chū sān rì jiǎn tōng jiǎn, jiǎn chá gù pū suǒ cù tà gōng shuǐ yuè dòng bēi, shǐ jiàn lù bēi wěi zhāng shàng měi xíng shī tà èr zì, nǎi tóng jìng wén qīn xié cǐ wěi wǎng lìng zhòng tà. èr lǐ, chū nán mén, yī lǐ, dǐ tà gōng jiā, zuò hòu qí fàn. shàng wǔ nǎi tóng wǎng shuǐ yuè, shǒu zhǐ bǐ huà zhī. yú yǔ jìng wén nǎi shǎo qì shān nán sān jiào ān, lù zhāng míng fèng yǔ wáng fù suǒ zhuàn fāng fàn èr gōng lí shān cí jì. suì èr lǐ, nán guò zhì shān yán, zài dēng qīng luó gé, bié zhèng yáng zhū jūn. yù réng guò shuǐ yuè guān suǒ tà, ér kù shǔ niàng yǔ, léi shēng yīn yīn. jìng wén wèi tà gōng bì fǎn wǔ cān, bù ruò qū qí jiā biàn, suì xī yī lǐ, zhì tà gōng jiā, zé gōng yóu wèi fǎn yě. yú shì běi yī lǐ, rù nán mén, jiù miàn sì wèi wǔ cān, yǐ xià wǔ yǐ. yǔ shì chuí zhì jiāng zhì, yú wén zhèng zi yīng yán, shí zì jiē dōng kǒu sì zhōng, yǒu guì gù guì shèng jù zhāng míng fèng yǔ wáng jí. jí xī shì ěr xué xiàn wèi jùn jí. bǎi yuè fēng tǔ jì sī dào xiè zhào zhè jí. zhū shū, qiáng jìng wén wǎng shì yān. hái yóu jìng fān zhèng mén ér nán, fǔ dǐ yù ér yǔ zhì.
初三日 簡通「檢」，檢查顧仆所促拓工《水月洞碑》，始見陸碑尾張上每行失拓二字，乃同靜聞親攜此尾往令重拓。二里，出南門，一里，抵拓工家，坐候其飯。上午乃同往水月，手指筆畫之。余與靜聞乃少憩山南三教庵，錄張鳴鳳羽王父所撰方、范二公《漓山祠記》。遂二里，南過雉山岩，再登青蘿閣，別鄭、楊諸君。欲仍過水月觀所拓，而酷暑釀雨，雷聲殷殷。靜聞謂拓工必返午餐，不若趨其家便，遂西一里，至拓工家，則工猶未返也。於是北一里，入南門，就面肆為午餐，已下午矣。雨勢垂至將至，余聞鄭子英言，十字街東口肆中，有《桂故》、《桂勝》俱張鳴鳳羽王輯。及《西事珥》、學憲魏濬輯。《百粵風土記》司道謝肇浙輯。諸書，強靜聞往市焉。還由靖藩正門而南，甫抵寓而雨至。
chū sì rì lìng gù pū zài wǎng tà gōng jiā suǒ bēi. jí zhì, zé suǒ tà zhě zhǐ wù guān qián shū bēi sān zhāng, ér cǐ wěi dú wú, bù tè qián fān suǒ tà zhě bù bǔ, ér cǐ fān suǒ tà bìng shī zhī, qí rén kě xiào rú cǐ. zài lìng jìng wén wǎng, yuē: dāng xū zhī míng rì. shì rì, yú huàn qián shì diǎn, wèi qǐ chéng jì.
