zhōng yì sì
◎忠義四
mǎ qìng xiáng shāng héng shù jiǎ tuō lǔ huī yáng dá fū féng yán dēng wū gǔ sūn zhòng duān wū gǔ sūn nú shēn pú chá qí cài bā ér wēn dūn chāng sūn wán yán jiàng shān bì zī lún guō xiā má
○馬慶祥 商衡 術甲脫魯灰 楊達夫 馮延登 烏古孫仲端 烏古孫奴申蒲察琦 蔡八兒 溫敦昌孫 完顏絳山 畢資倫 郭蝦蟆
mǎ qìng xiáng, zì ruì níng, běn míng xí lǐ jí sī. xiān shì zì xī chéng rù jū lín táo dí dào, yǐ mǎ wèi shì, hòu xǐ jiā jìng zhōu tiān shān. tài hé zhōng, shì bǔ shàng shū shěng yì shǐ. dà ān chū, wèi wáng shǐ tōng wèn dà yuán, xuǎn shǐ fù, shàng yuē: xí lǐ jí sī zhì biàn tōng liù guó yǔ, wǎng bì wú rǔ yě. shǐ hái, shòu kāi fēng fǔ pàn guān. nèi chéng zhī yì chōng yīng bàn shǐ, bù rǎo ér shì jí. wèi jǐ, dà yuán bīng chū shǎn yòu, cháo tíng mìng wán yán zhòng yuán wèi fèng xiáng yuán shuài, jǔ qìng xiáng wèi fù, shàng yuē: cǐ zhèn zhì yě, qiě zhú chéng yǒu láo. jí bài fèng xiáng fǔ lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn pàn guān.
馬慶祥,字瑞寧,本名習禮吉思。先世自西城入居臨洮狄道,以馬為氏,後徙家淨州天山。泰和中,試補尚書省譯史。大安初,衛王始通問大元,選使副,上曰:「習禮吉思智辯通六國語,往必無辱也。」使還,授開封府判官。內城之役充應辦使,不擾而事集。未幾,大元兵出陝右,朝廷命完顏仲元為鳳翔元帥,舉慶祥為副,上曰:「此朕志也,且築城有勞。」即拜鳳翔府路兵馬都總管判官。
yuán guāng yuán nián dōng shí yī yuè, wén dà jiāng méng gǔ bù huā jiāng gōng fèng xiáng, xíng shěng xí qìng xiáng yǔ zhì zhōng xū qiān fēn dào qīng yě. jiāng xíng, mìng huà gōng xiào qí mào, fù qí jiā rén. huò yuē: jūn fāng zhuàng, hé nǎi wèi cǐ bù xiáng? qìng xiáng yuē: fēi rǔ suǒ zhī yě. míng rì suì xíng. yù xiān fēng yú huì shuǐ, zhàn bù lì. qiě xíng qiě zhàn, jiāng jí chéng, huì dà bīng yāo qí guī lù, dù bù néng tuō, lìng qí qí yuē: wú shǔ hé guó hòu ēn, jié lì xiào sǐ, nǎi qí zhí yě. zhū qí jiē yuē: nuò. rén shū sǐ zhàn, liáng jiǔ shǐ jǐn. dà bīng wéi shù zā, yù jiàng zhī, jūn yōng yǐ xíng, yǔ yán wǎng fù, jìng bù qū ér sǐ, nián sì shí yǒu liù. yuán shuài guō zhòng yuán yú qí shī yǐ guī, zàng fèng xiáng pǔ mén sì zhī dōng. shì wén, zhào zèng fǔ guó shàng jiāng jūn héng zhōu cì shǐ, shì zhōng mǐn.
元光元年冬十一月,聞大將萌古不花將攻鳳翔,行省檄慶祥與治中胥謙分道清野。將行,命畫工肖其貌,付其家人。或曰:「君方壯,何乃為此不祥?」慶祥曰:「非汝所知也。」明日遂行。遇先鋒於澮水,戰不利。且行且戰,將及城,會大兵邀其歸路,度不能脫,令其騎曰:「吾屬荷國厚恩,竭力效死,乃其職也。」諸騎皆曰:「諾。」人殊死戰,良久矢盡。大兵圍數匝,欲降之,軍擁以行,語言往復,竟不屈而死,年四十有六。元帥郭仲元輿其屍以歸,葬鳳翔普門寺之東。事聞,詔贈輔國上將軍、恆州刺史,諡忠愍。
xū qiān jí qí zǐ sì hēng yì bù qū sǐ, qiān zèng fǔ guó shàng jiāng jūn zhāng huà jūn jié dù shǐ, sì hēng zèng wēi yuǎn jiāng jūn fèng xiáng fǔ pàn guān.
胥謙及其子嗣亨亦不屈死,謙贈輔國上將軍、彰化軍節度使,嗣亨贈威遠將軍、鳳翔府判官。
zhēn zhōu jīn shèng bǎo tí kòng pū sàn hú shā yì sǐ, zèng yín qīng róng lù dài fū.
楨州金勝堡提控仆散胡沙亦死,贈銀青榮祿大夫。
zhèng dà èr nián, āi zōng zhào bāo sǐ jié shì, ruò mǎ xí lǐ jí sī wáng qīng tián róng lǐ guì wáng bīn féng wàn nú zhāng dé wēi gāo xíng zhōng chéng jì jī péng zhāng shān děng shí yǒu sān rén, wèi lì bāo zhōng miào, réng lù qí gū. èr rén zhě yì qí míng, yú yì wú suǒ kǎo.
正大二年,哀宗詔褒死節士,若馬習禮吉思、王清、田榮、李貴、王斌、馮萬奴、張德威、高行中、程濟、姬芃、張山等十有三人,為立褒忠廟,仍錄其孤。二人者逸其名,余亦無所考。
shāng héng, zì píng shū, cáo zhōu rén. zhì níng yuán nián, tè ēn dì yī rén, shòu fū zhōu luò jiāo zhǔ bù. yǐ lián néng huàn méi xiàn, xún pì wēi róng lìng. xìng dìng sān nián, suì jī, mín wú suǒ yú dí, héng bái xíng shěng, dé kāi cāng zhèn dài, quán huó zhě shén zhòng. hòu yīn dì zhèn chéng pǐ, xià rén chéng xìn rù qīn, héng lǜ fān bù tǔ háo shǒu yù yīng dí, bǎo yǐ wú yú. zhì mǎn, xiàn rén wèi lì shēng cí. zài pì yuán wǔ lìng. wèi jǐ, rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ, zhuǎn hù bù zhǔ shì, liǎng yuè bài jiān chá yù shǐ.
商衡,字平叔,曹州人。至寧元年,特恩第一人,授鄜州洛郊主簿。以廉能換郿縣,尋辟威戎令。興定三年,歲飢,民無所於糴,衡白行省,得開倉賑貸,全活者甚眾。後因地震城圮,夏人乘釁入侵,衡率蕃部土豪守御應敵,保以無虞。秩滿,縣人為立生祠。再辟原武令。未幾,入為尚書省令史,轉戶部主事,兩月拜監察御史。
āi zōng yí chéng guó fū rén bù shí chū rù gōng wéi, gàn yù zhèng shì, shēng jī shén è. héng shàng zhāng jí yán, zì shì chéng guó bèi zhào nǎi gǎn jìn jiàn. nèi zú qìng shān nú jiāng bīng shǒu xū yí, yǔ lǐ quán zhàn bài, cháo tíng zhì ér bù wèn. héng shàng yán: zì gǔ bài jūn zhī jiāng bì zhèng diǎn xíng, bù ěr zé wú yǐ xiè tiān xià. zhào jiàng qìng shān nú wèi dìng guó jūn jié dù shǐ. hù bù shì láng quán shàng shū cáo wēn zhī nǚ zài yè tíng, qīn jiù gàn yù quán lì, qí jiā rén tián wěi zhū sī, tān mò zhāng lù. tái chén wú gǎn yán zhě, héng lì shù qí zuì. zhào bà wēn hù bù, gǎi tài hòu fǔ wèi wèi. zài shàng zhāng yán: wēn guǒ kě zuì, dāng biǎn zhú, wú zuì zé chén wèi wàng yán, qǐ yǒu shì fēi bù bié ér liǎng kě zhī lǐ. āi zōng wèi zhī dòng róng, nǎi chū wēn wèi rǔ zhōu fáng yù shǐ.
