qǐ zhāo yáng dà yuān xiàn zhēng yuè, jǐn róu zhào shè tí gé sān yuè, fán sān nián yǒu qí.
起昭陽大淵獻正月,盡柔兆攝提格三月,凡三年有奇。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì tiān shèng yuán nián liáo tài píng sān nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝天聖元年(遼太平三年)
chūn, zhēng yuè, bǐng yín shuò, zhào gǎi yuán. dì dú zhào, hào qì zhě jiǔ zhī, wèi zuǒ yòu yuē: zhèn bù rěn jù gèng xiān dì zhī hào yě.
春,正月,丙寅朔,詔改元。帝讀詔,號泣者久之,謂左右曰:「朕不忍遽更先帝之號也。」
liáo zhǔ rú nà shuǐ.
遼主如納水。
yǐ yē lǜ cáng yǐn wèi píng zhāng shì.
以耶律藏引為平章事。
gēng wǔ, liáo chū shǐ lái hè zhǎng níng jié.
庚午,遼初使來賀長寧節。
zì jiàn lóng yǐ lái, wú shǔ jiāng nán jīng hú nán yuè jiē hào fù qiáng, xiāng jì jiàng fù, tài zǔ tài zōng yīn qí xù cáng, shǒu yǐ gōng jiǎn jiǎn yì, fāng shì shí, tiān xià shēng chǐ shàng guǎ, ér yǎng bīng wèi shén fān, rèn guān wèi shén rǒng, fó lǎo zhī tú wèi shén chì, bǎi xìng yì gè ān qí shēng, bù wèi qiǎo wěi fàng chǐ, gù shàng xià gěi zú, fǔ kù xiàn yì. chéng píng jì jiǔ, hù kǒu suì zēng, bīng jí yì guǎng, lì yuán yì zhòng, fó lǎo sài wài, hào dù zhōng guó, xiàn guān zhī fèi, shù bèi xī rì, bǎi xìng yì shāo zòng chǐ, ér shàng xià shǐ kùn yú cái yǐ. quán sān sī shǐ lǐ zī cháng yán: tiān xià fù diào yǒu cháng, jīn xī běi qǐn bīng èr shí nián, ér biān kuì rú gù, tā yòng jìn guǎng, shù bīng suī wèi kě jiǎn, qí mò zuò fú fèi fēi běn wù zhě, yí yī qiè cái sǔn, yǐ kuān liǎn hòu xià. yán tiě pàn guān shè rén yú xiàn qīng yì yán: tiān xià gǔ bó rì yì hào, wù jià rì yì gāo, rén jiē wèi dào miáo wèi lì ér hé dí, sāng yè wèi tǔ ér hé mǎi, zì jīng hú jiāng huái jiān, mín chóu wú liáo. zhuǎn yùn shǐ wù kè bō yǐ zēng qí shù, suì yì yī suì, yòu fēi shí diào lǜ yíng zào, yī qiè fèi yòng, jiē chū yú mín, shì yǐ wù jià yì gāo, mín lì jī kùn yě. zì tiān xǐ yǐ lái, rì chǐ yī rì, yòu shén yú qián. zhī bù yíng zhě lòu zài xià, mù bù mào zhě dù zài nèi, bì xià yí yǔ gōng qīng dà chén zhāo xī tú yì ér jiù zhèng zhī. dì nà qí yán. guǐ wèi, mìng yù shǐ zhōng chéng liú yún tí jǔ zhū sī kù wù xuē yí kuò yǔ sān sī tóng yì cái jiǎn rǒng fèi.
自建隆以來,吳、蜀、江南、荊湖、南粵、皆號富強,相繼降附,太祖、太宗因其蓄藏,守以恭儉簡易,方是時,天下生齒尚寡,而養兵未甚蕃,任官未甚冗,佛、老之徒未甚熾,百姓亦各安其生,不為巧偽放侈,故上下給足,府庫羨溢。承平既久,戶口歲增,兵籍益廣,吏員亦眾,佛、老、塞外,耗蠹中國,縣官之費,數倍昔日,百姓亦稍縱侈,而上下始困於財矣。權三司使李諮嘗言:「天下賦調有常,今西北寢兵二十年,而邊餽如故,它用浸廣,戍兵雖未可減,其末作浮費非本務者,宜一切裁損,以寬斂厚下。」鹽鐵判官歙人俞獻卿亦言:「天下谷帛日益耗,物價日益高,人皆謂稻苗未立而和糴,桑葉未吐而和買,自荊湖、江、淮間,民愁無聊。轉運使務刻剝以增其數,歲益一歲,又非時調率、營造,一切費用,皆出於民,是以物價益高,民力積困也。自天禧以來,日侈一日,又甚於前。卮不盈者漏在下,木不茂者蠹在內,陛下宜與公卿大臣朝夕圖議而救正之。」帝納其言。癸未,命御史中丞劉筠、提舉諸司庫務薛貽廓與三司同議裁減冗費。
zhào zhōng shū shū mì yuàn tóng yì sāi huá zhōu jué hé.
詔中書、樞密院同議塞滑州決河。
xiān shì chá zhì, wéi chuān xiá guǎng nán tīng mín zì mǎi mài, jìn qí chū jìng, yú xī què, fàn zhě yǒu xíng. zài huái nán zé qí huáng lú shū shòu guāng liù zhōu, guān zì wèi chǎng, zhì shǐ zǒng zhī, wèi zhī shān chǎng zhě shí sān, liù zhōu cǎi chá zhī mín jiē lì yān, wèi zhī yuán hù. suì kè zuò chá, shū qí zū, yú zé guān xī shì zhī. qí shòu yú guān zhě, jiē xiān shòu qián ér hòu rù chá, wèi zhī běn qián. yòu, bǎi xìng suì shū shuì yuàn zhé chá zhě, wèi zhī zhé shuì chá. zǒng wèi suì kè bā bǎi liù shí wǔ wàn yú jīn, qí chū yù jiē jiù běn chǎng. zài jiāng nán zé xuān shè jiāng chí ráo xìn hóng fǔ yún yuán shí zhōu, guǎng dé xìng guó lín jiāng jiàn chāng nán kāng wǔ jūn, liǎng zhè zé háng sū míng yuè wù chù wēn tái hú cháng qú mù shí èr zhōu, jīng hú zé jiāng líng fǔ, tán dǐng lǐ è yuè guī xiá qī zhōu, jīng mén jūn, fú jiàn zé jiàn jiàn èr zhōu, suì rú shān chǎng shū zū zhé shuì, yú zé guān xī shì ér liǎn zhī. zǒng wèi suì kè, jiāng nán qiān èr shí qī wàn yú jīn, liǎng zhè bǎi èr shí qī wàn jiǔ qiān yú jīn, jīng hú èr bǎi sì shí qī wàn yú jīn, fú jiàn sān shí jiǔ wàn sān qiān yú jīn, jiē zhuǎn shū yào huì zhī dì, yuē jiāng líng fǔ, yuē zhēn zhōu, yuē hǎi zhōu, yuē hàn yáng jūn, yuē wú wèi jūn, yuē qí zhōu zhī qí kǒu, wèi liù què huò wù. fán mín yù chá zhě, jiē shòu yú guān, qí yǐ gěi rì yòng zhě, wèi zhī shí chá, chū jìng zé gěi quàn. shāng jiǎ zhī yù mào yì zhě, rù qián ruò jīn bó jīng shī què huò wù, yǐ shè liù wù shí sān chǎng chá, gěi quàn, suí suǒ shè yǔ zhī, wèi zhī jiāo yǐn. yuàn jiù dōng nán rù qián ruò jīn huáng zhě, tīng jì zhí yǔ chá rú jīng shī. fán chá rù guān yǐ qīng gū, qí chū yǐ chóng gū, xiàn guān zhī lì shén bó, ér shāng jiǎ shū yú xī běi yǐ jí sàn yú sài wài, qí lì yòu tè hòu yān. xiàn guān yù chá, suì kè mín qián, suī yíng suō bù cháng, jǐng dé zhōng zhì sān bǎi liù shí yú wàn, cǐ qí zuì hòu zhě yě.
先是茶制,惟川、峽、廣南聽民自買賣,禁其出境,餘悉榷,犯者有刑。在淮南則蘄、黃、廬、舒、壽、光六州,官自為場,置使總之,謂之山場者十三,六州採茶之民皆隸焉,謂之園戶。歲課作茶,輸其租,餘則官悉市之。其售於官者,皆先受錢而後入茶,謂之本錢。又,百姓歲輸稅願折茶者,謂之折稅茶。總為歲課八百六十五萬餘斤,其出鬻皆就本場。在江南則宣、歙、江、池、饒、信、洪、撫、筠、袁十州,廣德、興國、臨江、建昌、南康、五軍,兩浙則杭、蘇、明、越、婺、處、溫、台、湖、常、衢、睦十二州,荊湖則江陵府,潭、鼎、澧、鄂、岳、歸、峽七州,荊門軍,福建則建、劍二州,歲如山場輸租折稅,餘則官悉市而斂之。總為歲課,江南千二十七萬餘斤,兩浙百二十七萬九千餘斤,荊湖二百四十七萬餘斤,福建三十九萬三千餘斤,皆轉輸要會之地,曰江陵府,曰真州,曰海州,曰漢陽軍,曰無為軍,曰蘄州之蘄口,為六榷貨務。凡民欲茶者,皆售於官,其以給日用者,謂之食茶,出境則給券。商賈之欲貿易者,入錢若金帛京師榷貨務,以射六務、十三場茶,給券,隨所射與之,謂之交引。願就東南入錢若金皇者,聽計直予茶如京師。凡茶入官以輕估,其出以重估,縣官之利甚博,而商賈輸於西北以及散於塞外,其利又特厚焉。縣官鬻茶,歲課緡錢,雖贏縮不常,景德中至三百六十餘萬,此其最厚者也。
rán zì xī běi sù bīng jì duō, kuì xiǎng bù zú, yīn mù shāng rén rù zhōng chú sù, dù dì lǐ yuǎn jìn, zēng qí xū gū, gěi quàn, yǐ chá cháng zhī. hòu yòu yì yǐ dōng nán mín qián xiāng yào xiàng chǐ, wèi zhī sān shuō. ér sāi xià jí yú bīng shí, yù guǎng chǔ zhì, bù shòu xū gū, rù zhōng zhě, yǐ xū qián dé shí lì, rén jìng qū yān. jí nán běi hé hǎo bà bīng, biān chǔ shāo huǎn, wù jià chà jiǎn, ér jiāo yǐn xū qián wèi gǎi, zé qí fǎ jì bì, xū gū rì yì gāo, chá rì yì jiàn, rù shí qián jīn bó rì yì guǎ, ér rù zhōng zhě fēi jǐn háng shāng, duō qí tǔ rén, jì bù zhī chá lì hòu bó, qiě jí yú shòu qián, dé quàn zé zhuǎn yù yú chá shāng huò jīng shī zuò jiǎ hào jiāo yǐn pù zhě, huò lì wú jǐ. chá shāng jí jiāo yǐn pù, huò yǐ quàn qǔ chá, huò shōu chù mào yì yǐ shè hòu lì, yóu shì xū gū zhī lì jiē rù háo shāng jù jiǎ, quàn zhī zhì jī, suī èr sān nián chá bù zú yǐ cháng, ér rù zhōng zhě yǐ lì báo bù qū, biān bèi rì cù, chá fǎ dà huài. jǐng dé zhōng, dīng wèi wèi sān sī shǐ, cháng jì qí dé shī, yǐ wèi biān dí cái jí wǔ shí wàn, ér dōng nán sān bǎi liù shí yú wàn chá yǐn jǐn guī shāng jiǎ, dāng shí yǐ wèi zhì lùn. jué hòu suī lǚ biàn yǐ jiù zhī, rán bù néng wú bì. dīng hài, zhào zhì jì zhì sī, yǐ shū mì fù shǐ zhāng shì xùn cān zhī zhèng shì lǚ yí jiǎn lǔ zōng dào zǒng zhī.
