shí wǔ rì　 mèi shuǎng qǐ, wú shū jù, nǎi jí qū rù chéng yù, ér jìng wén yóu wò miào zhōng. chū nǐ lìng gù pū chū hòu, bìng xié náng tóng rù, ér gù pū yì wò bù néng qǐ, yú jìng rì zuò lóu tóu qí zhī, gù pū fù wò jìng rì, bù jí chū yóu yān. shì rì shǔ shén, yú yīn liǎng bìng rén jiāng wò liǎng chù, yōu xīn chōng chōng, jìn tuì wèi zhī suǒ shì cóng, liáo zhuī yì liǎng sān rì guì xī chéng jì, dài wǎn ér wò.
十五日　昧爽起，無梳具，乃亟趨入城寓，而靜聞猶臥廟中。初擬令顧仆出候，並攜囊同入，而顧仆亦臥不能起，余竟日坐樓頭俟之，顧仆復臥竟日，不及出遊焉。是日暑甚，余因兩病人僵臥兩處，憂心忡忡，進退未知所適從，聊追憶兩三日桂西程紀，迨晚而臥。

shí liù rì　 gù pū wèi qǐ, yú yù zì wǎng yíng jìng wén. gù pū qiáng qǐ xíng, yú bìng fù qián shú jìng wén náng bèi. dài shàng wǔ guī, jìng wén bù zhì ér miào sēng zhì yān. yán zuó rì jìng wén bìng shǎo chài bìng yù, zhì yè yù shén, jīn yǎn yǎn chuí bì, jí xū yǐ yú yíng zhī. yú wèi bìng jì shén, yì bù kě yí, quàn sēng shǎo liú, yú dāng chū shì, bìng xié yī jiù zhì yě. sēng yàng yàng qù. yú bù dài wǔ cān, chū dōng mén, guò táng èr xián cí, yóu qí nèi xī zhuǎn, wèi liǔ hóu miào, liǔ hóu bēi zài qí qián, nǎi sū zi zhān shū, hán wén gōng shī. qí hòu zé liǔ mù yě. yú àn yī tǒng zhì, liǔ zhōu zhǐ yǒu liú bì mù, ér bù jí zi hòu, hé yě? róng kǎo zhī. jí qū tiān fēi shì jìng wén, zé xíng biàn yǔ zhān, jǐn shī cháng dù. shǐ wèn zhī, bù néng yán, jì ér xiáng xùn, shǐ zhī zuó guǒ shǎo chài, wǎn mì chāng pú xióng huáng fú zhī, suì dà wěi dùn jí dù pí kùn, gài yùn rè zhī jí ér yòu fú cǐ wēn rè zhī yào, qí xìng hàn liè, yí qí jí cǐ. yú shù rì qián yuè xī shì ěr, zài cǐ zhōng rén yǒu shí yǐn duān wǔ chāng pú jiǔ, yī jiā jù bì zhě, fāng yǐ wèi jiè. ér jìng wén bìng zhōng fú cǐ, qí bù jí bì yì tiān xìng yě. yú yù yǐ yì yuán sàn jiě zhī, kǒng qí bù xìn. nǎi èr lǐ rù běi mén, mì yī dǒng xìng zhě chū zhěn zhī. yī yán wú shāng, fú yào jí yù. nǎi fù suí zhī dǐ yī yù, jiàn suǒ zhì jì jù páng zá wú yào. yú xié zhì chéng yù, lìng mì yì yuán sàn, bìng yào jì lìng gù pū chuán zhì zhī, yù yǐ yī yì, xiān fú yì yuán, suí jiān jì yǐ fú. dài mù, gù pū fǎn, zhī fú yì yuán hòu bìng shì shǎo shā yǐ.
十六日　顧仆未起，余欲自往迎靜聞。顧仆強起行，余並付錢贖靜聞囊被。迨上午歸，靜聞不至而廟僧至焉。言昨日靜聞病少瘥病癒，至夜愈甚，今奄奄垂斃，亟須以輿迎之。余謂病既甚，益不可移，勸僧少留，余當出視，並攜醫就治也。僧怏怏去。余不待午餐，出東門，過唐二賢祠，由其內西轉，為柳侯廟，《柳侯碑》在其前，乃蘇子瞻書，韓文公詩。其後則柳墓也。余按《一統志》，柳州止有劉賁墓，而不及子厚，何也？容考之。急趨天妃視靜聞，則形變語譫，盡失常度。始問之，不能言，繼而詳訊，始知昨果少瘥，晚覓菖蒲、雄黃服之，遂大委頓極度疲睏，蓋蘊熱之極而又服此溫熱之藥，其性悍烈，宜其及此。餘數日前閱《西事珥》，載此中人有食飲端午菖蒲酒，一家俱斃者，方以為戒。而靜聞病中服此，其不即斃亦天幸也。余欲以益元散解之，恐其不信。乃二里入北門，覓醫董姓者出診之。醫言無傷，服藥即愈。乃復隨之抵醫寓，見所治劑俱旁雜無要。余攜至城寓，另覓益元散，並藥劑令顧仆傳致之，諭以醫意，先服益元，隨煎劑以服。迨暮，顧仆返，知服益元後病勢少殺矣。