哀宗姨郕國夫人不時出入宮闈,干預政事,聲跡甚惡。衡上章極言,自是郕國被召乃敢進見。內族慶山奴將兵守盱眙,與李全戰敗,朝廷置而不問。衡上言:「自古敗軍之將必正典刑,不爾則無以謝天下。」詔降慶山奴為定國軍節度使。戶部侍郎權尚書曹溫之女在掖庭,親舊干預權利,其家人填委諸司,貪墨彰露。台臣無敢言者,衡歷數其罪。詔罷溫戶部,改太后府衛尉。再上章言:「溫果可罪,當貶逐,無罪則臣為妄言,豈有是非不別而兩可之理。」哀宗為之動容,乃出溫為汝州防禦使。
wèi jǐ, wèi yòu sī dōu shì, gǎi tóng zhī hé píng jūn jié dù shǐ. wèi fù, gǎi shū mì yuàn jīng lì guān, yáo lǐng chāng wǔ jūn tóng zhī jié dù shǐ shì. chéng xiàng wán yán sài bù lǐng shǎn xī xíng shěng, zòu héng wèi zuǒ yòu sī yuán wài láng, mì yuàn biǎo liú, yǒu zhǐ: xíng shěng dì zhòng, jí yú dé rén, kě cóng chéng xiàng zòu. míng nián, zhào qiān, xíng shěng zài zòu liú zhī. zhèng dà bā nián, yǐ mǔ sàng hái jīng shī. shí yuè, qǐ fù wèi qín lán zǒng shuài fǔ jīng lì guān. tiān xìng yuán nián èr yuè, guān shǎn xíng shěng tú dān wù diǎn děng bài yú tiě lǐng, héng wèi zhī zhū shuài cún mò, zhāo jí kuì jūn yǐ xū qí zhì. suì wèi bīng shì suǒ de, yù jiàng zhī, bù wèi qū. jiān zhì zhǎng shuǐ xiàn dōng yuè cí qián, yòu zhī shǐ zhāo luò yáng, héng yuē: wǒ luò yáng shí hé rén, wèi rǔ zhāo zhī yé? bīng zhī bù kě yòu, yù zuó qí jīn. héng chēn mù dà hū yuē: rǔ yù xié cóng wǒ yé? zhōng bù kěn jiàng, wàng què zhān bài yuē: zhǔ jiāng wú zhuàng, wáng bīng shī lì. chén zǐ zuì zé, yì wú suǒ táo, dàn yǐ yī sǐ bào guó ěr. suì yǐn pèi dāo zì jǐng, nián sì shí yǒu liù.
未幾,為右司都事,改同知河平軍節度使。未赴,改樞密院經歷官,遙領昌武軍同知節度使事。丞相完顏賽不領陝西行省,奏衡為左右司員外郎,密院表留,有旨:「行省地重,急於得人,可從丞相奏。」明年,召遷,行省再奏留之。正大八年,以母喪還京師。十月,起復為秦藍總帥府經歷官。天興元年二月,關陝行省徒單兀典等敗於鐵嶺,衡未知諸帥存歿,招集潰軍以須其至。遂為兵士所得,欲降之,不為屈。監至長水縣東嶽祠前,誘之使招洛陽,衡曰:「我洛陽識何人,為汝招之耶?」兵知不可誘,欲捽其巾。衡瞋目大呼曰:「汝欲脅從我耶?」終不肯降,望闕瞻拜曰:「主將無狀,亡兵失利。臣子罪責,亦無所逃,但以一死報國耳。」遂引佩刀自剄,年四十有六。
zhèng dà chū, hé jiān xǔ gǔ yì què bài zhāng, yán: bā zuò lǜ fēi qí cái, shěng sì xiǎo chén yǒu kě rèn zǎi xiàng zhě, bù dà shēng chù zhī zé wú yǐ zhì zhōng xìng. zhāng zòu, zhào gǔ fù dōu táng, wèn shú wèi kě xiāng zhě, gǔ yǐ héng duì, zé héng zhī cái kě zhī yǐ.
正大初,河間許古詣闕拜章,言:「八座率非其材,省寺小臣有可任宰相者,不大升黜之則無以致中興。」章奏,詔古赴都堂,問孰為可相者,古以衡對,則衡之材可知矣。
shù jiǎ tuō lǔ huī, shàng jīng rén, shì wèi běi jīng lù bù zhǎng. qí xiān yǒu kāi guó gōng, shòu běi jīng lù sòng ā dá ā měng ān, tuō lǔ huī zì yòu xí jué. zhēn yòu èr nián, xuān zōng qiān biàn, lǜ běn bù bīng fù zhōng dōu hù cóng, shàng xǐ, tè shòu yù qián mǎ bù jūn dōu zǒng lǐng. sòng rén lüè nán bǐ, mìng tóng qiān shū mì yuàn shì shí quán jiāng dà jūn nán fá, tuō lǔ huī lǜ běn bù lǚ cuī sòng bīng pò chéng zhài, yǐ gōng yáo shòu chāng wǔ jūn jié dù shǐ yuán shuài yòu dōu jiān xíng cài xī děng lù yuán shuài fǔ shì. jì ér, sòng rén yǒu yīn xù mù yuè jìng zhě, luó zú qín zhī, fǎ dāng xiè sòng cháo tíng, tuō lǔ huī yuē: guó jiā zì qiān dōu yǐ lái, jìng tǔ rì cù, mín lì diāo hào, xìng biān wú shì, rén shāo dé xī. ruò lù cǐ cáo, zé biān xìn fù shēng, bīng lián huò jié yǐ. bù rú shì zhī, yǐ jué bīng duān.
術甲脫魯灰,上京人,世為北京路部長。其先有開國功,授北京路宋阿答阿猛安,脫魯灰自幼襲爵。貞祐二年,宣宗遷汴,率本部兵赴中都扈從,上喜,特授御前馬步軍都總領。宋人略南鄙,命同簽樞密院事時全將大軍南伐,脫魯灰率本部屢摧宋兵破城寨,以功遙授昌武軍節度使、元帥右都監、行蔡、息等路元帥府事。既而,宋人有因畜牧越境者,邏卒擒之,法當械送朝廷,脫魯灰曰:「國家自遷都以來,境土日蹙,民力凋耗,幸邊無事,人稍得息。若戮此曹,則邊釁復生,兵連禍結矣。不如釋之,以絕兵端。」
āi zōng jí wèi, shòu zhèn nán jūn jié dù shǐ cài zhōu guǎn nèi guān chá shǐ xíng hù gōng bù shàng shū. shí dà yuán bīng rù shǎn xī. nǎi shàng zhāng yuē: sòng rén yǔ wǒ wèi chóu dí, qǐng yǐ lì qū zì bǎo, fēi qí běn xīn. jīn shǎn xī bèi bīng, hé nán chū shī, zhuǎn zhàn lián nián bù jué, bīng sǐ yú zhèn, mín pí yú yì, guó lì jié yǐ. shòu sì yī dài nán jiē xū chǔ, hóng ǎo zéi lǐ quán cháo xué yě. wàn yī sòng rén dié zhī, yǔ quán chéng xū ér rù, fù bèi shòu dí, fēi jì zhī dé zhě yě. chén yǐ lìng suǒ bù yán biān jǐng chì, yǐ bèi fēi cháng. yí chì shòu sì shuài chén jǐn chì hòu, yán fēng suì, cháng ruò dí zhì, cǐ bīng fǎ suǒ wèi wú shì qí bù lái, tè wú yǒu yǐ dài zhī zhī dào yě. shàng shì ér xíng zhī.