然自西北宿兵既多,餽餉不足,因募商人入中芻粟,度地里遠近,增其虛估,給券,以茶償之。後又益以東南緡錢、香藥、象齒,謂之三說。而塞下急於兵食,欲廣儲偫,不受虛估,入中者,以虛錢得實利,人競趨焉。及南北和好罷兵,邊儲稍緩,物價差減,而交引虛錢未改,則其法既弊,虛估日益高,茶日益賤,入實錢金帛日益寡,而入中者非盡行商,多其土人,既不知茶利厚薄,且急於售錢,得券則轉鬻於茶商或京師坐賈號交引鋪者,獲利無幾。茶商及交引鋪,或以券取茶,或收畜貿易以射厚利,由是虛估之利皆入豪商巨賈,券之滯積,雖二三年茶不足以償,而入中者以利薄不趨,邊備日蹙,茶法大壞。景德中,丁謂為三司使,嘗計其得失,以為邊糴才及五十萬,而東南三百六十餘萬茶引盡歸商賈,當時以為至論。厥後雖屢變以救之,然不能無弊。丁亥,詔置計置司,以樞密副使張士遜、參知政事呂夷簡、魯宗道總之。
gēng yín, jì zhì sī kǎo chá fǎ lì hài, zòu yán: shí sān chǎng chá, suì kè mín qián wǔ shí wàn. tiān xǐ wǔ nián, cái jí mín qián èr shí sān wàn. měi quàn zhí qián shí wàn, yù zhī, shòu qián wǔ wàn wǔ qiān, zǒng wèi mín qián shí shí sān wàn, chú jiǔ wàn yú mín wèi běn qián, suì cái dé xī qián sān wàn yú mín, ér guān lì lǐn gěi bù yǔ yān. shì zé xū shù suī duō, shí lì shū guǎ. yīn qǐng bà sān shuō, xíng tiē shè zhī fǎ. qí fǎ, yǐ shí sān chǎng chá mǎi mài běn xī, bìng jì qí shù, bà guān gěi běn qián, shǐ shāng rén yǔ yuán hù zì xiāng jiāo yì, yī qiè dìng wèi zhōng gū, ér guān shōu qí xī. rú yù shū zhōu luó yuán chǎng chá, jīn shòu qián wǔ shí yǒu liù, qí běn èr shí yǒu wǔ, guān bù fù gěi, dàn shǐ shāng rén shū xī qián sān shí yǒu yī ér yǐ. rán bì niǎn chá rù guān, suí shāng rén suǒ zhǐ ér yǔ zhī, gěi quàn wèi yàn, yǐ fáng sī shòu, gù yǒu tiē shè zhī míng. ruò suì kè tiē shè bù jǐn, zé guān shì zhī rú jiù. yuán hù guò qī ér shū bù zú zhě, jì suǒ fù shù, rú shāng rén rù xī. jiù shū chá bǎi jīn, yì yǐ èr shí jīn zhì sān shí wǔ jīn, wèi zhī hào chá, yì jiē bà zhī. qí rù qián yǐ shè liù wù chá zhě, rú jiù zhì. dà shuài shǐ chá yǔ biān dí gè yǐ shí qián chū nà, bù dé xiāng wèi qīng zhòng, yǐ jué xū gū zhī bì, cóng zhī.
庚寅,計置司考茶法利害,奏言:「十三場茶,歲課緡錢五十萬。天禧五年,才及緡錢二十三萬。每券直錢十萬,鬻之,售錢五萬五千,總為緡錢實十三萬,除九萬餘緡為本錢,歲才得息錢三萬餘緡,而官吏廩給不與焉。是則虛數雖多,實利殊寡。」因請罷三說,行貼射之法。其法,以十三場茶買賣本息,並計其數,罷官給本錢,使商人與園戶自相交易,一切定為中估,而官收其息。如鬻舒州羅源場茶,斤售錢五十有六,其本二十有五,官不復給,但使商人輸息錢三十有一而已。然必輦茶入官,隨商人所指而與之,給券為驗,以防私售,故有貼射之名。若歲課貼射不盡,則官市之如舊。園戶過期而輸不足者,計所負數,如商人入息。舊輸茶百斤,益以二十斤至三十五斤,謂之耗茶,亦皆罷之。其入錢以射六務茶者,如舊制。大率使茶與邊糴各以實錢出納,不得相為輕重,以絕虛估之弊,從之。
gēng zǐ, fā zú zēng zhú jīng chéng.
庚子,發卒增築京城。
èr yuè, bǐng shēn, zhù tiān shèng yuán bǎo qián.
二月,丙申,鑄「天聖元寶」錢。
chū, xiáng fú tiān shū jì jiàng, jiàn tiān qìng tiān qí tiān kuàng xiān tiān jiàng shèng jié, jí zhēn zōng dàn jié, běn mìng sān yuán, yòng dào jiā fǎ, nèi wài wèi zhāi jiào, jīng chéng zhī nèi wài, yī xī shù chù. dì jí wèi, bìng tài hòu dàn jié yì rú zhī, mí fèi shén zhòng. zhì shì huò yǐ wèi yán, ér zǎi xiàng féng zhěng, yīn zòu hǎi nèi jiǔ ān, yòng dù yí yǒu jié, dì jí tài hòu yuē: cǐ xiān dì yì yě. jí zhào lǐ yí yuàn cái dìng. lǐ yí yuàn qǐng dì jí tài hòu dàn jié běn mìng yí rú jiù, tā jié mìng bā gōng guān dié jiào. jiù yī suì jiào sì shí jiǔ, qǐng sǔn wèi èr shí dà jiào èr qiān sì bǎi fēn, qǐng sǔn wèi wǔ bǎi, zhāi guān dì gěi tāng míng. zhào zēng jiào fēn wèi qiān èr bǎi, yú xī kě.
初,祥符天書既降,建天慶、天祺、天貺、先天降聖節,及真宗誕節,本命三元,用道家法,內外為齋醮,京城之內外,一夕數處。帝即位,並太后誕節亦如之,糜費甚眾。至是或以為言,而宰相馮拯,因奏海內久安,用度宜有節,帝及太后曰:「此先帝意也。」即詔禮儀院裁定。禮儀院請帝及太后誕節、本命宜如舊,它節命八宮觀迭醮。舊一歲醮四十九,請損為二十;大醮二千四百分,請損為五百,齋官第給湯茗。詔增醮分為千二百,餘悉可。
liáo yǐ dīng zhèn wèi wǔ xìn jūn jié dù shǐ, jìn fēng lán líng jùn wáng.
遼以丁振為武信軍節度使,進封蘭陵郡王。
liáo xiāo bā yǎ ěr zhī bài yú gāo lì yě, liáo zhǔ shǐ rén zé zhī yuē: rǔ qīng dí shēn rù, yǐ zhì bài jī, hé miàn mù lái jiàn hū! zhèn dāng pí miàn rán hòu lù zhī. jí guī, zhǐ zuò miǎn guān. zhì shì niàn qí nán fá zhī gōng, fù yǐ wèi xī nán miàn dōu zhāo tǎo, jìn fēng bīn wáng.
遼蕭巴雅爾之敗於高麗也,遼主使人責之曰:「汝輕敵深入,以至敗績,何面目來見乎!朕當皮面然後戮之。」及歸,止坐免官。至是念其南伐之功,復以為西南面都招討,進封豳王。
sān yuè, jǐ sì, lǐ yí yuàn yòu qǐng bà tiān qìng děng wǔ jié tiān xià cì yàn. zhào xīn dìng shè jiào zhōu fǔ, cì yàn rú jiù, yú xī bà.
三月,己巳,禮儀院又請罷天慶等五節天下賜宴。詔新定設醮州府,賜宴如舊,餘悉罷。
jiǎn yù qīng zhāo yīng gōng jǐng líng gōng huì líng guān xiáng yuán guān qīng wèi zú yǐ fēn pèi zhū jūn, qí gōng yì sòng bā zuò sī gǔn zhōu jǐng líng gōng tài jí guān qīng wèi zhǔn cǐ.
減玉清昭應宮、景靈宮、會靈觀、祥源觀清衛卒以分配諸軍,其工役送八作司;袞州景靈宮、太極觀清衛准此。
xīn mǎo, shǐ xíng huái nán shí sān shān chǎng tiē shè chá fǎ.
辛卯,始行淮南十三山場貼射茶法。
sī tiān jiān shàng xīn lì, cì míng chóng tiān, bǎo zhāng zhèng zhāng kuí líng tái láng chǔ yǎn děng suǒ zào yě.
司天監上新曆,賜名《崇天》,保章正張奎、靈台郎楚衍等所造也。
xià, sì yuè, jǐ hài, yǐ lì bù láng zhōng lóng tú gé dài zhì xuē kuí quán zhī kāi fēng fǔ. kuí wèi zhèng yán mǐn, jī duàn wú suǒ dài, rén wèi dàn zhī, mù wèi xuē chū yóu. qí yǔ shàng dá, dì yīn wèn kuí, xiè yuē: chén zhī jī jiān, ān bì cǐ! dì yì jiā zhòng yān.
夏,四月,己亥,以吏部郎中、龍圖閣待制薛奎權知開封府。奎為政嚴敏,擊斷無所貸,人畏憚之,目為「薛出油」。其語上達,帝因問奎,謝曰:「臣知擊奸,安避此!」帝益加重焉。
xīn chǒu, zhōng shū yán: zhū dào zhuǎn yùn shǐ fù, hé běi hé dōng shǎn xī bù shǔ qián xiá dōu jiān bìng fèng shǐ qì dān chén liáo cí jiàn, qǐng bìng xǔ shàng diàn zòu shì. cóng zhī.
辛丑,中書言:「諸道轉運使、副,河北、河東、陝西部署、鈐轄、都監並奉使契丹臣寮辭見,請並許上殿奏事。」從之。
chū, dàn lìng liǎng fǔ dà chén fù zòu, tài cháng chéng xiáng fú dīng dù yán: chén xià chū wài, bì yǒu suǒ chén, jīn yī qiè lìng fù zòu, fēi suǒ yǐ fáng yōng bì yě. gù zhōng shū wèi yán, zú dé qǐng. dì chū jí wèi, dù shàng shū lùn liù shì, yòu cháng xiàn wáng fèng lùn yú huáng tài hòu, yǐ jiè wài qī yún.
初,但令兩府大臣附奏,太常丞祥符丁度言:「臣下出外,必有所陳,今一切令附奏,非所以防壅蔽也。」故中書為言,卒得請。帝初即位,度上書論六事,又嘗獻《王鳳論》於皇太后,以戒外戚雲。
bà lǐ yí yuàn, cóng shū mì fù shǐ zhāng shì xùn děng qǐng yě. tài cháng lǐ yuàn, diǎn lǐ suǒ chū, dà zhōng xiáng fú zhōng, yòu zēng zhì lǐ yí yuàn, yǐ fǔ chén lǐng qí shì, yú shì shǐ bà.
罷禮儀院,從樞密副使張士遜等請也。太常禮院,典禮所出,大中祥符中,又增置禮儀院,以輔臣領其事,於是始罷。
dīng sì, zhào: hàn lín xué shì zhì sān sī fù shǐ zhī zá yù shǐ, gè jǔ kān chōng jiàn guān yù shǐ zhě, yǐ míng wén. xiān shì shàng fēng zhě qǐng fù zhì jiàn guān yù shǐ sān wǔ yuán, gài sòng chū zuǒ yòu jiàn yì dài fū sī jiàn zhèng yán duō bù zhuān yán zé, ér yù shǐ huò lǐng tā jú, tiān xǐ chū, zhào liǎng shěng zhì jiàn guān, yù shǐ tái zhì shì yù shǐ yǐ xià gè liù yuán, bù jiān zhí wù, měi yuè xū yī yuán zòu shì qí hòu yuán quē bù bǔ, gù yán zhě jí zhī.
