strong shè shū huà wéi qí dàn qí bó chū pú tóu hú sāi cáng gōu sì wéi xiàng xì strong
射 書 畫 圍棋 彈棋 博 樗蒲 投壺 塞 藏鈎 四維 象戲

shè
◇射

shì běn yuē: féng méng zuò shè.
《世本》曰：逢蒙作射。

shān hǎi jīng yuē: xuān yuán guó, zài qióng shān jì, qí bù shòu zhě bā bǎi suì, rén miàn shé shēn, wěi jiāo shǒu, bù gǎn xī shè, wèi xuān yuán zhī qiū.
《山海經》曰：軒轅國，在窮山際，其不壽者八百歲，人面蛇身，尾交首，不敢西射，畏軒轅之丘。

lǐ jì yuē: shì shǐ zhī shè, bù néng zé cí yǐ jí, xuán hú zhī yì.
《禮記》曰：士使之射，不能則辭以疾，懸弧之義。

yòu yuē: shè yǒu sì hū jūn zǐ, shī zhū zhèng hú, fǎn qiú zhū qí shēn.
又曰：射有似乎君子，失諸正鵠，反求諸其身。

yòu yuē: kǒng zǐ shè yú jué xiāng zhī pǔ, gài guān zhě rú dǔ.
又曰：孔子射於矍相之圃，蓋觀者如堵。

zuǒ chuán yuē: jìn jiāng zhàn, pān wāng zhī dǎng yǔ yǎng yóu jī dūn jiǎ ér shè zhī, chè qī zhá yān.
《左傳》曰：晉將戰，潘尫之黨與養由基蹲甲而射之，徹七札焉。

liè zǐ yuē: gān yíng gǔ zhī shàn shè zhě, gòu gōng ér shòu fú niǎo xià.
《列子》曰：甘蠅古之善射者，彀弓而獸伏鳥下。

shī zǐ yuē: jīng zhuāng wáng mìng yǎng yóu jī shè qīng líng, wáng yuē: wú yù de zhī, yǎng yóu jī yuán gōng shè zhī, fú zuǒ yì, wáng dà xǐ.
《尸子》曰：荊莊王命養由基射蜻蛉，王曰：吾欲得之，養由基援弓射之，拂左翼，王大喜。

yòu yuē: hóng hú zài shàng, kuò nǔ yǐ dài, ruò fā shàn fǒu, wèn èr wǔ fú zhī, fēi èr wǔ nán jì yě, yù hóng zhī xīn luàn yě.
又曰：鴻鵠在上，鞟弩以待，若發善否，問二五弗知，非二五難計也，欲鴻之心亂也。

zhuāng zǐ yuē: yǐ shí jūn shè zhě, jiàn tiān ér bù jiàn yún, yǐ qī jūn shè zhě, jiàn hú ér bù jiàn cāng, yǐ wǔ jūn shè zhě, jiàn cāng ér bù jiàn què.
《莊子》曰：以十鈞射者，見天而不見雲，以七鈞射者，見鵠而不見鶬，以五鈞射者，見鶬而不見雀。

lǎo zǐ yuē: tiān zhī dào, qí yóu zhāng gōng hū, gāo zhě yì zhī, xià zhě jǔ zhī, yǒu yú zhě sǔn zhī, bù zú zhě yǔ zhī.
《老子》曰：天之道，其猶張弓乎，高者抑之，下者舉之，有餘者損之，不足者與之。

hán shī wài chuán yuē: chǔ xióng qú zǐ yè xíng, jiàn qǐn shí, yǐ wèi fú hǔ, wān gōng shè zhī, méi jīn yǐn yǔ, xià shì zhī qí shí yě, yīn fù shè shí, shǐ cuī wú jī, qú zi jiàn qí chéng xīn, jīn shí wèi zhī kāi, ér kuàng yú rén hū.
《韓詩外傳》曰：楚熊渠子夜行，見寢石，以為伏虎，彎弓射之，沒金飲羽，下視知其石也，因復射石，矢摧無跡，渠子見其誠心，金石為之開，而況於人乎。

shǐ jì yuē: lǐ guǎng wèi yòu běi píng tài shǒu, chū liè, jiàn cǎo zhōng shí, yǐ wèi hǔ ér shè zhī, zhōng, méi zú, shì zhī shí, yīn fù shè zhī, zhōng bù fù rù, guǎng suǒ jū jùn, wén yǒu hǔ, zì shè zhī, jí jū yòu běi píng, shè hǔ, hǔ téng shāng guǎng, guǎng yì jìng shè shā zhī, guǎng wèi rén zhǎng yuán bì, qí shàn shè yì tiān xìng yě, suī zi tā rén xué zhě, mò néng jí.
《史記》曰：李廣為右北平太守，出獵，見草中石，以為虎而射之，中，沒鏃，視之石，因復射之，終不復入，廣所居郡，聞有虎，自射之，及居右北平，射虎，虎騰傷廣，廣亦竟射殺之，廣為人長猿臂，其善射亦天性也，雖子他人學者，莫能及。

yòu yuē: xiōng nú dà rù shàng jùn, tiān zǐ shǐ zhōng guì rén cóng, lēi xí bīng jī xiōng nú, zhōng guì rén jiāng qí cóng, jiàn xiōng nú sān rén yǔ zhàn, sān rén hái, shè shāng zhōng guì rén, shā qí qí jiāng jǐn, zhōng guì rén zǒu guǎng, guǎng yuē: shì bì shè diāo zhě yě.
又曰：匈奴大入上郡，天子使中貴人從，勒習兵擊匈奴，中貴人將騎從，見匈奴三人與戰，三人還，射傷中貴人，殺其騎將盡，中貴人走廣，廣曰：是必射鵰者也。

huái nán zǐ yuē: yuè rén xué yuǎn cān tiān, ér fā dí zài wǔ bù nèi, jīn xué zhě yù xué gǔ ér bù zhī biàn, shì yuè rén shè yě.
《淮南子》曰：越人學遠參天，而發鏑在五步內，今學者欲學古而不知變，是越人射也。

hàn shū yuē: xiōng nú wèi zhì dōu zhī wēi, kè mù xiàng dōu zhī zhuàng, jiāo gōng shè zhī, mò zhī néng yī zhōng.
《漢書》曰：匈奴畏郅都之威，刻木象都之狀，交弓射之，莫之能一中。

wèi shū yuē: wén dì gòng shàng cháng liè, wèi hǔ suǒ zhú, gù shè, yīng shēng ér dào, tài zǔ zhuàng qí zhì yǒng, shǐ jiāng wǔ qí.
魏書曰：文帝共上常獵，為虎所逐，顧射，應聲而倒，太祖壯其摯勇，使將武騎。

wú zhì yuē: tài shǐ cí, yuán bì shàn shè, xián bù xū fā, cháng cóng sūn cè tǎo má bǎo zéi, zéi yuán shàng lóu shàng xíng mà, yǐ shǒu chí lóu fén, cí yǐn gōng shè zhī, shǐ guàn shǒu zhe fén, wéi wài wàn rén, mò bù chēng shàn, qí miào rú cǐ.
《吳志》曰：太史慈，猿臂善射，弦不虛發，嘗從孫策討麻保賊，賊緣上樓上行罵，以手持樓棼，慈引弓射之，矢貫手著棼，圍外萬人，莫不稱善，其妙如此。

diǎn lùn yuē: wén dì zì xù yuē: shǎo hǎo gōng mǎ, zhú qín zhé shí lǐ, shè chū bǎi bù, hòu huì quǎn bǎi gòng liáng gōng, dài xiàn míng mǎ, shí suì mù chūn, hé fēng shàn wù, gōng zào shǒu róu, cǎo qiǎn shòu féi, yú yè xī liè, zhōng rì, huò zhāng lù jiǔ, zhì tù èr shí.
《典論》曰：文帝自序曰：少好弓馬，逐禽輒十里，射出百步，後濊犭百貢良弓，代獻名馬，時歲暮春，和風扇物，弓燥手柔，草淺獸肥，於鄴西獵，終日，獲獐鹿九，雉兔二十。

shī liáng yuán dì luò rì shè pí shī yuē: cù yàn yǐn méi zōu, zhōng yuán guān shòu hóu, rì dù péng yīn guǎng, fēng héng qí yǐng fú, yí gān biāo rù jiàn, dié gǔ sòng zhēng chóu, fù zhī shí kě xī, yán cóng qīng yè yóu.
【詩】梁元帝落日射羆詩曰：促宴引枚鄒，中園觀獸侯，日度堋陰廣，風橫旗影浮，移竿標入箭，疊鼓送爭籌，附枝時可息，言從清夜遊。

zhōu yǔ xìn běi yuán shè táng shī yuē: xuān táng liáo kě xí, xiān de bù nán dēng, zhuǎn jiàn chū pì gān, héng gōng xiān wàng péng, jīng xīn yī yàn luò, lián bì liǎng yuán téng, zhí zhī wáng jì qiǎo, shuí jiàn wèi shū néng, kōng xīn bù sǐ shù, wú yè wèi kū téng, zé xián fāng zhì cǐ, chuán zhī xīn dé péng.
周庾信北園射堂詩曰：軒堂聊可習，仙的不難登，轉箭初辟竿，橫弓先望堋，驚心一雁落，連臂兩猿騰，直知王濟巧，誰見魏舒能，空心不死樹，無葉未枯藤，擇賢方至此，傳卮欣得朋。

shū
◇書

huái nán zǐ yuē: xī cāng xié zuò shū, ér tiān yù sù, guǐ yè kū, shì jù bǎi gǔ bù.
《淮南子》曰：昔倉頡作書，而天雨粟，鬼夜哭，［事具百穀部。］

jiā yǔ yuē: mì zi jiàn shì lǔ, wèi dān fù zǎi, kǒng jūn tīng yòng chán rén, shǐ jǐ bù de xíng qí zhèng, gù qǐng jūn jìn lì èr rén, yǔ jù zhì guān, lìng èr lì shū, zhé chè qí zhǒu, shū bù shàn, zé cóng ér nù zhī, èr lì huàn yān, cí guī lǔ, mì zǐ yuē: shū shén bù shàn, miǎn ér guī yǐ, èr lì guī bào yú jūn yuē: mì zi shǐ chén shū, ér chè yáo chén zhǒu, shū è ér yòu nù chén, yì lì jiē xiào, suǒ yǐ qù zhī ér lái yě, jūn yǐ wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: mì zi qí jūn zǐ yě, qí cái rèn bà wáng zhī zuǒ, qū jié zhì dān fù, jiāng yǐ zì shì, yì zhě qí yǐ cǐ jiàn hū, gōng wù, tài xī tàn yuē: guǎ rén luàn mì zi zhī zhèng, ér zé qí shàn zhě shù yǐ.
家語曰：宓子賤仕魯，為單父宰，恐君聽用讒人，使己不得行其政，故請君近吏二人，與俱至官，令二吏書，輒掣其肘，書不善，則從而怒之，二吏患焉，辭歸魯，宓子曰：書甚不善，勉而歸矣，二吏歸報於君曰：宓子使臣書，而掣搖臣肘，書惡而又怒臣，邑吏皆笑，所以去之而來也，君以問孔子，孔子曰：宓子齊君子也，其才任霸王之佐，屈節治單父，將以自試，意者其以此諫乎，公悟，太息嘆曰：寡人亂宓子之政，而責其善者數矣。

hàn shū yuē: yuán dì duō cái yì, shàn shǐ shū, yīng shào yuē: zhōu xuān wáng tài shǐ shǐ jí hàn shū yuán dì jì zhù zuò zhòu. suǒ zuò dà zhuàn yě. gǔ qín sè, chuī dòng xiāo.
《漢書》曰：元帝多才藝，善史書，［應劭曰：周宣王太史史藉(漢書元帝紀注作籀。)所作大篆也。］鼓琴瑟，吹洞簫。

yòu yuē: xuān dì shí, zhōng láng jiāng zhāng péng zǔ, shǎo yǔ dì wēi shí tóng xí yàn shū, jí dì jí zūn wèi, péng zǔ yǐ jiù ēn, fēng yáng dōu hóu, shì jù wén bù yàn piān.
又曰：宣帝時，中郎將張彭祖，少與帝微時同席硯書，及帝即尊位，彭祖以舊恩，封陽都侯，［事具文部硯篇。］

yòu yuē: chén zūn dà shuài cháng zuì, rán shì yì bù fèi, zhǎng bā chǐ yú, zhǎng tóu dà bí, róng mào shén wěi, lüè shè chuán jì, shàn yú wén cí, xìng shàn shū, yǔ rén chǐ dú, zhǔ jiē cáng qù, yǐ wèi zhī róng.
又曰：陳遵大率常醉，然事亦不廢，長八尺餘，長頭大鼻，容貌甚偉，略涉傳記，贍於文辭，性善書，與人尺牘，主皆藏去，以為之榮。

hòu hàn shū yuē: zhāng huàn zhǎng zi zhī, zì bó yù yù zì yǎn. yīng, zuì zhī míng, zhī jí dì chǎng, shàn cǎo shū, zhì jīn chēng zhī.
《後漢書》曰：張奐長子芝，字伯玉［玉字衍。］英，最知名，芝及弟昶，善草書，至今稱之。

yòu yuē: xiǎn zōng wèn bān gù, qīng dì zǐ ān zài, gù duì yǔ guān xiě shū shòu zhí, yǐ yǎng lǎo mǔ, dì nǎi chú chāo wèi lán tái lìng shǐ.
又曰：顯宗問班固，卿弟子安在，固對與官寫書受直，以養老母，帝乃除超為蘭台令史。

sān fǔ jué lù yuē: zhào xí dūn huáng tài shǒu, xiān shì dù bó dù cuī zi yù, yǐ gōng cǎo shū chēng yú qián shì, xí yǔ luó huī, yì yǐ néng cǎo, pō zì jīn kuā, gù zhāng bó yīng shū yǔ xí tóng jùn tài pú zhū cì shū yuē: shàng bǐ cuī dù bù zú, xià fāng luó zhào yǒu yú.
《三輔決錄》曰：趙襲敦煌太守，先是杜伯度崔子玉，以工草書稱於前世，襲與羅暉，亦以能草，頗自矜誇，故張伯英書與襲同郡太僕朱賜書曰：上比崔杜不足，下方羅趙有餘。