哀宗即位,授鎮南軍節度使、蔡州管內觀察使、行戶、工部尚書。時大元兵入陝西。乃上章曰:「宋人與我為仇敵,頃以力屈自保,非其本心。今陝西被兵,河南出師,轉戰連年不絕,兵死於陣,民疲於役,國力竭矣。壽、泗一帶南接盱、楚,紅襖賊李全巢穴也。萬一宋人諜知,與全乘虛而入,腹背受敵,非計之得者也。臣已令所部沿邊警斥,以備非常。宜敕壽、泗帥臣謹斥候,嚴烽燧,常若敵至,此兵法所謂『無恃其不來,特吾有以待之』之道也。」上是而行之。
zhèng dà èr nián qiū, chuán yán sòng rén jiāng rù qīn, nóng sī lìng mín xiān qī yì hé, tuō lǔ huī yuē: fū mín suǒ shì yǐ yǎng shì fǔ yù jí gōng yì guó jiā zhě, qiū chéng ér yǐ. jīn shǐ qiū wú suǒ huò, guó hé yǐ yǎng, mín hé yǐ gěi? suì qiǎn jūn xún luó, tīng mín dài shú ér yì, sòng rén zú bù rù kòu. dié zhě yòu bào guāng zhōu wāng tài wèi jiāng yǐ bā yuè fā bīng lái qǔ zhēn yáng, yì zhě qǐng jí dīng nán yǐ bèi, tuō lǔ huī yuē: wāng tài wèi kuāng qiè rén ěr, níng gǎn wèi cǐ? bì jiān rén shēng yán lái kòu, yù shǐ wú mín fèi wù yě, bù kě xìn. yǐ ér guǒ rán.
正大二年秋,傳言宋人將入侵,農司令民先期刈禾,脫魯灰曰:「夫民所恃以仰事俯育及供億國家者,秋成而已。今使秋無所獲,國何以仰,民何以給?」遂遣軍巡邏,聽民待熟而刈,宋人卒不入寇。諜者又報光州汪太尉將以八月發兵來取真陽,議者請籍丁男以備,脫魯灰曰:「汪太尉恇怯人耳,寧敢為此?必奸人聲言來寇,欲使吾民廢務也,不可信。」已而果然。
pàn rén jiāo fēng zi zhě, yán hé nán běi lǚ wèi fǎn fù, cháo tíng shòu yǐ tí kòng zhī zhí, lìng jiāng sān qiān rén shù suì píng. sì nián chūn, fēng zi móu lǜ qí zhòng rù sòng, tuō lǔ huī cè zhī, yǐ bīng shù qiān fú pó yáng dào, zéi guǒ yè chū cǐ tú, fú fā yì zhī.
叛人焦風子者,沿河南北屢為反覆,朝廷授以提控之職,令將三千人戍遂平。四年春,風子謀率其眾入宋,脫魯灰策之,以兵數千伏鄱陽道,賊果夜出此途,伏發殪之。
qī nián, dà yuán bīng gōng lán guān, zhì bā dù cāng tuì. jǔ cháo jiē hè, yǐ wèi wú shì. tuō lǔ huī dú yán yuē: tóng guān xiǎn ài, bīng jīng zú yòng. rán shāng luò yǐ nán bīn yú sòng jìng, dà shān zhòng fù, sòng rén bù zhī shǒu, guó jiā yì bù néng yú sòng jìng tún shù. dà bīng ruò yóu sàn guān rù xìng yuán, xià jīn fáng, rào chū xiāng hàn, běi rù dèng bǐ, zé dà shì qù yǐ. yí yǔ sòng rén shì yuàn, yù yǐ fǔ chē zhī shì, chún wáng chǐ hán, bǐ bì jiàn cóng. jù qí xiǎn yào yǐ bèi, bù rán bì bài. shì qiū, bì shòu xiǎo guān zi yuán shuài, tún shāng zhōu dà jí kǒu.
七年,大元兵攻藍關,至八渡倉退。舉朝皆賀,以為無事。脫魯灰獨言曰:「潼關險隘,兵精足用。然商、洛以南瀕於宋境,大山重複,宋人不知守,國家亦不能逾宋境屯戍。大兵若由散關入興元,下金、房,繞出襄、漢,北入鄧鄙,則大事去矣。宜與宋人釋怨,諭以輔車之勢,唇亡齒寒,彼必見從。據其險要以備,不然必敗。」是秋,必授小關子元帥,屯商州大吉口。
jiǔ nián chūn, cóng xíng shěng cān zhèng tú dān wú diǎn jiāng tóng guān bīng rù yuán, zhì shāng shān yù xuě, dà bīng yāo jī zhī, shì zú jī dòng, bù néng zhàn ér kuì. tuō lǔ huī bèi zhí bù qū, bá pèi dāo zì shā.
九年春,從行省參政徒單吾典將潼關兵入援,至商山遇雪,大兵邀擊之,士卒飢凍,不能戰而潰。脫魯灰被執不屈,拔佩刀自殺。
yáng dá fū, zì jìn qīng, yào zhōu sān yuán rén. tài hé sān nián jìn shì. yǒu cái gàn, suǒ zhì kě jì. zhào bǔ shěng yuàn, cǎo zòu zhāng, zuò zì wù, jiàng píng liáng fǔ pàn guān. cháng zhǔ hù xiàn bù, shì yī cóng jiǎn, lì mín lè zhī. dá fū yì ài qí shān shuǐ zhī shèng, yīn jiā yān. rì yǐ shī jiǔ zì yú, le wú huàn qíng. huì yǒu zhào xǐ mín dōng rù guān, dá fū yǔ zhòng xíng, jí sháo, bì bīng yú zhōu běi zhī héng lǐng, wèi yóu qí suǒ zhí, jiāng chǐ yī hài zhī. dá fū tǐng rán zhí lì mǎ shǒu, lüè wú suǒ jù. shāo qīn rǔ zhī, jí dà yán yuē: wǒ jīn guó chén zǐ, jí wèi rǔ suǒ zhí, bù guò yī sǐ, rěn luǒ tǎn yǐ dú tiān rì yé! suì jiàn shā. liǎng shān qián fú zhī mín qiè guān zhī zhě, jiē xiāng gào yuē: ruò cǐ hǎo guān, yì rì cí zhī, dāng zuò wǒ héng lǐng zhī shén.
楊達夫,字晉卿,耀州三原人。泰和三年進士。有才幹,所至可紀。召補省掾,草奏章,坐字誤,降平涼府判官。嘗主鄠縣簿,事一從簡,吏民樂之。達夫亦愛其山水之勝,因家焉。日以詩酒自娛,了無宦情。會有詔徙民東入關,達夫與眾行,及韶,避兵於州北之橫嶺,為游騎所執,將褫衣害之。達夫挺然直立馬首,略無所懼。稍侵辱之,即大言曰:「我金國臣子,即為汝所執,不過一死,忍裸袒以黷天日耶!」遂見殺。兩山潛伏之民竊觀之者,皆相告曰:「若此好官,異日祠之,當作我橫嶺之神。」
féng yán dēng, zì zi jùn, jí zhōu jí xiāng rén. shì yè yī. yán dēng yòu yǐng wù, jì zhǎng, shì jǔ yè, chéng ān èr nián dēng cí fù jìn shì dì. diào lín zhēn bù dé shùn zhōu jūn shì pàn guān. tài hé yuán nián, zhuǎn níng biān lìng. dà ān yuán nián qiū qī yuè, shuāng hài jià, mín jiān yú shí, yán dēng fā sù zhèn dài, quán huó shén zhòng. zhēn yòu èr nián, bǔ shàng shū shěng lìng shǐ, xún shòu hé zhōng fǔ pàn guān jiān xíng shàng shū shěng zuǒ yòu sī yuán wài láng. xìng dìng wǔ nián, rù wèi guó shǐ yuàn biān xiū guān, gǎi tài cháng bó shì. yuán guāng èr nián, zhī dēng wén gǔ yuàn, jiān hàn lín xiū zhuàn, fèng shǐ xià guó, jiù chōng jiē sòng bàn shǐ. zhèng dà qī nián shí èr yuè, qiān guó zi jì jiǔ. jiǎ hàn lín xué shì chéng zhǐ, chōng guó xìn shǐ. yǐ bā nián chūn fèng guó shū cháo jiàn yú guó xiàn yù yíng. yǒu zhǐ wèn: rǔ shí fèng xiáng shuài fǒu? duì yuē: shí zhī. yòu wèn: hé rú rén? yuē: mǐn yú shì zhě yě. yòu wèn: rǔ néng zhāo zhī shǐ jiàng jí shì rǔ sǐ, bù zé shā rǔ yǐ. yuē: chén fèng shū qǐng hé, zhāo xiáng qǐ shǐ zhí hū. zhāo xiáng yì sǐ, hái cháo yì sǐ, bù ruò jīn rì jí sǐ wèi yù yě. míng rì, fù wèn: rǔ zēng sī zhī bù? duì rú qián, wèn zhì zài sān, zhí yì bù huí. yòu míng rì, nǎi yù zhǐ yún: rǔ zuì yīng sǐ, dàn gǔ wú shā shǐ zhě lǐ, rǔ ài rǔ xū rán yóu rǔ mìng yě. chì zuǒ yòu yǐ dāo jié qù zhī, yán dēng àn rán bù dòng, nǎi jiān zhī fēng zhōu. èr nián hòu fàng hái, āi zōng fǔ wèi jiǔ zhī, fù yǐ wèi jì jiǔ, lì lǐ lì èr bù shì láng, quán xíng bù shàng shū. míng nián, dà yuán bīng wéi biàn jīng, cāng cù táo nán, wèi qí bīng suǒ de, yù yōng ér běi xíng. yán dēng cí qíng kāng kǎi, yì bù shòu rǔ, suì yuè chéng páng jǐng zhōng, nián wǔ shí bā.