丁巳,詔:「翰林學士至三司副使、知雜御史,各舉堪充諫官、御史者,以名聞。」先是上封者請復置諫官、御史三五員,蓋宋初左右諫議大夫、司諫、正言多不專言責,而御史或領它局,天禧初,詔兩省置諫官,御史台置侍御史以下各六員,不兼職務,每月須一員奏事;其後員缺不補,故言者及之。
qīn zhōu shēn zài shān gǔ jiān, rén kǔ zhàng dú, tuī guān jiàn ān xú de qǐng xǐ zhōu bīn shuǐ. zhuǎn yùn shǐ yǐ wén, qiě liú de zài rèn bàn yì xīn yǒu, zhào cóng qí qǐng. de duǎn yī chí tǐng, yǔ yì fū tóng láo kǔ, zhú chéng guō, lì lóu lǔ, huà dì jū jūn mín, zhì fǔ shě cāng kù gōu qú chán sì, mín jiē biàn zhī.
欽州深在山谷間,人苦瘴毒,推官建安徐的請徙州瀕水。轉運使以聞,且留的再任辦役;辛酉,詔從其請。的短衣持梃,與役夫同勞苦,築城郭,立樓櫓,畫地居軍民,治府舍、倉庫、溝渠、廛肆,民皆便之。
wǔ yuè, jiǎ zǐ, xíng shǎn xī hé běi rù zhōng chú liáng jiàn qián fǎ.
五月,甲子,行陝西、河北入中芻糧見錢法。
gēng yín, yì huáng tài hòu yí wèi, zhì tóng chéng yú.
庚寅,議皇太后儀衛,制同乘輿。
shì yuè, liáo zhǔ qīng shǔ miǎn shān wèi jǐ, cì miǎn shān míng yuē yǒng ān.
是月,遼主清暑緬山;未幾,賜緬山名曰永安。
liù yuè, wù shēn, hé nán fǔ yán yǒng dìng líng zhàn mín tián shí bā qǐng, fán gū qián qī shí wàn. dì yuē: yíng fèng xiān dì líng qǐn ér cháng mín tián zhí, kě jū yǐ cháng zhì xié? tè gěi bǎi wàn.
六月,戊申,河南府言永定陵占民田十八頃,凡估錢七十萬。帝曰:「營奉先帝陵寢而償民田直,可拘以常制邪?」特給百萬。
yǐ mǎo, jìn huǐ qián zhù zhōng.
乙卯,禁毀錢鑄鐘。
qiū, qī yuè, wù yín, liáo yǐ nán fǔ zǎi xiàng yē lǜ hā gá wèi shàng jīng liú shǒu, fēng qī shuǐ jùn wáng.
秋,七月,戊寅,遼以南府宰相耶律哈噶為上京留守,封漆水郡王。
rén wǔ, juān tiān xià bū qiàn, yǐ jí wèi shè ēn yě. zì shì yīn shè chú qiàn fù, suì wèi lì.
壬午,蠲天下逋欠,以即位赦恩也。自是因赦除欠負,遂為例。
bǐng xū, liáo yǐ huáng hòu shēng chén wèi shùn tiān jié.
丙戌,遼以皇后生辰為順天節。
chū, hòu jiàn ài yú ruì zhì tài hòu, tài hòu mò hòu, liáo zhǔ ēn lǐ yǒu jiā, wèi zhì gōng wéi sī, bǔ guān shǔ, dé chū jiào lìng. yuán fēi dù zhī mí shén. xiān shì liáo zhǔ nán fá, lüè shēn zhōu xiǎo ér zhào ān rén, fú wèi yān, jiàn wèi nèi shì shěng yā bān, yuán fēi mì lìng cì hòu duǎn zhǎng, hòu gōng zhōng dòng jìng, yuán fēi wú fú zhī zhě. jiǔ zhī, wú suǒ de. hòu shàn pí pá, nǎi wū hòu yǔ pí pá gōng yàn wén pō lǐ wén fú sī, liáo zhǔ bù zhī xìn. yòu wèi guó shū tóu liáo zhǔ zhàng zhōng, liáo zhǔ dé zhī, yuē: cǐ bì yuán fēi suǒ zuò yě. mìng fén zhī. ān rén jiàn chán jiān bù xíng, ér hòu quán fāng shèng, jù huò, móu wáng guī sòng. shì xiè, hòu yù zhū zhī, yuán fēi yíng jiù yú liáo zhǔ yuē: ān rén fù mǔ xiōng dì jù zài nán cháo, měi yī niàn jí, shén hún yǔn yuè. jīn wèi sī qīn ér wáng, yì xiào zǐ yòng xīn, shí kě lián mǐn. liáo zhǔ shè zhī.
初,後見愛於睿智太后,太后歿後,遼主恩禮有加,為置宮闈司,補官屬,得出教令。元妃妒之彌甚。先是遼主南伐,掠深州小兒趙安仁,俘為閹,漸為內侍省押班,元妃密令伺後短長,後宮中動靜,元妃無弗知者。久之,無所得。後善琵琶,乃誣後與琵琶工燕文頗、李文福私,遼主不之信。又為國書投遼主帳中,遼主得之,曰:「此必元妃所作也。」命焚之。安仁見讒間不行,而後權方盛,懼禍,謀亡歸宋。事泄,後欲誅之,元妃營救於遼主曰:「安仁父母兄弟俱在南朝,每一念及,神魂隕越。今為思親而亡,亦孝子用心,實可憐憫。」遼主赦之。
bā yuè, yǐ sì, yǐ tài cháng bó shì jiàn ān cáo xiū gǔ wèi jiān chá yù shǐ, kǒng yán lǔ liú suí bìng wèi zuǒ zhèng yán. yán lǔ cháng wèi níng zhōu jūn shì tuī guān, shù yǔ zhōu jiāng zhēng shì. yǒu shé chū tiān qìng guān zhēn wǔ diàn zhōng, zhōu jiāng lǜ guān shǔ wǎng diàn bài zhī, yù shàng qí shì. yán lǔ jìng qián yǐ hù jī shé, suì qí shǒu, guān zhě dà jīng, yǐ ér mò bù tàn fú. qiān dà lǐ sì chéng, zhī xiān yuán xiàn, zhǔ kǒng shì cí shì. kǒng shì gù duō fàng zòng zhě, yán lǔ yī shéng yǐ fǎ. shàng yán miào zhì bēi lòu, qǐng jiā chóng shì, cóng zhī. yán lǔ hòu gēng míng dào fǔ.
八月,乙巳,以太常博士建安曹修古為監察御史,孔延魯、劉隨並為左正言。延魯常為寧州軍事推官,數與州將爭事。有蛇出天慶觀真武殿中,州將率官屬往奠拜之,欲上其事。延魯徑前以笏擊蛇,碎其首,觀者大驚,已而莫不嘆服。遷大理寺丞,知仙源縣,主孔氏祠事。孔氏故多放縱者,延魯一繩以法。上言廟制卑陋,請加崇飾,從之。延魯後更名道輔。
jiǎ yín, yǒu zhī shēng tiān ān diàn zhù, zhào fǔ chén guān zhī, tuì, fèng biǎo chēng hè. yǐ mǎo, zhào qún chén jiù guān, jiān chá yù shǐ kāi fēng jū yán yǒng yán: bì xià xīn jí wèi, hé jué wèi sāi, lín yǔ hài jià, yí sī suǒ yǐ yīng zāi biàn. chén yuàn bì xià yǐ yuán jìn zhōng liáng tuì chì xié nìng wèi guó bǎo, yǐ xùn quàn bīng nóng fēng jī cāng lǐn wèi tiān ruì, cǎo mù zhī guài, hé zú shàng zāi!
甲寅,有芝生天安殿柱,召輔臣觀之,退,奉表稱賀。乙卯,詔群臣就觀,監察御史開封鞠訁永言:「陛下新即位,河決未塞,霖雨害稼,宜思所以應災變。臣願陛下以援進忠良、退斥邪佞為國寶,以訓勸兵農、豐積倉廩為天瑞,草木之怪,何足尚哉!」
xiān shì qián wéi yǎn zì hé yáng fù bó zhōu, yīn cháo jīng shī, tú rù xiàng. yán yǒng zòu: wéi yǎn xiān xiǎn, cháng yǔ dīng wèi wèi hūn yīn, yuán cǐ dà yòng hòu chuāi zhī wèi jiān zhuàng yǐ yìn, jù qiān lián dé huò, yīn chū lì gōng wèi. jīn ruò suì yǐ wèi xiāng, bì dà shī tiān xià wàng. tài hòu qiǎn nèi shì chí zòu shì zhī, wéi yǎn yóu gù wàng bù xíng. yán yǒng yǔ yòu zhèng yán liú suí yuē: ruò xiāng wéi yǎn, dāng qǔ bái má tíng huǐ zhī. wéi yǎn wén, nǎi jí qù.
先是錢惟演自河陽赴亳州,因朝京師,圖入相。訁永奏:「惟演憸險,嘗與丁謂為婚姻,緣此大用;後揣知謂奸狀已廕,懼牽連得禍,因出力攻謂。今若遂以為相,必大失天下望。」太后遣內侍持奏示之,惟演猶顧望不行。訁永語右正言劉隨曰:「若相惟演,當取白麻廷毀之。」惟演聞,乃亟去。
féng zhěng bìng, tài hòu yǒu fù xiāng wáng qīn ruò yì, qīn ruò shí yǐ xíng bù shàng shū zhī jiāng níng fǔ, dì wèi fēi bái shū wáng qīn ruò zì. shì qīn ruò yǒu zòu zhì, tài hòu yīn qǔ zì jiān zhì tāng yào hé, qiǎn zhōng rén lài yǐ cì, qiě kǒu xuān zhào zhī, fǔ chén jiē bù yǔ wén. jǐ wèi, qīn ruò zhì guó mén, gēng shēn, rù jiàn. jiǔ yuè, bǐng yín, féng zhěng bà wèi wǔ shèng jié dù shǐ jiān shì zhōng, pàn hé nán fǔ qīn ruò shǒu sī tú jiān mén xià shì láng píng zhāng shì zhāo wén guǎn dà xué shì.
馮拯病,太后有復相王欽若意,欽若時以刑部尚書知江寧府,帝為飛白書王欽若字。適欽若有奏至,太后因取字緘置湯藥合,遣中人賚以賜,且口宣召之,輔臣皆不與聞。己未,欽若至國門,庚申,入見。九月,丙寅,馮拯罷為武勝節度使兼侍中,判河南府;欽若守司徒兼門下侍郎、平章事、昭文館大學士。
chū, zhěng wǔ shàng biǎo qǐ bà xiāng, yú shì qiǎn shǐ fǔ wèn. hái, zòu qí jiā jiǎn lòu, bèi fú shén zhì, tài hòu cì yǐ qīn chóu jǐn qǐ píng. rán zhěng píng jū zì fèng chǐ mí, gù jìn zhōng bù zhī yě. wèi xiāng qì mào yán zhòng, huàn zhě chuán zhào zhì zhōng shū, bù yán zuò. lín tè cháng yì zhěng dì, lèi rì bù dé tōng bái yǐ zī shì, shǐ yì zhōng shū, jì zhì, yòu qiǎn táng lì wèi zhī yuē: gōng shì, hé bù zì dá cháo tíng? zú bù jiàn.
初,拯五上表乞罷相,於是遣使撫問。還,奏其家儉陋,被服甚質,太后賜以衾裯、錦綺屏。然拯平居自奉侈靡,顧禁中不知也。為相氣貌嚴重,宦者傳詔至中書,不延坐。林特常詣拯第,累日不得通;白以咨事,使詣中書,既至,又遣堂吏謂之曰:「公事,何不自達朝廷?」卒不見。
qīn ruò zài rù zhōng shū, wèi píng shí bǎi guān xù jìn, jiē yǒu cháng fǎ, wèi qiān xù tú yǐ xiàn, jì biàn shěng lǎn, rán yì bù néng dà yòng shì rú zhēn zōng shí yǐ. tóng liè wǎng wǎng bó yì, qīn ruò bù kān, yuē: wáng zǐ míng zài zhèng fǔ rì, bù ěr yě. lǔ zōng dào yuē: wáng wén zhèng xiān cháo zhòng dé, gù fēi tā rén kě qǐ. gōng ruò zhí zhèng píng yǔn, zōng dào ān gǎn bù fú!