初四日 令顧仆再往拓工家索碑。及至，則所拓者止務觀前書碑三張，而此尾獨無，不特前番所拓者不補，而此番所拓並失之，其人可笑如此。再令靜聞往，曰：「當須之明日。」是日，余換錢市點，為起程計。
chū wǔ rì chén cān hòu jí xié jù chū nán mén, jì dé suǒ bǔ bēi, jí wǎng yǐn shān tàn liù dòng zhī shēn ào chù. jí zhì, ér bēi yóu wèi tà yě. dìng yú: jīn rì bì wǎng, wú fán qīn dài. yú nǎi réng rù nán mén, jìng chéng ér běi, yóu huá jǐng zhī zuǒ chū xī qīng mén. mén zài xī běi yú, zài běi zé wèi běi chéng mén, xī zhī shān jí zhèng wén chéng shǒu rén cí zài qí nán zhě. yǔ zhī shǔ yān. chéng wài xuē yá zhī bàn, yǒu dòng xī xiàng, shén jiǒng. shí dú qīng xiù yán jì, yù mì qīng xiù yán, chū chéng jí dù háo hù chéng hé bà ér qū xī. háo zhōng hé yè tián tián, huā hóng bái jiāo yìng, xiāng fēng yàn zhì, yáo dài yú qīng fēng fěn dié jiān, shén shèng yě. yǒu èr qí, yī nǎi xún shān běi xī xíng, yī nán cóng shān nán rù xiá. qí xún běi lù zhě, jí běi mén xī lái zhī dà dào. gèng yǒu shí fēng tū zhì qí běi, piàn piàn ruò xuē, ér xià kāi dà dòng, xī nán xiàng yān. yǔ chéng yá xī xiàng zhī dòng yī gāo yī xià, jù hán yá yòu rén yù wǎng, dàn zhī fēi qīng xiù, gū qǔ dào qí nán xiá zhōng. xī xíng yī lǐ, zé xiá běi xiá nán, qí shān jù zhōng duàn ruò pì mén, nán běi xiàng, qí mén jìng lù suì sì jiāo yān. jìng zhī xī běi, yǒu dòng nán xiàng. jí mì dào ér dēng, qí dòng běi rù, yù rù yù shēn, wú tā páng dòu, ér jiā gāo dǐ píng, wān huán yǐ jìn, yōu mò néng cè.
初五日 晨餐後即攜具出南門，冀得所補碑，即往隱山探六洞之深奧處。及至，而碑猶未拓也。訂余：「今日必往，毋煩親待。」余乃仍入南門，竟城而北，由華景之左出西清門。門在西北隅，再北則為北城門，西之山即正文成守仁祠在其南者。與之屬焉。城外削崖之半，有洞西向，甚迥。時〔讀《清秀岩記》，〕欲覓清秀岩，出城即渡濠護城河壩而趨西。濠中荷葉田田，花紅白交映，香風艷質，遙帶於青峰粉堞間，甚勝也。有二岐，一乃循山北西行，一南從山南入峽。其循北麓者，即北門西來之大道。更有石峰突峙其北，片片若削，而下開大洞，西南向焉。與城崖西向之洞一高一下，俱崡岈誘人慾往，但知非清秀，姑取道岐南峽中。西行一里，則峽北峽南，其山俱中斷若辟門，南北向，其門徑路遂四交焉。徑之西北，有洞南向。急覓道而登，其洞北入，愈入愈深，無他旁竇，而夾高底平，灣環以進，幽莫能測。
réng chū dòng, hòu xíng zhě wèn zhī, yuē: cǐ hēi dòng yě. wèn: qīng xiù hé zài? yuē: bù zhī. wèn: páng jìn shàng yǒu dòng jǐ hé? yuē: zhèng xī yǒu shān píng lì xiá zhōng zhě, qí xià dòng míng niú jiǎo. xī nán chū xiá wèi yǐn shān, qí dòng míng lǎo jūn. yóu běi chū xiá, yǒu táng yuē qīng táng, dōng jiè shān yán yuē héng dòng, xī nán bīn táng, dòng míng xià zhuāng. jìn dòng wéi cǐ, wú suǒ wèi qīng xiù zhě. yú dé qīng táng zhī míng, zhī qīng xiù zài cǐ, suì běi zhuǎn cóng dà dào chū xiá mén. qí xiá mén dōng xī yá jù yǒu xiǎo dòng, wú jìng lù kě dēng. běi chū lín táng, zé zhū shuǐ yī hóng, jìn shān xī běi lù dà dào. yú xún dà dào ér xī, yán qīng táng ér rào qí yòu, yí qīng xiù zài qí shàng, jí zūn zhī. qí lù nán qiàn yá duān, běi fǔ yuān bì. jì ér yī qí nán shàng, yú yǐ wèi bì qīng xiù wú yí. pān jī jiàn gāo, qí dèng hū méi, yǎng wàng shān ào bìng wú xuán qiào, zhī fēi yán dòng suǒ zài. nǎi xià, suí lù chū táng zhī xī, qí nán shān huí wù zhuǎn, bié chéng yī hè, ér dòng mén yǎo rán wú kě mì yě. qí dì qù hēi dòng yǐ yī lǐ yǐ.
