dōng dōu wài chéng
東都外城
dōng dōu wài chéng, fāng yuán sì shí yú lǐ. chéng háo yuē hù lóng hé, kuò shí yú zhàng. háo zhī nèi wài, jiē zhí yáng liǔ, fěn qiáng zhū hù, jìn rén wǎng lái. chéng mén jiē wèng chéng sān céng, qū qǔ kāi mén, wéi nán xūn mén xīn zhèng mén xīn sòng mén fēng qiū mén, jiē zhí mén liǎng zhòng, gài cǐ xì sì zhèng mén, jiē liú yù lù gù yě. xīn chéng nán bì, qí mén yǒu sān: zhèng nán mén yuē nán xūn mén chéng nán yī biān, dōng nán zé chén zhōu mén, bàng yǒu cài hé shuǐ mén xī nán zé dài lóu mén, bàng yì yǒu cài hé shuǐ mén. cài hé zhèng míng huì mín hé, wèi tōng cài zhōu gù yě. dōng chéng yī biān, qí mén yǒu sì: dōng nán yuē dōng shuǐ mén, nǎi biàn hé xià liú shuǐ mén yě, qí mén kuà hé, yǒu tiě guǒ chuāng mén, yù yè rú zhá chuí xià shuǐ miàn, liǎng àn gè yǒu mén tōng rén xíng lù, chū guǎi zǐ chéng, jiā àn bǎi yú zhàng cì zé yuē xīn sòng mén cì yuē xīn cáo mén yòu cì yuē dōng běi shuǐ mén, nǎi wǔ zhàng hé zhī shuǐ mén yě. xī chéng yī biān, qí mén yǒu sì: cóng nán yuē xīn zhèng mén cì yuē xī shuǐ mén, biàn hé shàng shuǐ mén yě cì yuē wàn shèng mén yòu cì yuē gù zi mén yòu cì yuē xī běi shuǐ mén, nǎi jīn shuǐ hé shuǐ mén yě. běi chéng yī biān, qí mén yǒu sì: cóng dōng yuē chén qiáo mén nǎi dà liáo rén shǐ yì lù cì yuē fēng qiū mén běi jiāo yù lù cì yuē xīn suān zǎo mén cì yuē wèi zhōu mén zhū mén míng jiē sú hū. qí zhèng míng rú xī shuǐ mén yuē lì zé, zhèng mén běn shùn tiān mén, gù zi mén běn jīn yào mén. xīn chéng měi bǎi bù shè mǎ miàn zhàn péng, mì zhì nǚ tóu, dàn mù xiū zhěng, wàng zhī sǒng rán. chéng lǐ yá dào, gè zhí yú liǔ chéng yīn. měi èr bǎi bù zhì yī fáng chéng kù, zhù shǒu yù zhī qì, yǒu guǎng gù bīng shì èr shí zhǐ huī, měi rì xiū zào ní shì, zhuān yǒu jīng chéng suǒ, tí zǒng qí shì.
東都外城,方圓四十餘里。城濠曰護龍河,闊十餘丈。濠之內外,皆植楊柳,粉牆朱戶,禁人往來。 城門皆瓮城三層,屈曲開門,唯南薰門、新鄭門、新宋門、封丘門,皆直門兩重,蓋此系四正門,皆留御路故也。 新城南壁,其門有三:正南門曰南薰門;城南一邊,東南則陳州門,傍有蔡河水門;西南則戴樓門,傍亦有蔡河水門。蔡河正名惠民河,為通蔡州故也。 東城一邊,其門有四:東南曰東水門,乃汴河下流水門也,其門跨河,有鐵裹窗門,遇夜如閘垂下水面,兩岸各有門通人行路,出拐子城,夾岸百餘丈;次則曰新宋門;次曰新曹門;又次曰東北水門,乃五丈河之水門也。西城一邊,其門有四:從南曰新鄭門;次曰西水門,汴河上水門也;次曰萬勝門;又次曰固子門;又次曰西北水門,乃金水河水門也。北城一邊,其門有四:從東曰陳橋門乃大遼人使驛路;次曰封丘門北郊御路;次曰新酸棗門;次曰衛州門諸門名皆俗呼。其正名如西水門曰利澤,鄭門本順天門,固子門本金耀門。新城每百步設馬面、戰棚,密置女頭,旦暮修整,望之聳然。城裡牙道,各植榆柳成陰。每二百步置一防城庫,貯守御之器,有廣固兵士二十指揮,每日修造泥飾,專有京城所,提總其事。
jiù jīng chéng
舊京城
jiù jīng chéng, fāng yuán yuē èr shí lǐ xǔ, nán bì qí mén yǒu sān: zhèng nán yuē zhū què mén, zuǒ yuē bǎo kāng mén, yòu yuē xīn mén. dōng bì qí mén yǒu sān: cóng nán biàn hé nán àn jiǎo mén zi, hé běi àn yuē jiù sòng mén, cì yuē jiù cáo mén. xī bì qí mén yǒu sān: cóng nán yuē jiù zhèng mén, cì biàn hé běi àn jiǎo mén zi, cì yuē liáng mén. běi bì qí mén yǒu sān: cóng dōng yuē jiù fēng qiū mén, cì yuē jǐng lóng mén nǎi dà nèi chéng jiǎo, shí lù gōng qián yě, cì yuē jīn shuǐ mén.