shí qī rì　 zhōng yè léi shēng yīn yīn, dài xiǎo ér yǔ. chén cān hòu, lìng gù pū chū tàn jìng wén bìng, yǐ jiàn jiě. jì wǔ yǔ zhǐ, shī zhēng wèi jǐ. kuāng zuò yù zhōng, juàn yú chū yān.
十七日　中夜雷聲殷殷，迨曉而雨。晨餐後，令顧仆出探靜聞病，已漸解。既午雨止，濕蒸未己。匡坐寓中，倦於出焉。

liǔ jùn sān miàn jù jiāng, gù yuē hú chéng. jiāng zì běi lái, fù zhé ér běi qù, nán huán ér kuān, běi jiā ér shù, yǒu hú zhī xíng yān, zi hòu suǒ wèi jiāng liú qū shì jiǔ huí cháng yě. qí chéng pō jùn, ér dōng guō zhī jù lú fǎn mì yú chéng zhōng, huáng hàn jiǎn lóng tiān qīng zhī dì jù zài yān. lóng míng wén guāng. huáng hàn jiǎn míng qǐ yuán. rén xū jìn shì, fù míng huà. yóu xiāng kē rèn guǎng dōng píng yuǎn lìng, píng dào yǒu gōng, jìn qiān xiàn míng dài dū chá yuàn.
柳郡三面距江，故曰壺城。江自北來，復折而北去，南環而寬，北夾而束，有壺之形焉，子厚所謂「江流曲似九迴腸」也。其城頗峻，而東郭之聚廬反密於城中，黃翰簡、龍天卿之第俱在焉。龍名文光。黃翰簡名啟元。壬戌進士，父名化。由鄉科任廣東平遠令，平盜有功，進僉憲明代都察院。

mǔ fū rén xǔ shì, yǐ zhēn liè sǐ píng yuǎn, yǒu zhuān cí. yú xī wén zhī wén xiàng gōng zhàn chí, yán qí fū rén sǐ yú píng yuǎn chéng wéi zhī shàng, ér jìn yuè xī shì ěr, zé yán qí sǐ yú huì chāng, qí dì jì yì, zé shì yì yǒu fèn. cǐ qí suǒ jū, yǒu cí zài luó chí dōng. quē dāng qí kǎo wén. hàn jiǎn èr zi jù xiāng kē.
母夫人許氏，以貞烈死平遠，有顓祠。余昔聞之文相公湛持，言其夫人死於平遠城圍之上，而近閱《西事珥》，則言其死於會昌，其地既異，則事亦有分。此其所居，有祠在羅池東。（缺）當俟考文。翰簡二子俱鄉科。

shí bā rì　 yīn gù pū bìng bù néng chuī, yú jiù zhōu sì zhōng, jí chū dōng mén guān jìng wén. yī lǐ, běi guò èr xián cí, dōng guò kāi yuán sì, yòu gòng yī lǐ, dǐ tiān fēi miào, zé jìng wén bìng suī shǎo quán, ér xíng shén yóu fēi gù wú yě. yú chū yì yù bì qián miào sēng, lìng mǎi lǜ dòu zá mǐ zuò mí zhōu, yǐ yá cài xiān jiāng wèi gōng. wèn qián suǒ bì, jìng bù mǎi mǐ, jù shì fěn bǐng shí. yú kǒng dǎo qián zhé, suì fú yǔ, nǐ zì mǎi bì zhī, ér jìng wén yǔ miào sēng jiāo yǐ yán qīn yú. cǐ fāng bìng zhě bù xìn yào ér xìn guǐ, sēng bù zhāi shí ér ròu shí, gù sēng yǐ dà bù huò jìng wén, ér jìng wén xìn zhī. sēng wèi bǐ suǒ shì bù zài yào ér zài shí. jìng wén wèi yǔ bù xī qí mìng ér xī qián, gài yóu rán bìng kuáng zhī yán yě. yú nǎi hái, guò kāi yuán sì rù zhān yān.
十八日　因顧仆病不能炊，余就粥肆中，即出東門觀靜聞。一里，北過二賢祠，東過開元寺，又共一里，抵天妃廟，則靜聞病雖少痊，而形神猶非故吾也。余初意欲畀錢廟僧，令買綠豆雜米作糜粥，以芽菜鮮姜為供。問前所畀，竟不買米，俱市粉餅食。余恐蹈前轍，遂弗與，擬自買畀之，而靜聞與廟僧交以言侵余。此方病者不信藥而信鬼，僧不齋食而肉食，故僧以大餔惑靜聞，而靜聞信之。僧謂彼所恃不在藥而在食。靜聞謂予不惜其命而惜錢，蓋猶然病狂之言也。余乃還，過開元寺入瞻焉。