馮延登,字子俊,吉州吉鄉人。世業醫。延登幼穎悟,既長,事舉業,承安二年登詞賦進士第。調臨真簿、德順州軍事判官。泰和元年,轉寧邊令。大安元年秋七月,霜害稼,民艱於食,延登發粟賑貸,全活甚眾。貞祐二年,補尚書省令史,尋授河中府判官、兼行尚書省左右司員外郎。興定五年,入為國史院編修官,改太常博士。元光二年,知登聞鼓院,兼翰林修撰,奉使夏國,就充接送伴使。正大七年十二月,遷國子祭酒。假翰林學士承旨,充國信使。以八年春奉國書朝見於虢縣御營。有旨問:「汝識鳳翔帥否?」對曰:「識之。」又問:「何如人?」曰:「敏於事者也。」又問:「汝能招之使降即貰汝死,不則殺汝矣。」曰:「臣奉書請和,招降豈使職乎。招降亦死,還朝亦死,不若今日即死為愈也。」明日,復問:「汝曾思之不?」對如前,問至再三,執義不回。又明日,乃喻旨云:「汝罪應死,但古無殺使者理,汝愛汝須髯猶汝命也。」叱左右以刀截去之,延登岸然不動,乃監之豐州。二年後放還,哀宗撫慰久之,復以為祭酒,歷禮、吏二部侍郎,權刑部尚書。明年,大元兵圍汴京,倉猝逃難,為騎兵所得,欲擁而北行。延登辭情慷慨,義不受辱,遂躍城旁井中,年五十八。
wū gǔ sūn zhòng duān, běn míng bo jí, zì zi zhèng. chéng ān èr nián cè lùn jìn shì. xuān zōng shí, lèi guān lǐ bù shì láng. yǔ hàn lín dài zhì ān yán zhēn fèng shǐ qǐ hé yú dà yuán, yè jiàn tài shī guó wáng mù huá lí, yú shì ān yán zhēn liú zhǐ, zhòng duān dú wǎng. bìng dà xià, shè liú shā, yú cōng lǐng, zhì xī yù, jìn jiàn tài zǔ huáng dì, zhì qí shǐ shì nǎi hái. zì xìng dìng sì nián qī yuè qǐ xíng, míng nián shí èr yuè hái zhì. cháo tíng jiā qí yǒu fèng shǐ láo, jìn guān liǎng jiē, yán zhēn jìn yī jiē. lì yù zhōu cì shǐ. zhèng dà yuán nián, zhào wèi yù shǐ zhōng chéng, fèng zhào ān fǔ shǎn xī. jí guī, quán cān zhī zhèng shì.
烏古孫仲端,本名卜吉,字子正。承安二年策論進士。宣宗時,累官禮部侍郎。與翰林待制安延珍奉使乞和於大元,謁見太師國王木華黎,於是安延珍留止,仲端獨往。並大夏,涉流沙,逾蔥嶺,至西域,進見太祖皇帝,致其使事乃還。自興定四年七月啟行,明年十二月還至。朝廷嘉其有奉使勞,進官兩階,延珍進一階。歷裕州刺史。正大元年,召為御史中丞,奉詔安撫陝西。及歸,權參知政事。
zhèng dà wǔ nián shí èr yuè, zhī kāi fēng fǔ shì wán yán má jīn chū lì bù láng zhōng yáng jū rén yǐ fèng shǐ bù zhí, shàng shū shěng jù yù, yǒu zhǐ shì zhī bèi zài shǐ. zhòng duān yán yuē má jīn chū děng rǔ jūn mìng, shī chén jié, dà bù jìng, yí cháng lǐ bì zhū zhī. zòu shàng, má jīn chū děng miǎn sǐ chú míng. huì yì jiàng dà jūn shì, jí zhèng tài hòu fèng fú, shè wáng jiā bài guó zhī yǔ, shàng nù, biǎn tóng zhōu jié dù shǐ.
正大五年十二月,知開封府事完顏麻斤出、吏部郎中楊居仁以奉使不職,尚書省具獄,有旨釋之備再使。仲端言曰;「麻斤出等辱君命,失臣節,大不敬,宜償禮幣誅之。」奏上,麻斤出等免死除名。會議降大軍事,及諍太后奉佛,涉亡家敗國之語,上怒,貶同州節度使。
āi zōng jiāng qiān guī dé, zhào wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, jiān tóng qiān dà mù qīn fǔ shì, liú shǒu biàn jīng. jí dà yuán bīng wéi biàn, rì jiǔ shí jǐn, zhū jiāng bù xiāng tǒng yī, zhòng duān zì dù biàn zhōng shì biàn bù cè. yī rì yǔ tóng nián rǔ zhōu fáng yù péi mǎn sī zhōng xiǎo yǐn, tán tài xué tóng shě shì yǐ wèi xiào lè, yīn shù yán rén sǐ yì yì shì ěr. sī zhōng yuē: wú xiōng hé gù pín chū cǐ yǔ? zhòng duān yīn xiě yī shī shì zhī, qí shī dà gài wèi rén shēng dà shì cháo yàn, huò zài huá wū xìng liáng, huò zài cūn jū máo cí, jí qiū shè fǔ lín, jiē dāng shì qù. rén shēng suī yǒu fù guì pín jiàn bù tóng, yào zhī zhōng yǒu yī sǐ ěr. shū bì, lián yǐn shù bēi, sòng sī zhōng chū mén, yuē: cǐ bié zhōng tiān yǐ. sī zhōng qù, zhòng duān jí zì yì, qí qī yì cóng sǐ. míng rì, cuī lì biàn.
哀宗將遷歸德,召為翰林學士承旨,兼同簽大睦親府事,留守汴京。及大元兵圍汴,日久食盡,諸將不相統一,仲端自度汴中事變不測。一日與同年汝州防禦裴滿思忠小飲,談太學同舍事以為笑樂,因數言「人死亦易事耳。」思忠曰:「吾兄何故頻出此語?」仲端因寫一詩示之,其詩大概謂人生大似巢燕,或在華屋杏梁,或在村居茅茨,及秋社甫臨,皆當逝去。人生雖有富貴貧賤不同,要之終有一死耳。書畢,連飲數杯,送思忠出門,曰:「此別終天矣。」思忠去,仲端即自縊,其妻亦從死。明日,崔立變。
zhòng duān wèi rén lè yì kuān hòu zhī dà tǐ, fèng gōng hǎo shàn, dú dé shì yù. yī zi míng ài shí, cháng wèi hù wèi fèng yù, yǐ zhū guān nú gōng shòu jié dù shì xí qiān hù.
仲端為人樂易寬厚知大體,奉公好善,獨得士譽。一子名愛實,嘗為護衛、奉御,以誅官奴功授節度、世襲千戶。
sī zhōng míng zhèng zhī, běn míng pú lá dǔ, yì chéng ān èr nián jìn shì.