欽若再入中書,謂平時百官敘進,皆有常法,為《遷敘圖》以獻,冀便省覽,然亦不能大用事如真宗時矣。同列往往駁議,欽若不堪,曰:「王子明在政府日,不爾也。」魯宗道曰:「王文正先朝重德,固非它人可企。公若執政平允,宗道安敢不服!」
rùn yuè, wù xū, kòu zhǔn zú yú léi zhōu.
閏月,戊戌,寇準卒於雷州。
féng zhěng bìng, bù néng fù hé nán, jǐ hài, zú. zèng tài shī zhōng shū lìng, shì wén yì.
馮拯病,不能赴河南,己亥,卒。贈太師、中書令,諡文懿。
guǐ mǎo, shǐ mìng kòu zhǔn wèi héng zhōu sī mǎ, zhǔn yǐ zú, fú jí zhī yě. qí qī sòng shì qǐ guī zàng xī jīng, xǔ zhī. dào chū jīng nán gōng ān xiàn, rén jiē shè jì yú lù, zhé zhú zhí dì, guà zhǐ qián fén zhī. yú yuè, kū zhú jǐn chū sǔn, zhòng yīn wèi lì miào, hào zhú lín kòu gōng cí.
癸卯,始命寇準為衡州司馬,准已卒,弗及知也。其妻宋氏乞歸葬西京,許之。道出荊南公安縣,人皆設祭於路,折竹植地,掛紙錢焚之。逾月,枯竹盡出筍,眾因為立廟,號竹林寇公祠。
huái nán jiāng zhè jīng hú zhì zhì fā yùn shǐ fēng qiū zhào hè, yán sū zhōu tài hú táng àn huài jí bìng hǎi zhī qú yīn fèi, shuǐ qīn mín tián. jí zhào hè yǔ liǎng zhè zhuǎn yùn shǐ xú shì lǐng qí shì, fá shí zēng dī, jùn jī lǎo, zì wú jiāng dōng fù hǎi liú mín guī zhàn zhě èr wàn liù qiān hù, suì chū miáo zū sān shí wàn.
淮南、江、浙、荊湖制置發運使封丘趙賀,言蘇州太湖塘岸壞及並海支渠堙廢,水侵民田。即詔賀與兩浙轉運使徐奭領其事,伐石增堤,浚積潦,自吳江東赴海;流民歸占者二萬六千戶,歲出苗租三十萬。
xiān shì hè tōng pàn hàn zhōu, shǔ lì xǐ nòng fǎ, ér hè jīng míng, lì bù gǎn qī, rén chēng wèi zhào jiā guān, yán rú guān liáng bù kě yuè yě. hòu wèi jiāng huái zhì zhì fā yùn shǐ, suǒ bù cáo chuán, jiù jiē yóu zhǔ lì zì qiǎn, shòu qiú bù píng, huò shù dé yì fù ráo jùn, yīn yǐ shāng fàn, pín zhě zhì bù kān qí yì. hè nǎi jí zhū zhōu wù chǎn hòu bó, fēn jù yì wèi sān děng, shì qí gōng guò zì cái dìng, yóu shì lì qiǎo bù dé shī.
先是賀通判漢州,蜀吏喜弄法,而賀精明,吏不敢欺,人稱為「趙家關」,言如關梁不可越也。後為江淮制置發運使,所部漕船,舊皆由主吏自遣,受賕不平,或數得詣富饒郡,因以商販,貧者至不堪其役。賀乃籍諸州物產厚薄,分劇易為三等,視其功過自裁定,由是吏巧不得施。
guǐ chǒu, zhào shěn guān yuàn: zì jīn zhī zhōu jūn tóng pàn zhī xiàn rén bìng yǐn duì yú biàn diàn.
癸丑,詔審官院:自今知州軍、同判、知縣人並引對於便殿。
dōng, shí yuè, xīn yǒu shuò, xǐ shǎn xī yuán biān jūn mǎ tún nèi dì.
冬,十月,辛酉朔,徙陝西緣邊軍馬屯內地。
jiān chá yù shǐ jū yán yǒng jí wáng qīn ruò ā yǐ, shù pì nì qí duǎn, qīn ruò xīn jì zhī. huì yán yǒng jiān zuǒ xún, lǜ fǔ lǜ ān chóng jùn rù cháo shī yí, yán yǒng yán chóng jùn shǎo zài biān yǒu láo, cǐ bù zú zuì. qīn ruò zòu yán yǒng fèi cháo tíng yí, zé shòu tài cháng bó shì tóng pàn xìn zhōu.
監察御史鞠訁永嫉王欽若阿倚,數睥睨其短,欽若心忌之。會訁永兼左巡,率府率安崇俊入朝失儀,訁永言崇俊少在邊有勞,此不足罪。欽若奏訁永廢朝廷儀,責授太常博士、同判信州。
liáo zhǔ zì qiū liè yú chì shān, shì yuè, zhù liáo hé.
遼主自秋獵於赤山,是月,駐遼河。
shí yī yuè, xīn mǎo shuò, liáo yǐ huáng zhí zōng fàn wèi guī dé jūn jié dù shǐ, běi fǔ zǎi xiàng xiāo xiào mù wèi nán jīng liú shǒu, fēng yàn wáng, nán jīng liú shǒu yē lǜ zhì xīn wèi nán yuàn dài wáng, bīng mǎ dōu zǒng guǎn chóu zhèng wèi yān jīng zhuǎn yùn shǐ.
十一月,辛卯朔,遼以皇侄宗范為歸德軍節度使,北府宰相蕭孝穆為南京留守,封燕王,南京留守耶律制心為南院大王,兵馬都總管仇正為燕京轉運使。
wù xū, zhào jìn jiāng nán zhū lù shī wū xié shù. xiān shì zhī hóng zhōu xià sǒng, suǒ bù zhōng shī wū dé yī qiān jiǔ bǎi yú hù, lè lìng guī nóng, huǐ qí yín cí, yīn zòu qǐng cháo tíng yán cì tiáo yuē, gù jiàng shì zhào.
戊戌,詔禁江南諸路師巫邪術。先是知洪州夏竦,索部中師巫得一千九百餘戶,勒令歸農,毀其淫祠,因奏請朝廷嚴賜條約,故降是詔。
chū, shǔ mín yǐ tiě qián zhòng, sī wèi quàn, wèi zhī jiāo zǐ, yǐ biàn mào yì, fù mín shí liù hù zhǔ zhī. qí hòu fù zhě zī shāo shuāi, bù néng cháng suǒ fù, zhēng sòng shù qǐ. dà zhōng xiáng fú mò, xuē tián wèi zhuǎn yùn shǐ, qǐng guān zhì jiāo zǐ wù yǐ què qí chū rù, jiǔ bù bào. kòu xián shǒu shǔ, suì qǐ fèi jiāo zǐ bù fù yòng. huì xián qù ér tián dài zhī, zhào tián yǔ zhuǎn yùn shǐ zhāng ruò gǔ dù qí lì hài. tián ruò gǔ yì: fèi jiāo zǐ bù fù yòng, zé liú yì fēi biàn, dàn qǐng guān wèi zhì wù, jìn mín sī zào. wù wǔ, zhào cóng qí qǐng, shǐ zhì yì zhōu jiāo zǐ wù, yǐ bǎi èr shí wǔ wàn liù qiān sān bǎi sì shí wèi é. xián, lín rǔ rén ruò gǔ, nán jiàn rén yě.
初,蜀民以鐵錢重,私為券,謂之交子,以便貿易,富民十六戶主之。其後富者貲稍衰,不能償所負,爭訟數起。大中祥符末,薛田為轉運使,請官置交子務以榷其出入,久不報。寇咸守蜀,遂乞廢交子不復用。會咸去而田代之,詔田與轉運使張若谷度其利害。田、若谷議:「廢交子不復用,則留易非便,但請官為置務,禁民私造。」戊午,詔從其請,始置益州交子務,以百二十五萬六千三百四十為額。咸,臨汝人;若谷,南劍人也。
dà lǐ sì chéng zhī péng shān xiàn lú chá qǐ guān xiāng zhōu yǐ sǎo sǎ fén mù, dì xǔ zhī.
大理寺丞、知彭山縣盧察乞官襄州以掃灑墳墓,帝許之。
shí èr yuè, rén xū, liáo yǐ huáng zhí zōng fàn wèi píng zhāng shì, fēng sān hán jùn wáng.
十二月,壬戌,遼以皇侄宗范為平章事,封三韓郡王。
jiāng zhōu chén yùn, jù jū èr bǎi nián, shí kǒu èr qiān, ér yùn nián bā shí, qiě yǒu xíng yì, zhōu yǐ wén. dì yuē: liáng mín yī xiāng zhī biǎo, jīng zhī zé wèi shàn zhě quàn yǐ. jiǎ zǐ, shòu yùn běn zhōu zhù jiào.
江州陳蘊,聚居二百年,食口二千,而蘊年八十,且有行義,州以聞。帝曰:「良民一鄉之表,旌之則為善者勸矣。」甲子,授蘊本州助教。
dīng mǎo, liáo yǐ xiāo yǒng wèi tài zǐ tài shī.
丁卯,遼以蕭永為太子太師。
xīn wèi, zhào lì bù liú nèi quán xuǎn mù zhí guān zhī dà xiàn, què jīng cháo guān gù yě.
辛未,詔吏部流內銓選幕職官知大縣,闕京朝官故也。
jǐ mǎo, liáo huáng zǐ zhòng yuán wèi qín guó wáng. zhòng yuán, yuán fēi zhī shǎo zǐ yě.
己卯,遼皇子重元為秦國王。重元,元妃之少子也。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì tiān shèng èr nián liáo tài píng sì nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝天聖二年(遼太平四年)
chūn, zhēng yuè, guǐ mǎo, mìng yù shǐ zhōng chéng liú yún děng sì rén quán zhī gòng jǔ.
春,正月,癸卯,命御史中丞劉筠等四人權知貢舉。
zhào xiū jǐng líng gōng zhī wàn shòu diàn yǐ fèng zhēn zōng, shǔ yuē fèng zhēn gēng chén, mìng wáng qīn ruò wèi lǐ yí shǐ.
詔修景靈宮之萬壽殿以奉真宗,署曰奉真;庚辰,命王欽若為禮儀使。
liáo zhǔ rú yā zi hé èr yuè, jǐ wèi shuò, liè dá lǔ hé, gǎi yā zi hé wèi hùn tóng jiāng, dá lǔ hé wèi zhǎng chūn hé.
遼主如鴨子河;二月,己未朔,獵達魯河,改鴨子河為混同江,達魯河為長春河。
sān yuè, wù zǐ shuò, zhào lǐ bù: zhū kē jǔ rén bù néng duì cè zhě, wú zhé chù luò. xiān shì shàng fēng zhě yán: jīng xué bù jiù jīng zhǐ, qǐ yú běn kē wèn cè yī dào. zhì shì duì zhě duō pī móu, dì tè xià zhào kuān zhī.
三月,戊子朔,詔禮部:「諸科舉人不能對策者,毋輒黜落。」先是上封者言:「經學不究經旨,乞於本科問策一道。」至是對者多紕繆,帝特下詔寬之。
jǐ chǒu, tóng tí diǎn kāi fēng fǔ jiè gōng shì gǔn zhōu zhāng jūn píng yán: nán jīng chén xǔ xú sù bó cáo dān cài yǐng děng zhōu, gǔ gōu xù yǔ jī nèi xiāng jiē, suì jiǔ bù zhì, gù jīng shī shù lí shuǐ huàn, qǐng wěi guān shū záo zhī. zhào cóng qí qǐng.
己丑,同提點開封府界公事磙州張君平言:「南京、陳、許、徐、宿、亳、曹、單、蔡、潁等州,古溝洫與畿內相接,歲久不治,故京師數罹水患,請委官疏鑿之。」詔從其請。
dīng yǒu, fèng ān zhēn zōng yù róng yú jǐng líng gōng fèng zhēn diàn.