sì wèi táng gǔ shā, suī dà ér wú tā shèng. yòu xī guò táng èr xián cí mì tà bēi zhě jiā, shì suǒ tà sū zi zhān shū hán cí èr zhǐ. gèng mì tā tà, jiàn yǒu liǔ shū luó chí tí shí yī fāng, bǐ jìn ér kè gǔ, suī hòu yǐ bō luò, ér xiān xíng wǎn rán. yú zhǔ zài suǒ jǐ zhǐ, qí rén xīn rán yuē: cǐ yì ěr. jí wèi gōng fā xíng mó dāo shí chū yī shí tuò, nǎi xīn mó ér cái juān zhī zhě. wèn: jiù bēi hé zài? yuē: yǐ suì liè. jīn fān bù shì qián zhī bō ér bù quán yǐ. yú shén wǎn xī, xiè qí xīn tà, zhǐ xié jiù zhě yī zhǐ bìng hán cí èr dà zhǐ qù. xún luó chí suǒ zài, yuē: cóng cí yòu dà jiē běi xíng, cóng wěi xiàng dōng rù jí shì. rán yǐ zài rén jiā huán dǔ zhōng, wèi yì mì yě. yú cóng zhī. běi xiàng dà jiē xíng bàn lǐ, bù dé dōng rù xiàng zài xún zhī, tǔ rén chū jù yún bù zhī. zuì hòu yǒu wù zhě, yuē: qǐ wèi luó chí yè yuè yé? cǐ jǐng yǐ jiǔ yān miè, bù kě jiàn yǐ. yú wèn hé gù, yuē: dà jiāng dōng nán yǒu dēng tái shān, pò xuán tái shàng ér yǐng jìn chí zhōng, wèi cǐ zhōng jué jǐng. tǔ rén kǔ guān fǔ yóu yàn zhī fán, pāo shí jù gòu, chí wèi bàn sāi, yǐng suì bù yào, mì zhī wú kě guān yě. yú qiú yī jiàn, qí rén yǐn yú chuān wū jiǎo yuán xì, jìn yī cè mén, zé yǒu chí yī wān, shuǐ shén wū zhuó, qí nán yǒu fèi zhǐ liǎng zhòng, shàng yú jùn yuán bàn jiǎo, xiǎng jí xī shí tíng guǎn suǒ tuō yě. dōng àn lóng yǎn èr zhū, jí gāo dà, yù qiàn mào shèng de shù zhī chuí shí, zhèng lěi lěi yān. dù qí dì dāng jí liǔ cí zhī hòu, cí jí xī zhī luó chí miào, liǔ hóu zhī suǒ shén qī yān zhě. jīn chí yǐ bù néng wèi shén yǒu, kuàng yù qí yǐ jǐng cún yé?
寺為唐古剎，雖大而無他勝。又西過唐二賢祠覓拓碑者家，市所拓蘇子瞻書韓辭二紙。更覓他拓，見有柳書《羅池題石》一方，筆勁而刻古，雖後已剝落，而先型宛然。余囑再索幾紙，其人欣然曰：「此易耳。即為公發硎磨刀石出一石拓，乃新摹而才鐫之者。」問：「舊碑何在？」曰：「已碎裂。今番不似前之剝而不全矣。」余甚惋惜，謝其新拓，只攜舊者一紙並韓辭二大紙去。詢羅池所在，曰：「從祠右大街北行，從委巷東入即是。然已在人家環堵中，未易覓也。」余從之。北向大街行半里，不得；東入巷再詢之，土人初俱雲不知。最後有悟者，曰：「豈謂『羅池夜月』耶？此景已久湮滅，不可見矣。」余問何故，曰：「大江東南有燈台山，魄懸台上而影浸池中，為此中絕景。土人苦官府游宴之煩，拋石聚垢，池為半塞，影遂不耀，覓之無可觀也。」余求一見，其人引余穿屋角垣隙，進一側門，則有池一灣，水甚污濁，其南有廢址兩重，尚余峻垣半角，想即昔時亭館所託也。東岸龍眼二株，極高大，郁倩茂盛的樹枝垂實，正累累焉。度其地當即柳祠之後，祠即昔之羅池廟，柳侯之所神棲焉者。今池已不能為神有，況欲其以景存耶？