wáng yǐn jìn shū yuē: suǒ jìng, dūn huáng rén, jìng cǎo fǎ, wǔ dì ài zhī, shí shàng shū lìng wèi guàn, shì hào dé bó yīng zhī jīn, yī tái èr miào, tiān xià wèi xī.
王隱《晉書》曰：索靖，敦煌人，靖草法，武帝愛之，時尚書令衛瓘，世號得伯英之筋，一台二妙，天下為希。

fù jìn yáng àn dāng zuò yáng. quán cǎo shū fù yuē: wéi liù shū zhī wèi tǐ, měi cǎo fǎ zhī zuì qí, dù chuí míng yú gǔ xī, huáng zhe fǎ hū jīn sī, zì yào miào ér yǒu hǎo, shì qí qǐ ér fēn chí, jiě lì tǐ zhī xì wēi, sàn wěi qū ér dé yí, zhà yáng liǔ ér fèn fā, shì lóng fèng zhī téng yí, yīng shén líng zhī biàn huà, xiàng rì yuè zhī yíng kuī, shū zōng sǒng ér zhí lì, héng píng tǐ ér jūn shī, huò liǎn shù ér xiāng bào, huò pó suō ér sì chuí, huò zǎn jiǎn ér qí zhěng, huò shàng xià ér cān chà, huò yīn cén ér gāo jǔ, huò luò zé ér zì pī, qí bù hào shī mèi, rú míng zhū zhī lù lí, fā hàn shū zǎo, rú chūn huá zhī yáng zhī, tí mò zòng tǐ, rú měi nǚ zhī zhǎng méi, qí huá zé yáo yì, rú zhǎng liū zhī fēn qí, qí gǔ gěng qiáng zhuàng, rú zhù shé chǔ zhī bù jī, duàn chú gōng jǐn, rú gōng jiàng zhī jǐn guī, qí máng jiǎo yín yá, rú yán shuāng zhī fù zhī, zhòng qiǎo bǎi tài, wú jǐn bù qí, wǎn zhuǎn fān fù, rú sī xiāng chí.
【賦】晉陽［按當作楊。］泉草書賦曰：惟六書之為體，美草法之最奇，杜垂名於古昔，皇著法乎今斯，字要妙而有好，勢奇綺而分馳，解隸體之細微，散委曲而得宜，乍楊柳而奮發，似龍鳳之騰儀，應神靈之變化，象日月之盈虧，書蹤竦而值立，衡平體而均施，或斂束而相抱，或婆娑而四垂，或攢翦而齊整，或上下而參差，或陰岑而高舉，或落擇而自披，其布好施媚，如明珠之陸離，發翰攄藻，如春華之楊枝，提墨縱體，如美女之長眉，其滑澤餚易，如長溜之分歧，其骨梗強壯，如柱蛇楚之不基，斷除弓盡，如工匠之盡規，其芒角吟牙，如嚴霜之傅枝，眾巧百態，無盡不奇，宛轉翻覆，如絲相持。

qí wáng sēng qián shū fù yuē: qíng píng xū ér cè yǒu, sī yán xiǎng ér tú kōng, xīn jīng yú zé, mù xiàng qí róng, shǒu yǐ xīn huī, háo yǐ shǒu cóng, fēng yáo tǐng qì, yán mǐ shēn gōng, ěr qí lì míng mǐn wǎn, huò xuàn qiàn chí, jiāng chī wén fěi rù, tuō yùn shēng huáng, yí chūn děng ài, lì jǐng yī guāng, chén ruò yún yù, qīng ruò chán yáng, chóu bì áng cuì, yuē shí jī zhāng, chuí duān zhěng qū, zāi xié zhì fāng, huò jù měi yú piàn qiǎo, huò shuāng jīng yú liǎng shāng, xíng mián mí ér duō tài, qì líng lì qí rú máng, gù qí wěi mào yě bì yán, xiàn tǐ yě guì zhuàng, jī chéng guī ér chěng shì, zhì xún jiǎn ér huái fàng.
齊王僧虔書賦曰：情憑虛而測有，思沿想而圖空，心經於則，目像其容，手以心麾，毫以手從，風搖挺氣，妍孊深功，爾其隸明敏婉，蠖絢蒨趍，將摛文匪縟，託韻笙簧，儀春等愛，麗景依光，沉若雲郁，輕若蟬揚，稠必昂萃，約實箕張，垂端整曲，栽邪制方，或具美於片巧，或雙兢於兩傷，形綿靡而多態，氣陵厲其如芒，故其委貌也必妍，獻體也貴壯，跡乘規而騁勢，志循檢而懷放。

shì hòu hàn cài yōng zhuàn shū shì yuē: tǐ yǒu liù zhuàn, miào qiǎo rù shén, huò xiàng guī wén, huò bǐ lóng lín, yū tǐ fàng wěi, zhǎng chì duǎn shēn, yáng bō zhèn jī, yīng zhì niǎo zhèn, yán jǐng xié yì, shì shì líng yún.
【勢】後漢蔡邕篆書勢曰：體有六篆，妙巧入神，或象龜文，或比龍鱗，紆體放尾，長翅短身，揚波震激，鷹跱鳥震，延頸脅翼，勢似凌雲。

jìn wèi héng sì tǐ shū shì yuē: hóng nóng zhāng bó yīng, zhuǎn jīng qí qiǎo, jiā zhī yī bó, bì xiān shū hòu rǎn, lín chí xué shū, chí shuǐ jǐn hēi, xià bǐ bì wèi kǎi zé, hào cōng cōng bù xiá cǎo, cùn zhǐ bù yí, zhòng jiāng wèi zhī cǎo shèng.
晉衛恆四體書勢曰：弘農張伯英，轉精其巧，家之衣帛，必先書後染，臨池學書，池水盡黑，下筆必為楷則，號怱怱不暇草，寸紙不遺，仲將謂之草聖。

jìn suǒ jìng shū shì yuē: gài cǎo shèng zhī wèi zhuàng yě, wǎn ruò yín gōu, piào ruò jīng luán, shū yì wèi fā, ruò jǔ fù ān, chóng shé yòu qiú, huò wǎng huò hái, tuí ā nà yǐ léi xíng, chuā fèn mén ér huán huán, jí qí yì yóu miǎn xiāng, zhà zhèng zhà xié, qí jì bào nù bī qí pèi, hǎi shuǐ wā lóng yáng qí bō, xuán xióng duì lù yú shān yuè, fēi yàn xiāng zhuī ér chā chí, jǔ ér chá zhī. yòu shì hé fēng chuī lín, yǎn cǎo shàn shù, zhī tiáo cóng fēng, zhuǎn xiāng bǐ fù, yǎo ráo lián shān, suí tǐ sàn bù, fēn rǎo rǎo yǐ qǐ mí, zhōng chí yí ér yóu yù, xuán chī jiǎo shòu xī qí jiān, téng yuán fēi yòu xiāng bēn qù, líng yú fèn wěi, hài lóng fǎn jù, tóu kōng zì cuàn, zhāng shè yá jù.
晉索靖書勢曰：蓋草聖之為狀也，婉若銀鈎，漂若驚鸞，舒翼未發，若舉復安，蟲蛇蚴虬，或往或還，頹阿那以羸形，欻奮亹而桓桓，及其逸游眄鄉，乍正乍邪，騏驥暴怒逼其轡，海水窊隆揚其波，玄熊對路於山嶽，飛燕相追而差池，舉而察之。又似和風吹林，偃草扇樹，枝條從風，轉相比附，窈嬈廉苫，隨體散布，紛擾擾以綺靡，中持疑而猶豫，玄螭狡獸嬉其間，騰猿飛鼬相奔趣，陵魚奮尾，駭龍反據，投空自竄，張設牙距。

jìn liú shào fēi bái shū shì yuē: niǎo yú lóng shé, guī shòu xiān rén, jiāo jiǎo yǎn bō, kǎi lì bā fēn, shì shī cháng miào, suǒ cǎo zhōng zhēn, yuán yǒu fēi bái zhī lì, mào yàn shì zhēn, ruò nǎi fū chè háo máng, qiàn shǒu hé huì, sù gàn bīng jiě, lán mò diàn chè, zhí zhǔn jiàn chí, qū nǐ huò shì, fán jié cān tán, qǐ mí xún shā, yǒu ruò yān yún fú wèi, jiāo fēn kè jì, hán lú jiē fēi, sòng què yóu shì.
晉劉邵飛白書勢曰：鳥魚龍蛇，龜獸仙人，蛟腳偃波，楷隸八分，世施常妙，索草鍾真，爰有飛白之麗，貌艷勢珍，若乃敷坼毫芒，縴手和會，素幹冰解，蘭墨電掣，直准箭馳，屈擬蠖勢，繁節參譚，綺靡循殺，有若煙雲拂蔚，交紛刻繼，韓盧接飛，宋鵲游逝。

qǐ liáng yǔ jiān wú xiè dōng gōng gǔ jī qǐ yuē: qiè yǐ xiān yán yí zhuǎn, rù wò chéng chén, kǒng bì zàng wén, suí kāi yǐ dù, shí shū yǒu àn, chú jǐn yóu fēi, qǐ yǒu jī jīng sì dài, nián yú shí jì, zhī yīng yún qì zhī qiǎo, wèi sǔn sōng qiān, què fǎn luán jīng zhī shì, bù qīn pú zhú, bì shǐ jiǔ sì lái rén, chí liú sè biàn, jiāng sǔn běi hǎi zhī xù, hái dài xī hé zhī jiǎn.
【啟】梁庾肩吾謝東宮古蹟啟曰：竊以仙岩遺轉，入握成塵，孔壁藏文，隨開已蠹，石書有暗，廚盡猶飛，豈有跡經四代，年逾十紀，芝英雲氣之巧，未損松鉛，鵲反鸞驚之勢，不侵蒲竹，必使酒肆來人，池流色變，將損北海之續，還代西河之簡。

liáng yuán dì shàng dōng gōng gǔ jī qǐ yuē: shī yí bā fēn zhī qiǎo, yuán dì sān tǐ zhī miào, shǐ zhòu lǐ sī zhī zhuàn, liáng hóng cáo xǐ zhī shū, mò bù zǒng huá guì gōng, yíng mǎn jiǎ guǎn, qiè yǐ luán jīng zhī shì, jì wén zhī yú suǒ jìng, yīng zhì zhī qiǎo. yòu xiǎn zhī yú cài yōng, shì yǐ yóu wù zhòng yún, chuán jìng lǐ zhī fǎ, niǎo jiá yú háng, biǎo yáng quán zhī fù, pō hǎo liù wén, duō cán sān lǐ, shàng fāng dà zhuàn, jì qí láo luò, zhù xià fāng shū, hé céng fǎng fú, kōng mù hé jiān zhī jù shū, jìng zhēng dōng píng zhī xiàn biǎo, qí yōu chǐ dú, gù yǐ quē rán, běi hǎi kǎi lì, zhōng chéng nán nǐ.
梁元帝上東宮古蹟啟曰：師宜八分之巧，元帝三體之妙，史籀李斯之篆，梁鴻曹喜之書，莫不總華桂宮，盈滿甲館，竊以鸞驚之勢，既聞之於索靖，鷹跱之巧。又顯之於蔡邕，是以游霧重雲，傳敬禮之法，鳥鴶魚頏，表楊泉之賦，頗好六文，多慚三禮，尚方大篆，既其牢落，柱下方書，何曾仿佛，空慕河間之聚書，竟徵東平之獻表，齊攸尺牘，顧已缺然，北海楷隸，終成難擬。

shū liáng jiǎn wén dì dá xiāng dōng wáng shàng wáng xī zhī shū yuē: shì bǐ chéng wén, lín chí rǎn mò, shū mì jù qiǎo, zhēn cǎo jiē dé, shì wàng chéng fēi, rú zhān xīng shí, bù yíng yún fēi zhī sàn, hé dài qū rǔ zhī dān, fāng dāng fèng bǐ tíng zhōng, zhì zhī zhàng lǐ, zhà kǎi tóng gōu, shí xuán yī àn, jí yì zhī shēn, liáng bù néng yǐ.
【書】梁簡文帝答湘東王上王羲之書曰：試筆成文，臨池染墨，疏密俱巧，真草皆得，似望城扉，如瞻星石，不營雲飛之散，何待曲辱之丹，方當奉彼廷中，置之帳里，乍楷銅鈎，時懸欹案，戢意之深，良不能已。

huà
◇畫

hán zǐ yuē: kè wèi qí wáng huà zhě, wèn zhī, huà shú zuì nán, duì yuē: gǒu mǎ zuì nán, shú zuì yì, yuē: guǐ mèi zuì yì, gǒu mǎ rén suǒ zhī yě, dàn mù yú qián, bù kě lèi zhī, gù nán, guǐ mèi wú xíng, wú xíng zhě bù kě dǔ, gù yì.
《韓子》曰：客為齊王畫者，問之，畫孰最難，對曰：狗馬最難，孰最易，曰：鬼魅最易，狗馬人所知也，旦暮於前，不可類之，故難，鬼魅無形，無形者不可睹，故易。

hàn shū yuē: shàng zhì píng chéng, wèi xiōng nú suǒ wéi, qī rì fá shí, chén píng shǐ huà gōng tú měi nǚ, jiān qiǎn rén yí è shì, yún hàn yǒu měi nǚ, zī zhì ruò shì, jiāng yù xiàn dān yú, è shì yǐ wèi rán, cóng róng yán yú dān yú, nǎi shǐ dé chū.
《漢書》曰：上至平城，為匈奴所圍，七日乏食，陳平使畫工圖美女，間遣人遺閼氏，雲漢有美女，姿質若是，將欲獻單于，閼氏以為然，從容言於單于，乃始得出。

yòu yuē: gān lù sān nián, dān yú shǐ rù cháo, shàng hū sī gǔ gōng zhī měi, tú huà qí rén yú qí lín gé.
又曰：甘露三年，單于始入朝，上忽思股肱之美，圖畫其人於麒麟閣。

yòu yuē: jīn rì dī mǔ, jiào huì èr zi, shén yǒu fǎ dù, shàng wén ér jiā zhī, bìng sǐ, zhào tú huà yú gān quán gōng, yuē xiū tú wáng è shì, rì dī jiàn huà cháng bài, xiàng zhī tì qì.
又曰：金日磾母，教誨二子，甚有法度，上聞而嘉之，病死，詔圖畫於甘泉宮，曰休屠王閼氏，日磾見畫嘗拜，向之涕泣。