舊京城,方圓約二十里許,南壁其門有三:正南曰朱雀門,左曰保康門,右曰新門。東壁其門有三:從南汴河南岸角門子,河北岸曰舊宋門,次曰舊曹門。西壁其門有三:從南曰舊鄭門,次汴河北岸角門子,次曰梁門。北壁其門有三:從東曰舊封丘門,次曰景龍門(乃大內城角,實籙宮前也),次曰金水門。
hé dào
河道
chuān chéng hé dào yǒu sì. nán bì yuē cài hé, zì chén cài yóu xī nán dài lóu mén rù jīng chéng, liáo rào zì dōng nán chén zhōu mén chū, hé shàng yǒu qiáo shí yī, zì chén zhōu mén lǐ yuē guān qiáo zài wǔ yuè guān hòu mén, cóng běi, cì yuē xuān tài qiáo, cì yuē yún qí qiáo, cì yuē héng qiáo zi zài péng pó pó zhái qián, cì yuē gāo qiáo, cì yuē xī bǎo kāng mén qiáo, cì yuē lóng jīn qiáo zhèng duì nèi qián, cì yuē xīn qiáo, cì yuē tài píng qiáo gāo diàn qián zhái qián, cì yuē tiào mài qiáo, cì yuē dì yī zuò qiáo, cì yuē yí nán qiáo, chū dài lóu mén wài yuē sì lǐ qiáo. zhōng yuē biàn hé, zì xī jīng luò kǒu fēn shuǐ rù jīng chéng, dōng qù zhì sì zhōu, rù huái, yùn dōng nán zhī liáng, fán dōng nán fāng wù, zì cǐ rù jīng chéng, gōng sī yǎng gěi yān. zì dōng shuǐ mén wài qī lǐ zhì xī shuǐ mén wài, hé shàng yǒu qiáo shí sān, cóng dōng shuǐ mén wài qī lǐ yuē hóng qiáo, qí qiáo wú zhù, jiē yǐ jù mù xū jià, shì yǐ dān, wǎn rú fēi hóng, qí shàng xià tǔ qiáo yì rú zhī cì yuē shùn chéng cāng qiáo, rù shuǐ mén lǐ yuē biàn qiáo, cì yuē xià tǔ qiáo, cì yuē shàng tǔ qiáo, tóu xī jiǎo zǐ mén yuē xiāng guó sì qiáo. cì yuē zhōu qiáo zhèng míng tiān zhù: tiān wù kè wèi dà. hàn qiáo, zhèng duì yú dà nèi yù jiē, qí qiáo yǔ xiāng guó sì qiáo jiē dī píng bù tōng zhōu chuán, wéi xī hé píng chuán kě guò, qí zhù jiē qīng shí wèi zhī, shí liáng shí sǔn zhì lán, jìn qiáo liǎng àn, jiē shí bì, diāo juān hǎi mǎ shuǐ shòu fēi yún zhī zhuàng, qiáo xià mì pái shí zhù, gài chē jià yù lù yě. zhōu qiáo zhī běi àn yù lù, dōng xī liǎng què, lóu guān duì sǒng qiáo zhī xī yǒu fāng qiǎn chuán èr zhī, tóu zhì jù gān tiě qiāng shù tiáo, àn shàng yǒu tiě suǒ sān tiáo, yù yè jiǎo shàng shuǐ miàn, gài fáng yí shī zhōu chuán yǐ. xī qù yuē jùn yí qiáo, cì yuē xìng guó sì qiáo yì míng mǎ jūn yá qiáo, cì yuē tài shī fǔ qiáo cài xiāng zhái qián, cì yuē jīn liáng qiáo, cì yuē xī fú qiáo jiù yǐ chuán wèi zhī qiáo, jīn jiē yòng mù shí zào yǐ, cì yuē xī shuǐ mén biàn qiáo, mén wài