思忠名正之,本名蒲剌篤,亦承安二年進士。
wū gǔ sūn nú shēn, zì dào yuǎn. yóu yì shǐ rù guān. xìng kàng tè gǎn wèi, yǒu zhí qì. cháng wèi jiān chá yù shǐ, shí zhōng chéng wán yán bǎi jiā yǐ kù liè wén, nú shēn yǐ shì jiū bà, cháo shì sǒng rán. hòu wèi zuǒ sī láng zhōng jìn shì jú shǐ, jiē yǒu míng. āi zōng dōng qiān, wèi jiàn yì dài fū jìn shì jú shǐ xíng shěng zuǒ yòu sī láng zhōng jiān zhī gōng shěng shì, liú biàn jīng jū shǒu. cuī lì biàn zhī míng rì, tóng yù shǐ dài fū péi mǎn ā hǔ dài zì yì sǐ yú tái zhōng. shì rì, hù bù shàng shū wán yán zhū kē yì zì yì.
烏古孫奴申,字道遠。由譯史入官。性伉特敢為,有直氣。嘗為監察御史,時中丞完顏百家以酷烈聞,奴申以事糾罷,朝士聳然。後為左司郎中、近侍局使,皆有名。哀宗東遷,為諫議大夫、近侍局使、行省左右司郎中、兼知宮省事,留汴京居守。崔立變之明日,同御史大夫裴滿阿虎帶自縊死於台中。是日,戶部尚書完顏珠顆亦自縊。
ā hǔ dài zì zhòng níng, zhū kē zì zhòng píng, jiē nǚ zhí jìn shì.
阿虎帶字仲寧,珠顆字仲平,皆女直進士。
shí bù rǔ ér sǐ zhě, fèng yù wán yán máng gē dà mù qīn fǔ shì wū gǔ sūn zhòng duān. dà lǐ péi mǎn dé huī yòu fù diǎn jiǎn wán yán ā sā cān zhèng wán yán nú shēn zhī zǐ má yīn, kě zhī zhě shù rén, yú gè yǒu chuán.
時不辱而死者,奉御完顏忙哥、大睦親府事烏古孫仲端。大理裴滿德輝、右副點檢完顏阿撒、參政完顏奴申之子麻因,可知者數人,余各有傳。
pú chá qí, běn míng ā lián, zì rén qīng, dì zhōu yáng xìn rén. shì bǔ xíng bù yuàn. xiōng shì xí móu kè, xiōng sǐ, qí chéng xí. zhèng dà liù nián, qín lán zǒng shuài fǔ pì qí wèi ān píng dū wèi zhān gé hé diǎn xià dū tǒng jiān zhī shì. qí dōng, xiǎo guān pò, shì shì yǐ pò. qí cháng zài hé diǎn zuǒ yòu, hé diǎn lìng bì shǐ shí, qí bù qù, yuē: yè yǐ cóng gōng, sǐ shēng dāng gòng zhī, shàng ān suǒ bì yé. āi zōng qiān guī dé, biàn jīng lì jiǎng yì suǒ, shòu chén yán wén zì, qí guān zé yù shǐ dài fū nà hé níng yǐ xià shí qī rén, jiē cháo chén zhī xuǎn, ér qí yǐ yǒu lùn yì yù yān. shí zuǒ sī dōu shì yuán hǎo wèn lǐng jiǎng yì, jiān kàn dú chén yán wén zì, yǔ qí shén xiāng de. cuī lì biàn hòu, lìng gǎi yì jīn jì, qí wèi hǎo wèn yuē: jīn rì yì jīn jì, zài jīng rén jiē kě, dú qí bù kě. qí yī xíng bù yì shǐ, xí xiān xiōng shì jué, ān rěn zuò cǐ? jīn yǐ yī sǐ fù gōng. rán sǐ zé jí sǐ, fù gōng yī yán yì shèng yǐ. yīn qì tì ér bié. qí jì zhì qí jiā, mǔ shì fāng zhòu qǐn, jīng ér wù. qí wèn ā mǔ hé wèi, mǔ yuē: shì mèng sān rén qián fú liáng jiān, gù jīng wù. rén qīng guì yuē: liáng shàng rén, guǐ yě. ér yì zài xuán liáng, ā mǔ mèng xiān jiàn ěr. jiā rén bèi qì quàn yuē: jūn bù niàn lǎo mǔ yú? mǔ zhǐ zhī yuē: wù quàn, ér suǒ chù shì yǐ. jí zì yì, shí nián sì shí yú.
蒲察琦,本名阿憐,字仁卿,棣州陽信人。試補刑部掾。兄世襲謀克,兄死,琦承襲。正大六年,秦、藍總帥府辟琦為安平都尉粘葛合典下都統兼知事。其冬,小關破,事勢已迫。琦常在合典左右,合典令避矢石,琦不去,曰:「業已從公,死生當共之,尚安所避耶。」哀宗遷歸德,汴京立講議所,受陳言文字,其官則御史大夫納合寧以下十七人,皆朝臣之選,而琦以有論議預焉。時左司都事元好問領講議,兼看讀陳言文字,與琦甚相得。崔立變後,令改易巾髻,琦謂好問曰:「今日易巾髻,在京人皆可,獨琦不可。琦一刑部譯史,襲先兄世爵,安忍作此?今以一死付公。然死則即死,付公一言亦剩矣。」因泣涕而別。琦既至其家,母氏方晝寢,驚而寤。琦問阿母何為,母曰:「適夢三人潛伏梁間,故驚寤。」仁卿跪曰:「樑上人,鬼也。兒意在懸樑,阿母夢先見耳。」家人輩泣勸曰:「君不念老母歟?」母止之曰:「勿勸,兒所處是矣。」即自縊,時年四十餘。
qí xìng chén jìng hǎo dú shū, zhī gǔ jīn shì. qí mǔ wán yán shì, yǐ xiào jǐn chēng.
琦性沉靜好讀書,知古今事。其母完顏氏,以孝謹稱。
cài bā ér, bù zhī qí suǒ shǐ. jiǎo jié yǒu yǒng, xìng chún zhì kě rèn. shí wèi zhōng xiào jūn yuán shuài. tiān xìng èr nián, zì xī zhōu rù yuán, huì dà jiāng bēn zhǎn qiǎn shù bǎi qí zhù chéng dōng, lìng rén dà hū yuē: chéng zhōng sù jiàng, dāng miǎn shā lù, bù rán wú jiào lèi yǐ. yú shì, shàng dēng chéng, qiǎn bā ér lǜ wǎn qiáng bīng bǎi yú qián chū àn mén, dù rǔ shuǐ, zuǒ yòu jiāo shè zhī. zì shì bīng bù fù báo chéng, zhú zhǎng lěi wèi jiǔ kùn jì. shàng lìng fēn jūn fáng shǒu sì chéng, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn wù lín dá hú tǔ shǒu xī miàn, bā ér fù zhī. yǐ ér āi zōng dù cài chéng bù shǒu, chuán wèi chéng lín. qún chén rù hè, bān dìng, bā ér bù bài, wèi suǒ qīn yuē: shì zhì yú cǐ, yǒu sǐ ér yǐ, ān néng gèng shì yī jūn hū! suì zhàn sǐ.
蔡八兒,不知其所始。矯捷有勇,性純質可任。時為忠孝軍元帥。天興二年,自息州入援,會大將奔盞遣數百騎駐城東,令人大呼曰:「城中速降,當免殺戮,不然無噍類矣。」於是,上登城,遣八兒率挽強兵百餘潛出暗門,渡汝水,左右交射之。自是兵不復薄城,築長壘為久困計。上令分軍防守四城,以殿前都點檢兀林答胡土守西面,八兒副之。已而哀宗度蔡城不守,傳位承麟。群臣入賀,班定,八兒不拜,謂所親曰:「事至於此,有死而已,安能更事一君乎!」遂戰死。
máo quán zhě, ēn zhōu rén. zhēn yòu zhōng wèi dào, xuān zōng nán dù, lǜ zhòng guī guó, shǔ wèi yì jūn zhāo fǔ. āi zōng qiān cài, yǐ quán wèi dū wèi. wéi chéng zhī zhàn. quán lì jū duō, chéng pò zì yì. qí zi xiān quán zhàn mò.