仍出洞，候行者問之，曰：「此黑洞也。」問：「清秀何在？」曰：「不知。」問：「旁近尚有洞幾何？」曰：「正西有山屏立峽中者，其下洞名牛角。西南出峽為隱山，其洞名老君。由北出峽，有塘曰清〔塘〕，東界山岩曰橫洞，西南瀕塘，洞名下莊。近洞惟此，無所謂清秀者。」余得清塘之名，知清秀在此，遂北轉從大道出峽門。其峽門東西崖俱有小洞，無徑路可登。北出臨塘，則瀦水一泓，浸山西北麓大道。余循大道而西，沿清塘而繞其右，疑清秀在其上，急遵之。其路南嵌崖端，北俯淵碧。既而一岐南上，余以為必清秀無疑。攀躋漸高，其磴忽沒，仰望山坳並無懸竅，知非岩洞所在。乃下，隨路出塘之西，其南山回塢轉，別成一壑，而洞門杳然無可覓也。其地去黑洞已一里矣。
yú shì réng cóng yá duān dōng fǎn, fù yóu xiá mén nán xià, jìng bù dé dēng yán zhī jìng. zài guò hēi dòng qián, nǎi xī qū píng lì xiá zhōng shān. yī lǐ, dǐ píng zhī dōng běi, jí yǒu dòng xié qiān, mén dōng běi xiàng, qí nèi nán xià, jiàn rù jiàn àn, gài yǔ hēi dòng suī nán běi yì xiàng, gāo xià yì wèi, ér wān huán ér rù, wú yì guǐ yān. chū dòng, rào píng běi ér xī, wén fá mù shēng dīng dīng, zhī yǒu qiáo bù yuǎn, sì wàng zhī, jí zài píng yá zhī bàn. wèn cǐ dòng míng, yì yún: niú jiǎo. wèn: qīng xiù hé zài? qí rén miù zhǐ yuē: suí píng nán dōng zhuǎn, chū nán xiá nǎi shì. yú chū wén zhī xǐ, rào xī lù zhuǎn nán lù, zé qí píng nán yá qiào xuē, sè jù zhě huáng, xià yǒu wā zhū shuǐ, cóng shān lù shí yá chū. yá bù shèn gāo, ér zhōng ruò kōng tóng, gài jí niú jiǎo nán tōng zhī xué, zhì cǐ zé zhuì chéng shuǐ wā yě.
於是仍從崖端東返，復由峽門南下，竟不得登岩之徑。再過黑洞前，乃西趨屏立峽中山。一里，抵屏之東北，即有洞斜騫，門東北向，其內南下，漸入漸暗，蓋與黑洞雖南北異向，高下異位，而灣環而入，無異軌焉。出洞，繞屏北而西，聞伐木聲丁丁，知有樵不遠，四望之，即在屏崖之半。問此洞名，亦云：「牛角。」問：「清秀何在？」其人謬指曰：「隨屏南東轉，出南峽乃是。」余初聞之喜，繞西麓轉南麓，則其屏南崖峭削，色俱赭黃，下有窪瀦水，從山麓石崖出。崖不甚高，而中若崆峒，蓋即牛角南通之穴，至此則墜成水窪也。
yòu dōng yī lǐ, dǐ nán xiá mén, rù běi lái dà dào. fù yù yī rén, xún zhī, qí rén yuē: cǐ nán qù jí lǎo jūn dòng, bù wén suǒ wèi qīng xiù. wéi běi xiá yǒu qīng táng, qí shàng yǒu dòng, nán yǔ hēi dòng tōng. cǐ wài wú tā dòng. cǐ shì jūn lái dào. yú shǐ wù píng duān suǒ zhǐ, nǎi wù rèn yǐn shān, ér qīng xiù suǒ tuō, bì bù lí běi xiá. shí yǐ dāng wǔ, suì bù xiá běi zhuǎn, ér wǎng nán chuī yǐn shān. yòu yī lǐ, zé yǐn shān zài wàng yǐ. yǎng jiàn lù xī jìng dào jiāo jiā, duō xī běi dēng yá zhě, yīn lìng gù pū xiān wǎng cháo yáng, jiù ān ér chuī, yú hū jìng wén zūn jìng xī běi rù. yǐ ér dēng yá niè jiào, cóng shí yún píng p ng tōng píng, tòu jià shí ér rù, shàng shū líng xián gǎn yīng sì dà zì, zhī wèi shén yǔ. rù qí dòng, zé xì liè chéng kān, xiāng yān zhǐ wù, yīn yūn qí jiān, ér zhōng wú shén xiàng, wài shù gān biāo qí, ér bù biàn qí wèi hé dòng hé shén yě. xià shān, ér hǎo shí quǎn, shí yǒu quǎn gǔ mǎn dòng zhōng.