丁酉,奉安真宗御容於景靈宮奉真殿。
huáng tài hòu yù zǎi chén yuē: bǐ zé rú chén shì shàng jiǎng dú, shēn yǒu kāi yì. zǎi xiàng yīn yán gōng bù láng zhōng dān fù mǎ zōng yuán, tōng jīng yǒu xíng yì, kě shǐ rù fèng jīng yán. xīn chǒu, mìng zōng yuán zhí lóng tú gé.
皇太后諭宰臣曰:「比擇儒臣侍上講讀,深有開益。」宰相因言工部郎中單父馬宗元,通經有行義,可使入奉經筵。辛丑,命宗元直龍圖閣。
guǐ mǎo, wáng qīn ruò děng shàng zhēn zōng shí lù yī bǎi wǔ shí juǎn, jiàng zhào bāo yù.
癸卯,王欽若等上《真宗實錄》一百五十卷,降詔褒諭。
yǐ sì, yù chóng zhèng diàn, cì jìn shì ān lù sòng jiāo zhǎng zhōu yè qīng chén wú xiàn zhèng jiǎn děng yī bǎi wǔ shí sì rén jí dì, sì shí liù rén tóng chū shēn. bù zhōng gé zhě liù rén, yǐ cháng jīng zhēn zōng yù shì, tè cì tóng sān lǐ chū shēn. bǐng wǔ, yòu cì zhū kē yī bǎi jiǔ shí liù rén jí dì, bā shí yī rén tóng chū shēn.
乙巳,御崇政殿,賜進士安陸宋郊、長洲葉清臣、吳縣鄭戩等一百五十四人及第,四十六人同出身。不中格者六人,以嘗經真宗御試,特賜同《三禮》出身。丙午,又賜諸科一百九十六人及第,八十一人同出身。
jiāo yǔ qí dì qí, jù yǐ cí fù dé míng, lǐ bù zòu qí dì sān, tài hòu bù yù yǐ dì xiān xiōng, nǎi zhuó jiāo dì yī ér zhì qí dì shí rén hū yuē èr sòng, yǐ dà xiǎo bié zhī. liú yún dé qīng chén suǒ duì cè, qí zhī, gù zhuó dì èr. yǐ cè zhuó gāo dì, zì qīng chén shǐ.
郊與其弟祁,俱以詞賦得名,禮部奏祁第三,太后不欲以弟先兄,乃擢郊第一而置祁第十;人呼曰「二宋」,以大、小別之。劉筠得清臣所對策,奇之,故擢第二。以策擢高第,自清臣始。
rén zǐ, cì xiāng gòng jìn shì zhāng xiāng tài cháng sì tài zhù lǚ zōng jiǎn jìn shì jí dì, réng fù chūn bǎng. xiāng, jì zhī sūn, zǎi chén wáng qīn ruò zhī xù zōng jiǎn, cān zhī zhèng shì yí jiǎn dì yě.
壬子,賜鄉貢進士張瓖、太常寺太祝呂宗簡進士及第,仍附春榜。瓖,洎之孫,宰臣王欽若之婿;宗簡,參知政事夷簡弟也。
xià, sì yuè, zhī chí zhōu lǐ xū jǐ, yán zhōu xiàn chūn chū yù zhī qián hé mǎi juàn, mín huò bù yù zhě, qiáng zhī zé wèi rǎo. xīn yǒu, zhào sān sī yù zhōu xiàn wú dé yì pèi, fēi tǔ chǎn zhě bà zhī.
夏,四月,知池州李虛己,言州縣春初豫支錢和買絹,民或不欲者,強之則為擾。辛酉,詔三司諭州縣毋得抑配,非土產者罷之。
chū, dì rǔ mǔ xǔ shì, wèi gōng rén suǒ chán chū gōng, jià miáo jì zōng, jí shì yāo jià zì chén. bǐng yín, fēng lín yǐng xiàn jūn, yǐ jì zōng wèi yòu bān diàn zhí. xún jiā xǔ shì dāng yáng jùn fū rén, fù rù gōng.
初,帝乳母許氏,為宮人所讒出宮,嫁苗繼宗,及是邀駕自陳。丙寅,封臨潁縣君,以繼宗為右班殿直。尋加許氏當陽郡夫人,復入宮。
wǔ yuè, dīng hài shuò, sī tiān jiān yán rì dāng shí bù shí, zǎi xiàng fèng biǎo chēng hè.
五月,丁亥朔,司天監言日當食不食,宰相奉表稱賀。
yǐ wèi, lù xì qiú.
乙未,錄繫囚。
liù yuè, yǐ wèi, bǎi guān biǎo qǐng tīng lè, bù xǔ biǎo wǔ shàng, nǎi xǔ zhī. yīn yù wáng qīn ruò yuē: jīn suī miǎn cóng zhòng qǐng, qiū yàn dàn dāng yòng lè zhī bàn, qí zhū yóu xìng, zé xīn suǒ wèi rěn yě.
六月,乙未,百官表請聽樂,不許;表五上,乃許之。因諭王欽若曰:「今雖勉從眾請,秋宴但當用樂之半,其諸游幸,則心所未忍也。」
liáo nán yuàn dài wáng yē lǜ zhì xīn zú. zhì xīn shǒu shàng jīng, duō huì zhèng. shí jiǔ jìn fāng yán, yǒu bǔ huò sī wēn zhě, zhì xīn yī yǐn ér jǐn, xiào ér bù jié. huò quàn yǐ fèng fú, zhì xīn yuē: wú bù zhī fó fǎ, wéi xīn wú sī, zé jìn zhī yǐ. zèng zhèng shì lìng, zhuī fēng chén wáng.
遼南院大王耶律制心卒。制心守上京,多惠政。時酒禁方嚴,有捕獲私昷者,制心一飲而盡,笑而不詰。或勸以奉佛,制心曰:「吾不知佛法,惟心無私,則近之矣。」贈政事令,追封陳王。
rén shēn, bà tiān qìng tiān qí tiān kuàng xiān tiān jiàng shèng jié gōng guān rán dēng.
壬申,罷天慶、天祺、天貺、先天降聖節宮觀然燈。
jiǎ xū, liáo yǐ xiāo dí lǐ wèi nán yuàn dài wáng.
甲戌,遼以蕭迪里為南院大王。
qiū, qī yuè, wù zǐ, zhào yǐ dōng zhì yǒu shì yú nán jiāo.
秋,七月,戊子,詔以冬至有事於南郊。
rén chén, qiǎn diàn zhōng shì yù shǐ wáng shuò nèi diàn chéng zhì zhū xù diǎn jiǎn shān chǎng suǒ jī chá.
壬辰,遣殿中侍御史王碩、內殿承制硃緒點檢山場所積茶。
chū, cháo tíng jì yòng lǐ zī děng tiē shè fǎ, xíng zhī qī nián, háo shāng dà jiǎ bù néng xuān zhì wèi qīng zhòng ér lùn zhě huò wèi biān dí cháng yǐ jiàn qián, kǒng jīng shī fǔ cáng bù zú yǐ jì, zhēng yán qí bù biàn. huì jiāng huái zhì zhì sī yán chá yǒu zhì jī huài bài zhě, qǐng yī qiè fén qì. cháo tíng yí biàn fǎ zhī bì, xià shū zé jì zhì sī, lìng shuò děng xíng shì. jì ér zī děng tiáo shàng lì hài shén xī, qiě yán: tuī xíng xīn fǎ, gōng xù yǐ jiàn. gài jī nián qīn dù zhī yuán, yī zhāo bì sāi, shāng jiǎ lì yú fù gù, yù yǒu yǐ dòng yáo, ér lùn zhě bù chá qí shí, zhù wèi yóu shuō. yuàn lì xíng zhī, wú wèi liú yán suǒ yì. yú shì zhào yǒu sī bǎng yù shāng jiǎ yǐ tuī xíng bù biàn zhī yì, cì diǎn lì yín juàn yǒu chà.
初,朝廷既用李諮等貼射法,行之期年,豪商大賈不能軒輊為輕重;而論者或謂邊糴償以見錢,恐京師府藏不足以繼,爭言其不便。會江淮制置司言茶有滯積壞敗者,請一切焚棄。朝廷疑變法之弊,下書責計置司,令碩等行視。既而諮等條上利害甚悉,且言:「推行新法,功緒已見。蓋積年侵蠹之源,一朝閉塞,商賈利於復故,欲有以動搖,而論者不察其實,助為遊說。願力行之,無為流言所易。」於是詔有司榜諭商賈以推行不變之意,賜典吏銀絹有差。
chū, jìn sì guān wú dé shì tián. jí zhēn zōng bēng, nèi qiǎn zhōng shǐ cì jīng mén jūn yù quán shān jǐng dé yuàn bái yín sān qiān liǎng, lìng shì tián, yán wèi xiān dì zhí fú, hòu réng bù dé wèi lì. yóu shì sì guān shāo yì shì tián yǐ.
初,禁寺觀毋得市田。及真宗崩,內遣中使賜荊門軍玉泉山景德院白銀三千兩,令市田,言為先帝植福,後仍不得為例。由是寺觀稍益市田矣。
guǐ chǒu, fèng ān zhēn zōng yù róng yú yù qīng zhāo yīng gōng ān shèng diàn.
癸丑,奉安真宗御容於玉清昭應宮安聖殿。
bā yuè, bǐng chén shuò, yàn chóng zhèng diàn, chū yòng lè zhī bàn. lè gōng zòu jì, dì wèi shǐ zhǔ mù, zhōng yàn, yóu yǒu qī róng.
八月,丙辰朔,宴崇政殿,初用樂之半。樂工奏技,帝未始矚目,終宴,猶有戚容。
shí zhào xià chéng dū fǔ, zhào yōu rén xǔ cháo tiān děng bǔ jiào fāng, zuǒ zhèng yán liú suí yǐ wèi jiàn gōng bù zú rǔ zhào shū. jiān chá yù shǐ lǐ hóng yì yán: bì xià jí wèi, shàng wèi néng xiǎn yán xué zhī shì, ér shǒu zhào líng guān, fēi suǒ yǐ guǎng dé měi yú tiān xià. cháo tiān děng suì bà guī. hóng, chāng líng cóng zi yě.
時詔下成都府,召優人許朝天等補教坊,左正言劉隨以為賤工不足辱詔書。監察御史李紘亦言:「陛下即位,尚未能顯岩穴之士,而首召伶官,非所以廣德美於天下。」朝天等遂罷歸。紘,昌齡從子也。
zhào: jǔ guān yǐ qiān gǎi ér tān wū zhě, jǔ zhǔ yǐ zhuàng wén wén ér bù yǐ shí zhě, zuò zhī.
詔:「舉官已遷改而貪污者,舉主以狀聞;聞而不以實者,坐之。」
liáo yǐ fù mǎ xiāo dōu lī wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn.
遼以駙馬蕭都哩為殿前都點檢。
jǐ mǎo, xìng guó zi jiān, yè xiān shèng wén xuān wáng. zhào cóng chén shēng jiǎng táng, lìng zhí jiǎng tún tián láng zhōng mǎ guī fú jiǎng lùn yǔ, cì guī fú sān pǐn fú. yǐ ér guān qī shí èr xián zàn shù, yuè sān lǐ tú, wèn shì jiǎng féng yuán sān dài zhì dù. yòu xìng zhāo liè wǔ chéng wáng miào. hái, xìng jì zhào táng, yàn cóng chén.
己卯,幸國子監,謁先聖文宣王。召從臣升講堂,令直講、屯田郎中馬龜符講《論語》,賜龜符三品服。已而觀《七十二賢贊述》,閱《三禮圖》,問侍講馮元三代制度。又幸昭烈武成王廟。還,幸繼照堂,宴從臣。
jiǎ shēn, tài bái rù tài wēi yuán.
甲申,太白入太微垣。
jiǔ yuè, xīn mǎo, cí tài yī gōng, cì dào zuǒ gēng zhě chá bó.
九月,辛卯,祠太一宮,賜道左耕者茶帛。
gēng zǐ, huáng tài hòu shǒu shū cì zhōng shū mén xià, yǐ gù zhōng shū lìng guō chóng sūn nǚ wèi huáng hòu, yù shū chén yuē: zì gǔ wài qī zhī jiā, xiān néng yǐ fù guì zì bǎo, gù zī xuǎn yú shuāi jiù zhī mén, shù miǎn tā rì huò náo shèng zhèng yě.