yòu yuē: yuán dì gōng rén jì duō, nǎi lìng huà gōng tú zhī, yù yǒu hū zhě, zhé pī tú zhào yān, qí zhōng cháng zhě, xī jiē xíng huò lù, wáng zhāo jūn zī róng shén lì, zhì bù kě gǒu qiú, gōng suì huǐ qí zhuàng, hòu xiōng nú lái hé, qiú měi nǚ yú dì, dì yǐ zhāo jūn chōng xíng, jì zhào jiàn ér xī zhī, míng zì yǐ qù, bù yù zhōng gǎi, yú shì suì xíng.
又曰：元帝宮人既多，乃令畫工圖之，欲有呼者，輒披圖召焉，其中常者，悉皆行貨賂，王昭君姿容甚麗，志不可苟求，工遂毀其狀，後匈奴來和，求美女於帝，帝以昭君充行，既召見而惜之，名字已去，不欲中改，於是遂行。

fàn yè hòu hàn shū yuē: yǒng píng chū, mǎ yuán nǚ lì wèi huáng hòu, xiǎn zōng tú huà jiàn wǔ zhōng míng chén liè jiāng yú yún tái, yǐ jiāo fáng gù, dú bù jí yuán, dōng píng wáng cāng guān tú, yán yú dì yuē: hé gù bù tú fú bō xiàng, dì xiào ér bù yán.
范曄《後漢書》曰：永平初，馬援女立為皇后，顯宗圖畫建武中名臣列將於雲台，以椒房故，獨不及援，東平王蒼觀圖，言於帝曰：何故不圖伏波像，帝笑而不言。

fēng sú tōng yuē: mén hù pù shǒu, jǐn àn bǎi jiā shū yún, gōng shū bān zhī shuǐ, jiàn lí, yuē: jiàn rǔ xíng, lí shì chū tóu, bān yǐ zú huà tú zhī, lí yǐn bì qí hù, zhōng bù kě dé kāi, bān suì shī zhī mén hù, yún rén bì cáng rú shì, gù zhōu mì yǐ.
《風俗通》曰：門戶鋪首，謹案百家書雲，公輸班之水，見蠡，曰：見汝形，蠡適出頭，般以足畫圖之，蠡引閉其戶，終不可得開，般遂施之門戶，雲人閉藏如是，固周密矣。

chén sī wáng huà zàn xù yuē: gài huà zhě, niǎo shū zhī liú, xī míng dé mǎ hòu, měi yú sè, hòu yú dé, dì yòng jiā zhī, cháng cóng guān huà, guò yú shùn miào, jiàn é huáng nǚ yīng, dì zhǐ zhī xì hòu yuē: hèn bù dé rú cǐ wèi fēi. yòu qián jiàn táo táng zhī xiàng, hòu zhǐ yáo yuē: jiē hū, qún chén bǎi liáo, hèn bù dé wèi jūn rú shì, dì gù ér xiào, gù fū huà suǒ jiàn duō yǐ.
陳思王畫贊序曰：蓋畫者，鳥書之流，昔明德馬後，美於色，厚於德，帝用嘉之，嘗從觀畫，過虞舜廟，見娥皇女英，帝指之戲後曰：恨不得如此為妃。又前見陶唐之像，後指堯曰：嗟乎，群臣百僚，恨不得為君如是，帝顧而笑，故夫畫所見多矣。

shì shuō yuē: jìn líng gù kǎi, shàn huà jué shì, hǎo xiě qǐ rén xíng, yù tú yīn jīng zhōu kān, yuē: wǒ xíng è, qīng bù fán ěr, kǎi yuē: míng fǔ zhèng dāng wèi yǎn ěr, ruò míng diǎn tóng zǐ, fēi bái fú shàng, shǐ rú qīng yún zhī bì yuè.
《世說》曰：晉陵顧愷，善畫絕世，好寫起人形，欲圖殷荊州堪，曰：我形惡，卿不煩爾，愷曰：明府正當為眼耳，若明點童子，飛白拂上，使如輕雲之蔽月。

yòu yuē: gù zhǎng kāng huà rén, huò shù nián bù diǎn mù jīng, rén wèn hé shì rú cǐ, yuē: sì tǐ yán chī, běn wú guān yú miào chù, chuán shén xiě zhào, zhèng zài ē dǔ zhōng.
又曰：顧長康畫人，或數年不點目睛，人問何事如此，曰：四體妍蚩，本無關於妙處，傳神寫照，正在阿堵中。

yòu yuē: gù kǎi huà péi shū zé, jiá shàng yì sān máo, kàn huà zhě dìng jué, yì máo yǒu shén míng, shū shèng xiàng wèi ān shí, gù shì shuō qiǎo yì piān gù xià yǒu zhǎng kāng huà sān zì, cǐ méng shàng tiáo, dāng tuō huà zì. xiè yòu yú zài yán lǐ, rén wèn suǒ yǐ, gù shì shuō gù xià yǒu yuē xiè èr zì. yún, yī qiū yī hè, zì wèi guò rén, cǐ zi zì yí zhì yú qiū hè zhī zhōng.
又曰：顧愷畫裴叔則，頰上益三毛，看畫者定覺，益毛有神明，殊勝向未安時，顧［世說巧藝篇顧下有長康畫三字，此蒙上條，當脫畫字。］謝幼輿在岩里，人問所以，顧［世說顧下有曰謝二字。］雲，一丘一壑，自謂過人，此子自宜置於丘壑之中。

yòu yuē: gù zhǎng kāng dào huà, yún shǒu huī wǔ xián yì, mù sòng guī hóng nán.
又曰：顧長康道畫，雲手揮五弦易，目送歸鴻難。

fù jìn fù xián huà xiàng fù yuē: xiān huà biàn hé zhī xiàng zhě, suī jù qí shì zài sù, dìng jiàn qí qì xuè cán yuè zhī xíng, qíng yǐ qī rán, cí yuē: wéi nián mìng zhī qiú duǎn, sù liú guāng zhī yǒu jīng, jí méi shì ér bù chēng, guì lì shēn ér yáng míng, jì míng lēi yú zhōng dǐng. yòu tú xiàng yú dān qīng, lǎn guāng liè zhī yōu huà, dǔ biàn zi zhī róng xíng, qì quán liú yǐ yǔ xià, sǎ xuè miàn ér jiān yīng, tòng liǎng zhǐ zhī shuāng yuè, xīn cè qī yǐ shāng qíng, suī fà fū zhī bù huǐ, jué hài rén yǐ tōu shēng, xiàng jué zhǐ zhī bù yuè, shú yè guāng zhī jiàn míng, rén zhī bù tóng, yuán zì zài xī, zāng zhī liǔ ér bù jìn, hé cán qū yǐ zhèng bì.
【賦】晉傅咸畫像賦曰：先畫卞和之像者，雖具其事在素，定見其泣血殘刖之刑，情以悽然，辭曰：惟年命之遒短，速流光之有經，疾沒世而不稱，貴立身而揚名，既銘勒於鍾鼎。又圖像於丹青，覽光烈之攸畫，睹卞子之容形，泣泉流以雨下，灑血面而瀸纓，痛兩趾之雙刖，心惻淒以傷情，雖髮膚之不毀，覺害仁以偷生，向厥趾之不刖，孰夜光之見明，人之不同，爰自在昔，臧知柳而不進，和殘軀以證璧。

zàn liáng yuán dì zhí gòng tú zàn yuē: běi tōng xuán tù, nán jiàn zhū yuān, jiāo hé yōu yuǎn, hé pǔ huí zhān, zī hǎi wú jì, yīn shān jiē tiān, xiá zāi niǎo xué, yǒng yǐ jī tián.
【贊】梁元帝職貢圖贊曰：北通玄兔，南漸朱鳶，交河悠遠，合浦回邅，茲海無際，陰山接天，遐哉鳥穴，永矣雞田。

qǐ liáng yuán dì xiè shàng huà méng chì bāo shǎng qǐ yuē: chén bù lǐng yú xiá, qiè ài dān qīng, yún tái zhī xiàng, zhōng wēi fǎng fú, xuān shì zhī tú, gèng nán yì nǐ, chéng yíng hǎn shù, huà mǎ shū gōng, rén fēi shì jiāng, ēn shēn jìn dì zhī shǎng, jī kuì jǐng shān, chǒng yú wèi huáng zhī zhào.
【啟】梁元帝謝上畫蒙敕褒賞啟曰：臣簿領餘暇，竊愛丹青，雲台之像，終微仿佛，宣室之圖，更難議擬，成蠅罕術，畫馬疏工，人非世將，恩深晉帝之賞，跡愧景山，寵逾魏皇之詔。

yòu xiè dōng gōng lài lù tàn wēi huà qǐ yuē: gōng yú huà mǎ, qiǎo mài tú lóng, shì yìng yù chí, jí kàn yú dòng, hái bàng jīn píng, fù yí yíng jí, shǐ qiān zàn dǔ, xuán shí liú hóu zhī mào, hàn dì yī zhān, biàn jiàn wáng qiáng zhī xiàng.
又謝東宮賚陸探微畫啟曰：工逾畫馬，巧邁圖龍，試映玉池，即看魚動，還傍金屏，復疑蠅集，史遷暫睹，懸識留侯之貌，漢帝一瞻，便見王嬙之像。

wéi qí
◇圍棋

zuǒ chuán yuē: tài shū wén zi wèi níng xǐ yuē: shì jūn bù rú yì qí, qí hé yǐ miǎn hū, yì zhě jǔ qí bù dìng, bù shèng qí ǒu, ér kuàng zhì jūn ér fú dìng hū.
《左傳》曰：太叔文子謂甯喜曰：視君不如弈棋，其何以免乎，弈者舉棋不定，不勝其耦，而況置君而弗定乎。

bó wù zhì yuē: yáo zào wéi qí, dān zhū shàn qí.
《博物志》曰：堯造圍棋，丹朱善棋。

shuō wén yuē: yì, wéi qí yě.
《說文》曰：弈，圍棋也。

yǐn wén zǐ yuē: yǐ zhì lì qiú zhě, yù rú yì, yì jìn tuì qǔ yǔ, gōng jié fàng shě, zài wǒ zhě yě.
尹《文子》曰：以智力求者，喻如弈，弈進退取與，攻劫放舍，在我者也。

shǔ zhì yuē: wèi jūn cì yú xìng píng, jiǎ fèi yī jié, lǜ zhòng wǎng yù, guāng lù dài fū lái mǐn zhì yī xǔ bié, qiú wéi qí, yú shí yǔ xí jiāo chí, yán jià yǐ qì, yī yǔ mǐn liú yì duì xì, sè wú yàn juàn, mǐn yuē: liáo guān shì jūn ěr, xìn kě rén, bì néng biàn zéi zhě, yī zhì, dí suì tuì.
《蜀志》曰：魏軍次於興平，假費禕節，率眾往御，光祿大夫來敏至禕許別，求圍棋，於時羽檄交馳，嚴駕已訖，禕與敏留意對戲，色無厭倦，敏曰：聊觀試君耳，信可人，必能辨賊者，禕至，敵遂退。

wèi zhì yuē: wáng càn guān rén wéi qí, jú huài, càn fù wèi zhī, qí zhě bù xìn, yǐ páo gài jú, shǐ gèng yǐ tā jú wèi zhī, yòng xiāng bǐ xiào, bù wù yī dào.
《魏志》曰：王粲觀人圍棋，局壞，粲復為之，棋者不信，以袍蓋局，使更以他局為之，用相比校，不誤一道。

bó wù zhì yuē: huán tán cài yōng shàn yīn lè, féng yì shān zǐ dào wáng jiǔ zhēn guō fēng děng, shàn qí, tài zǔ jiē yǔ zhēng néng.
《博物志》曰：桓譚蔡邕善音樂，馮翊山子道王九真郭酆等，善棋，太祖皆與爭能。

jìn zhōng xìng shū yuē: táo kǎn wèi jīng zhōu, jiàn zuǒ shǐ bó yì xì jù, tóu zhī yú jiāng, yuē: wéi qí yáo shùn yǐ jiào yú zi, bó yīn zhòu suǒ zào, zhū jūn bìng guó qì, hé yǐ cǐ wèi.
《晉中興書》曰：陶侃為荊州，見佐史博弈戲具，投之於江，曰：圍棋堯舜以教愚子，博殷紂所造，諸君並國器，何以此為。

yǔ lín yuē: wáng zhōng láng yǐ wéi qí shì zuò yǐn, zhī gōng yǐ qí wèi shǒu tán.
《語林》曰：王中郎以圍棋是坐隱，支公以棋為手談。

sú shuō yuē: yīn zhòng kān zài dōu, cháng wǎng kàn qí, zhū cóng zài wǎ guān sì qián zhái shàng, yú shí yuán qiāng yǔ rén gòng zài chuāng xià wéi qí, zhòng kān zài lǐ, wèn yuán yì yì, yuán yīng dá rú liú, wéi qí bù chuò, yuán yì ào rán, shū yǒu yú dì, yīn zhuàn cí zhì nán, měi yǒu wǎng fù.
《俗說》曰：殷仲堪在都，嘗往看棋，諸從在瓦官寺前宅上，於時袁羌與人共在窗下圍棋，仲堪在里，問袁易義，袁應答如流，圍棋不輟，袁意傲然，殊有餘地，殷撰辭致難，每有往復。