又東一里，抵南峽門，入北來大道。復遇一人，詢之，其人曰：「此南去即老君洞，不聞所謂清秀。惟北峽有清塘，其上有洞，南與黑洞通。〔此外無他洞。〕此是君來道。」余始悟屏端所指，乃誤認隱山，而清秀所託，必不離北峽。時已當午，遂不暇北轉，而罔南炊隱山。又一里，則隱山在望矣。仰見路西徑道交加，多西北登崖者，因令顧仆先往朝陽，就庵而炊，余呼靜聞遵徑西北入。已而登崖躡嶠，叢石雲軿píng通「屏」，透架石而入，上書「靈咸感應」四大字，知為神宇。入其洞，則隙裂成龕，香煙紙霧，氤氳其間，而中無神像，外豎竿標旗，而不辨其為何洞何神也。下山，而好食犬，時有犬骨滿洞中。
suì nán bàn lǐ, dǐ yǐn shān, hòu chuī yú cháo yáng ān. fù yóu ān hòu rù dòng yè lǎo jūn, chuān shang xià èr yán, nǎi chū, fàn ān zhōng. sēng yuè yìn lì yán: liù dòng zhī xià, shuǐ shēn lù qiáng, bì bù kě rù. yú yán: dèng lǎo céng xǔ wèi dǎo. sēng yuē: cǐ yì mán yán piàn rén de huà, bù kě xìn ér yǐ shēn shì yě. jì fàn, yòu bàn lǐ, nán guò dèng lǎo suǒ jū, dèng lǎo fāng yùn jīn zhuó mù, yú gào yǐ lái qiú dǎo yóu zhī yì. dèng lǎo yuē: jì yù yóu dòng, hé bù xié sōng míng lái. yú wú mì chù, jūn míng chén xié zhì, dāng wèi qián qū yě. yú shǐ chàng chàng, wèn: sōng míng cóng hé dé? yuē: xū wǎng dōng jiāng mén. cǐ chù duō dǎo yóu qī xīng zhě, gù shì zhě jī zhě jù zài yān. yú fù yǔ zhī qī, nǎi xī guò xī hú qiáo, yī lǐ, dǐ xiǎo shí fēng xià.
遂南半里，抵隱山，候炊於朝陽庵。復由庵後入洞謁老君，穿上下二岩，乃出，飯庵中。僧月印力言：「六洞之下，水深路嬙，必不可入。」余言：「鄧老曾許為導。」僧曰：「此亦謾言騙人的話，不可信而以身試也。」既飯，又半里，南過鄧老所居，鄧老方運斤斫木，余告以來求導遊之意。鄧老曰：「既欲游洞，何不攜松明來。余無覓處，君明晨攜至，當為前驅也。」余始悵悵，問：「松明從何得？」曰：「須往東江門。此處多導遊七星者，故市者積者俱在焉。」余復與之期，乃西過西湖橋，一里，抵小石峰下。
qí fēng piàn liè rú xuē, zhōng lì yú zhòng fēng zhī jiān, dōng běi xī zhī sān miàn, jù yǒu yuán huán zhī, ér nán zé bīn yáng jiāng, jiē nán lǐng, sì miàn jù bù tōng. chū rù dà lù zhì cǐ zhé ér xún qí běi lù, nǎi xī hái yáng jiāng zhī yá. kuī qí yuán zhōng, bù zhī shì hé tuó yào. biàn rào yuán wài, jiàn xī běi yú yǒu yú yuán zhī xì, cóng ér yú zhī. qí zhōng jīng mǎng sì sāi, zhǐ yǒu yī zhǒng zài shēn yì zhōng. pī qí dōng běi, zhǐ xiǎo fēng nán lù, zé dèng jí yī rán, jī qì dié zhuì. qí fēng suī xiǎo, rú lián bàn zhī jiān, bàn bàn yǒu fáng, dì yún gòu yǐ yān, ér xíng jī rú huà. qí bàn yá píng zhōng yǒu shí rú xī jiǎo, dú sǒng wú yī, sì páng duō mó tī chéng bēi, dàn wú zì rú tài shān, lìng rén wú cóng mō suǒ ěr. qí hòu yòu pán kōng ér shàng, piàn xuē zhī zǎn, yóu wèi qí huàn. cóng qí dōng xià, yá bàn yòu liè shí chéng yán, shàng juān sān zì, zhǐ biàn qí yī wèi dōng zì, ér hòu èr zì, zé mó shì zài sān, zhōng mò de qí shì yān. guì lín chéng zhī sì yú, gè yǒu xiǎo fēng tè lì. dōng yǒu céng gōng yán, dōng yǒu xí fù niáng yān, qí fēng shuāng qí ér zhōng pōu