毛牷者,恩州人。貞祐中為盜,宣宗南渡,率眾歸國,署為義軍招撫。哀宗遷蔡,以牷為都尉。圍城之戰。牷力居多,城破自縊。其子先牷戰歿。
shí sǐ shì zhě zé yǒu yán zhōng hǎo yǐ wáng ā lǘ fán qiáo yān.
時死事者則有閻忠、郝乙、王阿驢、樊喬焉。
zhōng, huá zhōu rén. wèi wáng shí, kāi zhōu cì shǐ sài gē pàn, zhōng dān qí rù chéng, fù sài gē yǐ chū, yóu shì jiàn bèi zhuó yòng.
忠,滑州人。衛王時,開州刺史賽哥叛,忠單騎入城,縛賽哥以出,由是漸被擢用。
yǐ, cí zhōu rén, tóng rì zhàn sǐ, āi zōng zèng guān.
乙,磁州人,同日戰死,哀宗贈官。
ā lǘ fán qiáo, jiē hé zhōng rén, chū wèi pào jūn wàn hù. fèng xiáng pò, běi jiàng, cóng jūn gōng biàn, sī pào rú gù, jí dài zhǔ zhě yuē: pào lì yú duǎn, bù lì yú zhǎng. xìn zhī, shǐ jié qí mù shù chǐ gěng shí yú wò, yóu shì jī suī qǐ fú, suǒ jī wú lì. jí rì èr rén jiē juān jiā zǒu chéng.
阿驢、樊喬,皆河中人,初為炮軍萬戶。鳳翔破,北降,從軍攻汴,司炮如故,即紿主者曰:「炮利於短,不利於長。」信之,使截其木數尺、綆十餘握,由是機雖起伏,所擊無力。即日二人皆捐家走城。
shì shí, nǚ zhí rén wú sǐ shì zhě, zhǎng gōng zhǔ yán yú āi zōng yuē: jìn lái lì gōng xiào mìng duō zhū sè rén, wú shì shí zé zì jiā rén zhēng qiáng, yǒu shì zé tā rén jǐn lì, yān dé bù yuàn. shàng mò rán. yú gè yǒu chuán.
是時,女直人無死事者,長公主言於哀宗曰:「近來立功效命多諸色人,無事時則自家人爭強,有事則他人盡力,焉得不怨。」上默然。余各有傳。
wēn dūn chāng sūn, huáng tài hòu zhī zhí, wèi wèi qī shí wǔ zhī zǐ. wèi rén duǎn xiǎo jīng hàn, xìng fù kǎi dì. lèi qiān zhū jú fēn guān. shàng xìng cài, shòu diàn qián zuǒ fù diǎn jiǎn. wéi chéng zhōng, shù yǐn jūn qián chū xún luó. shí shàng shí xū yú, rǔ hé yú shén měi, shàng yǐ shuǐ duō fú shī, è zhī. chéng xī yǒu jī shuǐ yuē liàn jiāng, yú dà qiě duō, wǎng bǔ bì jūn wèi nǎi kě. chāng sūn cháng zì lǐng bīng yǐ wǎng, suǒ de dòng qiān yú jīn, fēn cì jiāng shì. hòu zhī qí chū, zuǒ yòu shè fú, cì ér yāo zhī, lì zhàn ér sǐ. cài chéng pò, qián jiān chá yù shǐ nà tǎn hú shī dǎ wén zhī, tòng kū, tóu shuǐ ér sǐ.
溫敦昌孫,皇太后之侄,衛尉七十五之子。為人短小精悍,性復愷弟。累遷諸局分官。上幸蔡,授殿前左副點檢。圍城中,數引軍潛出巡邏。時尚食須魚,汝河魚甚美,上以水多浮屍,惡之。城西有積水曰練江,魚大且多,往捕必軍衛乃可。昌孫常自領兵以往,所得動千餘斤,分賜將士。後知其出,左右設伏,伺而邀之,力戰而死。蔡城破,前監察御史納坦胡失打聞之,慟哭,投水而死。
wán yán jiàng shān, āi zōng zhī fèng yù yě, xì chū shǐ zǔ. tiān xìng èr nián shí yuè, cài chéng bèi wéi, chéng zhōng jī mín wàn yú sù yú yǒu sī qiú chū, yǒu sī nán zhī, mín dà hū yú dào. shàng wén zhī, qiǎn jìn shì guān fēn jiān sì mén, mén rì chū qiān rén, bì lǎo zhì léi jí zhě tīng qí chū. jiàng shān shí zài běi mén, mǐn rén zhī jī, chū guò qí shù, mìng zhàng zhī sì shí. rán chū zhě duō xiè chéng zhōng xū shí, xún zhǐ zhī.
完顏絳山,哀宗之奉御也,系出始祖。天興二年十月,蔡城被圍,城中饑民萬餘訴於有司求出,有司難之,民大呼於道。上聞之,遣近侍官分監四門,門日出千人,必老稚羸疾者聽其出。絳山時在北門,憫人之飢,出過其數,命杖之四十。然出者多泄城中虛實,尋止之。
sān nián zhēng yuè jǐ yǒu, cài chéng pò, āi zōng chuán lì chéng lín, jí zì yì yú yōu lán xuān. quán diǎn jiǎn nèi zú xié liè jiǎo zhì zhào chéng yù shí zhǎn shì jìn shì jú dà shǐ jiāo chūn hé nèi shì jú diàn tóu sòng guī fù shàng qián, xiǎo yǐ míng fēn dà yì, jí shì cóng guān bā liáng bì ā lēi gēn wén qīng jiē cóng sǐ. xié liè jiāng sǐ, yí yán jiàng shān, shǐ fén yōu lán xuān. huǒ fāng chì, zǐ chéng pò, dà bīng tū rù, jìn shì zuǒ yòu jiē zǒu bì, dú jiàng shān liú bù qù, wèi bīng suǒ zhí, wèn yuē: rǔ wèi shuí? jiàng shān yuē: wú fèng yù jiàng shān yě. bīng yuē: zhòng jiē sàn zǒu, ér dú hòu hé yě? yuē: wú jūn zhōng yú shì, wú hòu huǒ miè huī hán, shōu yì qí gǔ ěr. bīng xiào yuē: ruò kuáng zhě yé? rǔ mìng qiě bù néng bǎo, néng yì ér jūn yé? jiàng shān yuē: rén gè shì qí jūn. wú jūn yǒu tiān xià shí yú nián, gōng yè fú zhōng, shēn sǐ shè jì, rěn shǐ bào lù yí hái yǔ shì zú děng yé? wú nì zhī jūn bèi bì bù yí wú, wú shì yǐ liú. guǒ yì wú jūn zhī hòu, suī cùn zhǎn wú bù hèn yǐ. bīng yǐ gào qí shuài, bēn zhǎn yuē: cǐ qí nán zǐ yě. xǔ zhī. jiàng shān nǎi duō qí yú jìn, guǒ yǐ bì qīn, yì yú rǔ shuǐ zhī páng. zài bài hào kū, jiāng fù rǔ shuǐ sǐ. jūn shì jiù zhī dé miǎn, hòu bù zhī suǒ zhōng.
