yī qì dà xī, zhèn dàng wú yín, hǎi yǔ biàn dòng, shān bó chuān yān, rén xiāo wù jǐn, jiù jī wáng miè, shì suǒ yǐ wèi hóng huāng zhī shì yú? qì fù ér zī, wàn wù shēng huà, rì yǐ yì zhòng, bù yǒu yǐ dào zhī zé luàn, bù yǒu yǐ qí zhī zé zhēng. dūn lún lǐ, suǒ yǐ dào zhī yě. chì fēng jǐng, suǒ yǐ qí zhī yě. fēng jǐng bù xiān dìng, zé lún lǐ bù kě dé ér dūn. yáo wèi tiān zǐ, yōu zhī ér mìng shùn. shùn wèi zǎi chén, bù néng dú rèn, yōu zhī ér mìng yǔ. yǔ zhōu shì hǎi nèi, bēn zǒu bā nián biàn tǔ tián féi jí zhī děng ér dìng zhī, lì qí shōu duō guǎ zhī zhì ér shòu zhī, dìng gōng hóu bó zǐ nán zhī fēng ér jiàn zhī, rán hòu wǔ diǎn kě fū ér zhào mín zhì yǐ. cǐ xià hòu shì zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě. hòu wáng cái bù chū shù wù, dà qīn xiǎo, qiáng qīn ruò, zhì zhà yú, yǔ zhī zhì qǐn huī qǐn wěn, yǐ zhì yú jié, tiān xià dà luàn. ér chéng tāng zhèng zhī, míng qí děng, shēn qí zhì, zhèng qí fēng, yǐ fù dà yǔ zhī jiù, ér rén jì kě xiū yǐ. cǐ yīn zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě. hòu wáng cái bù shān shù wù, dà qīn xiǎo, qiáng tūn ruò, zhì zhà yú, tāng zhī zhì qǐn huī qǐn huài, yǐ zhì yú zhòu, tiān xià dà luàn. ér zhōu wǔ wáng zhēng zhī, míng qí děng, shēn qí zhì, zhèng qí fēng, yǐ fù chéng tāng zhī jiù, ér wǔ jiào kě xíng yǐ. cǐ zhōu zhī suǒ yǐ wáng tiān xià yě. hòu wáng cái bù chū shù wù, dà tūn xiǎo, qiáng qīn ruò, zhì zhà yú, wǔ wáng zhī zhì qǐn huī qǐn luàn, xiān biàn yú qí, hòu biàn yú lǔ, dà huài yú qín, ér rén fù tiān xià zhī zhèng wáng yǐ. rén zhèng jì wáng, yǒu tiān xià zhě, hàn táng zhī shèng, qí bù wáng, rén yě, fēi tiān yě. qí hòu wáng, tiān yě, fēi rén yě. yī, shú wèi ér jīn ér hòu wú jì sān wáng zhī cái zhě hū? bìng zài shì rú bù zhī wáng zhèng zhī běn, yì sān wáng zhī yǒu tiān xià bù yǐ qí dào, ér fǎn yǐ wáng qín wèi kě fǎ yě.
一氣大息，震盪無垠，海宇變動，山勃川湮，人消物盡，舊跡亡滅，是所以為鴻荒之世歟？氣復而滋，萬物生化，日以益眾，不有以道之則亂，不有以齊之則爭。敦倫理，所以道之也。飭封井，所以齊之也。封井不先定，則倫理不可得而敦。堯為天子，憂之而命舜。舜為宰臣，不能獨任，憂之而命禹。禹周視海內，奔走八年、辨土田肥瘠之等而定之，立其收多寡之制而授之，定公、侯、伯、子、男之封而建之，然後五典可敷而兆民治矣。此夏后氏之所以王天下也。後王才不出庶物，大侵小，強侵弱，智詐愚，禹之制寢隳寢紊，以至於桀，天下大亂。而成湯正之，明其等，申其制，正其封，以復大禹之舊，而人紀可修矣。此殷之所以王天下也。後王才不山庶物，大侵小，強吞弱，智詐愚，湯之制寢隳寢壞，以至於紂，天下大亂。而周武王征之，明其等，申其制，正其封，以復成湯之舊，而五教可行矣。此周之所以王天下也。後王才不出庶物，大吞小，強侵弱，智詐愚，武王之制寢隳寢亂，先變於齊，後變於魯，大壞於秦，而仁覆天下之政亡矣。仁政既亡，有天下者，漢、唐之盛，其不王，人也，非天也。其後亡，天也，非人也。噫，孰謂而今而後無繼三王之才者乎？病在世儒不知王政之本，議三王之有天下不以其道，而反以亡秦為可法也。