běi zé míng yuè dòng, xī yǒu wàng fū shān yān, qí fēng piàn lì ér duān gǒng nán zé chuān shān yán, xī yǒu hé yè shān yān, qí fēng yǎo tiǎo zhōng pōu, ér ruò hé ruò fēn xī zé xī fēng dǐng, nán yǒu zī shān yān, qí fēng céng dié zhōng hán, ér ruò pī ruò cù. sì fēng gè qù chéng yī èr lǐ, yǐ xiǎo jiàn qí, ruò hé tǒng jié yān. sōu tī jiǔ zhī, zhī qí qí ér bù zhī qí míng, réng xī dǎo mǎng jí, yú yuán yǐ chū. hòu tú rén wèn zhī, yuē: qiū ér zhuāng. yún xī zōng shì yǒu qiū yīng zhī hào zhě, jié gòu cǐ shān wèi tú qiú t qi fàn chēng shì dài fū gào lǎo yǐn tuì zhī dì, hòu zhǎn zhuǎn tā shòu, fēng xìng zhě dé zhī, zhú yíng wèi dì fén dì, fù zǐ lián duō xiāng kē, hòu wèi dào fā, xìng tiān míng jiàn guān ér zhǐ, gù zhì yuán duàn dào yún. qiū ér zhě, jí qiū yīng zhī wù yě. qí xī jí yáng jiāng xī lái, yǒu dié yàn kě dù ér nán zhào jiā shān mù líng cūn zhōng yǐn zhū dòng, yǐn yǐn zài wàng.
其峰片裂如削，中立於眾峰之間，東北西之三面，俱有垣環之，而南則瀕陽江，接南嶺，四面俱不通。出入大路至此折而循其北麓，乃西還陽江之涯。窺其垣中，不知是何橐鑰。遍繞垣外，見西北隅有逾垣之隙，從而逾之。其中荊莽四塞，止有一冢在深翳中。披其東北，指小峰南麓，則磴級依然，基砌疊綴。其峰雖小，如蓮瓣之間，瓣瓣有房，第雲構已湮，而形跡如畫。其半崖坪中有石如犀角，獨聳無依，四旁多磨剔成碑，但無字如泰山，令人無從摸索耳。其後又盤空而上，片削枝攢，尤為奇幻。從其東下，崖半又裂石成岩，上鐫三字，只辨其一為「東」字，而後二字，則磨拭再三，終莫得其似焉。桂林城之四隅，各有小峰特立。東有曾公岩，東有媳婦娘焉，其峰雙岐而中剖；北則明月洞，西有望夫山焉，其峰片立而端拱；南則穿山岩，西有荷葉山焉，其峰窈窕中剖，而若合若分；西則西峰頂，南有茲山焉，其峰層疊中函，而若披若簇。四峰各去城一二里，以小見奇，若合筒節焉。搜剔久之，知其奇而不知其名，仍西蹈莽棘，逾垣以出。候途人問之，曰：「秋兒莊。」雲昔宗室有秋英之號者，結構此山為菟裘tú qiú泛稱士大夫告老隱退之地，後展轉他售，豐姓者得之，逐營為地墳地，父子連掇鄉科，後為盜發，幸天明見棺而止，故窒垣斷道雲。秋兒者，即秋英之誤也。其西即陽江西來，有疊堰可渡；而南趙家山、穆陵村、中隱諸洞，隱隱在望。
xún jiāng běi àn rù. xī yī lǐ, wèi shī zi yán. xī fēng dǐng zhī xī, fēng jǐn ér nán tū, ruò shī zhī huí jù ér áng shǒu zhě, zé shī yán shān yě. qí xī yòu zhì yī fēng, gāo sǒng tè lì, yǔ shī yán xiāng jiā, xià yǒu cūn luò, shì wèi shī yán cūn, qí xī sǒng zhī fēng, yǒu yán dōng xiàng zhě, píng lín qiào shí zhī shàng, zhōng chuí yī zhù, páng liè shuāng léng, zhèng dōng kàn shī yán zhī shǒu. qí yán bù shēn, ér xuān jiā yǒu zhì, kě yǐ jià fēng líng yān. běi zhuǎn yǒu dòng běi xiàng, qí mén gāo qióng, qí nèi shēn zhuì. tǔ rén yǐ wèi zhōng tōng shān nán, ér bù zhī qí dào yǐ wèi jiù yǒu guān zhǐ, ér bù zhī qí míng. shì bēi dú zhī, zhī wèi tiān qìng yán. yóu jí nán xià, zhōng gèn yī bì, dòng jiè wèi liǎng, rù shù zhàng, liǎng xiá fù hé. qí běi xiá zhī shàng, zhòng mén fù qiào, xuán zhuì shén gāo, kě wàng ér bù kě pān yān, xiǎng dēng cǐ zé nán tōng bù yuǎn yǐ.