yuē héng qiáo. dōng běi yuē wǔ zhàng hé, lái zì jì yùn, bān wǎn jīng dōng lù liáng hú rù jīng chéng, zì xīn cáo mén běi rù jīng, hé shàng yǒu qiáo wǔ: dōng qù yuē xiǎo héng qiáo, cì yuē guǎng bèi qiáo, cì yuē cài shì qiáo, cì yuē qīng huī qiáo rǎn yuàn qiáo. xī běi yuē jīn shuǐ hé, zì jīng chéng xī nán fēn jīng suǒ hé shuǐ zhú dī, cóng biàn hé shàng yòng mù cáo jià guò, cóng xī běi shuǐ mén rù jīng chéng, jiā qiáng zhē yōng, rù dà nèi guàn hòu yuàn chí pǔ yǐ. hé shàng yǒu qiáo sān: yuē bái hǔ qiáo héng qiáo wǔ wáng gōng qiáo zhī lèi. yòu cáo mén xiǎo hé zi qiáo yuē niàn fó qiáo, gài nèi zhū sī niǎn guān qīn shì guān zhī lèi, jūn yíng jiē zài cáo mén, qīn chén shàng zhí, yǒu gǔ zhě zài qiáo shàng niàn jīng qiú huà, dé qí míng yǐ.
穿城河道有四。南壁曰蔡河,自陳蔡由西南戴樓門入京城,遼繞自東南陳州門出,河上有橋十一,自陳州門裡曰觀橋(在五嶽觀後門),從北,次曰宣泰橋,次曰云騎橋,次曰橫橋子(在彭婆婆宅前),次曰高橋,次曰西保康門橋,次曰龍津橋(正對內前),次曰新橋,次曰太平橋(高殿前宅前),次曰糶麥橋,次曰第一座橋,次曰宜男橋,出戴樓門外曰四里橋。中曰汴河,自西京洛口分水入京城,東去至泗州,入淮,運東南之糧,凡東南方物,自此入京城,公私仰給焉。自東水門外七里至西水門外,河上有橋十三,從東水門外七里曰虹橋,其橋無柱,皆以巨木虛架,飾以丹,宛如飛虹,其上下土橋亦如之;次曰順成倉橋,入水門裡曰便橋,次曰下土橋,次曰上土橋,投西角子門曰相國寺橋。次曰州橋(正名天註:「天」誤刻為「大」。漢橋),正對於大內御街,其橋與相國寺橋皆低平不通舟船,唯西河平船可過,其柱皆青石為之,石樑石筍螲欄,近橋兩岸,皆石壁,雕鐫海馬水獸飛雲之狀,橋下密排石柱,蓋車駕御路也。州橋之北岸御路,東西兩闕,樓觀對聳;橋之西有方淺船二隻,頭置巨杆鐵槍數條,岸上有鐵索三條,遇夜絞上水面,蓋防遺失舟船矣。西去曰浚儀橋,次曰興國寺橋(亦名馬軍衙橋),次曰太師府橋(蔡相宅前),次曰金梁橋,次曰西浮橋(舊以船為之橋,今皆用木石造矣),次曰西水門便橋,門外曰橫橋。東北曰五丈河,來自濟鄆,般挽京東路糧斛入京城,自新曹門北入京,河上有橋五:東去曰小橫橋,次曰廣備橋,次曰蔡市橋,次曰青暉橋、染院橋。西北曰金水河,自京城西南分京、索河水築堤,從汴河上用木槽架過,從西北水門入京城,夾牆遮擁,入大內灌後苑池浦矣。河上有橋三:曰白虎橋、橫橋、五王宮橋之類。又曹門小河子橋曰念佛橋,蓋內諸司輦官親事官之類,軍營皆在曹門,侵晨上直,有瞽者在橋上念經求化,得其名矣。
dà nèi
大內
dà nèi zhèng mén xuān dé lóu liè wǔ mén, mén jiē jīn dīng zhū qī, bì jiē zhuān shí jiān zhòu, juān lòu lóng fèng fēi yún zhī zhuàng, mò fēi diāo méng huà dòng, jùn jué céng cuī, fù yǐ liú lí wǎ, qū chǐ duǒ lóu, zhū lán cǎi kǎn, xià liè liǎng què tíng xiāng duì, xī yòng zhū hóng chā zǐ. rù xuān dé lóu zhèng mén, nǎi dà qìng diàn, tíng shè liǎng lóu, rú sì yuàn zhōng lóu, shàng yǒu tài shǐ jú, bǎo zhāng zhèng cè yàn kè lòu, zhú shí kè zhí yá pái zòu. měi yù dà lǐ chē jià zhāi sù jí zhēng shuò cháo huì yú cǐ diàn. diàn wài zuǒ yòu héng mén yuē zuǒ yòu zhǎng qìng mén. nèi chéng nán bì yǒu mén sān zuò, xì dà