píng diào jiǔ zhī, hái fàn yú yù. nǎi chū xiǎo nán mén, wèn róng xiàn zhōu, yù wèi míng rì xíng jì. shǐ zhī fǔ chéng běi mén míng rì wèi xū qī, xū sàn zhōu guī, shā gōng biàn zhōu lín cì ér dài yān. nǎi xún jiāng dōng xiàng dà nán mén dù jiāng. jiāng zhī nán, shāo xī wèi mǎ ān shān, zuì gāo ér liǎng duān bìng sǒng, wèi fǔ zhī àn shān shāo dōng wèi píng fēng shān, xíng fú ér duān fāng, qí dōng běi wèi dēng tái shān, zé yòu gāo ér è jiāng běi zhuǎn zhě yě. mǎ ān zhī xī, jiān fēng qiào sǒng, wèi lì yú shān. qí shān tè qǐ rú yú zhī lì, rán nán fù yǒu shān yìng zhī, fēi jìn chū qí xià bù néng biàn. jì dù, yú jí xún xiān yì yán, jū rén wú zhī zhě. xī nán yī lǐ zhì lì yú shān, ér hòu zhī qí dōng zhī xiāng duì zhě, jí xiān yì yán yě. yán zài mǎ ān zhī xī lù, jū rén zhǐ zhī wèi mǎ ān, bù zhī wèi xiān yì, shí wú èr shān yě. lì yú dāng bīn zhōu dà dào, zài chéng zhī xī nán yú. yóu dōng běi niè jí pán yá ér dēng, yán mén dōng xiàng, jù shān zhī bàn. mén wài yòu shàng fù páng liè yī kān, ruò xuán wō zhuì gé, nèi zhì shān shén mén wài zuǒ xià shí jí shù céng, yòu lìng liè yī qiào, ruò shuāng yá jiā bì, gāo qióng zhí rù, nèi gōng dà shì. rù yán zhī mén, rú zhāng jù wěn, qí zhōng kuān píng zhěng lǎng, dǐng shí dào shū nán lái zī xué sì dà zì, xī shǔ yáng fāng bǐ yě. mén wài yòu yǒu shī bēi. nèi liè shén wèi shén duō, hòu tōng liǎng qiào, yī nán yī běi, chuān fù xī rù, jiē xiǎo ruò wān dòu. xiān yóu nán qiào jìn. nèi hū qióng rán, gāo pán shù liè. xī fù yǒu mén tòu shān zhī xī, qí zhōng chóng chè yǎo tiǎo, nèi liè sān qīng jù xiàng. hòu mén yú yù ér chū, xī lín jué hè, yáo zhān xī nán qún fēng kāi rào, yán lǎn shén kuò. yóu mén cè yòu chuān xiá qiào yǐ xià, fù yǒu dòng, mén xī xiàng. qí nèi bù gāo ér kuān, yǒu yī shí zhù zhōng xuán, zá zhì shén xiàng huán yǐ zhī, zhù hòu yǒu xué, jí qián dòng suǒ tōng zhī běi qiào yě. nǎi zhī shì shān tòu fù huán zhuǎn, zhōng kōng wài dá, bā miàn líng lóng, jí guì lín zhū dòng suǒ bù duō jiàn yě. yóu mén nèi zuǒ xún yán bì ér shàng, dòng héng nán běi, shì yù gāo pán. dòng dǐng wǔ xué wān kōng, yǎng ér wàng zhī, huǎng ruò míng xīng gòng yào y o huī yìng zhào yào. qí xià dōng kāi yī xiá, qián dá sēng qī, zhì mén xià jiàn mén shàng de héng chā, bù tōng xíng yān. shāo nán, xī zhuǎn xià xiá, fù xī tòu yī mén, qián yì xià lín xī hè. yóu mén zuǒ zhuǎn ér rù, qí nèi xià zhuì chéng xiá, zhí bèng dōng dǐ, shēn jùn bù kě xià. yóu qí shàng mén yá tòu yè, yòu nán chū yī mén. qí mén nán xiàng, qián yǒu yī xiǎo fēng zhī qǐ, yǔ dà fēng pián liù chéng ào. yóu qí jiān pān yá tī shí, zhí niè lì yú zhī diān yān. gài shì dòng tòu lòu shān fù, dōng kāi èr mén, xī kāi sān mén, nán kāi yī mén, qí dǐng xuán ér cè liè zhě, fù shí yǒu yú xué, kāi jiā ér qù kuò wú qióng, qū zhé ér jìng shēn mò bì, zhēn yì jiè yǐ. fù yóu zhū dòng wǎn zhuǎn chū qián dòng, cóng mén yòu lì jí nán shàng, shǎo qì sēng lú. dōng kàn shān xià, yǒu táng huì shuǐ yī fāng, zhōng wā ér nèi qìn, bù zhī hé chū qí dōng běi suǒ duì zhě, jí mǎ ān shān zhī xī běi lù, xiān yì yán zài yān qí dōng nán suǒ duì zhě, nǎi mǎ ān shān xī nán zhī fēng, yòu yǒu shòu xīng yán yān. yáo wàng qí hòu zhòng yán huí fù, dāng mǎ ān zhī ào jìng, fēi yī lǎn kě jǐn. shí rì yǐ xià chōng, yǔ fù lián mián, yú yù zài hòu jìng wén, bìng xiān yì yán jù liú wèi hòu yóu. xià shān yī lǐ, fù dù nán mén, yòu dōng běi sān lǐ, xié dòu shū dǐ tiān fēi diàn, ér jìng wén yǔ sēng xiāng qīn mí shén yù yǐ qián shú bèi. ér zhǔ sēng fù bì bù jí zhì. yú nǎi bù gù ér fǎn, jí rù chéng, yǐ mén jiāng xià jiàn yǐ. hūn hēi dǐ yù, bù dé wǎn cān ér wò.
憑弔久之，還飯於寓。乃出小南門，問融縣舟，欲為明日行計。始知府城北門明日為墟期，墟散舟歸，沙弓便舟鱗次而待焉。乃循江東向大南門渡江。江之南，稍西為馬鞍山，最高而兩端並聳，為府之案山；稍東為屏風山，形伏而端方，其東北為燈台山，則又高而扼江北轉者也。馬鞍之西，尖峰峭聳，為立魚山。其山特起如魚之立，然南復有山映之，非近出其下不能辨。既渡，余即詢仙奕岩，居人無知者。西南一里至立魚山，而後知其東之相對者，即仙奕岩也。岩在馬鞍之西麓，居人止知為馬鞍，不知為仙奕，實無二山也。立魚當賓州大道，在城之西南隅。由東北躡級盤崖而登，岩門東向，踞山之半。門外右上復旁裂一龕，若懸窩綴閣，內置山神；門外左下拾級數層，又另裂一竅，若雙崖夾壁，高穹直入，內供大士。入岩之門，如張巨吻，其中寬平整朗，頂石倒書「南來茲穴」四大字，西蜀楊芳筆也。門外又有詩碑。內列神位甚多，後通兩竅，一南一北，穿腹西入，皆小若剜竇。先由南竅進。內忽穹然，高盤豎裂。西復有門透山之西，其中崇徹窈窕，內列三清巨像。後門逾閾而出，西臨絕壑，遙瞻西南群峰開繞，延攬甚擴。由門側右穿峽竅以下，復有洞，門西向。其內不高而寬，有一石柱中懸，雜置神像環倚之，柱後有穴，即前洞所通之北竅也。乃知是山透腹環轉，中空外達，八面玲瓏，即桂林諸洞所不多見也。由門內左循岩壁而上，洞橫南北，勢愈高盤。洞頂五穴剜空，仰而望之，恍若明星共曜yào輝映、照耀。其下東開一峽，前達僧棲，置門下鍵門上的橫插，不通行焉。稍南，西轉下峽，復西透一門，前亦下臨西壑。由門左轉而入，其內下墜成峽，直迸東底，深峻不可下。由其上捫崖透腋，又南出一門。其門南向，前有一小峰枝起，與大峰駢六成坳。由其間攀崖梯石，直躡立魚之顛焉。蓋是洞透漏山腹，東開二門，西開三門，南開一門，其頂懸而側裂者，復十有餘穴，開夾而趣括無窮，曲折而境深莫閟，真異界矣。復由諸洞宛轉出前洞，從門右歷級南上，少憩僧廬。東瞰山下，有塘匯水一方，中窪而內沁，不知何出；其東北所對者，即馬鞍山之西北麓，仙奕岩在焉；其東南所對者，乃馬鞍山西南枝峰，又有壽星岩焉。遙望其後重岩回復，當馬鞍之奧境，非一覽可盡。時日已下舂，雨復連綿，余欲再候靜聞，並仙奕岩俱留為後游。下山一里，復渡南門，又東北三里，攜豆蔬抵天妃殿，而靜聞與僧相侵彌甚；欲以錢贖被。而主僧復避不即至。余乃不顧而返，亟入城，已門將下鍵矣。昏黑抵寓，不得晚餐而臥。