庚子,皇太后手書賜中書門下,以故中書令郭崇孫女為皇后,諭輸臣曰:「自古外戚之家,鮮能以富貴自保,故茲選於衰舊之門,庶免它日或撓聖政也。」
dōng, shí yuè, xīn sì, zhào: zì jīn zhào shū, lìng xíng bù mó yìn bān xíng.
冬,十月,辛巳,詔:「自今詔書,令刑部摹印頒行。」
shí pàn bù qīng zhōu yàn sù, yán jiù zhì, jí shū lì fēn lù, zì duō chuǎn wù, sì fāng fù zòu, huò zhì jī wéi, yīn qǐng lòu bǎn xuān bù. huò yuē: bǎn běn yī wù, zé yì shén yǐ. wáng céng yuē: wù shǐ yī zì yǒu wù kě yě. suì zhe yú lìng.
時判部青州燕肅,言舊制,集書吏分錄,字多舛誤,四方覆奏,或致稽違,因請鏤版宣布。或曰:「版本一誤,則益甚矣。」王曾曰:「勿使一字有誤可也。」遂著於令。
bǐng chén, fèng ān zhēn zōng yù róng yú hóng fú yuàn.
丙辰,奉安真宗御容於洪福院。
shì yuè, liáo zhǔ zhù liáo hé.
是月,遼主駐遼河。
shí yī yuè, yǐ wèi, cháo xiǎng yù qīng zhāo yīng gōng jǐng líng gōng. bǐng shēn, xiǎng tài miào. dīng yǒu, hé jì tiān dì yú yuán qiū, dà shè. bǎi guān shàng zūn hào yuē shèng wén ruì wǔ rén míng xiào dé huáng dì, shàng huáng tài hòu zūn hào yuē yīng yuán chóng dé rén shòu cí shèng huáng tài hòu. cì bǎi guān zhū jūn jiā děng.
十一月,乙未,朝享玉清昭應宮、景靈宮。丙申,享太廟。丁酉,合祭天地於圜丘,大赦。百官上尊號曰聖文睿武仁明孝德皇帝,上皇太后尊號曰應元崇德仁壽慈聖皇太后。賜百官、諸軍加等。
yǐ sì, lì huáng hòu guō shì. shí zhāng měi rén yǒu chǒng, dì yù lì zhī, tài hòu bù kě ér zhǐ, gù hòu suī lì, ér pō jiàn shū.
乙巳,立皇后郭氏。時張美人有寵,帝欲立之,太后不可而止,故後雖立,而頗見疏。
xīn hài, wáng qīn ruò fēng jì guó gōng, cáo lì yòng gǎi fēng lǔ guó gōng, bìng jiā ēn. gù shì, fǔ chén lì qiān guān, cān zhī zhèng shì lǚ yí jiǎn yǔ tóng liè yù cí zhī, suì zhe wèi shì.
辛亥,王欽若封冀國公,曹利用改封魯國公,並加恩。故事,輔臣例遷官,參知政事呂夷簡與同列豫辭之,遂著為式。
shí èr yuè, bǐng yín, quán pàn dōu shěng mǎ liàng yán: tiān xià sēng yǐ shù qiān wàn jì, jiān huò wèi dào, mín pō kǔ zhī. qǐng chú suì hé dù rén wài, fēi shí gèng bù dù rén réng lìng zì jīn wú dé shōu céng fàn zhēn xíng jí wén shēn zhě xì jí. zhào kě.
十二月,丙寅,權判都省馬亮言:「天下僧以數千萬計,間或為盜,民頗苦之。請除歲合度人外,非時更不度人;仍令自今毋得收曾犯真刑及文身者系籍。詔可。
shì dōng, liáo dà yuè, shēng yán liè yōu zhōu. èr fǔ jiē qǐng bèi sù liàn shī yǐ dài bù yú, shū mì fù shǐ zhāng zhī bái dú yán: liáo rén xiū hǎo wèi yuǎn, jīn qí jǔ bīng zhě, yǐ shàng chū zhèng, guān shì cháo tíng ěr, qǐ kě zì shēng xìn xié! ruò zhōng yǐ wèi yí, mò rú yīn jīn hé jué, fā bīng yǐ fáng hé wèi míng, wàn yī yǒu biàn, yì zú yīng yòng. wèi jǐ, guǒ wú shì.
是冬,遼大閱,聲言獵幽州。二府皆請備粟練師以待不虞,樞密副使張知白獨言:「遼人修好未遠,今其舉兵者,以上初政,觀試朝廷耳,豈可自生釁邪!若終以為疑,莫如因今河決,發兵以防河為名,萬一有變,亦足應用。」未幾,果無事。
liáo zhǔ cháng wēi fú chū liè, yǒu yē lǜ hǎn bān zhě, yóu jīng shī, yù xíng gōng cè, wéi náng yī pǐ mǎ ér yǐ. liáo zhǔ jiàn ér wèn zhī, hǎn bān chū bù shí, màn yīng yuē: wǒ běi yuàn bù rén, mì guān ěr. liáo zhǔ yǔ yǔ, zhī qí cái, yīn shí zhī. huì běi yuàn zòu nán jīng yí yù jiǔ bù jué, liáo zhǔ zhào hǎn bān chí yì shěn lù, jǔ cháo jiē jīng. hǎn bān liàng qíng chù lǐ, rén wú yuān zhě, liáo zhǔ jiā zhī. yòu lìng jí qún mù, mǎ què qí èr, tóng shì zhě kǎo xún bù yǐ, hǎn bān lüè bù jiā jié, jí xiān chí zòu, liáo zhǔ yì xìn rèn yān.
遼主嘗微服出獵,有耶律罕班者,游京師,寓行宮側,惟囊衣匹馬而已。遼主見而問之,罕班初不識,漫應曰:「我北院部人,覓官耳。」遼主與語,知其才,陰識之。會北院奏南京疑獄久不決,遼主召罕班馳驛審錄,舉朝皆驚。罕班量情處理,人無冤者,遼主嘉之。又令藉群牧,馬闕其二,同事者考尋不已,罕班略不加詰,即先馳奏,遼主益信任焉。
shì suì, liáo fàng jìn shì lǐ jiǒng děng sì shí qī rén.
是歲,遼放進士李炯等四十七人。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì tiān shèng sān nián liáo tài píng wǔ nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝天聖三年(遼太平五年)
chūn, zhēng yuè, yǐ yǒu, liáo zhǔ rú hùn tóng jiāng.
春,正月,乙酉,遼主如混同江。
wù zǐ, liáo qiǎn xuān huī nán yuàn shǐ xiāo cóng shùn děng lái hè zhǎng níng jié, jiàn yú chóng zhèng diàn, huáng tài hòu chuí lián, zhì jiǔ diàn zhōng yǐ yàn zhī, yù shǐ zhōng chéng xuē kuí guǎn bàn. cóng shùn yù qǐng jiàn, qiě yán nán shǐ zhì běi zhě jiē jiàn tài hòu, ér běi shǐ lái dú bù dé jiàn. kuí zhé zhī yuē: huáng tài hòu chuí lián tīng zhèng, suī běn cháo qún chén yì wèi cháng dé jiàn yě. cóng shùn nǎi yǐ. jí cí, cóng shùn yǒu jí, mìng zǎi chén wáng céng yā yàn dōu tíng yì. cóng shùn wèn céng yuē: nán cháo měi jiàng shǐ chē, xī jiē jiǎ shè, hé yě? céng yuē: shǐ zhě zhī rèn wéi qí rén, bù yǐ guān zhī gāo xià. jīn èr fǔ bā rén, liù cháng fèng shǐ, wéi qí rén, bù yǐ guān yě. cóng shùn mò rán. jì ér cóng shùn chēng jí liú guǎn, bù yǐ shí fā, dì qiǎn shǐ wèn láo, xié tài yī zhěn shì, xiāng shǔ yú dào. shū mì shǐ cáo lì yòng qǐng yī qiè bà zhī, nǎi yǐn qù.
戊子,遼遣宣徽南院使蕭從順等來賀長寧節,見於崇政殿,皇太后垂簾,置酒殿中以宴之,御史中丞薛奎館伴。從順欲請見,且言南使至北者皆見太后,而北使來獨不得見。奎折之曰:「皇太后垂簾聽政,雖本朝群臣亦未嘗得見也。」從順乃已。及辭,從順有疾,命宰臣王曾押宴都亭驛。從順問曾曰:「南朝每降使車,悉皆假攝,何也?」曾曰:「使者之任惟其人,不以官之高下。今二府八人,六常奉使,惟其人,不以官也。」從順默然。既而從順稱疾留館,不以時發,帝遣使問勞,挾太醫診視,相屬於道。樞密使曹利用請一切罷之,乃引去。
èr yuè, wù wǔ, liáo jìn qí jìng nèi fú yòng míng jīn jí jīn qián qǐ, guó qīn dāng fú zhě, zòu ér hòu yòng.
二月,戊午,遼禁其境內服用明金及金錢綺,國親當服者,奏而後用。
yǐ chǒu, quán yù shǐ zhōng chéng xuē kuí, bà wèi jí xián yuàn xué shì zhī bīng zhōu, huò zèn kuí lòu jìn zhōng yǔ yě. jì ér qín zhōu què shǒu, dì yǐ kuí lǚ guān xī biān, xí qí tǔ fēng, jí gǎi kuí zhī qín zhōu. qín zhōu sù zhòng bīng, jīng fèi cháng bù zú, kuí wù jiǎn yuē, jiào mín shuǐ gēng, jǐn shāng suàn, suì zhōng lǐn sù jī zhě sān bǎi wàn, zhēng suàn yǎn zhě sān shí wàn, hé mín yǐn tián shù qiān qǐng, fù dé chú sù shí yú wàn.
乙丑,權御史中丞薛奎,罷為集賢院學士、知并州,或譖奎漏禁中語也。既而秦州闕守,帝以奎屢官西邊,習其土風,即改奎知秦州。秦州宿重兵,經費常不足,奎務儉約,教民水耕,謹商算,歲中廩粟積者三百萬,征算衍者三十萬,核民隱田數千頃,復得芻粟十餘萬。
shì yuè, liáo zhǔ rú yú ér luò.
是月,遼主如魚兒濼。
sān yuè, bǐng zǐ, xǐ zhī hé nán fǔ chén yáo zuǒ zhī bīng zhōu. měi fén shuǐ zhǎng, zhōu rén yōu nì, yáo zuǒ wèi zhú dī, zhí liǔ shù wàn běn, zuò liǔ xī tíng, mín lài qí lì.
三月,丙子,徙知河南府陳堯佐知并州。每汾水漲,州人憂溺,堯佐為築堤,植柳數萬本,作柳溪亭,民賴其利。
rén chén, liáo yǐ zuǒ chéng xiàng zhāng jiǎn wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāo dōu lī wèi qì dān xíng gōng dōu bù shǔ.
壬辰,遼以左丞相張儉為武定軍節度使,以殿前都點檢蕭都哩為契丹行宮都部署。
shì yuè, liáo zhǔ rú zhǎng chūn hé. yú ér luò yǒu shēng rú léi, qí shuǐ yī xī yuè shā gāng sì shí lǐ, bié wèi yī bēi.
是月,遼主如長春河。魚兒濼有聲如雷,其水一夕越沙岡四十里,別為一陂。
xià, sì yuè, rén zǐ shuò, zhào xù xíng yù.
夏,四月,壬子朔,詔恤刑獄。
shì yuè, yǐ lóng tú gé zhí xué shì xíng bù láng zhōng liú yù zhī hé nán fǔ. yù shì jiā hé nán, yī kòu jiù zú. cháng quán fā qiǎn kāi fēng fǔ shì, dú zhào jiàn, tài hòu wèn yuē: zhī qīng míng zú, yù yī jiàn qīng jiā pǔ, kǒng yǔ wú tóng zōng yě. yù yuē: bù gǎn. tā rì, shù wèn zhī, yù wú yǐ duì, yīn wěi fēng xuàn, pū ér chū, nǎi miǎn.