fù hòu hàn mǎ róng wéi qí fù yuē: lüè guān wéi qí, fǎ yú yòng bīng, sān chǐ zhī jú, wèi zhàn dòu chǎng, chén jù shì zú, liǎng dí xiāng dāng, qiè zhě wú gōng, tān zhě xiān wáng, xiān jù sì dào, shǒu jiǎo yī bàng, yuán biān zhē liè, wǎng wǎng xiāng wàng, lí lí mǎ mù, lián lián yàn háng, chuō dù jiān zhì, pái huái zhōng yāng, shōu qǔ sǐ zú, wú shǐ xiāng yíng, dāng shí bù shí, fǎn shòu qí yāng, lí luàn jiāo cuò, gèng xiāng dù yuè, shǒu guī bù gù, wèi suǒ táng tū, shēn rù tān dì, shā wáng shì zú, kuáng rǎng xiāng jiù, xiān hòu bìng méi, jì gōng xiāng chú, yǐ shí zǎo qì, shì liú biàn shēng, shí qí yù jí, yíng huò jiǒng fá, wú lìng zhà chū, shēn niàn yuǎn lǜ, shèng nǎi kě bì.
【賦】後漢馬融圍棋賦曰：略觀圍棋，法於用兵，三尺之局，為戰鬥場，陳聚士卒，兩敵相當，怯者無功，貪者先亡，先據四道，守角依傍，緣邊遮列，往往相望，離離馬目，連連雁行，踔度間置，徘徊中央，收取死卒，無使相迎，當食不食，反受其殃，離亂交錯，更相度越，守規不固，為所唐突，深入貪地，殺亡士卒，狂攘相救，先後並沒，計功相除，以時早訖，事留變生，拾棋欲疾，營或窘乏，無令詐出，深念遠慮，勝乃可必。

jìn cáo shū wéi qí fù yuē: xī bān gù zào yì zhǐ zhī lùn, mǎ róng yǒu wéi qí zhī fù, nǐ jūn zhèng yǐ wèi běn, yǐn bīng jiā yǐ wèi yù, gài xuān ní zhī suǒ yǐ chēng měi, ér jūn zǐ zhī suǒ yǐ yóu lǜ yě, jì hǎo qí shì, ér zhuàng qí cí, liáo yīn hàn mò, shù ér fù yān, qí cí yuē: jú zé dèng lín zhī mù, lǔ bān suǒ zào, zhì fāng dǐ píng, sù zhì xuán dào, xī jiǎo xiàng yá, shì cuò shì lì, nèi hán guāng rùn, xíng yì yīng zhì, yú shì èr dí jiāo xíng, xīng luó sù liè, yún huì zhōng qū, wǎng bù sì yì, hé wéi cù zhèn, jiāo xiāng qīn fá, yòng bīng zhī xiàng, liù jūn zhī jì yě, zhāng zhēn shè fú, tiāo dí yòu kòu, zòng bài xiān fēng, yào shèng hòu fù, xún dào wèi chǎng, pín zhàn lèi dòu, fū bǎo jiǎo yī biān, chù shān yíng yě, gé dào xiāng wàng, jiā shuǐ bīng yě, èr dòu gòng shēng, jiē mù bìng yě, chí qí hé, jù yǒu tuō wén. lián lǐ xíng yě, lǎn sī xì yǐ guǎng sī, yí qún fāng zhī miào lǐ, yà qí biàn zhī kě jiā, sī sūn wú yǔ bái qǐ, shì jì píng ér gōng jué, jú gào chéng ér qiǎo zhǐ, dāng wú wèi zhī yú rì, chà jiàn wán yú jūn zǐ.
晉曹攄圍棋賦曰：昔班固造弈旨之論，馬融有圍棋之賦，擬軍政以為本，引兵家以為喻，蓋宣尼之所以稱美，而君子之所以游慮也，既好其事，而壯其辭，聊因翰墨，述而賦焉，其辭曰：局則鄧林之木，魯班所造，雉方砥平，素質玄道，犀角象牙，是錯是礪，內含光潤，形亦應制，於是二敵交行，星羅宿列，雲會中區，網布四裔，合圍促陣，交相侵伐，用兵之象，六軍之際也，張甄設伏，挑敵誘寇，縱敗先鋒，要勝後復，尋道為場，頻戰累斗，夫保角依邊，處山營也，隔道相望，夾水兵也，二斗共生，皆目並也，持棋合，［句有脫文。］連理形也，覽斯戲以廣思，儀群方之妙理，訝奇變之可嘉，思孫吳與白起，世既平而功絕，局告成而巧止，當無為之餘日，差見玩於君子。

jìn cài hóng wéi qí fù yuē: mìng bān ěr zhī miào shǒu, zhì cháo yáng zhī róu mù, qǔ kūn xiàng yú sì fāng, wèi jiāng jūn hū wǔ yuè, rán hòu huà lù biǎo jiè, lì zhì zhū wén, qū zhí yǒu zhèng, fāng ér bù yuán, suàn tú shòu zú, sān bǎi wéi qún, rèn qiǎo yú wú zhǔ, pì cǎi shū hū zhōng yuán, yú shì shū miào sī, fèn xuán chóu, wán fú sè, shàng xīng jū, lǚ jìn lǚ tuì, èr qí dié qū, fān fān mǎ hé, luò luò xīng fū, gè xiào gē yǐ fā fèn, yùn biàn huà yǐ xiāng fú, zhà shì xì hè zhī gàn ní. yòu lèi jiǎo tù zhī rào qiū, sàn xiàng chéng xū zhī fēi diàn, jù lèi jué guàn zhī jī zhū, rán hòu zhěn yǐ dà luó, shàn yǐ chéng guō, zhuì yǐ xuán xiǎn, jīng yǐ jué luò, miǎo wàng yì shū, áo xiáng róng yì, wān zhǎng nán zhǐ, qíng shí xī shè, yáng chén yǎn jī, suī dòng xiáng xī, huò lín jú jì rán, wéi qí shì chén, jìng mèi wú shēng, qián lái ruò shén, yì shū zhī yì, chéng zi zhī xián yě, huò shēng shǒu jù fā, xuān huá zào rǎo, sè lèi bù dìng, cì cuò wú yǐ, zài shuāi sān jié, ruì qì yǐ xiǔ, dēng shì wàng yì, qí luàn kě qǔ yě, ěr nǎi xīn dòu le jìng, shì shǐ huī qiān, xié shǒu dǐ qī, zhū yán xiāng xián, rán jú bù hóng xí, zi bù yíng juǎn, bǐng èr yí zhī jí yào, wò zhòng qiǎo zhī zhì quán, ruò bā guà zhī chū zhào, suì xiāo xī hū tiān wén, qū zé chǐ huò, shū zé lóng fān, cuī wéi yún qǐ, lóng yì làng chuán, yín cén shān jié, dá rú wù fēn, jìng ruò qīng yè zhī liè sù, dòng ruò liú huì zhī hù bēn, diàn wèi jié ér suàn le, lì shǒu bù dé kuī qí mén, jú fù luàn ér bù huò, yán sāng bù zú shí qí yuán, huò shè sǐ ér chēng wǎng, gāo yáo bù néng zhì qí yuàn, huò qiǎo yì yǐ lè xū, hòu kuí bù zú yǐ zhī zàn, wǒ yún shì mào duō yǐ, shú néng jiū chuán, yuǎn qiú jìn qǔ, yǔ yī yǐ guàn.
晉蔡洪圍棋賦曰：命班爾之妙手，制朝陽之柔木，取坤象於四方，位將軍乎五嶽，然後畫路表界，立質朱文，曲直有正，方而不圓，筭塗授卒，三百惟群，任巧於無主，譬采菽乎中原，於是攄妙思，奮玄籌，玩服色，尚騂駒，旅進旅退，二騎迭驅，翻翻馬合，落落星敷，各嘯歌以發憤，運變化以相符，乍似戲鶴之干霓。又類狡兔之繞丘，散象乘虛之飛電，聚類絕貫之積珠，然後枕以大羅，繕以城郭，綴以懸險，經以絕落，眇望翼舒，翱翔容弈，彎掌南指，情實西射，楊塵奄跡，雖動詳悉，或臨局寂然，惟棋是陳，靜昧無聲，潛來若神，抑舒之役，成子之賢也，或聲手俱發，喧譁譟擾，色類不定，次措無已，再衰三竭，銳氣已朽，登軾望軼，其亂可取也，爾乃心斗餎競，勢使揮謙，攜手詆欺，朱顏相嫌，然局不弘席，子不盈卷，秉二儀之極要，握眾巧之至權，若八卦之初兆，遂消息乎天文，屈則尺蠖，舒則龍翻，崔嵬雲起，巃鷁浪傳，崟岑山結，沓如霧分，靜若清夜之列宿，動若流彗之互奔，殿未結而筭了，隸首不得窺其門，局覆亂而不惑，研桑不足識其源，或設死而稱枉，皋陶不能治其怨，或巧逸以樂胥，後夔不足以之贊，我雲勢貌多以，孰能究傳，遠求近取，予一以貫。

liáng wǔ dì wéi qí fù yuē: wéi lián xiàng tiān, fāng jú fǎ dì, pēng zé guǎng yáng wén xī, zi zé bái yáo xuán yù, fāng yǎn wú xié, zhí dào bù qū, ěr nǎi jiàn jiāng jūn, bù jiāng shì, liè liǎng zhèn, qū shuāng guǐ, pái huái hè xiáng, chā chí yàn qǐ, yòng fèn bīng ér bù gù, yì píng hé ér bì wēi, chī wú chéng shù ér hǎo dòu, fēi zhì zhě zhī suǒ wèi, yùn yí xīn ér yóu yù, zhì wú chéng ér bì kuī, jīn yī qí zhī chū shǒu, sī jiǔ shì ér wèi fáng, dí móu duàn ér jì qū, yù qīn dì ér wú fāng, bù shī xíng ér zhì kòu, bù zhù bǐ ér wèi qiáng, bù ràng tā yǐ zēng dì, bù shī zi ér yún wáng, luò zhòng wéi ér jì qióng, yù tiāo qiǎo ér xíng cù, jù shū lè zhī zhūn zhān, shén bái dēng zhī kùn rǔ, huò lóng huà ér chāo jué, huò shén biàn ér dú wù, wù jiāo zhù yǐ diào sè, zhuān shǒu zhū ér dài tù, huò yǒu shǎo qí, yǐ yǒu huó xíng, shī bù wèi cuì, dé bù wèi róng, ruò qí kǔ zhàn, wèi bì néng píng, yòng zhé xióng wēi, zhì sǔn lìng míng, gù chéng yǒu suǒ bù gōng, dì yǒu suǒ bù zhēng, dōng xī chí zǒu, zuǒ yòu zhōu zhāng, shàn yǒu fān fù, duō zhì bài wáng, suī chù ruì yǐ jiāng qǔ, bì jū qiān yǐ zì mù, pì měng shòu zhī jiāng jī, yì fǔ ěr ér gù fú, ruò jú shì yǐ shèng, bù yí guò qīng, huò qǐ yú suǒ hū, gōng zhuì yú chuí chéng, zhì rú yù hú yín tái, chē xiāng jǐng lán, jì jiàn zhī yú nǎng rì, yì zài jīn zhī kě guān, huò fēi jié fēi shí, liǎng xuán liǎng shēng, jú yǒu zhòng shì, duō bù kě míng, huò fāng sì jù wǔ, huā liù chí qī, suī shè xì zhī jìn shì, yì lín jú ér yīng xī, huò qǔ jié jiǎo, huò yíng biān bǐ, huò xiān diǎn ér wáng, huò xiān piē ér sǐ, gù jūn zǐ yǐ zhī yóu shén, xiān dá yǐ zhī ān sī, jǐn yǒu xì zhī yào dào, qióng qíng lǐ zhī ào mì.
梁武帝圍棋賦曰：圍奩象天，方局法地，抨則廣羊文犀，子則白瑤玄玉，方眼無斜，直道不曲，爾乃建將軍，布將士，列兩陣，驅雙軌，徘徊鶴翔，差池燕起，用忿兵而不顧，亦憑河而必危，痴無成術而好鬥，非智者之所為，運疑心而猶豫，志無成而必虧，今一棋之出手，思九事而為防，敵謀斷而計屈，欲侵地而無方，不失行而致寇，不助彼而為強，不讓他以增地，不失子而雲亡，落重圍而計窮，欲佻巧而行促，劇疏勒之屯邅，甚白登之困辱，或龍化而超絕，或神變而獨悟，勿膠柱以調瑟，專守株而待兔，或有少棋，已有活形，失不為悴，得不為榮，若其苦戰，未必能平，用折雄威，致損令名，故城有所不攻，地有所不爭，東西馳走，左右周章，善有翻覆，多致敗亡，雖畜銳以將取，必居謙以自牧，譬猛獸之將擊，亦俯耳而固伏，若局勢已勝，不宜過輕，禍起於所忽，功墜於垂成，至如玉壺銀台，車廂井欄，既見知於曩日，亦在今之可觀，或非劫非時，兩懸兩生，局有眾勢，多不可名，或方四聚五，花六持七，雖涉戲之近事，亦臨局而應悉，或取結角，或營邊鄙，或先點而亡，或先撇而死，故君子以之游神，先達以之安思，盡有戲之要道，窮情理之奧秘。

liáng xuān dì wéi qí fù yuē: yǐn rú zhēng hóng fù zhǎo, bù ruò qún què yī zhī, lèi lín lù zhī yǐn yǐn, pǐ xīng hàn zhī lí lí, fēng qǐ bǎi tú, cóng héng wàn zhì, huò wú yàn ér fǎn shī, huò xiān léi ér hòu jì.
梁宣帝圍棋賦曰：引如征鴻赴沼，布若群鵲依枝，類林麓之隱隱，匹星漢之離離，蜂起百塗，從橫萬制，或無厭而反失，或先羸而後濟。

yì zhǐ hòu hàn bān gù yì zhǐ yuē: běi fāng zhī rén, wèi qí wèi yì, hóng zhī shuō zhī jǔ dà lüè, jú bì fāng zhèng, xiàng dì zé yě, dào bì zhèng zhí, shén míng dé yě, qí yǒu bái hēi, yīn yáng fēn yě, pián luó liè bù, xiào tiān wén yě, sì xiàng jì chén, xíng zhī zài rén, gài wáng zhèng yě, huò xū shè yù zhì, yǐ zì wèi hù, gài xiàng páo xī wǎng gǔ zhī zhì, dī fáng zhōu qǐ, zhàng sāi lòu jué, yǒu shì xià hòu zhì shuǐ zhī shì, yī kǒng yǒu què, huài tuí bù zhèn, yǒu shì hù zǐ fàn làn zhī bài, zuò fú shè zhà, tū wéi héng xíng, tián dān zhī qí, yào è xiāng jié, gē dì qǔ shǎng, sū zhāng zhī zī, cān fēn yǒu shèng ér bù zhū, zhōu wén zhī dé, qūn xún rú xíng, bǎo jiǎo yī páng, què zì bǔ xù, suī bài bù wáng, móu gōng zhī zhì, zhōng yōng zhī fāng, shàng yǒu tiān dì zhī xiàng, cì yǒu dì wáng zhī zhì, zhōng yǒu wǔ bà zhī quán, xià yǒu zhàn guó zhī shì, lǎn qí dé shī, gǔ jīn lüè bèi.
【弈旨】後漢班固弈旨曰：北方之人，謂棋為弈，弘之說之舉大略，局必方正，象地則也，道必正直，神明德也，棋有白黑，陰陽分也，駢羅列布，效天文也，四象既陳，行之在人，蓋王政也，或虛設豫置，以自衛護，蓋象庖犧網罟之制，隄防周起，障塞漏決，有似夏後治水之勢，一孔有闕，壞頹不振，有似瓠子汎濫之敗，作伏設詐，突圍橫行，田單之奇，要厄相劫，割地取賞，蘇張之姿，參分有勝而不誅，周文之德，逡巡儒行，保角依旁，卻自補續，雖敗不亡，繆公之智，中庸之方，上有天地之象，次有帝王之治，中有五霸之權，下有戰國之事，覽其得失，古今略備。