shí jiǔ rì　 líng chén ér qǐ, yǔ shì shén pèi, zǎo chū běi mén guān xū shì, ér jiē qú yǔ yì chéng qú, xū bù quán jí. shàng wǔ hái fàn yú yù. jì liú qián mǐ lǜ dòu, lìng gù pū wǎng sòng jìng wén, ér jìng wén yǐ zhì. qí bìng yóu wèi quán tuō, ér bèi fú f bèi dān zhī shǔ jù qì zhī tiān fēi miào, zhī shēn ér lái. yú yīn zhǔ yù zhǔ rén, tóng gù pū liú qī yān. yú nǎi qiè náng chū xī nán mén, dé shā gōng xiǎo zhōu yī cāng, suì fù zhī. ér tóng zhōu zhě jù míng chén xíng, jìng sù shā jì.
十九日　凌晨而起，雨勢甚沛，早出北門觀墟市，而街衢雨溢成渠，墟不全集。上午還飯於寓。計留錢米綠豆，令顧仆往送靜聞，而靜聞已至。其病猶未全脫，而被襆fú被單之屬俱棄之天妃廟，隻身而來。余陰囑寓主人，同顧仆留棲焉。余乃挈囊出西南門，得沙弓小舟一艙，遂附之。而同舟者俱明晨行，竟宿沙際。