循江北岸入。西一里，為獅子岩。西峰頂之西，峰盡而南突，若獅之回踞而昂首者，則獅岩山也。其西又峙一峰，高聳特立，與獅岩相夾，下有村落，是為獅岩村，其西聳之峰，有岩東向者，憑臨峭石之上，中垂一柱，旁裂雙楞，正東瞰獅岩之首。其岩不深，而軒夾有致，可以駕風凌煙。北轉有洞北向，其門高穹，其內深墜。土人以為中通山南，而不知其道；以為舊有觀址，而不知其名。拭碑讀之，知為天慶岩。由級南下，中亘一壁，洞界為兩，入數丈，兩峽複合。其北峽之上，重門復竅，懸綴甚高，可望而不可攀焉，想登此則南通不遠矣。
chū dòng běi xià, yóu xī běi xíng, shí shān cóng báo jiān, shān jù lín lì yuán sǒng, rén xíng qí jiān, sōng yīn shí yǐng, cān chà yǎn yìng. yòu běi yī lǐ, jīng shí shān xī lù, jiàn liǎng dòng bǐ jiān jù xī xiàng. zhé mén jí pī yá rù, yóu nán dòng jìn wǔ liù zhàng, zhuǎn cóng běi dòng chū. qí zhōng wǎn zhuǎn sēn hán, suī jiāo yáng xī shè, ér bù jué qí shǔ. chū dòng zài běi, yǎng wàng dòng shàng fēi yá, piàn piàn yù wǔ, yú bù jué shén fēi. shì yǒu guò zhě, wèn zhī, yǐ wèi wáng zhī fǔ shān. qí xī yǒu lín mù huí cóng zài píng chóu jiān, yáng jiāng xī huán zhī, zhǐ wèi wáng zhī fǔ yuán. ér cāng sāng yǐ gèng, shān luán shì ér cūn shè fēi, jìng bù xī wáng zhī fǔ wèi hé dài hé míng yě. yú yī bù yī zhuǎn tiào, jiāng zhuǎn xī běi yú, sī qí xī nán yǒu ào kě yú, réng hái nán xiàng, cóng shuāng dòng zhī zuǒ dōng běi ér dēng. hū dé shí dèng, gòng yī lǐ, yú qí ào jiān, dèng duàn jìng jué, nǎi xī pān shí è ér shàng, jìng wén yǔ gù jù bù néng cóng. suǒ pān zhī shí, lì ruò jiàn fēng, cù ruò lín sǔn, shí duàn yá gé, zhōng jù jí cì, chuān jí zé shēn rú fēng dié, yuán yá zé yǐng gòng yuán wú w yī zhǒng shǔ. pán lǐng yāo ér xī, suì chū wǔ kōng shí shàng, ér wèi cóng jí suǒ yì, fǎn bù ruò yǎng wàng zhī míng chè yān. jiǔ zhī, réng xià dōng ào, kàn qí běi lù dǒu jué nán xià, suì xún jiù dēng zhī dèng, gòng yī lǐ, xià xī lù, ér rào chū qí běi. yòu běi guò yī fēng, qí nán yǒu zhī fēng dié shí, yì miǎn yún yì. dǐ qí dōng lù, yǒu dòng dōng xiàng, jí jiǎ yǒng ér dēng, zhōng jiē liè shén suǒ qī, xíng mào níng è. cóng qí yòu nèi zhuǎn, fù dé míng qiào, zé zhī dòu nán tōng zhě yě.