yì shì wèi yīng chàng yì shì yuē: gài qí yì zhī zhì suǒ shàng yǐ, yǒu xiàng jūn róng zhàn zhèn zhī jì, jīng qí jì liè, quán lǜ fēng qǐ, luò yì yǔ jí, yú lín yàn zhì, fèn wéi chǎn yì, gù wèi biān bǐ, huò shì dùn wěi xuán, zhuō lì píng liè, léi shī yán dí, yī chéng xū jué, guī bù dé hé, liǎng jiàn qín miè, huái yīn zhī mó, bá qí zhī shì yě, huò kuāng shè wú cháng, xún biàn yīng wēi, kòu dòng běi lěi, bèi zài nán huī, zhōng qí jì jié, sì biǎo zì kuī, yà fū zhī zhì, gěng yǎn zhī qí yě, huò jiǎ dào sì bù, zhōu yuán fán chāng, yún hé xīng luó, qīn bī jiāo chǎng, shī ruò zhòng guǎ, lín jù gū wáng, pī sǎo jiàng yù, guǎng lüè tǔ jiāng, kūn yáng zhī wēi, guān dù zhī fāng yě, tiāo yòu jì zhàn, jiàn qī dí duì, fēn ná xiāng jiù, bù liàng jìn tuì, qún jù jù yǔn, lì xíng táng tū, chēn mù huì fèn, fù jú bēng kuì, xiàng jiāng zhī jiù, chǔ huái zhī bèi yě, shí huò shī miù, shōu bēn shè běi, hái zì bǎo gù, wán jù bǔ sāi, jiàn kě ér jìn, xiān fù hòu kè, yàn zhāo zhī xián, qí qǐng zhī dé yě, zhǎng qū chí zhú, jiàn lì wàng hài, qīng dí guǎ bèi, suǒ sàng mí dà, lín yí yóu yù, suàn lǜ bù xiáng, gǒu tān shǎo huò, bù zhī suǒ wáng, dāng duàn bù duàn, hái wèi suǒ móu, xiàng yǔ zhī shī, wú wáng zhī yóu yě, chí qí xiāng shǒu, mò gǎn xiān dòng, yóu chǔ hàn zhī bīng, xiāng jù suǒ gǒng yě.
【弈勢】魏應瑒弈勢曰：蓋棋弈之制所尚矣，有像軍戎戰陣之紀，旌旗既列，權慮蜂起，駱驛雨集，魚鱗雁峙，奮維闡翼，固衛邊鄙，或飾遁偽旋，卓轢軿列，羸師延敵，一乘虛絕，歸不得合，兩見擒滅，淮陰之謨，拔旗之勢也，或匡設無常，尋變應危，寇動北壘，備在南麾，中棋既捷，四表自虧，亞夫之智，耿弇之奇也，或假道四布，周爰繁昌，雲合星羅，侵逼郊場，師弱眾寡，臨據孤亡，披掃彊御，廣略土疆，昆陽之威，官渡之方也，挑誘既戰，見欺敵對，紛拏相救，不量進退，群聚俱隕，力行唐突，瞋目恚憤，覆局崩潰，項將之咎，楚懷之悖也，時或失謬，收奔攝北，還自保固，完聚補塞，見可而進，先負後剋，燕昭之賢，齊頃之德也，長驅馳逐，見利忘害，輕敵寡備，所喪彌大，臨疑猶豫，筭慮不詳，苟貪少獲，不知所亡，當斷不斷，還為所謀，項羽之失，吳王之尤也，持棋相守，莫敢先動，由楚漢之兵，相拒索鞏也。

míng hòu hàn lǐ yóu wéi qí míng yuē: shī rén yōu yì, gǎn wù zé sī, zhì zhī kōng xián, wán nòng yóu jìng, jú wèi xiàn jǔ, qí fǎ yīn yáng, dào wèi jīng wěi, fāng cuò liè zhāng.
【銘】後漢李尤圍棋銘曰：詩人幽憶，感物則思，志之空閒，玩弄游竟，局為憲矩，棋法陰陽，道為經緯，方錯列張。

qǐ liáng rèn xiào gōng xiè shì wéi qí qǐ yuē: yǐn léi zì tiān, kūn chóng yǐ tīng, fú yīn zài hàn, zhù shé chǔ xiān zhān, xiào gǔ rén bù gōng, zhī qián shì zhī yǐ zhuō, jì miào jí shǒu chuán, nǎi shì yīn cí jiàn, wēi ér néng xiǎn, wǎn yǐ chéng zhāng, xiào gōng rén shí xià yú, cái guī mò pǐn, xiào pín chǒu yǒu, xué bù jiǎn guī, wén yè wèi zhāng, wǔ gōng yǐ zhuì, nèi kuì qí yú, wài xiū lǔ fú, làn chū zān yīng, fēi zēng hòu chē zhī shù, miù bān jì shí, kōng guì zhǎng ān zhī mǐ.
【啟】梁任孝恭謝示圍棋啟曰：隱雷自天，昆蟲已聽，浮陰在漢，柱蛇楚先霑，笑古人不工，知前事之已拙，既妙藉手傳，乃事因辭見，微而能顯，婉以成章，孝恭人實下愚，才歸末品，效嚬丑友，學步蹇歸，文業未彰，武功已墜，內愧齊竽，外羞魯服，濫出簪纓，非增後車之數，謬頒計食，空貴長安之米。

xù liáng shěn yuē qí pǐn xù yuē: yì zhī shí yì dà yǐ zāi, tǐ xī wēi zhī qù, shě qí zhèng zhī qíng, jìng zé hé dào, dòng bì shì biàn, ruò fú rù shén zào jí zhī líng, jīng wǔ wěi wén zhī dé, gù kě yǔ hé lè děng miào, shàng yì qí gōng, zhī gōng yǐ wèi shǒu tán, wáng shēng wèi zhī zuò yǐn, shì yǐ hàn wèi míng xián, gāo pǐn jiān chū, jìn sòng shèng shì, yì sī zhēng liú, suī fù lǐ shēng yú shù, yán qiú zhī suǒ bù néng shè, yì chū hū jǐ, yáo tuàn wèi zhī huò jǐn, shèng shàng tīng cháo zhī yú, yīn rì zhī xiá, huí jǐng yū qíng, jiàng lín xiǎo dào, yǐ wèi níng shén zhī xìng nán xiàn, rù xuán zhī zhì bù qióng, jīn zhuàn lù míng shì, suí pǐn xiáng shū, bǐ cuì lǐ shēn qíng, yǒng chuí fāng yú lái yè.
【序】梁沈約棋品序曰：弈之時義大矣哉，體希微之趣，舍奇正之情，靜則合道，動必適變，若夫入神造極之靈，經武緯文之德，故可與和樂等妙，上藝齊工，支公以為手談，王生謂之坐隱，是以漢魏名賢，高品間出，晉宋盛士，逸思爭流，雖復理生於數，研求之所不能涉，義出乎幾，爻彖未之或盡，聖上聽朝之餘，因日之暇，回景紆情，降臨小道，以為凝神之性難限，入玄之致不窮，今撰錄名氏，隨品詳書，俾粹理深情，永垂芳於來葉。

dàn qí
◇彈棋

wèi wén dì diǎn lùn yuē: yú yú tā xì yì zhī shì, shǎo suǒ jiā, wéi dàn qí lüè jǐn qí gōng, nǎi wèi zhī fù yuē: xī tài píng yù lǎn qī bǎi wǔ shí wǔ xī xià yǒu jīng zì. shī xiān gōng, yǒu mǎ hé xiāng hóu dōng fāng shì ān zhāng gōng zǐ, yǔ cháng hèn bù dé yǔ bǐ shù zi zhě duì.
魏文帝《典論》曰：余於他戲弈之事，少所嘉，唯彈棋略盡其功，乃為之賦曰：昔［《太平御覽》七百五十五昔下有京字。］師先工，有馬合鄉侯東方世安張公子，予嘗恨不得與彼數子者對。

shì shuō yuē: dàn qí shǐ zì wèi, gōng nèi zhuāng lián yuán é qì, jù féng xiào běn gǎi. xì yě, wén dì yú cǐ jì yì tè hǎo, yòng shǒu jīn fú zhī, wú bù zhōng, yǒu kè zì yún néng, dì shǐ wèi zhī, kè zhe gé jīn fú qí, miào yú yú dì.
《世說》曰：彈棋始自魏，宮內裝奩［原訛器，據馮校本改。］戲也，文帝於此技亦特好，用手巾拂之，無不中，有客自雲能，帝使為之，客著葛巾拂棋，妙逾於帝。

shī zhōu wáng bāo dàn qí shī yuē: tóu hú shēng diàn yǐng, liù bó zhí xiān rén, hé rú jìng lián shàng zì yǒu fú qīng jīn, gé jiàn yí jiāng bié, lǒng tóu rú wàng qín, wò bǐ tú sī fù, cí duǎn jìng wú chén.
【詩】周王襃彈棋詩曰：投壺生電影，六博值仙人，何如鏡奩上自有拂輕巾，隔澗疑將別，隴頭如望秦，握筆徒思賦，辭短竟無陳。

fù hòu hàn cài yōng dàn qí fù yuē: róng huá zhuó shuò, è bù wěi wěi, yú shì liè xiàng qí, diāo huá lì, fēng fù liǎn biān, zhōng yǐn sì qǐ, qīng lì diào bó, yì shǐ chěng chí, rán hòu fá chè, bīng qí kuā jīng, huò fēng piāo bō dòng, ruò fēi ruò fú, bù chí bù jí, rú xíng rú liú, fàng yī bì liù, gōng wú yǔ chóu.
【賦】後漢蔡邕彈棋賦曰：榮華灼爍，萼不韡韡，於是列象棋，雕華麗，豐腹斂邊，中隱四企，輕利調博，易使騁馳，然後栰掣，兵棋夸驚，或風飄波動，若飛若浮，不遲不疾，如行如留，放一弊六，功無與儔。

wèi wén dì dàn qí fù yuē: wéi dàn qí zhī jiā qiǎo, miǎo chāo jué qí wú chóu, bāo shàng zhì zhī hóng lüè, yǔn guàn wēi ér dòng yōu, jú zé jīng shān miào pú, fā zǎo yáng huī, fēng fù gāo lóng, bì gēn sì tuí, píng rú dǐ lì, huá ruò róu tí, qí zé xuán mù běi gàn, sù shù xī zhī, hóng xiān ruò yī, xiū duǎn wú chà, xiàng chóu liè zhí, yī jù shuāng chī, huá shí wù sàn, yún bù sì chuí, rán hòu zhí kòu xiān zòng, èr bā cì jǔ, yuán biān jiān zào, zhǎng xié dié qǔ, ěr nǎi xiáng guān fū biàn huà zhī lǐ, qū shēn zhī xíng, lián piān huò yì, zhǎn zhuǎn pán yíng, huò xiá yù ān cún, huò qióng kùn cè qīng, huò jiē dǎng lián xìng, huò gū jù piān tíng, yú shí guān zhě, mò bù xū xīn sǒng yǒng, xián cè xī ér yán xíng, huò léi biàn yǐ dà jué, huò zhàn jì ér bù néng yǔ.
魏文帝彈棋賦曰：惟彈棋之嘉巧，邈超絕其無儔，苞上智之弘略，允貫微而洞幽，局則荊山妙璞，發藻揚暉，豐腹高隆，庳根四頹，平如砥礪，滑若柔荑，棋則玄木北幹，素樹西枝，洪纖若一，脩短無差，象籌列植，一據雙螭，滑石霧散，雲布四垂，然後直叩先縱，二八次舉，緣邊間造，長邪迭取，爾乃詳觀夫變化之理，屈伸之形，聯翩靃繹，展轉盤縈，或暇豫安存，或窮困側傾，或接黨連興，或孤據偏停，於時觀者，莫不虛心竦踴，咸側息而延行，或雷抃以大噱，或戰悸而不能語。

wèi dīng yì dàn qí fù yuē: wén shí wèi jú, jīn bì qí jīng, lóng zhōng yí wài, zhì lǐ jī píng, bēi gāo dé shì, jì ān qiě zhēn, qí zé xiàng chǐ xuǎn hū nán fān, lǐ shēn zhòng, jù yǒu tuō wén. fù yǐn tóu qiān, xiāo hàn shuō mǐn, bù qīng bù xuān, liè shù èr liù, qǔ xiàng guān jūn, wēi zhāng cǎi liè, làn yān kě guān, yú shì èr wù jì shè, zhǔ rén yán bīn, fěn shí wù sàn, liù shī liè chén, jī xíng wáng shǒu, zuǒ yòu xiāng qīn, chéng liè gào shì, sān lìng wǔ shēn, shì zhōng jūn zhèng, yán hán lǐ wén, hào lìng jì tōng, bīng qí qǐ lù, yùn ruò huí biāo, jí shì fēi tù, qián zhōng què wǔ, jiǎ qí yú nù, fēng chí huǒ liǎo, lìng móu qǔ wǔ, huǎng zāi hū xī, chéng zú mù yě, ruò fú qì jié lì cán, ruò dǎn qiè xīn, jìn bù jí dí, zhōng lù wèi qín, rén ér bù wǔ, chūn qiū suǒ zhēn, gāng yōu jìn yǒng, fèn sù qīng jí, tuī dí zǔ suì, wǒ fèi bǐ lì, jūn zǐ qù shì, guò yóu bù jí.
魏丁廙彈棋賦曰：文石為局，金碧齊精，隆中夷外，緻理肌平，卑高得適，既安且貞，棋則象齒選乎南藩，禮身重，［句有脫文。］腹隱頭騫，驍悍說敏，不輕不軒，列數二六，取象官軍，微章采列，爛焉可觀，於是二物既設，主人延賓，粉石霧散，六師列陳，跡行王首，左右相親，成列告誓，三令五申，事中軍政，言含禮文，號令既通，兵棋啟路，運若回飈，疾似飛兔，前中卻舞，賈其餘怒，風馳火燎，令牟取五，恍哉忽兮，誠足慕也，若夫氣竭力殘，弱膽怯心，進不及敵，中路為擒，仁而不武，春秋所箴，剛優勁勇，忿速輕急，推敵阻隧，我廢彼立，君子去是，過猶不及。

