chǔ rén hé shì dé yù pú chǔ shān zhōng, fèng ér xiàn zhī lì wáng. lì wáng shǐ yù rén xiāng zhī. yù rén yuē:" shí yě." wáng yǐ hé wèi kuáng, ér yuè qí zuǒ zú. jí lì wáng hōng, wǔ wáng jí wèi. hé yòu fèng qí pú ér xiàn zhī wǔ wáng. wǔ wáng shǐ yù rén xiāng zhī. yòu yuē:" shí yě." wáng yòu yǐ hé wèi kuáng, ér yuè qí yòu zú. wǔ wáng hōng, wén wáng jí wèi. hé nǎi bào qí pú ér kū yú chǔ shān zhī xià, sān rì sān yè, qì jǐn ér jì zhī yǐ xuè. wáng wén zhī, shǐ rén wèn qí gù, yuē:" tiān xià zhī yuè zhě duō yǐ, zi xī kū zhī bēi yě?" hé yuē:" wú fēi bēi yuè yě, bēi fū bǎo yù ér tí zhī yǐ shí, zhēn shì ér míng zhī yǐ kuáng, cǐ wú suǒ yǐ bēi yě." wáng nǎi shǐ yù rén lǐ qí pú ér dé bǎo yān, suì mìng yuē:" hé shì zhī bì."
楚人和氏得玉璞楚山中,奉而献之厉王。厉王使玉人相之。玉人曰:"石也。"王以和为诳,而刖其左足。及厉王薨,武王即位。和又奉其璞而献之武王。武王使玉人相之。又曰:"石也。"王又以和为诳,而刖其右足。武王薨,文王即位。和乃抱其璞而哭于楚山之下,三日三夜,泣尽而继之以血。王闻之,使人问其故,曰:"天下之刖者多矣,子奚哭之悲也?"和曰:"吾非悲刖也,悲夫宝玉而题之以石,贞士而名之以诳,此吾所以悲也。"王乃使玉人理其璞而得宝焉,遂命曰:"和氏之璧。"
fū zhū yù, rén zhǔ zhī suǒ jí yě. hé suī xiàn pú ér wèi měi, wèi wéi zhǔ zhī hài yě, rán yóu liǎng zú zhǎn ér bǎo nǎi lùn, lùn bǎo ruò cǐ qí nán yě! jīn rén zhǔ zhī yú fǎ shù yě, wèi bì hé bì zhī jí yě ér jìn qún chén shì mín zhī sī xié. rán zé yǒu dào zhě zhī bù lù yě, tè dì wáng zhī pú wèi xiàn ěr. zhǔ yòng shù, zé dà chén bù dé shàn duàn, jìn xí bù gǎn mài zhòng guān xíng fǎ, zé fú méng qū yú gēng nóng, ér yóu shì wēi yú zhàn chén zé fǎ shù zhě nǎi qún chén shì mín zhī suǒ huò yě. rén zhǔ fēi néng bèi dà chén zhī yì, yuè mín méng zhī fěi, dú zhōu hū dào yán yě, zé fǎ shù zhī shì suī zhì sǐ wáng, dào bì bù lùn yǐ.
夫珠玉,人主之所急也。和虽献璞而未美,未为主之害也,然犹两足斩而宝乃论,论宝若此其难也!今人主之于法术也,未必和璧之急也;而禁群臣士民之私邪。然则有道者之不戮也,特帝王之璞未献耳。主用术,则大臣不得擅断,近习不敢卖重;官行法,则浮萌趋于耕农,而游士危于战陈;则法术者乃群臣士民之所祸也。人主非能倍大臣之议,越民萌之诽,独周乎道言也,则法术之士虽至死亡,道必不论矣。
xī zhě wú qǐ jiào chǔ dào wáng yǐ chǔ guó zhī sú, yuē:" dà chén tài zhòng, fēng jūn tài zhòng ruò cǐ, zé shàng bī zhǔ ér xià nüè mín, cǐ pín guó ruò bīng zhī dào yě. bù rú shǐ fēng jūn zhī zǐ sūn sān shì ér shōu jué lù, jué jiǎn bǎi lì zhī lù zhì, sǔn bù jí zhī zhī guān, yǐ fèng xuǎn liàn zhī shì." dào wáng xíng zhī qī nián ér hōng yǐ, wú qǐ zhī jiě yú chǔ. shāng jūn jiào qín xiào gōng yǐ lián shén wǔ, shè gào zuò zhī guò, fán shī shū ér míng fǎ lìng, sāi sī mén zhī qǐng ér suì gōng jiā zhī láo, jìn yóu huàn zhī mín ér xiǎn gēng zhàn zhī shì. xiào gōng xíng zhī, zhǔ yǐ zūn ān, guó yǐ fù qiáng. bā nián ér hōng, shāng jūn chē liè yú qín. chǔ bù yòng wú qǐ ér xuē luàn, qín háng shāng jūn fǎ ér fù qiáng, èr zi zhī yán yě yǐ dāng yǐ, rán ér zhī jiě wú qǐ ér chē liè shāng jūn zhě hé yě? dà chén kǔ fǎ ér xì mín è zhì yě. dāng jīn zhī shì, dà chén tān zhòng, xì mín ān luàn, shèn yú qín chǔ zhī sú, ér rén zhǔ wú dào wáng xiào gōng zhī tīng, zé fǎ shù zhī shì ān néng méng èr zi zhī wēi yě ér míng jǐ zhī fǎ shù zāi! cǐ shì suǒ yǐ luàn wú bà wáng yě.
昔者吴起教楚悼王以楚国之俗, 曰:“大臣太重,封君太众;若此,则上逼主而下虐民, 此贫国弱兵之道也。不如使封君之子孙三世而收爵禄,绝减百吏之禄秩, 损不急之枝官,以奉选练之士。”悼王行之期年而薨矣,吴起枝解于楚。 商君教秦孝公以连什伍,设告坐之过,燔诗书而明法令,塞私门之请而遂公家之劳, 禁游宦之民而显耕战之士。孝公行之,主以尊安,国以富强。八年而薨,商君车裂于秦。楚不用吴起而削乱,秦行商君法而富强,二子之言也已当矣,然而枝解吴起而车裂商君者何也?大臣苦法而细民恶治也。当今之世,大臣贪重,细民安乱,甚于秦、楚之俗,而人主无悼王、孝公之听,则法术之士安能蒙二子之危也而明己之法术哉!此世所以乱无霸王也。