cháo huì qū cháo lù. xuān dé lóu zuǒ yuē zuǒ yē mén, yòu yuē yòu yē mén. zuǒ yē mén lǐ nǎi míng táng, yòu yē mén lǐ xī qù nǎi tiān zhāng bǎo wén děng gé. gōng chéng zhì běi láng yuē bǎi yú zhàng. rù mén dōng qù jiē běi láng nǎi shū mì yuàn, cì zhōng shū shěng, cì dōu táng zǎi xiàng cháo tuì zhì shì yú cǐ, cì mén xià shěng, cì dà qìng diàn. wài láng héng mén běi qù bǎi yú bù, yòu yī héng mén, měi rì zǎi zhí qū cháo, cǐ chù xià mǎ yú shì cóng tái jiàn yú dì yī héng mén xià mǎ, xíng zhì wén dé diàn, rù dì èr héng mén. dōng láng dà qìng diàn dōng piān mén, xī láng zhōng shū mén xià hòu shěng, cì xiū guó shǐ yuàn, cì nán xiàng xiǎo jiǎo mén, zhèng duì wén dé diàn cháng cháo diàn yě. diàn qián dōng xī dà jiē, dōng chū dōng huá mén, xī chū xī huá mén. jìn lǐ yòu liǎng mén xiāng duì, zuǒ yòu jiā sù mén yě. nán qù zuǒ yòu yín tái mén. zì dōng huá mén lǐ huáng tài zǐ gōng rù jiā sù mén, jiē nán dà qìng diàn hòu mén dōng xī shàng mén jiē běi xuān yòu mén. nán běi dà jiē xī láng, miàn dōng yuē níng huī diàn, nǎi tōng huì tōng mén, rù jìn zhōng yǐ. diàn xiāng duì dōng láng mén lóu, nǎi diàn zhōng shěng liù shàng jú yù chú. diàn shàng cháng liè jìn wèi liǎng zhòng, shí kè tí jǐng, chū rù shén yán. jìn lǐ jiē jìn shì zhōng guì. diàn zhī wài jiē zhī shěng yù yào mù cì kuài xíng qīn cóng guān niǎn guān chē zi yuàn huáng yuàn zi nèi zhū sī bīng shì, zhī hòu xuān huàn jí guān jìn mǎi mài jìn gòng, jiē yóu cǐ rù. wéi cǐ hào ráng zhū sī, rén zì mài yǐn shí zhēn qí zhī wù, shì jǐng zhī jiān wèi yǒu yě. měi yù zǎo wǎn jìn shàn, zì diàn zhōng shěng duì níng huī diàn, jìn wèi chéng liè, yuē lán bù dé guò wǎng. shěng mén shàng yǒu yī rén hū hè, wèi zhī bō shí jiā. cì yǒu zǐ yī guǒ jiǎo zi xiàng hòu qū zhé fú tóu zhě, wèi zhī yuàn zi jiā, tuō yī hé, yòng huáng xiù lóng hé yī lóng zhào, zuǒ shǒu xié yī hóng luó xiù shǒu jīn, jìn rù yú cǐ, yuē shí yú hé, jì tuō jīn guā hé èr shí yú miàn jìn rù, fēi shí qǔ huàn, wèi zhī fàn suǒ. xuān yòu mén wài, xī qù zǐ chén diàn zhēng shuò shòu cháo yú cǐ. cì yuē wén dé diàn cháng cháo suǒ yù, cì yuē chuí gǒng diàn, cì yuē huáng yí diàn, cì yuē jí yīng diàn.