是月,以龍圖閣直學士、刑部郎中劉煜知河南府。煜世家河南,衣寇舊族。嘗權發遣開封府事,獨召見,太后問曰:「知卿名族,欲一見卿家譜,恐與吾同宗也。」煜曰:「不敢。」它日,數問之,煜無以對,因偽風眩,仆而出,乃免。
wǔ yuè, gēng yín, lù xì qiú.
五月,庚寅,錄繫囚。
guǐ sì, xìng yù zhuāng guān yì mài, wén mín shě jī zhù shēng, cì zhī fù chá bó.
癸巳,幸御莊觀刈麥,聞民舍機杼聲,賜織婦茶帛。
liáo zhǔ qīng shǔ yǒng ān shān. yǐ xiāo cóng shùn wèi tài zǐ tài shī, wú shū dá hàn lín xué shì, dào shì féng ruò gǔ jiā tài zǐ zhōng yǔn. mìng zhāng jiǎn yí zhèn dà tóng.
遼主清暑永安山。以蕭從順為太子太師,吳叔達翰林學士,道士馮若谷加太子中允。命張儉移鎮大同。
liù yuè, guǐ yǒu, huán yuán zhōu shǔ qiāng pàn, kòu biān, huán qìng dōu jiān zhào shì lóng děng sǐ zhī. qiǎn shǐ zhě ān fǔ shǎn xī.
六月,癸酉,環、原州屬羌叛,寇邊,環慶都監趙士隆等死之。遣使者安撫陝西。
qiū, qī yuè, wù zǐ, zhào zhū lù zhuǎn yùn shǐ chá jǔ zhī zhōu tóng pàn bù rèn shì zhě.
秋,七月,戊子,詔諸路轉運使察舉知州、同判不任事者。
rén yín, yǐ qián hù bù láng zhōng xià sǒng qǐ fù zhī zhì gào. sǒng jí yú jìn qǔ, xǐ rèn shù shù, shì mù wèi jiān xié. cháng shàng shū qǐ yǔ xiū zhēn zōng shí lù, bù bào. jì ér dīng mǔ yōu, qián zhì jīng shī qiú qǐ fù, yī zhōng rén zhāng huái dé wèi nèi zhù, ér wáng qīn ruò yǎ shàn sǒng, yīn zuǒ yòu zhī, gù yǒu shì mìng.
壬寅,以前戶部郎中夏竦起復知制誥。竦急於進取,喜任數術,世目為奸邪。嘗上疏乞與修《真宗實錄》,不報。既而丁母憂,潛至京師求起復,依中人張懷德為內助,而王欽若雅善竦,因左右之,故有是命。
liáo zhǔ liè yú píng dì sōng lín.
遼主獵於平地松林。
bā yuè, xīn hài, zhī yì zhōu xuē tián yán: běn zhōu jiě fā jǔ rén, zì zhāng yǒng yǐ lái, lì gěi guǎn quàn zhì jīng, jīn dé sān sī yí wén, nǎi zé lì rén cháng suǒ gěi guān wù, kǒng fēi cháo tíng zhī yì. dì yuē: hàn gòng shì jiē jùn guó xù shí, jīn dú bù néng xíng zhī yuǎn fāng xié? qí lìng xī juān zhī!
八月,辛亥,知益州薛田言:「本州解發舉人,自張詠以來,例給館券至京,今得三司移文,乃責吏人償所給官物,恐非朝廷之意。」帝曰:「漢貢士皆郡國續食,今獨不能行之遠方邪?其令悉蠲之!」
wù wǔ, kuí zhōu lù tí diǎn xíng yù shèng jīng, yán zhōng zhōu yán jǐng suì zēng kè, fèng jié wū shān xiàn yíng tián hù táo jué, lǐ xū dài nà hù shuì, wàn zhōu hù nà gǔ shuì qián, jiē wèi mín hài zhào xī chú zhī. jīng, dù zhī cóng xiōng yě.
戊午,夔州路提點刑獄盛京,言忠州鹽井歲增課,奉節、巫山縣營田戶逃絕,里胥代納戶稅,萬州戶納谷稅錢,皆為民害;詔悉除之。京,度之從兄也。
chū, lǐ zī děng jì tiáo shàng chá fǎ lì hài, lùn zhě yóu zhēng yán qí bù biàn. xīn wèi, mìng hàn lín shì dú xué shì sūn shì zhī zhì gào xià sǒng děng zài jiā xiáng dìng.
初,李諮等既條上茶法利害,論者猶爭言其不便。辛未,命翰林侍讀學士孫奭、知制誥夏竦等再加詳定。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, shǐ qiǎn shǐ hè liáo hòu zhēng dàn.
九月,庚辰朔,始遣使賀遼後正旦。
liáo zhǔ zhù nán jīng.
遼主駐南京。
jǐ hài, liáo shǐ qiǎn shǐ lái hè sòng tài hòu zhēng dàn.
己亥,遼始遣使來賀宋太后正旦。
dōng, shí yuè, yǐ mǎo, tài bái fàn nán dòu.
冬,十月,乙卯,太白犯南斗。
xīn yǒu, yǐ hàn lín xué shì lǐ bù shì láng yàn shū wèi shū mì fù shǐ.
辛酉,以翰林學士、禮部侍郎晏殊為樞密副使。
gēng wǔ, yǐ zǎi chén wáng qīn ruò wèi yì jīng shǐ. táng yì jīng shǐ yǐ zǎi xiàng míng shì xué zhě jiān lǐng zhī sòng chū fān yì jīng lùn, lìng cháo guān rùn wén, jí dīng wèi xiāng, shǐ zhì shǐ ér qīn ruò nǎi yīn yì jīng sēng fǎ hù děng qǐng wèi shǐ, yì zhě fēi zhī.
庚午,以宰臣王欽若為譯經使。唐譯經使以宰相明釋學者兼領之;宋初翻譯經論,令朝官潤文,及丁謂相,始置使;而欽若乃因譯經僧法護等請為使,議者非之。
shí yī yuè, jǐ mǎo shuò, sūn shì děng yán: shí sān chǎng chá jī ér wèi shòu zhě liù bǎi yī shí sān wàn yú jīn, gài xǔ shāng rén tiē shè, zé shàn zhě jiē rù shāng rén, qí rù guān zhě jiē cū è bù shí, gù rén mò kěn shòu. yòu, yuán hù shū suì kè bù zú zhě, shǐ rú shāng rén rù xī, ér yuán hù jiē xì mín pín ruò, lì bù néng gěi, fán rǎo yì shén. yòu, jiān rén yǐ tiē shè wèi míng, qiáng shì dào fàn, qīn duó guān lì. qí bì rú cǐ, bù kě bù gé. qǐng bà tiē shè fǎ, guān fù gěi běn qián shì chá, ér shāng rén rù qián yǐ shòu zhī. yú shì chá fǎ fù huài.
十一月,己卯朔,孫奭等言:「十三場茶積而未售者六百一十三萬餘斤,蓋許商人貼射,則善者皆入商人,其入官者皆粗惡不時,故人莫肯售。又,園戶輸歲課不足者,使如商人入息,而園戶皆細民貧弱,力不能給,繁擾益甚。又,奸人倚貼射為名,強市盜販,侵奪官利。其弊如此,不可不革。請罷貼射法,官復給本錢市茶,而商人入錢以售之。」於是茶法復壞。
gēng zǐ, liáo zhǔ xìng nèi guǒ yuán yàn, jīng mín jù guān. qiú jìn shì dé qī shí èr rén, mìng fù shī, dì qí gōng zhuō, yǐ zhāng yù děng yī shí sì rén wèi tài zǐ xiào shū láng, hán luán děng wǔ shí bā rén wèi chóng wén guǎn xiào shū láng.
庚子,遼主幸內果園宴,京民聚觀。求進士得七十二人,命賦詩,第其工拙,以張昱等一十四人為太子校書郎,韓欒等五十八人為崇文館校書郎。
wáng qīn ruò jì jiān yì jīng shǐ, shǐ fù chuán fǎ yuàn, gǎn jí jí guī chē jià lín wèn, cì bái jīn wǔ qiān liǎng. wù shēn, zú. huáng tài hòu lín diàn chū tì, zèng tài shī, zhōng shū lìng, shì wén mù, qiǎn guān hù zàng shì, lù qīn shì jí suǒ qīn xìn èr shí yú rén. jiàn lóng yǐ lái, zǎi xiàng xù ēn, wèi yǒu cǐ bǐ.
王欽若既兼譯經使,始赴傳法院,感疾亟歸;車駕臨問,賜白金五千兩。戊申,卒。皇太后臨奠出涕,贈太師,中書令,諡文穆,遣官護葬事,錄親事及所親信二十餘人。建隆以來,宰相恤恩,未有此比。
qīn ruò zhuàng mào duǎn xiǎo, xiàng yǒu fù yóu, shí rén mù wèi yǐng xiāng. zhì shù guò rén, měi cháo tíng yǒu suǒ xìng zào, wěi diǎn qiān jiù yǐ zhōng shàng yì. xìng qīng qiǎo, gǎn wèi jiǎo dàn. tài hòu yǐ xiān cháo suǒ chǒng yì, gù fù yòng zhī. jí wú zhí shì bài, tài hòu zī bù yuè, tóng liè shāo qīn zhī, qīn ruò yì yì yǐ mò. hòu yǒu zhào sù xiàng máo shān, liè yú xiān guān.
欽若狀貌短小,項有附疣,時人目為「癭相」。智數過人,每朝廷有所興造,委典遷就以中上意。性傾巧,敢為矯誕。太后以先朝所寵異,故復用之。及吳植事敗,太后滋不悅,同列稍侵之,欽若悒悒以歿。後有詔塑像茅山,列於仙官。
liáo běi yuàn shū mì shǐ xiāo hā chuò yǒu jí, liáo zhǔ yù lín shì zhī, hā chuò xiè yuē: chén wú zhuàng, wěi méng zhòng rèn jīn xíng róng huǐ cuì, kǒng bì xià jiàn ér dòng xīn. liáo zhǔ nǎi zhǐ. huì běi fǔ zǎi xiàng xiāo pǔ wèn jí, hā chuò wò qí shǒu yuē: wú sǐ, jūn bì wèi shū mì shǐ, shèn wù jǔ shèng jǐ zhě. pǔ wén ér bǐ zhī. yǐ chǒu, zú.
遼北院樞密使蕭哈綽有疾,遼主欲臨視之,哈綽謝曰:「臣無狀,猥蒙重任;今形容毀瘁,恐陛下見而動心。」遼主乃止。會北府宰相蕭朴問疾,哈綽握其手曰:「吾死,君必為樞密使,慎勿舉勝己者。」朴聞而鄙之。乙丑,卒。
shí èr yuè, wù chén, liáo yǐ xiāo pǔ wèi běi yuàn shū mì shǐ, fēng lán líng jùn wáng.
十二月,戊辰,遼以蕭朴為北院樞密使,封蘭陵郡王。
xiān shì cháo bān yǐ zǎi xiàng wèi shǒu, qīn wáng cì zhī, shǐ xiāng yòu cì zhī, shū mì shǐ suī jiǎn xiào sān shī jiān shì zhōng shàng shū zhōng shū lìng, yóu bān zǎi xiàng xià. xián píng chū, cáo bīn yǐ shū mì fù shǐ jiān shì zhōng, wèi hù bù shì láng píng zhāng shì lǐ hàng xià, xún jiù zhì yě. gān xìng zhōng, wáng céng yóu cì xiāng wèi huì líng guān shǐ, cáo lì yòng yóu shū mì shǐ lǐng jǐng líng gōng shǐ, shí yǐ gōng guān shǐ wèi zhòng, zhào lì yòng bān céng zhī shàng, yì zhě shēn yǐ wèi fēi. zhì shì céng jìn zhāo wén guǎn dà xué shì yù qīng zhāo yīng gōng shǐ, tóng jí diàn lú, jiāng gào xiè, ér lì yòng yóu yù bān céng shàng, gé mén bù gǎn cái. céng kàng shēng mù lì yuē: dàn zòu zǎi xiàng wáng céng děng gào xiè. bān jì dìng, lì yòng yù yù bù píng, zhāng shì xùn wèi xiǎo zhī. gēng shēn, zhào zǎi chén shū mì shǐ xù bān rú gù shì. ér lì yòng zhì jiǎo, shàng jū cì xiāng zhāng zhī bái shàng. jí wén zhào zhāng mín yú hé yáng wèi shū mì shǐ, lì yòng yí dài jǐ, shǐ huǐ jù yān.