出洞北下，由西北行，石山從薄間，山俱林立圓聳，人行其間，松陰石影，參差掩映。又北一里，經石山西麓，見兩洞比肩俱西向。輒捫棘披崖入，由南洞進五六丈，轉從北洞出。其中宛轉森寒，雖驕陽西射，而不覺其暑。出洞再北，仰望洞上飛崖，片片欲舞，余不覺神飛。適有過者，問之，以為王知府山。其西有林木回叢在平疇間，陽江西環之，指為王知府園。而滄桑已更，山巒是而村社非，竟不悉王知府為何代何名也。餘一步一轉眺，將轉西北隅，思其西南有坳可逾，仍還南向，從雙洞之左東北而登。忽得石磴，共一里，逾其坳間，磴斷徑絕，乃西攀石鍔而上，靜聞與顧俱不能從。所攀之石，利若劍鋒，簇若林筍，石斷崖隔，中俱棘刺，穿棘則身如蜂蝶，緣崖則影共猿鼯wú一種鼠。盤嶺腰而西，遂出舞空石上，而為叢棘所翳，反不若仰望之明徹焉。久之，仍下東坳，瞰其北麓陡絕難下，遂尋舊登之磴，共一里，下西麓，而繞出其北。又北過一峰，其南有支峰疊石，亦冕雲異。抵其東麓，有洞東向，亟賈勇而登，中皆列神所棲，形貌獰惡。從其右內轉，復得明竅，則支竇南通者也。
réng chū dòng, dōng wàng yǒu yī cūn zài cóng lín zhōng, shí xià wǔ kě shén, wàng zhī dōng qū, gòng yī lǐ, dé sòng jiā zhuāng yān. cūn jū yī cù, dāng nán běi liǎng shān wù jiān, ér xī zé liè shén dòng shān wèi píng qí hòu, dōng zé niú jiǎo dòng shān wèi píng qí qián, qí qián jiē zhū shuǐ chéng táng, yǒu xiǎo shí liáng héng qí shàng. qiú jiāng cūn yù, dé liáng shuǐ yī piáo gòng chuài zhī. suí jiàn qí jí zhě dōng zì xiǎo shí yá biān lái, qū ér shì zhī, zé shí yá yì dāng liǎng shān zhī zhōng, qí xī zhū quán yī fāng, zì xī yá chū, gài jí niú jiǎo dòng xī lái zhī liú yě. qí quán qīng lěng, kě shù kě yàn, gān qìn chén wèi. yòu dōng yī lǐ, jí píng fēng zhōng lì niú yòng dòng zhī shān. cóng qí nán lù dōng qū, yòu yī lǐ, guò běi xiá mén, běi tiào xī xiá zhī bàn, yǒu dòng yá rán, qí wèi qīng xiù wú yí. ér mù sè yǐ shàng, jié jué qū chéng, yòu yī lǐ, rù xī qīng mén. huí gù jìng wén gù pū, jù jiǔ bù zhì, réng chèn zhuī gǎn zhì mén, shǐ zhī èr rén wèi hūn zhě suǒ píng. zì wén héng yǒng yǒu jǐng, jí yì shěng chéng zhǐ kāi sì mén, ér yú jù bì sāi. jū rén yǐ jí shuǐ bù biàn, kǔ qiú dāng dào, zhǐ róng qiáo jí, ér xíng lǐ jù píng zhī sì mén. nǎi yǔ jù chū, xún chéng ér běi. bàn lǐ, guò chéng wài xī xuán zhī dòng, qí xià yǒu jí kě pān ér dēng, rì mù bù jí. suì dōng zhuǎn, yòu bàn lǐ rù běi mén yān, yǐ hūn hēi yǐ. yòu èr lǐ, dǐ táng yù.
仍出洞，東望有一村在叢林中，時下午渴甚，望之東趨，共一里，得宋家莊焉。村居一簇，當南北兩山塢間，而西則列神洞山為屏其後，東則牛角洞山為屏其前，其前皆瀦水成塘，有小石樑橫其上。求漿村嫗，得涼水一瓢共啜之。隨見其汲者東自小石崖邊來，趨而視之，則石崖亦當兩山之中，其西瀦泉一方，自西崖出，蓋即牛角洞西來之流也。其泉清冷，可漱可咽，甘沁塵胃。又東一里，即屏風中立牛用洞之山。從其南麓東趨，又一里，過北峽門，北眺西峽之半，有洞岈然，其為清秀無疑。而暮色已上，竭蹶趨城，又一里，入西清門。回顧靜聞、顧仆，俱久不至，仍趁追趕至門，始知二人為閽者所屏。自聞衡、永有警，即議省城止開四門，而余俱閉塞。居人以汲水不便，苦求當道，止容樵汲，而行李俱屏之四門。乃與俱出，循城而北。半里，過城外西懸之洞，其下有級可攀而登，日暮不及。遂東轉，又半里入北門焉，已昏黑矣。又二里，抵唐寓。
chū liù rì chén qǐ, dà yǔ rú zhù. chén cān hòu, jí mào yǔ fù nán mén, xíng jiē qú rú shè xī jiàn. dǐ tà zhī jiā, zé zuó rì suǒ qī réng wèi wǎng tà, yǐ mò shěn mò zhī fān chéng zhī wú zài cù tóng wǎng, yòu yǐ yǔ shī shí rùn, bù néng zhe zhǐ wèi jiě. kuī qí yì, bù guò qiān yán xū suǒ ěr. jí zhēng sè fā shēng, shǐ zài qī míng rì wǎng qǔ, yú nǎi fǎn yù. shì rì yǔ zhèn lián mián, xià wǔ shǎo zhǐ, dài d i děng dào mù ér qīng dào bù jué, suì chè yè yún.