èr shí rì　 hòu zhū xíng zhě, shàng wǔ shǐ fā zhōu. xún chéng xī ér běi sù liǔ jiāng, guò xī mén, chéng shāo xùn ér nèi, suì bù bīn jiāng yún. jiāng zhī xī, é shān tíng hēng, dú lì kuàng yě zhōng, ruò wèi biāo yān. zài běi, jiāng dōng àn yóu duō biān máo kàn shuǐ zhī jiā, qí xià shuǐ yá, dào zhōu lín cì, jù dài gěng ér shù zhě, zhū fù jiù shuǐ cì chēng ér shì yān, jù cóng liǔ chéng róng xiàn shùn liú ér xià zhě yě. yòu běi èr shí lǐ, wǎn pō gǔ líng bǎo, zài jiāng xī àn.
二十日　候諸行者，上午始發舟。循城西而北溯柳江，過西門，城稍遜而內，遂不濱江雲。江之西，鵝山亭亨，獨立曠野中，若為標焉。再北，江東岸猶多編茅瞰水之家，其下水涯，稻舟鱗次，俱帶梗而束者，諸婦就水次稱而市焉，俱從柳城、融縣順流而下者也。又北二十里，晚泊古陵堡，在江西岸。

zì liǔ zhōu fǔ xī běi, liǎng àn shān tǔ shí jiān chū, tǔ shān yí lǐ jiān, hū shí fēng shù shí, tǐng lì chéng duì, qiào xuē sēn luó, huò yǐn huò xiàn. suǒ yì yú yáng shuò guì lín zhě, bǐ zé sì gù jiē shí fēng, wú yī tǔ shān xiāng zá cǐ zé rú zhuī chù náng zhōng, yóu jué yǒu tuō yǐng zhī yì ěr.
自柳州府西北，兩岸山土石間出，土山迤邐間，忽石峰數十，挺立成隊，峭削森羅，或隱或現。所異於陽朔、桂林者，彼則四顧皆石峰，無一土山相雜；此則如錐處囊中，猶覺有脫穎之異耳。

liǔ jiāng xī běi shàng, liǎng yá duō sēn xuē zhī shí, suī shí bù dāng guān, tān bù dǎo hè, ér fú róng qiàn shuǐ zhī tài, bù ruò yáng shuò jiāng zhōng jù huí yá tū hè bì, yì bù ruò luò róng jiāng zhōng jù xuán tān huāng qì yě.
柳江西北上，兩涯多森削之石，雖石不當關，灘不倒壑，而芙蓉倩水之態，不若陽朔江中俱回崖突壑壁，亦不若洛容江中俱懸灘荒磧也。

cǐ chù yú suǒ lì zhě, qí jiāng yǒu sān, jù bù ruò jiàn xī zhī xiǎn. yáng shuò zhī lí shuǐ, suī liú yǒu duō tān, ér zhōng wú yī shí, liǎng páng shí shí hōng yá zhuì bì, è chè jiāng liú, ér qún fēng wēi yí jiā zhī, cǐ jiāng xíng zhī zuì shèng zhě luò róng zhī luò qīng, tān xuán bō yǒng, àn wú líng bō zhī shí, shān jiē lián máo zhī pō, cǐ jiāng xíng zhī zuì xià zhě, liǔ chéng zhī liǔ jiāng, tān jì píng liú, yá duō sēn shí, wēi luán dào xiù, shí yǔ tǔ shān xiāng wèi chū méi, cǐ jiè yú yáng shuò luò róng zhī jiān, ér wèi jiāng xíng zhī zhōng zhě yě.
此處余所歷者，其江有三，俱不若建溪之險。陽朔之灕水，雖流有多灘，而中無一石，兩旁時時轟崖綴壁，扼掣江流，而群峰逶迤夾之，此江行之最勝者；洛容之洛青，灘懸波涌，岸無凌波之石，山皆連茅之坡，此江行之最下者，柳城之柳江，灘既平流，涯多森石，危巒倒岫，時與土山相為出沒，此界於陽朔、洛容之間，而為江行之中者也。

èr shí yī rì　 mèi shuǎng xíng. èr shí lǐ, shàng wǔ guò shān lǐng, jiāng yòu jiān fēng dié chū. yòu sān shí lǐ, xià wǔ dǐ liǔ chéng xiàn. zì chéng běi sù huái yuǎn jiāng ér rù, yòu shí lǐ, zhì yú gǔ jiù xiàn. cǐ gǔ xiàn zhì yě, zài jiāng běi àn. shì rì shǔ shén, zhōu zhōng rú zhì.
二十一日　昧爽行。二十里，上午過杉嶺，江右尖峰疊出。又三十里，下午抵柳城縣。自城北溯懷遠江而入，又十里，治於古舊縣。此古縣治也，在江北岸。是日暑甚，舟中如炙。