jìn xià hóu dūn dàn qí fù yuē: yàn shēn yǔ yǐ shū qíng, gòu zhòng yì yǐ guǎng yú, guān qí qiǎo zhī qiè lì, wěi dàn qí zhī miào shū, jú zé kūn shān zhī bǎo, huá yáng zhī shí, huò fán wān lóng zǎo, huò fēn dài bān bó, huò fā sè xuán huáng, huò jiǎo de lín bái, xī lǔ jiàng zhī jīng néng, qīng gōng xīn yú diāo cuò, xíng fāng lóng ér yīng jǔ, kūn yù xiá yǐ shū shuò, ěr nǎi yán liáng rén, qià zuò jì, lóng jú shī, qīng qí liè, xú zhèng kòng wǎng lái, bì yǒu zhōng ér gào qì, xiāng xíng tóu qiǎo, zuǒ fǔ yòu bá, huī xiān zhǐ yǐ zhǎng xié, yuán é yé, jù féng xiào běn gǎi. yīn yǎn zhǎng ér fā bā, líng chāo yú luò, guī qù yuán shì, fēn jiāo wù ér jí hé, chéng liú mì yǐ yáo yè, ruò nǎi shì zhèng dàn, xún luàn yáng, yuán é chǎng, jù féng xiào běn gǎi. huá shí zhōu sàn shì zòng héng, bì bō chuí piē yīng wú fāng, chǐ ruò tiān xīng zhī liè, shǎn ruò liú diàn zhī guāng, huò pǐ bǎi sàn làn, huī huò biàn juān, huò fèn zhèn táng táng, tuí shuǐ cān lián, qí dān jú guì, děng fēn jì cán, shèng zhě hán hé, fù zhě sàng yán, xī qíng yú zhī wèi suì, hèn bái rì zhī wēi chuán, shí jī yì zhī duān shǒu, gù jūn zǐ zhī suǒ huān yě.
晉夏侯惇彈棋賦曰：嬿深宇以舒情，遘眾藝以廣娛，觀奇巧之朅麗，偉彈棋之妙殊，局則崑山之寶，華陽之石，或煩蜿龍藻，或分帶班駮，或發色玄黃，或皦的鱗白，悉魯匠之精能，傾工心於雕錯，形方隆而應矩，焜煜霞以倏鑠，爾乃延良人，洽坐際，隆局施，輕棋列，徐正控往來，必有中而告憩，相形投巧，左撫右拔，揮纖指以長邪，［原訛耶，據馮校本改。］因偃掌而發八，陵超逾落，歸趣援勢，紛交務而踖合，乘流密以遙曳，若乃釋正彈，循亂揚，［原訛場，據馮校本改。］滑石周散勢縱橫，畀撥捶撇應無方，侈若天星之列，閃若流電之光，或擗柏散爛，揮霍便娟，或奮振唐唐，頹水參連，棋單局匱，等分紀殘，勝者含和，負者喪顏，惜情娛之未遂，恨白日之微遄，實機藝之端首，固君子之所歡也。

xù liáng jiǎn wén dì dàn qí lùn xù yuē: guān fū mó qióng cāng ér tǐng zhì, xiě bó hòu ér chéng xíng, zhì wǔ yuè ér biāo qí, tíng sì hǎi ér wèi liàng, xié rì yuè zhī shù, yīng lǜ lǚ zhī qī, zǒng xuán huáng zhī wǔ lüè, xiào sūn wú zhī yīng biàn, yǔ qí yòng xīn, zhuàng zāi zhī xì yě, ěr nǎi guān zhuàng shì zhī chū shī, wàng bīng qí zhī shì dào, shàng shēng zé tuán yì qióng tiān, fù xià zé jiàn líng gāo wū, chéng wēi zé zhàn shān háng hǎi, lì xiǎn zé shù mǎ xuán chē, wán wǔ yì bà guó zhī xūn, quán liù xiǎng chén píng zhī zhì, fǎn bā jūn gāo yáng zhī shù, sì jiǎo sī hàn hòu zhī gē, fēi jǐ tóng jìn hóu zhī qín, pái huái yì yè zhōng zhī niǎn, qiān niú jué chéng chá zhī lái, zhī nǚ nǐ yún píng zhī qù, gù gǔ rén huò yán zhī lǐ lè, huò bǐ zhī rén ràng, huò yù yǐ xiū shēn, huò qí zhū dào dé, liáng yǒu zhǐ yě.
【序】梁簡文帝彈棋論序曰：觀夫模穹蒼而挺質，寫博厚而成形，峙五嶽而摽奇，停四海而為量，協日月之數，應律呂之期，總玄黃之武略，校孫吳之應變，語其用心，壯哉之戲也，爾乃觀壯士之出師，望兵棋之式道，上昇則摶翼穹天，赴下則建瓴高屋，乘危則棧山航海，歷險則束馬懸車，完五憶霸國之勛，全六想陳平之智，反八均高陽之數，四角思漢後之歌，飛幾同晉侯之琴，徘徊異鄴中之輦，牽牛覺乘槎之來，織女擬雲軿之去，故古人或言之禮樂，或比之仁讓，或喻以修身，或齊諸道德，良有旨也。

qǐ liáng yuán dì xiè dōng gōng cì dàn qí jú qǐ yuē: yì běn cán yóu yì, mí kuì fú jīn, fèng zhì yīng yáng, xìn nán yì nǐ, niǎo qí xīng xuán, céng hé fǎng fú, lián huā wèi yì, yù xiè bù gōng, yuán biān zhī fǎ, shù zūn xì liǔ zhī zhèn, pái huái zhī shì, fāng xī míng yuè zhī lóu, zi huán yǒu xī, wén yú suì gǔ, jì xù méng cì, jí shì kě chuán.
【啟】梁元帝謝東宮賜彈棋局啟曰：繹本慚遊藝，彌愧拂巾，鳳峙鷹揚，信難議擬，鳥跂星懸，曾何仿佛，蓮花未易，玉屑不工，緣邊之法，庶遵細柳之陣，徘徊之勢，方希明月之樓，子桓有錫，聞於遂古，季緒蒙賜，即事可傳。

bó
◇博

shuō wén yuē: bó jú xì liù zhe shí èr qí yě, gǔ zhě wū cáo zuò bó.
《說文》曰：博局戲六著十二棋也，古者烏曹作博。

shān hǎi jīng yuē: xiū yǔ zhī shān, qí shàng yǒu shí yān, míng yuē dì tái zhī qí, wǔ sè ér wén, zhuàng rú chún luǎn, shì jù shān bù.
《山海經》曰：休與之山，其上有石焉，名曰帝台之棋，五色而文，狀如鶉卵，［事具山部。］

mù tiān zǐ chuán yuē: tiān zǐ yǔ jǐng gōng bó, sān rì ér jué.
《穆天子傳》曰：天子與井公博，三日而決。

liè zǐ yuē: yú shì zhě, liáng zhī fù rén, zhì gāo lóu dà lù, shè jiǔ jī bó lóu shàng, shì jù rén bù yóu xiá piān.
《列子》曰：虞氏者，梁之富人，置高樓大路，設酒擊博樓上，［事具人部遊俠篇。］

yǐn wén zǐ yuē: bó jǐn guān sāi zhī yí, dé zhōu tōng zhī lù, ér bù néng zhì chǐ zhī dà xiǎo, zài yù zhě yě.
尹《文子》曰：博盡關塞之宜，得周通之路，而不能制齒之大小，在遇者也。

jiā yǔ yuē: āi gōng wèn kǒng zǐ yuē: wú wén jūn zǐ bù bó, yǒu zhī, kǒng zǐ yuē: yǒu zhī, wèi qí jiān xíng è dào yě.
《家語》曰：哀公問孔子曰：吾聞君子不博，有之，孔子曰：有之，為其兼行惡道也。

shuō yuàn yuē: jìn líng gōng jiāo shē, zào jiǔ céng zhī tái, wèi zuǒ yòu, gǎn jiàn zhě zhǎn, sūn xī wén zhī, qiú jiàn, gōng yuē: zi hé néng, sūn xī yuē: chén néng lèi shí èr qí, jiā jiǔ jī zi qí shàng, gōng yuē: wú shǎo xué, wèi cháng jiàn yě, zi wèi guǎ rén zuò zhī, sūn xī jí zhèng yán sè, dìng zhì yì, yǐ qí zǐ zhì shàng, jiā jī zi qí shàng, zuǒ yòu shè xī, líng gōng fǔ fú, qì xī bù xù, gōng yuē: wēi zāi, sūn xī yuē: gōng wèi jiǔ céng zhī tái, sān nián bù chéng, wēi shén yú cǐ, shì jù rén bù jiàn piān.
《說苑》曰：晉靈公驕奢，造九層之台，謂左右，敢諫者斬，孫息聞之，求見，公曰：子何能，孫息曰：臣能累十二棋，加九雞子其上，公曰：吾少學，未嘗見也，子為寡人作之，孫息即正顏色，定志意，以棋子置上，加雞子其上，左右慴息，靈公俯伏，氣息不續，公曰：危哉，孫息曰：公為九層之台，三年不成，危甚於此，［事具人部諫篇。］

lùn wú wéi zhāo bó yì lùn yuē: gài wén jūn zǐ chǐ dāng nián ér gōng bù lì, jí méi shì ér míng bù chēng, gù yuē: xué rú bù jí, yóu kǒng shī zhī, shì yǐ miǎn jīng lì cāo, chén xìng yè mèi, bù huáng níng chù, ruò níng yuè zhī qín, dǒng shēng zhī dǔ, jiàn qīng dé yì zhī yuān, qī chí dào yì zhī yù, qiě yǐ xī bó zhī shèng, jī gōng zhī cái, yóu yǒu rì zè dài dàn zhī láo, kuàng zài chén shù, ér kě yǐ yǐ hū, lì guān gǔ jīn gōng míng zhī shì, jiē jī lèi shū yì zhī jī, láo shén kǔ tǐ, qì kuò qín sī, píng jū bù duò qí yè, qióng kùn bù yì qí sù, shì yǐ bo shì lì zhì yú gēng mù, huáng bà shòu dào yú líng yǔ, zhōng yǒu róng xiǎn zhī fú, yǐ chéng bù xiǔ zhī míng, jīn shì zhī rén, bù wù jīng shù, hǎo xí bó yì, fèi shì qì yè, wàng qǐn yǔ shí, qióng rì jǐn míng, jì yǐ zhī zhú, dāng yǐ lín jú jiāo zhēng, cí xióng wèi jué, rén shì kuàng ér bù xiū, bīn lǚ què ér bù jiē, suī yǒu tài láo zhī zhuàn, sháo xià zhī lè, bù xiá cún yě, rán qí suǒ zhì bù chū yī píng zhī shàng, suǒ wù bù guò fāng guà gǔ mǎi. zhī jiān, shèng dí wú fēng jué zhī shǎng, huò dì wú jiān tǔ zhī shí, jì fēi liù yì, yòng fēi jīng guó, lì shēn zhě bù jiē qí shù, zhēng jìn zhě bù yóu qí dào, qiú zhī yú zhàn, zé fēi sūn wú zhī lún, kǎo zhī yú dào yì, zé fēi kǒng shì zhī mén, yǐ biàn zhà zhī wù, zé fēi zhōng xìn zhī shì, yǐ jié shā wèi míng, zé fēi rén zhě zhī yì, ér kōng fáng rì fèi yè, zhōng wú bǔ yì, hé yì shè mù ér jī zhī, zhì shí ér tóu zhī zāi, qiě jūn zǐ zhī jū shì yě, qín shēn yǐ zhì yǎng, qí zài cháo yě, jié mìng yǐ nà zhōng, gù lǎo wén xuǎn wǔ shí èr zuò xiào. yǒu zhī xíng lì, zhēn chún zhī míng zhāng, fāng jīn shèng cháo qián qián, wù zài dé rén, bó xuǎn liáng cái, jīng jiǎn máo jùn, shè chéng wén xuǎn zuò chéng. shì zhī kē, chuí jīn jué zhī shǎng, chéng qiān zài zhī jiā huì, bǎi shì zhī liáng yù yě.
【論】吳韋昭博弈論曰：蓋聞君子恥當年而功不立，疾沒世而名不稱，故曰：學如不及，猶恐失之，是以勉精厲操，晨興夜寐，不遑寧處，若甯越之勤，董生之篤，漸清德義之淵，棲遲道藝之域，且以西伯之聖，姬公之才，猶有日昃待旦之勞，況在臣庶，而可以已乎，歷觀古今功名之士，皆積累殊異之跡，勞神苦體，契闊勤思，平居不墮其業，窮困不易其素，是以卜式立志於耕牧，黃霸受道於囹圄，終有榮顯之福，以成不朽之名，今世之人，不務經術，好習博弈，廢事棄業，忘寢與食，窮日盡明，繼以脂燭，當以臨局交爭，雌雄未決，人事曠而不修，賓旅闕而不接，雖有太牢之饌，韶夏之樂，不暇存也，然其所志不出一枰之上，所務不過方罫［古買。］之間，勝敵無封爵之賞，獲地無兼土之實，伎非六藝，用非經國，立身者不階其術，徵進者不由其道，求之於戰，則非孫吳之倫，考之於道藝，則非孔氏之門，以變詐之務，則非忠信之事，以劫殺為名，則非仁者之意，而空妨日廢業，終無補益，何異設木而擊之，置石而投之哉，且君子之居室也，勤身以致養，其在朝也，竭命以納忠，故老［《文選》五十二作孝。］友之行立，貞純之名彰，方今聖朝乾乾，務在得人，博選良才，旌簡旄俊，設呈［《文選》作程。］試之科，垂金爵之賞，誠千載之嘉會，百世之良遇也。