初六日 晨起，大雨如注。晨餐後，急冒雨赴南門，行街衢如涉溪澗。抵拓之家，則昨日所期仍未往拓，以墨瀋墨汁翻澄支吾；再促同往，又以雨濕石潤，不能着紙為解。窺其意，不過遷延需索耳。及征色發聲，始再期明日往取，余乃返寓。是日雨陣連綿，下午少止，迨dài等到暮而傾倒不絕，遂徹夜雲。
chū qī rì yè yǔ dá dàn, shì jiān shuǐ yǒng rú jué dī, lìng rén lín qú ér tàn hé wú zhōu yě. lìng jìng wén gù pū shè shuǐ ér qù suǒ bēi tuò gōng jiā. yú tíng jī yù zhōng, lǎn xī shì ěr bǎi yuè fēng tǔ jì. bó mù, gù pū jìng wén fǎn mìng. wèn: hé yǐ chí chí? yuē: hòu tóng wǎng tà. wèn: bēi hé zài? yuē: réng zhǐ suǒ qián. cǐ zhōng rén zhī jiǎo ér tān, yī zhì yú cǐ! fù zhī yī xiào ér yǐ. shì rì yǐ pū qù, bù jí wǔ cān, dài qí guī zhí biāo shāo huǒ zuò fàn, yǐ bìng zuò wǎn gōng yǐ.
初七日 夜雨達旦，市間水涌如決堤，令人臨衢而嘆河無舟也。令靜聞、顧仆涉水而去索碑拓工家。余停屐寓中，覽《西事珥》、《百粵風土記》。薄暮，顧仆、靜聞返命。問：「何以遲遲？」曰：「候同往拓。」問：「碑何在？」曰：「仍指索錢。」此中人之狡而貪，一至於此！付之一笑而已。是日以仆去，不及午餐，迨其歸執爂燒火做飯，已並作晚供矣。
chū bā rì yè yǔ réng dá dàn, bù jí chén cān, lìng jìng wén gù pū zài yǐ qián suǒ bēi. yú dú zuò yù zhōng, yǔ fēi fēi bù zhǐ. shàng wǔ, jìng wén jí pū yǐ bēi zhì, tà fǎ shén làn è, rán wú rú zhī hé yě. shǐ jiù chuī, chén yǔ wǔ bù fù bìng cān. xià wǔ zhěng shù xíng lǐ, wèi míng rì zǎo xíng jì, ér jìng wén gù pū jù bìng.
初八日 夜雨仍達旦，不及晨餐，令靜聞、顧仆再以錢索碑。余獨坐寓中，雨霏霏不止。上午，靜聞及仆以碑至，拓法甚濫惡，然無如之何也。始就炊，晨與午不復並餐。下午整束行李，為明日早行計，而靜聞、顧仆俱病。
chū jiǔ rì chén qǐ, tiān sè àn shuǎng, ér èr bìng jù jiāng wò bù xíng, yú wú rú zhī hé, shǐ gōng cāo biāo jù, shì quǎn ròu, jí féi bái, cóng lái suǒ wú zhě. yǐ yǐn dàn zì qiǎn ér yǐ. guì lín lì zhī jí xiǎo ér hé dà, jǐn yǔ lóng yǎn tóng xíng, ér hé dà guò zhī, wǔ yuè jiān shú, liù yuè jí wú zhī, yú zì yáng shuò huí shěng yǐ wú yǐ. ké sè chún lǜ ér ròu shén báo, rán yī zhǒng gān xiāng zhī qì jìng bù jiǎn fēng tíng fēng wèi, lóng yǎn zé jué shǎo yǐ. liù yuè jiān yòu yǒu suǒ wèi huáng pí zhě, dà yì yǔ lóng yǎn děng, nǎi jīn gān zhī shǔ, wèi gān suān zhī, qí xìng rè, bù kān duō shí. bù shí rán fǒu?
初九日 晨起，天色暗爽，而二病俱僵臥不行，余無如之何，始躬操爂具，市犬肉，極肥白，從來所無者。以飲啖自遣而已。桂林荔枝極小而核大，僅與龍眼同形，而核大過之，五月間熟，六月即無之，余自陽朔回省已無矣。殼色純綠而肉甚薄，然一種甘香之氣竟不減楓亭風味，龍眼則絕少矣。六月間又有所謂「黃皮」者，大亦與龍眼等，乃金柑之屬，味甘酸之，其性熱，不堪多食。不識然否？