liǔ chéng xiàn zài jiāng dōng àn, gū chéng liáo jì, yǒu shí yá zài chéng nán, xī tū kàn jiāng, cǐ dì bīn liú qiào bì, suǒ jiàn wéi cǐ. chéng xī jiāng dào fēn ér wèi èr. zì xī lái zhě, qìng yuǎn jiāng yě, qí yuán yī chū tiān hé xiàn wèi lóng jiāng, yī chū guì zhōu dōu yún sī wèi wū ní jiāng, jīng xīn chéng běi rù lóng jiāng, hé liú zhì cǐ zì běi lái zhě, huái yuǎn jiāng yě, qí yuán yī chū guì zhōu píng yuè fǔ, yī chū lí píng fǔ, liú jīng huái yuǎn róng xiàn zhì cǐ. èr jiāng hé ér wèi liǔ jiāng, suǒ wèi qián jiāng yě. xià liú jīng liǔ zhōu fǔ, lì xiàng zhōu, ér yǔ yù jiāng hé yú xún.
柳城縣在江東岸，孤城寥寂，有石崖在城南，西突瞰江，此地瀕流峭壁，所見惟此。城西江道分而為二。自西來者，慶遠江也，〔其源一出天河縣為龍江，一出貴州都勻司為烏泥江，經忻城北入龍江，合流至此；〕自北來者，懷遠江也，〔其源一出貴州平越府，一出黎平府，流經懷遠、融縣至此。〕二江合而為柳江，所謂黔江也。下流經柳州府，曆象州，而與鬱江合於潯。

jīn fēn xún zhōu nán níng tài píng sān fǔ wèi zuǒ jiāng dào, yǐ yù jiāng wèi zuǒ yě fēn liǔ zhōu qìng yuǎn sī ēn wèi yòu jiāng dào, yǐ qián jiāng wèi yòu yě. rán yù jiāng shàng liú yòu yǒu zuǒ yòu èr jiāng, zé yǐ fù zhōu zhī nán pán wèi yòu, guǎng yuán zhī lì jiāng wèi zuǒ yě, èr jiāng hé yú nán níng xī zhī hé jiāng zhèn, gǔ zhī zuǒ yòu èr jiāng zhǐ cǐ, ér jīn zé yǐ qián yù fēn ěr.
今分潯州、南寧、太平三府為左江道，以鬱江為左也；分柳州、慶遠、思恩為右江道，以黔江為右也。然鬱江上流又有左、右二江，則以富州之南盤為右，廣源之麗江為左也，二江合於南寧西之合江鎮，古之左右二江指此，而今則以黔、郁分耳。

nán pán zì fù zhōu jìng tián zhōu, zhì nán níng hé jiāng zhèn hé lì jiāng, shì wèi yòu jiāng. běi pán zì pǔ ān jīng xīn chéng, zhì qìng yuǎn hé lóng jiāng, shì wèi wū ní jiāng. xià wèi qián jiāng, jīng liǔ xiàng zhì xún zhōu hé yù, yì wèi yòu jiāng. shì nán běi èr pán zài guǎng yòu jù wèi yòu jiāng, dàn hé fēi yī chù ěr. yún nán zhì yǐ wèi èr pán fēn liú qiān lǐ, zhì hé jiāng zhèn hé yān, zé wù yǐ nán níng zhī zuǒ yòu èr jiāng jù wèi pán jiāng, ér bù zhī nán pán zhī wú guān yú lì jiāng shuǐ, běi pán zhī bù chū yú hé jiāng zhèn yě.
南盤自富州徑田州，至南寧合江鎮合麗江，是為右江。北盤自普安經忻城，至慶遠合龍江，是為烏泥江。下為黔江，經柳、象至潯州合郁，亦為右江。是南、北二盤在廣右俱為右江，但合非一處耳。《雲南志》以為二盤分流千里，至合江鎮合焉，則誤以南寧之左、右二江俱為盤江，而不知南盤之無關於麗江水，北盤之不出於合江鎮也。

èr shí èr rì　 píng míng fā zhōu. xī běi èr shí lǐ, wǔ guò dà bǎo, zài jiāng dōng àn. shì rì shǔ yǔ shí zuò, zhēng yù shū shén, zhōu rén gǔ diào, shí xíng shí zhǐ, gù jìng rì zhī lì, suǒ xíng wú jǐ. xià wǔ yòu shí wǔ lǐ, dà yǔ qīng pén, zhōu zhōng shuǐ kě jū, yī yě àn pō. jì mù yǔ zhǐ, fù xíng wǔ lǐ ér xiē.
二十二日　平明發舟。西北二十里，午過大堡，在江東岸。是日暑雨時作，蒸燠殊甚，舟人鼓掉，時行時止，故竟日之力，所行無幾。下午又十五里，大雨傾盆，舟中水可掬，依野岸泊。既暮雨止，復行五里而歇。

èr shí sān rì　 mèi shuǎng, xī běi xíng shí wǔ lǐ, guò cǎo xū, yǒu shān tū lì jiāng yòu, shàng pán wēi yán, xià gèn qiào bì. qí dì yú shén jiàn. shí lǐ, mǎ tóu mǎ tóu, jiāng zuǒ shān yá wēi gèn, qí nèi yáo fēng sēn liè, zǎn cù tiān bàn. yú shì zhōu zhuǎn dōng xíng, shí lǐ fù běi, wǔ lǐ, xià wǔ dǐ shā gōng, róng xiàn nán jiè yě, jiāng zhī xī nán jí wèi luó chéng xiàn dōng jiè. shā gōng, shuǐ bīn jù luò, běi zhì róng wǔ shí lǐ, xī zhì luó chéng yì rán, xī wàng gé jiāng qún fēng zǎn chù, jiē luó chéng dào zhōng suǒ yóu yě. shì wǎn jí sù zhōu zhōng.
二十三日　昧爽，西北行十五里，過草墟，有山突立江右，上盤危岩，下亘峭壁。其地魚甚賤。十里，馬頭碼頭，江左山崖危亘，其內遙峰森列，攢簇天半。於是舟轉東行，十里復北，五里，下午抵沙弓，融縣南界也，江之西南即為羅城縣東界。沙弓，水濱聚落，北至融五十里，西至羅城亦然，西望隔江群峰攢處，皆羅城道中所由也。是晚即宿舟中。

