亦多垂柱，界竅分岐，而土人以為馬房，數馬散臥於其中，令人氣阻。由其左躋級更上，透洞門而入，其洞北向，以峰頂平貫為奇。而是山之洞，西又以山腰疊透為勝，〔外裂重門，內駕層洞，〕各標一異，直無窮之幻矣。既下，又西行，始見峰頂洞門西墜處，第覺危峽空懸，仰眺不得端倪邊際，其下有遙牆環之，則藩府之別圃也。又西出大街，有大碑在側，大書「桂嶺」二字。轉北行一里，則兩山聳峽，其中雉堞zhì　dié矮牆為關，而通啟閉焉，是為北門。〔門在兩山聳夾中，門外兩旁，山俱峭拔，即為華景、寶積眾勝雲。〕出門有路，靜聞前覓素食焉。

jì ér yòu nán yī lǐ, guò àn chá sī, mì jìng wén bù dé. nǎi dōng cóng fēn xún sī jīng jìng fān hòu zǎi mén, yòu dōng gòng yī lǐ, zhì wáng chéng dōng běi yú, zhuǎn ér xī xiàng hòu zǎi mén nèi. jìng fān fāng jié tán lǐ liáng huáng chàn, zhì lán yǎn mù lán chuán qí, shì jiǔ chuán cān zhě, jiā dào yún jí, jìng wén guǒ zài yān. yú lā zhī dōng bàn lǐ, chū guǐ shuǐ mén, réng dǐ qìng zhēn guān xià, mì xiǎo zhōu yī yè, běi dù rù wán zhū yán. yán jí fú bō zhī dōng lù, shí bì xià lín zhòng jiāng, liè xì liǎng céng, yī héng zhě xià wò bō shàng, yī shù zhě shàng qióng shān diān. wò bō shàng zhě, xià shí fú chǎng wèi tái, shàng shí xié qiān fù zhī. yī shí zhù xià chuí fù yá wài, zhí dǐ xià shí, rú lián è dào guà, bù shǔ yú xià zhě, jǐn cùn yǒu yú yān. shì míng fú bō shì jiàn shí, gài qí jiàn fēi shù pī, xiàng héng pī zhě yě. hòu bì shàng shuāng wén ruò lǚ, hóng bái càn rán, wān yán xiāng xiàng. yǒu yuán yán sān yūn, qià dāng qí shǒu, rú èr lóng xì zhū, gù jiù míng wán zhū, sòng zhāng wéi yì yuē hái zhū. shuāng wén zhī hòu, yǒu xì nèi liè, zhí dǐ shù xiá xià yán qiàn tī xuán jí, kě zhí niè shù xiá ér shàng chuí zhù zhī xī. shí tái zhōng chè, héng shí yǐ dù, gèng běi chuān xiǎo dòu, xià kàn zhòng jiāng, yuān bì wú dǐ, suǒ yún fú bō chén zhuó yǐ chù yě. gèng nán rù shān fù, qióng rán zhōng xū, yǒu guāng xī zhuǎn, běi tòu qián mén, shì qí ào yǐ. dàn shí sè bō guāng, jù bù ruò wài yán líng lóng yìng chè yě. pái huái jiǔ zhī, dù zi hòu guī zài sān, nǎi shě zhī dēng zhōu. gǔ yì y duǎn jiǎng huí qiáng, zhuó kōng míng ér líng fǎn zhào, bù yì shēn shì zhī jiān yǒu cǐ yì jìng yě. dēng yá, yóu fú qiáo mén rù chéng, gòng lǐ yú, fǎn zhào yù. jìng wén qǔ sǎn wǎng guān mù lán zhī jù. yú qì yù zhōng, qǔ tú zhì yǐ pī fān yuè chá xún guì lín zhū kě yóu zhě.
既而又南一里，過按察司，覓靜聞不得。乃東從分巡司經靖藩後宰門，又東共一里，至王城東北隅，轉而西向後宰門內。靖藩方結壇禮《梁皇懺》，置欄演《木蘭傳奇》，市酒傳餐者，夾道雲集，靜聞果在焉。余拉之東半里，出癸水門，仍抵慶真觀下，覓小舟一葉，北渡入玩珠岩。岩即伏波之東麓，石壁下臨重江，裂隙兩層，一橫者下臥波上，一豎者上穹山巔。臥波上者，下石浮敞為台，上石斜騫覆之。一石柱下垂覆崖外，直抵下石，如蓮萼倒掛，不屬於下者，僅寸有餘焉。是名「伏波試劍石」，蓋其劍非豎劈，向橫披者也。後壁上雙紋若縷，紅白燦然，蜿蜒相向。有圓岩三暈，恰當其首，如二龍戲珠，故舊名「玩珠」，宋張維易曰還珠。雙紋之後，有隙內裂，直抵豎峽下岩；嵌梯懸級，可直躡豎峽而上垂柱之西。石台中坼，橫石以渡，更北穿小竇，下瞰重江，淵碧無底，所云伏波沉着苡處也。更南入山腹，穹然中虛，有光西轉，北透前門，是其奧矣。〔但石色波光，俱不若外岩玲瓏映徹也。〕徘徊久之，渡子候歸再三，乃舍之登舟。鼓枻yì短槳回檣，濯空明而凌返照，不意身世之間有此異境也。登涯，由浮橋門入城，共里余，返趙寓。靜聞取傘往觀《木蘭》之劇。余憩寓中，取《圖》、《志》以披翻閱、查尋桂林諸可游者。