chū pú
◇樗蒲

yì yuàn yuē: xī yǒu rén chéng mǎ shān xíng, yáo xiù lǐ yǒu èr lǎo wēng, xiāng duì chū pú, suì xià mǎ, yǐ cè zhǔ dì ér guān zhī, zì wèi é qǐng, shì qí mǎ biān, cuǐ rán yǐ làn, gù zhān qí mǎ, ān hái kū xiǔ, jì hái zhì jiā, wú fù qīn shǔ, yī tòng ér jué.
《異苑》曰：昔有人乘馬山行，遙岫里有二老翁，相對樗蒲，遂下馬，以策拄地而觀之，自謂俄頃，視其馬鞭，漼然已爛，顧瞻其馬，鞍骸枯朽，既還至家，無復親屬，一慟而絕。

bó wù zhì yuē: lǎo zi rù hú, zuò chū pú.
《博物志》曰：老子入胡，作樗蒲。

yǔ yì jí, cān jūn yú zàn, chén jié xì shì yuē: fū xī xì dōu míng dòng xiāng bō, fēi wèi zhì zhī běn, zì jīn chū pú mù zhèng mǎ, zhū bù jí xì, yí yī duàn zhī, yì dá yuē: jīn wéi xǔ qí wéi qí, yú xī duàn.
庾翼集，參軍於瓚，陳節戲事曰：夫嬉戲都名動相剝，非為治之本，自今樗蒲〈木鄭〉馬，諸不急戲，宜一斷之，翼答曰：今唯許其圍棋，餘悉斷。

fù hòu hàn mǎ róng chū pú fù yuē: xī yǒu xuán tōng xiān shēng, yóu yú jīng dū, dào dé jì bèi, hǎo cǐ chū pú, bó yáng rù róng, yǐ sī xiāo yōu, pēng zé sù zhān zǐ jì, chū hū xī lín, yuán yǐ huì xiù, zhì yǐ qǐ wén, bēi zé yáo mù zhī gàn, chū zì kūn shān, shǐ zé lán tián zhī shí, biàn hé suǒ gōng, hán jīng yù rùn, bù xì bù hóng, mǎ zé xuán xī xiàng yá, shì cuō shì lóng, bēi wèi shàng jiāng, mù wèi jūn fù, chǐ wèi hào lìng, mǎ wèi yì jù, chóu wèi cè dòng, shǐ fǎ zú shù, yú shì fēn pā guì qī, gōng hóu zhī chóu, zuò huá cuī zhī gāo diàn, lín jī shuǐ zhī qīng liú, pái wǔ mù, sàn jiǔ chǐ, lēi liáng mǎ, qǔ dào lǐ, shì yǐ zhàn wú cháng shèng, shí yǒu bī suì, lín dí rǎng wéi, shì zài jiāng shuài, jiàn lì diàn fā, fēn lún pāng fèi, jīng chéng yī jiào, rù lú jiǔ zhì, lěi luò chěn chuō, bìng lái wěi zhì, xiān míng suǒ shè, yīng shēng fěn kuì, shèng guì huān yuè, fù zhě chén cuì.
【賦】後漢馬融樗蒲賦曰：昔有玄通先生，游於京都，道德既備，好此樗蒲，伯陽入戎，以斯消憂，抨則素旃紫罽，出乎西鄰，緣以繢繡，紩以綺文，杯則搖木之幹，出自崑山，矢則藍田之石，卞和所工，含精玉潤，不細不洪，馬則玄犀象牙，是磋是礱，杯為上將，木為君副，齒為號令，馬為翼距，籌為策動，矢法卒數，於是芬葩貴戚，公侯之儔，坐華榱之高殿，臨激水之清流，排五木，散九齒，勒良馬，取道里，是以戰無常勝，時有逼遂，臨敵攘圍，事在將帥，見利電發，紛綸滂沸，精誠一叫，入盧九雉，磊落踸踔，並來猥至，先名所射，應聲粉潰，勝貴歡悅，負者沉悴。

tóu hú
◇投壺

lǐ jì yuē: tóu hú zhī lǐ, zhǔ rén fèng shǐ, sī shè fèng zhōng, shǐ rén zhí hú, zhǔ rén wèi yuē: mǒu yǒu wǎng shǐ shào hú, qǐng yǐ lè bīn.
《禮記》曰：投壺之禮，主人奉矢，司射奉中，使人執壺，主人謂曰：某有枉矢哨壺，請以樂賓。

shén xiān chuán yuē: yù nǚ tóu hú, tiān wèi zhī xiào.
《神仙傳》曰：玉女投壺，天為之笑。

dōng guān hàn jì yuē: jì zūn hōng, bó shì fàn shēng shàng shū yuē: zūn wèi jiāng jūn, qǔ shì jiē yòng rú shù, duì jiǔ yú lè, bì yǎ gē tóu hú. yòu jiàn wèi kǒng zǐ lì hòu, zòu zhì wǔ jīng dài fū, suī zài jūn lǚ, bù wàng zǔ dòu.
《東觀漢記》曰：祭遵薨，博士范升上疏曰：遵為將軍，取士皆用儒術，對酒娛樂，必雅歌投壺。又建為孔子立後，奏置五經大夫，雖在軍旅，不忘俎豆。

wèi lüè yuē: hán dān chún, zì shū, wèi zhì wáng càn chuán zhù zuò zi shū, tài píng yù lǎn qī bǎi wǔ shí sān zuò yuán shū. zuò tóu hú fù qiān yú yán, zòu zhī, wén dì yǐ wèi gōng, cì bó shí pǐ.
《魏略》曰：邯鄲淳，字淑，［魏志王粲傳注作子叔，《太平御覽》七百五十三作元淑。］作投壺賦千餘言，奏之，文帝以為工，賜帛十匹。

gǔ gē yuē: shàng jīn diàn zhě, yù zūn yán guì kè, rù mén huáng jīn táng, dōng chú, jù yáo shàn, chuí niú pēng zhū yáng, zhǔ rén qián jìn jiǔ, qín sè wèi qīng shāng, tóu hú duì dàn qí, bó yì bìng fù xíng, hé shào zuò wáng bì chuán yuē: bì xìng hǎo hóng lǐ, lè yóu yàn, jiě yīn lǜ, shàn tóu hú.
古歌曰：上金殿者，玉樽延貴客，入門黃金堂，東廚，具餚膳，椎牛烹豬羊，主人前進酒，琴瑟為清商，投壺對彈棋，博弈並復行，何劭作王弼傳曰：弼性好弘理，樂游宴，解音律，善投壺。

fù wèi hán dān chún tóu hú fù yuē: gǔ zhě zhū hóu jiān yú tiān zǐ zhī shì, zé xiāng cháo yě, yǐ zhèng bān jué, jiǎng lǐ xiàn gōng, yú shì nǎi chóng qí wēi yí, kè qí róng mào, fán dēng jiàng zhī jié, shèng yī bài zhī shù, jī shè ér fú yǐ, jiǔ chéng ér fú jǔ, sù sù jì jì, qí wéi jìng yān, jìng bù kě jiǔ, lǐ chéng yú yù, nǎi shè dà shè, fǒu zé tóu hú, zhí zī huá hú, fú shì suǒ zhù, jué gāo èr chǐ, pán fù xiū jǐng, shì yǐ jīn yín, wén yǐ diāo lòu, xiàng wù bì jù, jù yán qī chǐ, jié yān zhí zhù, shǐ wéi èr sì, huò zhè huò jí, fēng běn xiān mò, diào jìn qiě zhí, zhí suàn fèng zhōng, sī shè shì zhí, céng sūn hòu shì, yǔ zhī hū jiē dé, rán hòu guān fū tóu zhě, xián xí chá miào, qiǎo zhī suǒ jí, luò yì lián piān, yuán yuán tù fā, fān fān sǔn jí, bù yíng bù suō, yīng hú shùn rù, hé qí shàn yě, měi tóu bù kōng, sì shǐ tuì xiào, jì rù yuè chū, rěn rǎn yǎn yǎng, miǎn miǎn qū xià, yú shì zhèn diào. yòu zú lè yě, nǐ yì yú cǐ, mìng zhòng yú bǐ, dòng zhī rú zhì, mí yǒu wéi yě, pì zhū wèi zhèng, qún zhí wǎng chí, zuǒ yòu bì tóu, xiào qí shù jūn, liè zhì gōng suàn. chēng shàn gào xián, sān zài kǎo jī, yōu míng shǐ fēn yě, bǐ tóu bù shì, zēng shì zì suì, suī wǎng yǒu gōng, yì suǒ bù guì, chūn qiū biǎn huī, yì yóu shì lèi yě, ruò nǎi cuō shǐ zuò jiāo, lèi duō lián qǔ, yī wǎng zhī nà èr, qiǎo wú yǔ ǒu, sī nǎi jué lún zhī cái, yóu yì zhī shǒu yě, kē liè pā bù, fěi hǎn fěi chóu, suī jiù zhì yóu fú rán, shěn jiǒng jué zhī suǒ tóu, wéi zī qiǎo zhī miào lì, yì xī shì zhī guǎ chóu, diào xīn shù yú hùn míng, shì róng tǐ yú biàn ān, fēn zòng qí yú shī shě, xiǎn bì zhōng yǐ wēi guān, yuè yǔ zuò zhī ěr mù, lè zhòng xīn ér bù juàn, qiè wěi bǎi biàn, è kě qióng zàn.
【賦】魏邯鄲淳投壺賦曰：古者諸侯間於天子之事，則相朝也，以正班爵，講禮獻功，於是乃崇其威儀，恪其容貌，繁登降之節，盛揖拜之數，機設而弗倚，酒澄而弗舉，肅肅濟濟，其惟敬焉，敬不可久，禮成於飫，乃設大射，否則投壺，植茲華壺，鳧氏所鑄，厥高二尺，盤腹脩頸，飾以金銀，文以彫鏤，象物必具，距筵七尺，傑焉植駐，矢維二四，或柘或棘，豐本纖末，調勁且直，執算奉中，司射是職，曾孫侯氏，與之乎皆得，然後觀夫投者，閒習察妙，巧之所極，駱驛聯翩，爰爰兔發，翻翻隼集，不盈不縮，應壺順入，何其善也，每投不空，四矢退效，既入躍出，荏苒偃仰，黽勉趨下，餘勢振掉。又足樂也，擬議於此，命中於彼，動之如志，靡有違也，譬諸為政，群職罔弛，左右畢投，效奇數鈞，列置功算。稱善告賢，三載考績，幽明始分也，比投不釋，增是自遂，雖往有功，義所不貴，春秋貶翬，亦猶是類也，若乃撮矢作驕，累掇聯取，一往之納二，巧無與耦，斯乃絕倫之才，尤異之首也，柯列葩布，匪罕匪綢，雖就置猶弗然，矧迥絕之所投，惟茲巧之妙麗，亦希世之寡儔，調心術於混冥，適容體於便安，紛縱奇於施捨，顯必中以微觀，悅與坐之耳目，樂眾心而不倦，朅瑋百變，惡可窮贊。

sāi
◇塞

shuō yuàn yuē: sāi, xíng qí xiāng sāi, wèi zhī sāi yě.
《說苑》曰：塞，行棋相塞，謂之塞也。

guǎn zǐ yuē: qiū xíng wǔ zhèng, yī yuē qiū jìn, èr yuē bó sāi.
《管子》曰：秋行五政，一曰秋禁，二曰博塞。

mù tiān zǐ chuán yuē: tiān zǐ yǔ jǐng gōng sāi yě.
《穆天子傳》曰：天子與井公塞也。

zhuāng zǐ yuē: zāng yǔ gǔ xiāng yǔ mù yáng, wèn zāng xī shì, xié cè dú shū, wèn gǔ xī shì, bó sāi yǐ yóu, shì yè bù tóng, wáng yáng jūn yě, bó yí sǐ yú shǒu yáng zhī xià, dào zhí sǐ yú dōng líng zhī shàng, suǒ sǐ bù tóng, cán shēng jūn yě.
《莊子》曰：臧與穀相與牧羊，問臧奚事，挾策讀書，問穀奚事，博塞以游，事業不同，亡羊均也，伯夷死於首陽之下，盜跖死於東陵之上，所死不同，殘生均也。

hàn shū yuē: wú qiū shòu wáng, yǐ gé wǔ zhào dài zhào, mèng kāng yuē: chéng wǔ gé bù de xíng, gù yún gé wǔ yě.
《漢書》曰：吾丘壽王，以格五召待詔，［孟康曰：乘五閣不得行，故云格五也。］

fù hòu hàn biān xiào xiān sāi fù yuē: kě yǐ dài bó yì zhě, yuē sāi qí cì yě, shì xí qí shù, yǐ jīng shuì jiù mèi, miǎn zhòu qǐn zhī jī ér yǐ, rán ér xú hé qí yīn tōng zhī jí, nǎi yì jīng miào ér zú měi yě, gù shū qí jiào lüè, jǔ qí zhǐ guī, yǐ míng bó yì wú yǐ shàng yān, yuē: shǐ zuò sāi zhě, qí míng zhé hū, gù qí yòng wù yě yuē, qí wèi lè yě dà, yóu tǔ gǔ kuài bāo, kōng sāng zhī sè, zhì pǔ zhī huà, shàng gǔ suǒ dān yě, rán běn qí guī mó, zhì zuò yǒu shì, sì dào jiāo zhèng, shí zhī zé yě, qí yǒu shí èr, lǜ lǚ jí yě, rén cāo jué bàn, liù yáo liè yě, chì bái sè zhě, fēn yīn yáng yě, zhà wáng zhà cún, xiàng rì yuè yě, xíng bì zhèng zhí, hé dào zhōng yě, qū yú fāng zhé, lǐ zhī róng yě, dié wǎng dié lái, gāng róu tōng yě, zhōu zé fù shǐ, gān xíng jiàn yě, jú píng yǐ zhèng, kūn dé shùn yě, rán zé sāi zhī wèi yì, shèng yǐ dà yǐ, guǎng yǐ bó yǐ, zhì xiàng yú tiān, yīn yáng zài yān, qǔ zé yú dì, gāng róu fēn yān, shī yú rén, rén yì zài yān, kǎo zhī gǔ jīn, wáng bà bèi yān, lǎn qí chéng bài, wèi fǎ shì yān.
【賦】後漢邊孝先塞賦曰：可以代博弈者，曰塞其次也，試習其術，以驚睡救寐，免晝寢之譏而已，然而徐核其因通之極，乃亦精妙而足美也，故書其較略，舉其指歸，以明博弈無以尚焉，曰：始作塞者，其明哲乎，故其用物也約，其為樂也大，猶土鼓塊枹，空桑之瑟，質樸之化，上古所耽也，然本其規模，製作有式，四道交正，時之則也，棋有十二，律呂極也，人操厥半，六爻列也，赤白色者，分陰陽也，乍亡乍存，像日月也，行必正直，合道中也，趨隅方折，禮之容也，迭往迭來，剛柔通也，周則復始，乾行健也，局平以正，坤德順也，然則塞之為義，盛矣大矣，廣矣博矣，質象於天，陰陽在焉，取則於地，剛柔分焉，施於人，仁義載焉，考之古今，王霸備焉，覽其成敗，為法式焉。