èr shí sì rì　 mèi shuǎng, réng fù yuán zhōu xiàng hé mù xū. xiān shì shā gōng rén yán: míng rì wèi hé mù xū qī, xū sàn yǒu róng xiàn guī zhōu, fù zhī shén biàn. ér yuán zhōu yì yù wǎng xū mǎi mǐ, gù réng fù zhī xíng. hé mù qù shā gōng shí lǐ. shuǐ lù suǒ gòng yóu yě. zhōu zì shā gōng xī jí zhuǎn ér dōng běi xíng, yī lǐ, yǒu jiāng zì xī běi lái, wǔ yáng jiāng yě, nèi tān shí shén xiǎn. yòu zhí dōng sì lǐ, shǐ zhuǎn ér běi, yòu wǔ lǐ wèi hé mù xū. huāng xū wú máo shè, jiù gāo tuī tu lú wěi cǎo, rì chū ér jù, wèi wǔ ér sàn, wèn zhōu bù dé. jiǔ zhī, dé yī hé yán guī zhě, nǎi fù xíng náng yǔ zhī xié xíng. shǐ dōng běi xíng yī lǐ, yǒu xiǎo xī zì xī ér dōng. yuè xī ér běi, shàng xià pō tuó, jiē huāng cǎo mǐ mǐ, yuǎn shān sì rào. yòu sì lǐ guò huáng huā lǐng, shǐ yǒu suí wù zhī tián. zhí běi xíng wǔ lǐ, guò gǔ yíng, qí tián jiē yíng zhōng suǒ tún yě. yòu běi wǔ lǐ, yuè yī xiǎo xī wèi gāo qiáo, yǒu qín xìng zhě zhī jū zài gāng zhōng. běi xià yī lǐ wèi dà xī, yǒu shuǐ zì xī ér dōng, yǒu yàn yàn zhī, qí shēn jí xī, cǐ zhōng shuǐ zhī dà zhě, dì bù tōng zhōu ěr. yòu běi wǔ lǐ, dà dào zhí běi xiàng xiàn, ér hé xíng lǐ zhě lù xìng, jiā yú dōng liáng xī běi, suì yóu cǐ qí ér xī běi xíng. èr lǐ, shàng jī lóng lǐng, qí ào shén jùn, xī yǒu dà shān tū wù, yuē gǔ dōng shān. shān běi dōng yú wèi dōng liáng, xiàn zhōng dà dào suǒ jìng yě. xī běi yú wèi dōng yáng, yì shān zhōng jù luò yě, ér lù xìng zhě jù jū yú qí běi wù duì shān zhī xià, yuè jī lóng gòng xī běi sān lǐ, ér dǐ qí jiā. qù zhēn xiān yán shàng shí lǐ, qù xiàn shí wǔ lǐ. shí fǔ yú wǔ, ér rù shèng xià yòu shī yòu rè de qì hòu shǔ pí jí, suì zhǐ qí chù.
二十四日　昧爽，仍附原舟向和睦墟。先是沙弓人言：「明日為和睦墟期，墟散有融縣歸舟，附之甚便。」而原舟亦欲往墟買米，故仍附之行。和睦去沙弓十里。水陸所共由也。舟自沙弓西即轉而東北行，一里，有江自西北來，舞陽江也，〔內灘石甚險。〕又直東四里，始轉而北，又五里為和睦墟。荒墟無茅舍，就高蓷tuí蘆葦草，日初而聚，未午而散，問舟不得。久之，得一荷鹽歸者，乃附行囊與之偕行。始東北行一里，有小溪自西而東。越溪而北，上下陂陀，皆荒草靡靡，遠山四繞。又四里過黃花嶺，始有隨塢之田。直北行五里，過古營，其田皆營中所屯也。又北五里，越一小溪為高橋，有秦姓者之居在岡中。北下一里為大溪，有水自西而東，有堰堰之，其深及膝，此中水之大者，第不通舟耳。又北五里，大道直北向縣，而荷行李者陸姓，家於東梁西北，遂由此岐而西北行。二里，上雞籠嶺，其坳甚峻，西有大山突兀，曰古東山。山北東隅為東梁，縣中大道所徑也。西北隅為東陽，亦山中聚落也，而陸姓者聚居於其北塢對山之下，越雞籠共西北三里，而抵其家。〔去真仙岩尚十里，去縣十五里。〕時甫逾午，而溽盛夏又濕又熱的氣候暑疲極，遂止其處。