先是朝班以宰相為首,親王次之,使相又次之,樞密使雖檢校三師兼侍中、尚書、中書令,猶班宰相下。咸平初,曹彬以樞密副使兼侍中,位戶部侍郎、平章事李沆下,循舊制也。乾興中,王曾由次相為會靈觀使,曹利用由樞密使領景靈宮使,時以宮觀使為重,詔利用班曾之上,議者深以為非。至是曾進昭文館大學士、玉清昭應宮使,同集殿廬,將告謝,而利用猶欲班曾上,閤門不敢裁。曾抗聲目吏曰:「但奏宰相王曾等告謝。」班既定,利用鬱鬱不平,張士遜慰曉之。庚申,詔宰臣、樞密使序班如故事。而利用志矯,尚居次相張知白上。及聞召張旻於河陽為樞密使,利用疑代己,始悔懼焉。
diàn qián fù zhǐ huī shǐ yáng chóng xūn, cháng yì zhōng shū bái shì, shǔ wēi yǔ xīn jì, chóng xūn chuān ní xuē dēng jiē, wáng céng hàn zhī, bù yǐ cháng lǐ yán zuò. chóng xūn tuì, hé zòu qí shī, sòng xuān huī yuàn wèn zhuàng. yì rì, céng rù duì, qǐng chuán zhào shì zuì, tài hòu wèn qí gù, yuē: chóng xūn wǔ fū, bù zhī cháo tíng zhī yí. jǔ hé zhě, bǐng chén suǒ yǐ zhèn jì gāng kuān shì zhě, rén jūn suǒ yǐ shì ēn dé. rú cǐ, zé rén ài guī yú shàng ér wēi lìng sù yú xià yǐ.
殿前副指揮使楊崇勛,嘗詣中書白事,屬微雨新霽,崇勛穿泥靴登階,王曾頷之,不以常禮延坐。崇勛退,劾奏其失,送宣徽院問狀。翼日,曾入對,請傳詔釋罪,太后問其故,曰:「崇勛武夫,不知朝廷之儀。舉劾者,柄臣所以振紀綱;寬釋者,人君所以示恩德。如此,則仁愛歸於上而威令肅於下矣。」
guǐ hài, xǐ yá zhōu sī hù cān jūn dīng wèi léi zhōu sī hù cān jūn.
癸亥,徙崖州司戶參軍丁謂雷州司戶參軍。
wèi yǐ jiā yù luò yáng, cháng wèi shū zì zé, xù guó hòu ēn, jiè jiā rén wú zhé yuàn wàng, qiǎn rén zhì yú xī jīng liú shǒu liú yù, qí fù qí jiā, jiè shǐ cì yù huì zhòng liáo shí dá zhī. yù dé shū, bù gǎn sī, jí yǐ wén dì jiàn zhī gǎn cè, gù yǒu shì mìng. zǎi xiàng yán: wèi, tiān xià bù róng qí zuì ér cuàn zhī, jīn bù yuán shè yòu, wèi kě nèi xǐ. dì yuē: wèi chì hǎi shàng yǐ shù nián, yù lìng shēng hái lǐng biǎo ěr.
謂以家寓洛陽,常為書自責,敘國厚恩,戒家人毋輒怨望,遣人致於西京留守劉煜,祈付其家,戒使伺煜會眾寮時達之。煜得書,不敢私,即以聞;帝見之感惻,故有是命。宰相言:「謂,天下不容其罪而竄之,今不緣赦宥,未可內徙。」帝曰:「謂斥海上已數年,欲令生還嶺表耳。」
yǐ chǒu, huái nán jié dù shǐ jiǎn xiào tài shī tóng píng zhāng shì zhāng mín yī qián chōng shū mì shǐ. tài hòu wēi shí, cháng yù mín jiā, mín shì zhī shén jǐn, hòu shēn dé zhī, gù fù zhǎng shū fǔ. xún gǎi míng qí.
乙丑,淮南節度使、檢校太師、同平章事張旻依前充樞密使。太后微時,嘗寓旻家,旻事之甚謹,後深德之,故復掌樞府。尋改名耆。
shì suì, yàn mín yǐ nián gǔ fēng shú, liáo zhǔ chē jià lín xìng, zhēng yǐ tǔ wù lái xiàn. liáo zhǔ lǐ gāo nián, huì guān guǎ, cì pú yǐn. zhì xī, liù jiē dēng huǒ rú zhòu, shì shù xī yóu, liáo zhǔ yì wēi xíng guān zhī.
是歲,燕民以年穀豐熟,遼主車駕臨幸,爭以土物來獻。遼主禮高年,惠鰥寡,賜酺飲。至夕,六街燈火如晝,士庶嬉遊,遼主亦微行觀之。
dīng chǒu, liáo jìn gōng jiàng bù dé xiāo huǐ jīn yín qì.
丁丑,遼禁工匠不得銷毀金銀器。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì tiān shèng sì nián liáo tài píng liù nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝天聖四年(遼太平六年)
chūn, zhēng yuè, guǐ wèi, liáo shǐ xiāo dí lǐ děng rù jiàn. liáo yòu qiǎn rén chí jiǔ guǒ yǔ dí lǐ děng. dì wèn zǎi xiàng wáng céng yuē: sòng jiǔ guǒ zhě sān shí yú rén, yǐ zhì mò zhōu, tīng qí lái fǒu? céng yuē: yí zhǐ qí lái, ér yǐ zhōu bīng dài zhī, zhuǎn jiǔ guǒ fù dí lǐ kě yě. dì yuē: shàn!
春,正月,癸未,遼使蕭迪里等入見。遼又遣人持酒果與迪里等。帝問宰相王曾曰:「送酒果者三十餘人,已至莫州,聽其來否?」曾曰:「宜止其來,而以舟兵代之,轉酒果付迪里可也。」帝曰:「善!」
zhī yì zhōu xuē tián yán: liǎng chuān fàn zuì rén pèi lì tā zhōu, suī lǎo jí dé shì zhě, xī liú bù qiǎn zì jīn qǐng wú jū tíng. dì yuē: yuǎn mín wú zhī fàn fǎ, ér zhōng shēn bù dé hái xiāng lǐ, qǐ zhèn yì hū! chá qí qíng yǒu kě jīn zhě, tīng qiǎn hái.
知益州薛田言:「兩川犯罪人配隸它州,雖老疾得釋者,悉留不遣;自今請無拘停。」帝曰:「遠民無知犯法,而終身不得還鄉里,豈朕意乎!察其情有可矜者,聽遣還。」
gēng chén, liáo zhǔ rú yuān yāng luò.
庚辰,遼主如鴛鴦濼。
èr yuè, jǐ yǒu, liáo yǐ tóng zhī shū mì yuàn huáng piān wèi bīng mǎ dōu bù shǔ, yǐn jūn chéng hùn tóng jiāng shū mù hé zhī jiān. huáng lóng fǔ qǐng jiàn bǎo zhàng sān, fēng tái shí, liáo zhǔ mìng qí nóng xì zhú zhī.
二月,己酉,遼以同知樞密院黃翩為兵馬都部署,引軍城混同江、疏木河之間。黃龍府請建堡障三,烽台十,遼主命俟農隙築之。
dōng jīng liú shǒu yē lǜ bā gé zòu huáng piān lǐng bīng rù nǚ zhēn jiè xùn dì, fú huò bù kě shèng jì, dé jiàng zhě èr bǎi qī shí hù. liáo zhǔ jiǎng yù zhī.
東京留守耶律巴格奏黃翩領兵入女真界徇地,俘獲不可勝計,得降者二百七十戶。遼主獎諭之。
gēng xū, yù qīng zhāo yīng gōng shǐ wáng céng qǐng xià sān guǎn xiào dào zàng, cóng zhī. dì yīn yuē: dào shū duō yán fēi liàn jīn shí, qǐ ruò lǎo shì wǔ qiān yán zhī yuē zāi!
庚戌,玉清昭應宮使王曾請下三館校《道藏》,從之。帝因曰:「道書多言飛煉金石,豈若老氏五千言之約哉!」
rén xū, qiǎn guān sì jiǔ gōng guì shén. dì wèi fǔ chén yuē: sì rì shì yǔ zhēn zōng dà jì tóng, qí shī lè xié? wáng céng yuē: dàn shè ér bù zuò ěr. yòu wèn gǔ jīn lè zhī yì tóng. céng yuē: gǔ lè yòng yú tiān dì zōng miào shè jì shān chuān guǐ shén, ér tīng zhě mò bù hé yuè. jīn lè zé bù rán, tú yú rén ěr mù ér dàng rén xīn zhì, zì xī rén jūn liú lián huāng wáng zhě, mò bù yóu cǐ. dì yuē: zhèn yú shēng jì wèi cháng liú yì, nèi wài yàn yóu, jiē miǎn qiáng ěr.
壬戌,遣官祀九宮貴神。帝謂輔臣曰:「祀日適與真宗大忌同,其施樂邪?」王曾曰:「但設而不作耳。」又問古今樂之異同。曾曰:「古樂用於天地、宗廟、社稷、山川、鬼神,而聽者莫不和悅。今樂則不然,徒娛人耳目而盪人心志,自昔人君流連荒亡者,莫不由此。」帝曰:「朕於聲技未嘗留意,內外宴遊,皆勉強爾。」
jǐ sì, liáo yǐ nán jīng shuǐ, qiǎn shǐ zhèn zhī.
己巳,遼以南京水,遣使賑之。
gēng wǔ, mìng: dǎng xiàng bié bù tā xī, shè qì dān jié dù shǐ zhì zhī.
庚午,命:「党項別部塌西,設契丹節度使治之。」
sān yuè, gēng yín, liáo yǐ dà tóng jūn jié dù shǐ zhāng jiǎn rù wèi nán yuàn shū mì shǐ zuǒ chéng xiàng jiān zhèng shì lìng. liáo zhǔ fāng juàn yǐ jiǎn, cān zhī zhèng shì wú shū dá yǔ jiǎn bù xiāng néng, liáo zhǔ nù, chū shū dá wèi kāng zhōu cì shǐ.
三月,庚寅,遼以大同軍節度使張儉入為南院樞密使、左丞相兼政事令。遼主方眷倚儉,參知政事吳淑達與儉不相能,遼主怒,出叔達為康州刺史。
yù shǐ tái zì xuē kuí hòu, zhōng chéng què rén bù bǔ, shì yù shǐ zhī zá shì hán yì dú zhǎng tái wù zhě yú nián. rén wǔ, shǐ mìng quán zhī kāi fēng fǔ rǔ yīn wáng zhēn quán yù shǐ zhōng chéng. zhēn jiàn yán: sān sī kāi fēng fǔ zhū cáo cān jūn jí chì xiàn chéng wèi, lǜ yòng guì yóu zǐ dì, jiāo duò bù rèn shì, qǐng yì yǐ gū hán dēng dì gèng shì huàn shū kǎo wú guò zhě wèi zhī. yòu yán: jīng bǎi sī lì rén rù guān, qǐng rú zhǎng dìng gé, guī sī sān nián. bìng cóng zhī.
御史台自薛奎後,中丞闕人不補,侍御史知雜事韓億獨掌台務者逾年。壬午,始命權知開封府汝陰王臻權御史中丞。臻建言:「三司、開封府諸曹參軍及赤縣丞、尉,率用貴遊子弟,驕惰不任事,請易以孤寒登第、更仕宦書考無過者為之。」又言:「京百司吏人入官,請如《長定格》,歸司三年。」並從之。
shì yuè, zhǔn bù qīn liáo, xī běi lù zhāo tǎo shǐ xiāo huì pò zhī.
是月,准布侵遼,西北路招討使蕭惠破之。