大內正門宣德樓列五門,門皆金釘朱漆,壁皆磚石間甃,鐫鏤龍鳳飛雲之狀,莫非雕甍畫棟,峻桷層榱,覆以琉璃瓦,曲尺朵樓,朱欄彩檻,下列兩闕亭相對,悉用朱紅杈子。入宣德樓正門,乃大慶殿,庭設兩樓,如寺院鐘樓,上有太史局,保章正測驗刻漏,逐時刻執牙牌奏。每遇大禮車駕齋宿及正朔朝會於此殿。殿外左右橫門曰左右長慶門。內城南壁有門三座,系大朝會趨朝路。宣德樓左曰左掖門,右曰右掖門。左掖門裡乃明堂,右掖門裡西去乃天章、寶文等閣。宮城至北廊約百餘丈。入門東去街北廊乃樞密院,次中書省,次都堂(宰相朝退治事於此),次門下省,次大慶殿。外廊橫門北去百餘步,又一橫門,每日宰執趨朝,此處下馬;餘侍從台諫於第一橫門下馬,行至文德殿,入第二橫門。東廊大慶殿東偏門,西廊中書、門下後省,次修國史院,次南向小角門,正對文德殿(常朝殿也)。殿前東西大街,東出東華門,西出西華門。近里又兩門相對,左右嘉肅門也。南去左右銀台門。自東華門裡皇太子宮入嘉肅門,街南大慶殿後門、東西上門;街北宣祐門。南北大街西廊,面東曰凝暉殿,乃通會通門,入禁中矣。殿相對東廊門樓,乃殿中省六尚局御廚。殿上常列禁衛兩重,時刻提警,出入甚嚴。近里皆近侍中貴。殿之外皆知省、御藥、幕次、快行、親從官、輦官、車子院、黃院子、內諸司兵士,祗候宣喚;及官禁買賣進貢,皆由此入。唯此浩穰諸司,人自賣飲食珍奇之物,市井之間未有也。每遇早晚進膳,自殿中省對凝暉殿,禁衛成列,約欄不得過往。省門上有一人呼喝,謂之「撥食家」。次有紫衣、裹腳子向後曲折幞頭者,謂之「院子家」,托一合,用黃繡龍合衣籠罩,左手攜一紅羅繡手巾,進入於此,約十餘合,繼托金瓜合二十餘面進入,非時取喚,謂之「泛索」。宣祐門外,西去紫宸殿(正朔受朝於此)。次曰文德殿(常朝所御),次曰垂拱殿,次曰皇儀殿,次曰集英殿.
nèi zhū sī
內諸司
nèi zhū sī jiē zài jìn zhōng, rú xué shì yuàn huáng chéng sī sì fāng guǎn kè shěng dōng xī shàng mén tōng jìn sī nèi gōng jiàn qiāng jiǎ jūn qì děng kù hàn lín sī chá jiǔ jú yě nèi shì shěng rù nèi nèi shì shěng nèi cáng kù fèng chén kù jǐng fú diàn kù yán fú gōng diàn zhōng shěng liù shàng jú shàng yào shàng shí shàng niǎn shàng yùn shàng shě shàng yī zhū fēn nèi xiāng yào kù hòu yuàn zuò hàn lín shū yì jú yī guān jú tiān zhāng děng gé míng táng bān shuò bù zhèng fǔ.