三年正月己酉,蔡城破,哀宗傳立承麟,即自縊於幽蘭軒。權點檢內族斜烈矯制召承御石盞氏、近侍局大使焦春和、內侍局殿頭宋珪赴上前,曉以名分大義,及侍從官巴良弼、阿勒根文卿皆從死。斜烈將死,遺言絳山,使焚幽蘭軒。火方熾,子城破,大兵突入,近侍左右皆走避,獨絳山留不去,為兵所執,問曰:「汝為誰?」絳山曰:「吾奉御絳山也。」兵曰:「眾皆散走,而獨後何也?」曰:「吾君終於是,吾候火滅灰寒,收瘞其骨耳。」兵笑曰:「若狂者耶?汝命且不能保,能瘞而君耶?」絳山曰:「人各事其君。吾君有天下十餘年,功業弗終,身死社稷,忍使暴露遺骸與士卒等耶?吾逆知君輩必不遺吾,吾是以留。果瘞吾君之後,雖寸斬吾不恨矣。」兵以告其帥,奔盞曰:「此奇男子也。」許之。絳山乃掇其餘燼,裹以弊衾,瘞於汝水之旁。再拜號哭,將赴汝水死。軍士救之得免,後不知所終。
bì zī lún, jìn shān rén yě. tài hé nán zhēng, yǐ yōng gù cóng jūn, jūn hái, lì shòu jìn yì fù wèi. chóng qìng yuán nián, gǎi jìn shān wèi zhèn zhōu, shù hǔ gāo qí wèi fáng yù shǐ xíng yuán shuài fǔ shì yú shì zhōu, xuǎn zī lún wèi fáng chéng jūn qiān hù. zhì níng yuán nián qiū, dà yuán bīng zhì zhèn zhōu, gāo qí qì chéng dùn. zī lún xíng jí chāng píng, shōu bì qiān mín bīng, zhuǎn zhàn yǒu gōng, zhuó shòu dōu tǒng jūn. jūn shù qiān, yǔ jūn zhōng jiāng lǐng chén sī zhōng níng zǐ dōu bèi tóng lì yī fǔ, tún zhèng zhōu jí wèi zhōu, shí hào shěn bì jūn. jī gōng zhì dōu zǒng lǐng, sī zhōng wèi fù dū wèi.
畢資倫,縉山人也。泰和南征,以傭雇從軍,軍還,例授進義副尉。崇慶元年,改縉山為鎮州,朮虎高琪為防禦使、行元帥府事於是州,選資倫為防城軍千戶。至寧元年秋,大元兵至鎮州,高琪棄城遁。資倫行及昌平,收避遷民兵,轉戰有功,擢授都統軍。軍數千,與軍中將領沉思忠、寧子都輩同隸一府,屯鄭州及衛州,時號「沈、畢軍」。積功至都總領,思忠為副都尉。
pū sàn ā hǎi nán zhēng, jūn cì méi lín guān bù dé guò, ā hǎi wèn zhū jiāng shuí néng qǔ cǐ guān zhě, zī lún shǒu chū yīng mìng. wèn xū jūn shì jǐ hé, yuē: zhǐ yòng zī lún suǒ tǒng zú yǐ, bù fán yú jūn. míng rì chí míng, chū sòng jūn bù yì, yǐn bīng bù zhī, wàn zhòng bēng, suì qǔ méi lín guān. ā hǎi jūn dé nán xíng, liú tí kòng wáng lù jūn wàn rén shǒu guān. bù shù rì, sòng bīng duó guān shǒu zhī, ā hǎi yǐ méi lín guī tú wèi dí jù, jì wú suǒ chū, fù wèn: shuí néng qǔ méi lín zhě, yǐ shuài zhí shǎng zhī. zī lún fù chū yīng mìng, yǐ běn jūn zài duó méi lín. ā hǎi pò qí huáng, àn jūn ér hái, lùn gōng zī lùn dì yī, shòu yáo lǐng tóng zhī chāng wǔ jūn jié dù shǐ xuān chà zǒng lǐng dōu tí kòng.
仆散阿海南征,軍次梅林關不得過,阿海問諸將誰能取此關者,資倫首出應命。問須軍士幾何,曰:「止用資倫所統足矣,不煩余軍。」明日遲明,出宋軍不意,引兵簿之,萬眾崩,遂取梅林關。阿海軍得南行,留提控王祿軍萬人守關。不數日,宋兵奪關守之,阿海以梅林歸途為敵據,計無所出,復問:「誰能取梅林者,以帥職賞之。」資倫復出應命,以本軍再奪梅林。阿海破蘄、黃,按軍而還,論功資論第一,授遙領同知昌武軍節度使、宣差總領都提控。
jì ér shū mì yuàn yǐ zī lún sī zhōng bù xiāng néng, kǒng bài shì, yǐ zī lún tǒng běn jūn tún sì zhōu. xìng dìng wǔ nián zhēng yuè wù xū, tí kòng wáng lù tāng bǐng huì jūn zhōng yàn yǐn, sòng guī shān tǒng zhì shí qīng chéng xì xí pò sì zhōu xī chéng. zī lún zhī shī jì, duò nán chéng qiú sǐ, wèi sòng jūn suǒ zhí, yǐ jiàn shí qīng. qīng shuō zhī yuē: bì xuān chà, wǒ zhī ěr hǎo nán zǐ, yì yí xiāng shí dá biàn. jīn guó shì yǐ shuāi ruò, ěr kěn jiàng wǒ, sòng yì bù fù ěr. ruò bù cóng, jiàn liú tiān shuài jí sǐ yǐ. zī lún jí kǒu mà yuē: shí qīng nì zéi tīng wǒ yán. wǒ chū shēn zhì pín jiàn, jié liǔ qì wèi shēng, zì zhēng nán shǐ dé yī guān, jīn zhí jū sān pǐn. bù xìng shī guó jiā chéng chí, gān fēn yī sǐ shàng bù néng bào, kěn cóng rǔ fǎn zéi qiú shēng yé! qīng zhī wú jiàng yì, xià xū yí yù. shí lín huái lìng lǐ mǒu zhě yì bèi zhí, hòu dé guī, wèi sì zhōu cóng yí yí lá yáng gē yán qí shì. yáng gē yǐ zī lún è yǔ mà shí qīng bì bèi shā, jí yǐ sǐ bù qū jié wén yú cháo. shí zī lún zi niú ér nián shí èr, jū sù zhōu, shōu chōng huáng hòu wèi fèng gé shè rén.
既而樞密院以資倫、思忠不相能,恐敗事,以資倫統本軍屯泗州。興定五年正月戊戌,提控王祿湯餅會軍中宴飲,宋龜山統制時青乘隙襲破泗州西城。資倫知失計,墮南城求死,為宋軍所執,以見時青。青說之曰:「畢宣差,我知爾好男子,亦宜相時達變。金國勢已衰弱,爾肯降我,宋亦不負爾。若不從,見劉天帥即死矣。」資倫極口罵曰:「時青逆賊聽我言。我出身至貧賤,結柳器為生,自征南始得一官,今職居三品。不幸失國家城池,甘分一死尚不能報,肯從汝反賊求生耶!」青知無降意,下盱眙獄。時臨淮令李某者亦被執,後得歸,為泗州從宜移剌羊哥言其事。羊哥以資倫惡語罵時青必被殺,即以死不屈節聞於朝。時資倫子牛兒年十二,居宿州,收充皇后位奉閣舍人。
sòng rén yì shǎng zī lún zhōng fèn bù náo, yù quán huó zhī, qián yǐ tiě shéng, qiú yú zhèn jiāng fǔ tǔ yù, lüè gěi yī shí shǐ bù zhì hán è, xié yòu bǎi fāng, shí yī yǐn chū wèn yún: rǔ jiàng fǒu? zī lún huò mà huò bù yǔ, rú shì shí sì nián. jí xū yí jiāng shì jiàng sòng, sòng shǐ zǒng shuài nà hé mǎi zhù yǐ xià běi wàng kū bài, wèi zhī cí gù zhǔ, qū zī lún zài páng guān zhī. zī lún jiàn mǎi zhù mà yuē: nà hé mǎi zhù, guó jiā wèi cháng fù rǔ, hé suǒ qiú sǐ bù kě, nǎi zuò rú cǐ zī bí yé! mǎi zhù fǔ shǒu bù gǎn yǎng shì.