shèng rén zhī yīng shì yě, rú shuǐ yóu yú dì zhōng, wèi yǒu kě zhǐ ér bù zhǐ kě xíng ér bù xíng zhě yě.
聖人之應事也，如水由於地中，未有可止而不止、可行而不行者也。

yǒu ér bù néng wú zhě, xìng zhī wèi yú! zǎi wù ér bù sǐ zhě, xīn zhī wèi yú! gǎn ér wú xī zhě, chéng zhī wèi yú! wǎng ér bù qióng zhě, guǐ zhī wèi yú! lái ér bù cè zhě, shén zhī wèi yú!
有而不能無者，性之謂歟！宰物而不死者，心之謂歟！感而無息者，誠之謂歟！往而不窮者，鬼之謂歟！來而不測者，神之謂歟！

yī wǎng yī lái ér wú qióng zhě, shèng rén zhī dà dào yě, wèi wǎng ér fù lái lái ér fù wǎng zhě, shì shì zhī huàn jiào yě.
一往一來而無窮者，聖人之大道也，謂往而復來、來而復往者，釋氏之幻教也。

tiān lǐ rén yù, mò míng biàn yú chūn qiū. shèng rén jiào rén qīng rén yù, fù tiān lǐ, mò shēn qiè yú chūn qiū.
天理人慾，莫明辨於春秋。聖人教人清人慾，復天理，莫深切於春秋。

bó yí fēi jué wù zhě yě, è bù rén ér yǐ, gù qīng ér bù jiè. liǔ xià huì fēi xùn sú zhě yě, xíng wú jìng ér yǐ, gù hé ér bù liú.
伯夷非絕物者也，惡不仁而已，故清而不介。柳下惠非徇俗者也，行吾敬而已，故和而不流。

dà zāi xìng hū, wàn lǐ jù yān, tiān dì yóu cǐ ér lì yǐ. shì rú zhī yán xìng zhě, lèi zhǐ yī lǐ ér yán zhī ěr, wèi yǒu jiàn tiān mìng zhī quán tǐ zhě yě.
大哉性乎，萬理具焉，天地由此而立矣。世儒之言性者，類指一理而言之爾，未有見天命之全體者也。

wàn wù jiē xìng suǒ yǒu yě. shèng rén jǐn xìng, gù wú qì wù.
萬物皆性所有也。聖人盡性，故無棄物。

qíng yī liú zé nán è, qì yī dòng zé nán píng. liú ér hòu è, dòng ér hòu píng, shì yǐ nán yě. chá ér yǎng zhī yú wèi liú, zé bù zhì yú yòng è yǐ. chá ér yǎng zhī yú wèi dòng, zé bù zhì yú yòng píng yǐ. shì gù chá zhī yǒu sù, zé suī yīng yú wù ér bù huò, yǎng zhī yǒu sù, zé suī jī yú wù ér bù bèi. yì yuē: gěn qí bèi, bù huò qí shēn, xíng qí tíng, bù jiàn qí rén, wú jiù. cǐ zhī wèi yě.
情一流則難遏，氣一動則難平。流而後遏，動而後平，是以難也。察而養之於未流，則不至於用遏矣。察而養之於未動，則不至於用平矣。是故察之有素，則雖嬰於物而不惑，養之有素，則雖激於物而不悖。易曰：艮其背，不獲其身，行其庭，不見其人，無咎。此之謂也。

chéng, tiān dào yě. rén xīn hé hū tiān dào, zé shù jǐ yú chéng hū! bù zhī tiān dào, shì míng xíng yě. míng xíng zhě, bù néng chù jǐ, wū néng chù wù? shī dào ér yuē chéng, mò zhī wén yě. shì gù míng lǐ jū jìng, rán hòu chéng dào dé. tiān dào zhì chéng, gù wú xī, rén dào zhǔ jìng, suǒ yǐ qiú hé hū tiān yě. kǒng yú zì zhì xué zhì yú cóng xīn suǒ yù bù yú jǔ, jìng dào zhī chéng yě. jìng yě zhě, jūn zǐ zhī suǒ yǐ zhōng shēn yě.
誠，天道也。人心合乎天道，則庶幾於誠乎！不知天道，是冥行也。冥行者，不能處己，烏能處物？失道而曰誠，末之聞也。是故明理居敬，然後誠道得。天道至誠，故無息，人道主敬，所以求合乎天也。孔於自志學至於從心所欲不逾矩，敬道之成也。敬也者，君子之所以終身也。