內諸司皆在禁中,如學士院、皇城司、四方館、客省、東西上門、通進司、內弓劍槍甲軍器等庫、翰林司(茶酒局也)、內侍省、入內內侍省、內藏庫、奉宸庫、景福殿庫、延福宮、殿中省六尚局(尚藥、尚食、尚輦、尚醞、尚舍、尚衣)、諸分、內香藥庫、後苑作、翰林書藝局、醫官局、天章等閣、明堂頒朔布政府。
wài zhū sī
外諸司
wài zhū sī: zuǒ yòu jīn wú jiē zhàng sī fǎ jiǔ kù nèi jiǔ fāng niú yáng sī rǔ lào yuàn yí luán sī zhàng shè jú yě chē hé yuàn gòng fèng kù zá wù kù zá mài wù dōng xī zuō fang wàn quán zào jūn qì suǒ xiū nèi sī wén sī yuàn shàng xià jiè líng jǐn yuàn wén xiù yuàn jūn qì suǒ shàng xià zhú mù wù bó chǎng chē yíng zhì yuǎn wù luó wù tuó fāng xiàng yuàn zuō fang wù liào kù dōng xī yáo wù nèi wài wù kù yóu cù kù jīng chéng shǒu jù suǒ ān pèi kù yǎng mǎ yuē zuǒ yòu qí jì yuàn tiān sì shí jiān hé nán běi shí tàn chǎng sì shú yào jú nèi wài chái tàn kù jūn tóu yǐn jiàn sī jià zi yíng lóu diàn wù diàn zhái wù què huò wù dōu chá chǎng dà zōng zhèng sī zuǒ cáng dà guān yuán fēng xuān hé děng kù biān gū jú dǎ tào suǒ. zhū mǐ mài děng: zì zhōu dōng hóng qiáo yuán fēng cāng shùn chéng cāng, dōng shuǐ mén lǐ guǎng jì lǐ hé zhé zhōng wài hé zhé zhōng fù guó guǎng yíng wàn yíng yǒng fēng jì yuǎn děng cāng, chén zhōu mén lǐ mài cāng zi, zhōu běi yí mén shān wǔ zhàng hé zhū cāng, yuē gòng yǒu wǔ shí yú suǒ. rì yǒu zhī nà xià xiè, jí yǒu xià xiè, zhǐ jūn bīng shì zhī qiǎn, jí yǒu dài jiā měi rén jiān liǎng shí bù dài. yù yǒu zhī qiǎn, cāng qián chéng shì. jìn xīn chéng yǒu cǎo chǎng èr shí yú suǒ. měi yù dōng yuè zhū xiāng nà sù gǎn cǎo, niú yáng tián sāi dào lù, chē wěi xiāng xián, shù qiān wàn liàng bù jué, chǎng nèi duī jī rú shān. zhū jūn dǎ qǐng, yíng zài zhōu běi, jí wǎng zhōu nán cāng, bù xǔ gù rén bān dān, bìng yào qīn zì jiān lái, zǔ zōng zhī fǎ yě.
外諸司:左右金吾街仗司、法酒庫、內酒坊、牛羊司、乳酪院、儀鸞司(帳設局也)、車輅院、供奉庫、雜物庫、雜賣務、東西作坊、萬全(造軍器所)、修內司、文思院、上下界綾錦院、文繡院、軍器所、上下竹木務、箔場、車營、致遠務、騾務、駝坊、象院、作坊、物料庫、東西窯務、內外物庫、油醋庫、京城守具所、鞍轡庫、養馬曰左右騏驥院、天駟十監、河南北十炭場、四熟藥局、內外柴炭庫、軍頭引見司、架子營(樓店務、店宅務)、榷貨務、都茶場、大宗正司、左藏大觀元豐宣和等庫、編估局、打套所。諸米麥等:自州東虹橋元豐倉、順成倉,東水門裡廣濟、里河折中、外河折中、富國、廣盈、萬盈、永豐、濟遠等倉,陳州門裡麥倉子,州北夷門山、五丈河諸倉,約共有五十餘所。日有支納下卸,即有下卸,指軍兵士支遣,即有袋家每人肩兩石布袋。遇有支遣,倉前成市。近新城有草場二十餘所。每遇冬月諸鄉納粟稈草,牛羊闐塞道路,車尾相銜,數千萬輛不絕,場內堆積如山。諸軍打請,營在州北,即往州南倉,不許僱人般擔,並要親自肩來,祖宗之法也。