cáng gōu
◇藏鈎

fēng tǔ jì yuē: yì yáng là rì yǐn jì zhī hòu, sǒu yù ér tóng, wèi cáng gōu zhī xì, fēn wèi èr cáo, yǐ xiào shèng fù, ruò rén ǒu jí dí duì, rén qí jí rén wèi yóu fù, huò shǔ shàng cáo, huò shǔ xià cáo, míng wèi fēi wū, yǐ qí èr cáo rén shù, yī gōu cáng zài shù shǒu zhōng, cáo rén dāng shè zhī suǒ zài, yī cáng wèi yī chóu, sān chóu wèi yī dōu.
《風土記》曰：義陽臈日飲祭之後，叟嫗兒童，為藏鈎之戲，分為二曹，以效勝負，若人偶即敵對，人奇即人為游附，或屬上曹，或屬下曹，名為飛烏，以齊二曹人數，一鈎藏在數手中，曹人當射知所在，一藏為一籌，三籌為一都。

xīn shì sān qín jì yuē: zhāo dì mǔ gōu yì fū rén, shǒu quán ér yǒu guó sè, xiān dì chǒng zhī, shì rén cáng gōu fǎ cǐ yě, shì jù jū chù bù gōng diàn piān.
辛氏《三秦記》曰：昭帝母鈎弋夫人，手拳而有國色，先帝寵之，世人藏鈎法此也，［事具居處部宮殿篇。］

fù jìn yǔ chǎn cáng gōu fù yuē: tàn jìn yè zhī cáng gōu, fù yī shí zhī xì wàng, yǐ dào shēng wèi yuán shuài, yǐ zi rén wèi zuǒ xiāng, sī méng lóng ér bù qǐ, mù fǔ líng ér bù chàng, duō qǔ jué yú gōng zhǎng, nǎi bù zī yú dà jiàng, gōu yùn zhǎng ér qián liú, shǒu chéng xū ér mì fàng, shì wēi jī yú kě xián, lù yí sì zhī qíng zhuàng, zhé zhēng cái yǐ xiān kòu, gè ruì zhì yú suǒ xiàng, yì yǒu wǎng ér bì guāi, cè mí chén ér bù sàng, tuì yuàn tàn yú dú jiàn, kǎi xiāng gù yú chóu chàng, yè jǐng huàn làn, liú guāng xī yì, tóng míng yí dāng zuò péng. huì qí sù tuì, duì zhě cuī qí lián shè, rǎng mèi yǐ fā qí, tàn yì wài ér qiú jī, qí wèi fā ér miào dài, yì yù qiú ér lèi pì, yí kōng quán zhī kě qǔ, shǒu hán zhēn ér bù zhāi, dū měng jù ér zēng míng, cóng yīn lǎng ér xīn gé, zhuàng yán biàn chéng shuāi róng, shén cái bǐ wèi yú cè.
【賦】晉庾闡藏鈎賦曰：嘆近夜之藏鈎，復一時之戲望，以道生為元帥，以子仁為佐相，思蒙籠而不啟，目蜅泠而不暢，多取決於公長，乃不咨於大匠，鈎運掌而潛流，手乘虛而密放，示微跡於可嫌，露疑似之情狀，輒爭材以先叩，各銳志於所向，意有往而必乖，策靡陳而不喪，退怨嘆於獨見，慨相顧於惆悵，夜景煥爛，流光西驛，同明［疑當作朋。］誨其夙退，對者催其連射，攘袂以發奇，探意外而求跡，奇未發而妙待，意愈求而累僻，疑空拳之可取，手含珍而不摘，督猛炬而增明，從因朗而心隔，壯顏變成衰容，神材比為愚策。

sì wéi
◇四維

fù dōng jìn lǐ xiù sì wéi fù yuē: sì wéi xì zhě, wèi wèi zhì hóu suǒ zào yě, huà zhǐ wèi jú, jié mù wèi qí, qǔ xiàng yuán, yī fēn ér wèi èr, zhǔn yīn yáng zhī wèi, nǐ gāng róu zhī cè, ér biàn dòng yún wèi, chéng hū qí zhōng, shì yǒu zhé rén, huáng zhōng tōng lǐ, tàn zé suǒ yǐn, kāi wù jiàn shǐ, zào sì wéi zhī miào xì, miǎo zhòng yì zhī tè qí, jǐn yíng chǐ zhī jú, nǎi nǐ xiàng hū liǎng yí, lì tài jí zhī zhèng tǒng, bān wǔ cháng zhī liè wèi, gāng róu yì ér zuò pèi, chí shě tóng ér cóng lèi, huò pán yū jié qū, lián yán luò yì, huò jiān bù róng xī, shě qí zé huò, wéi chéng wèi hé, jiāo qí xiān chū, jiǔ dào bìng liè, zhuān dōu dú bì.
【賦】東晉李秀四維賦曰：四維戲者，衛尉摯侯所造也，畫紙為局，截木為棋，取象元，一分而為二，准陰陽之位，擬剛柔之策，而變動云為，成乎其中，世有哲人，黃中通理，探賾索隱，開物建始，造四維之妙戲，邈眾藝之特奇，盡盈尺之局，乃擬象乎兩儀，立太極之正統，班五常之列位，剛柔異而作配，趍舍同而從類，或盤紆詰屈，連延駱驛，或間不容息，舍棋則獲，圍成未合，驕棋先出，九道並列，專都獨畢。

xiàng xì
◇象戲

zhōu wǔ dì zào xiàng xì.
周武帝造象戲。

wáng bāo wèi xiàng jīng xù yuē: yī yuē tiān wén, yǐ guān qí xiàng, tiān rì yuè xīng, shì yě, èr yuē dì lǐ, yǐ fǎ qí xíng, dì shuǐ mù jīn tǔ, shì yě, sān yuē yīn yáng, yǐ shùn qí běn, yáng shù wèi xiān, běn yú tiān, yīn shù wèi xiān, běn yú dì, shì yě, sì shí, jù yǒu tuō wén. yǐ zhèng qí xù, dōng fāng zhī sè qīng, qí yú sān sè, lì jiē rú zhī, shì yě, wǔ yuē suàn shù, yǐ tōng qí biàn, fǔ yǎng zé wèi tiān dì rì yuè xīng, biàn tōng zé wèi shuǐ huǒ jīn mù tǔ, shì yě, liù yuē lǜ lǚ, yǐ xuān qí qì, zài zi qǔ wèi, zài wǔ qǔ chǒu, shì yě, qī yuē bā guà, yǐ dìng qí wèi, zhì zhèn qǔ duì, zhì lí qǔ kǎn, shì yě, bā yuē zhōng xiào, yǐ dūn qí jiào, chū zé jǐn zhōng, rù zé jǐn xiào, shì yě, jiǔ yuē jūn chén, yǐ shì qí lǐ, bù kě yǐ guì líng jiàn, zhí ér wèi qū, bù kě yǐ bēi wèi zūn, yǐn ér wú fàn, shì yě, shí yuē wén wǔ, yǐ chéng qí wù, wǔ lùn qī dé, wén biǎo sì jiào, shì yě, shí yī yuē lǐ yí, yǐ zhì qí zé, jū shàng bù jiāo, wèi xià jǐn jìng, jìn tuì yǒu dù kě fǎ, shì yě, shí èr yuē guān dé, yǐ kǎo qí xíng, dìng ér hòu qiú, yì ér hòu qǔ, shí rán hòu yán, lè rán hòu xiào, shì yě, huò shēng jìn yǐ bào dé, yì yǐ qiān shàn, huò chù tuì yǐ biǎn guò, shì zài chéng è, huò yǐ chén shěn wèi guì, zhèng qí zhān shì, huò yǐ xùn qí wèi gōng, míng qí jiū chá, dé shī biǎo yú lóng tì, zài jiàn bì shēn, dài jìng zhāng yú quàn jǔ, chù zūn sī qū, piàn yán chóng yú gǒng bì, yī dé yú yú huá gǔn.
王襃為象經序曰：一曰天文，以觀其象，天日月星，是也，二曰地理，以法其形，地水木金土，是也，三曰陰陽，以順其本，陽數為先，本於天，陰數為先，本於地，是也，四時，［句有脫文。］以正其序，東方之色青，其餘三色，例皆如之，是也，五曰筭數，以通其變，俯仰則為天地日月星，變通則為水火金木土，是也，六曰律呂，以宣其氣，在子取未，在午取丑，是也，七曰八卦，以定其位，至震取兌，至離取坎，是也，八曰忠孝，以惇其教，出則盡忠，入則盡孝，是也，九曰君臣，以事其禮，不可以貴凌賤，直而為曲，不可以卑畏尊，隱而無犯，是也，十曰文武，以成其務，武論七德，文表四教，是也，十一曰禮儀，以制其則，居上不驕，為下盡敬，進退有度可法，是也，十二曰觀德，以考其行，定而後求，義而後取，時然後言，樂然後笑，是也，或升進以報德，義以遷善，或黜退以貶過，事在懲惡，或以沉審為貴，正其瞻視，或以徇齊為功，明其糾察，得失表於隆替，在賤必申，怠敬彰於勸沮，處尊思屈，片言崇於拱璧，一德逾於華袞。

fù zhōu yǔ xìn xiàng xì fù yuē: guān fū zào zuò quán yú, huáng wáng jué chū, fǎ níng yīn yú hòu dé, yǎng chōng qì yú qīng xū, yú yú xià yí tuō shì zì. lǜ jiǎn jì kāi, dān jú zhí zhèng, lǐ dòng yán jǐ, yuán qióng zuò shèng, ruò kòu hóng zhōng, rú xuán míng jìng, bái fèng yáo lín, huáng yún gāo yìng, kě yǐ biàn sú yí fēng, kě yǐ lì guān xíng zhèng, shì yǐ jú qǔ zhū gān, réng tú shàng xuán, yuè lún xīn mǎn, rì yūn chū yuán, mó yǔ lín zhī huá gài, xiě míng táng zhī bì quán, kūn yǐ wèi yú, gāng róu juǎn shū, ruò fāng jìng ér wú yǐng, shì kōng chéng ér wèi jū, cù chéng wén zhī huà, wáng líng guī zhī tú, mǎ lì qiān jīn zhī mǎ, fú míng liù jiǎ zhī fú, yú shì jìn hù dāng cì, yī chén jiù xí, huí dì lǐ yú fāng guī, zhuǎn tiān wén yú yuán bì, fēn jīng shān zhī měi yù, shù lán tián zhī mín shí, nán xíng chì shuǐ zhī fú, běi shǐ xuán shān zhī cè, jū dōng dào ér lóng qīng, chū xī guān ér mǎ bái, jì shū xuán xiàng, liáo dìng jīn pēng, zhāo rì yuè zhī guāng jǐng, chéng fēng yún zhī xìng líng, qǔ sì fāng zhī zhèng sè, yòng wǔ dé zhī xiāng shēng, cóng yuè jiàn ér zuǒ zhuǎn, qǐ huáng zhōng ér shùn xíng, yīn fān zé gù tù xiān chū, yáng biàn zé líng wū dú míng, kuàng nǎi yù yóu rén shòu, xíng lè huī yīn, shuǐ yǐng yáo rì, huā guāng zhào lín, zhà pī tú ér jiǔ wán, huò kāi jīng ér shú xún, suī fù chéng zhī yú shǒu, zhōng xū dé zhī yú xīn, nǎi yǒu lóng zhú xián huā, jīn lú fú qì, yuè luò guì chuí, xīng xié liǔ zhuì, yóu yù shū jī, xián yí jīng wèi, gù wàng huí huò, xīn qíng bù wèi, yīng duì kǎn ér chōng lí, hū dāng shēn ér qǔ wèi.
【賦】周庾信象戲賦曰：觀夫造作權輿，皇王厥初，法凝陰於厚德，仰沖氣於清虛，於［於下疑脫是字。］綠簡既開，丹局直正，理洞研幾，原窮作聖，若叩洪鍾，如懸明鏡，白鳳遙臨，黃雲高映，可以變俗移風，可以蒞官行政，是以局取諸乾，仍圖上玄，月輪新滿，日暈初圓，模羽林之華蓋，寫明堂之璧泉，坤以為輿，剛柔卷舒，若方鏡而無影，似空城而未居，促成文之畫，亡靈龜之圖，馬麗千金之馬，符明六甲之符，於是搢笏當次，依辰就席，回地理於方珪，轉天文於圓璧，分荊山之美玉，數藍田之珉石，南行赤水之符，北使玄山之策，居東道而龍青，出西關而馬白，既舒玄象，聊定金抨，昭日月之光景，乘風雲之性靈，取四方之正色，用五德之相生，從月建而左轉，起黃鍾而順行，陰翻則顧兔先出，陽變則靈烏獨明，況乃豫游仁壽，行樂徽音，水影搖日，花光照林，乍披圖而久玩，或開經而熟尋，雖復成之於手，終須得之於心，乃有龍燭銜花，金爐浮氣，月落桂垂，星斜柳墜，猶豫樞機，嫌疑涇渭，顧望回惑，心情怖畏，應對坎而沖離，忽當申而取未。