宋人亦賞資倫忠憤不撓,欲全活之,鈐以鐵繩,囚於鎮江府土獄,略給衣食使不至寒餓,脅誘百方,時一引出問云:「汝降否?」資倫或罵或不語,如是十四年。及盱眙將士降宋,宋使總帥納合買住已下北望哭拜,謂之辭故主,驅資倫在旁觀之。資倫見買住罵曰:「納合買住,國家未嘗負汝,何所求死不可,乃作如此觜鼻耶!」買住俯首不敢仰視。
jí cài zhōu pò, āi zōng zì yì, sòng rén yǐ gào zī lún. zī lún tàn yuē: wú wú suǒ wàng yǐ. róng wǒ yī jì wú jūn nǎi jiàng ěr. sòng rén xìn zhī, wèi tú niú yáng shè jì zhèn jiāng nán àn. zī lún jì bì, fú dì dà kū, chéng qí bù fáng tóu jiāng shuǐ ér sǐ. sòng rén yì zhī, xuān shì sì fāng, réng yì wèi lì cí. zhèn jiāng zhī qiú yǒu fāng shì zhě qīn cháng jiàn zhī, yǐ gào yuán hǎo wèn, jí yán sì zhōu chéng xiàn zī lún bèi zhí shì, qiě yuē: zī lún zhǎng shēn, miàn chì sè, quán jiá wēi gāo, rán shū ér huáng. zī bǐng zhì zhí, zhòng rán nuò, gù qí jiān rěn shǒu jié zhuō zhuō rú cǐ. xuān zōng shí lù zài zī lún wèi luàn bīng suǒ shā, dāng shí chuán wén bù dé qí shí yún.
及蔡州破,哀宗自縊,宋人以告資倫。資倫嘆曰:「吾無所望矣。容我一祭吾君乃降耳。」宋人信之,為屠牛羊設祭鎮江南岸。資倫祭畢,伏地大哭,乘其不防投江水而死。宋人義之,宣示四方,仍議為立祠。鎮江之囚有方士者親嘗見之,以告元好問,及言泗州城陷資倫被執事,且曰:「資倫長身,面赤色,顴頰微高,髯疏而黃。資稟質直,重然諾,故其堅忍守節卓卓如此。」《宣宗實錄》載資倫為亂兵所殺,當時傳聞不得其實雲。
guō xiā má, huì zhōu rén. shì wèi bǎo jiǎ shè shēng shǒu, yǔ xiōng lù dà jù yǐ shàn shè yīng mù. xìng dìng chū, lù dà yǐ gōng qiān yáo shòu tóng zhī píng liáng fǔ shì jiān huì zhōu cì shǐ, jìn guān yī jiē, cì xìng yán zhǎn. xià rén gōng huì zhōu, lù dà yáo jiàn qí zhǔ bīng zhě rén mǎ jiē yī jīn, chū rù zhèn zhōng, yuē èr bǎi yú bù, yī fā zhōng qí kēng, yì zhī. yòu shè yī rén, shǐ guàn liǎng shǒu yú shù, dí dà hài. chéng pò, lù dà xiā má jù bèi qín. xià rén lián qí jì, qiú zhī, xiōng dì jiē shì sǐ bù qū. cháo tíng wén zhī, yì jiā yōu jiǎng, ér wèi zhī cún méi, nǎi tè qiān lù dà zi bàn niú guān yī jiē, shòu xún wèi zhí, yǐ jīng qí zhōng. qí hòu xiōng dì móu bēn huì, zì bá qí xū, shì jué, lù dà jìng wèi suǒ shā, xiā má dú bá guī. shàng sī lù dà zhī zhōng, mìng fù qiān bàn niú guān yī jiē, yáo shòu huì zhōu jūn shì pàn guān, xiā má yáo shòu gǒng zhōu qián xiá. huì yán zhě qǐ jiǎng yòng lù dà dì, suì qiān xiā má guān liǎng jiē, shòu tóng zhī lán zhōu jūn zhōu shì.
郭蝦蟆,會州人。世為保甲射生手,與兄祿大俱以善射應募。興定初,祿大以功遷遙授同知平涼府事、兼會州刺史,進官一階,賜姓顏盞。夏人攻會州,祿大遙見其主兵者人馬皆衣金,出入陣中,約二百餘步,一發中其吭,殪之。又射一人,矢貫兩手於樹,敵大駭。城破,祿大、蝦蟆俱被禽。夏人憐其技,囚之,兄弟皆誓死不屈。朝廷聞之,議加優獎,而未知存沒,乃特遷祿大子伴牛官一階,授巡尉職,以旌其忠。其後兄弟謀奔會,自拔其須,事覺,祿大竟為所殺,蝦蟆獨拔歸。上思祿大之忠,命復遷伴牛官一階,遙授會州軍事判官,蝦蟆遙授鞏州鈐轄。會言者乞獎用祿大弟,遂遷蝦蟆官兩階,授同知蘭州軍州事。
xìng dìng wǔ nián dōng, xià rén wàn yú qīn dìng xī, xiā má bài zhī, zhǎn shǒu qī bǎi, huò mǎ wǔ shí pǐ, yǐ gōng qiān tóng zhī lín táo fǔ shì. yuán guāng èr nián, xià rén bù qí shù shí wàn gōng fèng xiáng shén jí, yuán shuài chì zhǎn hé xǐ yǐ xiā má zǒng lǐng jūn shì. cóng xún chéng, háo wài yī rén zuò hú chuáng, yǐ jiàn lì bù jí, qì mào ruò miè shì chéng shǒu zhě. hé xǐ zhǐ shì xiā má yún: rǔ néng shè cǐ rén fǒu? xiā má cè liàng yuǎn jìn, yuē: kě. xiā má píng shí fā shǐ, cì yè xià jiǎ bù yǎn chù shè zhī wú bù zhōng, jí chí gōng shǐ cì zuò zhě jǔ zhǒu, yī fā ér bì. bīng tuì, shēng yáo shòu jìng nán jūn jié dù shǐ, xún gǎi tōng yuǎn jūn jié dù shǐ, shòu shān dōng xī lù wò kě bì lá móu kè, réng qiǎn shǐ shǎng lài, biàn yù zhū jùn yān.
興定五年冬,夏人萬餘侵定西,蝦蟆敗之,斬首七百,獲馬五十匹,以功遷同知臨洮府事。元光二年,夏人步騎數十萬攻鳳翔甚急,元帥赤盞合喜以蝦蟆總領軍事。從巡城,濠外一人坐胡床,以箭力不及,氣貌若蔑視城守者。合喜指似蝦蟆云:「汝能射此人否?」蝦蟆測量遠近,曰:「可。」蝦蟆平時發矢,伺腋下甲不掩處射之無不中,即持弓矢伺坐者舉肘,一發而斃。兵退,升遙授靜難軍節度使,尋改通遠軍節度使,授山東西路斡可必剌謀克,仍遣使賞賚,遍諭諸郡焉。
shì nián dōng, xiā má yǔ gǒng zhōu yuán shuài tián ruì gōng qǔ huì zhōu. xiā má lǜ qí bīng wǔ bǎi jiē bèi zhě nà, bì zhōu zhī nán shān ér xià, xià rén cù wàng zhī yǐ wèi shén. chéng shàng yǒu jǔ shǒu yú xuán fēng bǎn zhě, xiā má shè zhī, shǒu yǔ bǎn jù guàn. fán shè sǐ shù bǎi rén. xià rén zhèn kǒng, nǎi chū jiàng. gài huì zhōu wèi xià rén suǒ jù jìn sì nián, zhì shì fù yān.
是年冬,蝦蟆與鞏州元帥田瑞攻取會州。蝦蟆率騎兵五百皆被赭衲,蔽州之南山而下,夏人猝望之以為神。城上有舉手於懸風版者,蝦蟆射之,手與版俱貫。凡射死數百人。夏人震恐,乃出降。蓋會州為夏人所據近四年,至是復焉。
zhèng dà chū, tián ruì jù gǒng zhōu pàn, zhào shǎn xī liǎng xíng shěng bìng lì jī zhī. xiā má lǜ zhòng xiān dēng, ruì kāi mén tū chū, wèi qí dì jì suǒ shā, zhǎn shǒu wǔ qiān yú jí, yǐ gōng qiān yáo shòu zhī fèng xiáng fǔ shì běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn yuán shuài zuǒ dōu jiān jiān xíng lán huì táo hé yuán shuài fǔ shì. liù nián jiǔ yuè, xiā má jìn xī mǎ èr pǐ, zhào yuē: qīng wǔ yì chāo jué. cǐ mǎ kě chōng zhàn yòng, zhèn chéng cǐ qǐ néng jǐn qí lì. jì rù jìn, jí shàng jiù wù yě, jiù yǐ cì qīng. réng cì jīn dǐng yī yù tù gú yī, bìng suǒ qiǎn guō lún gē děng wù yǒu chà.
正大初,田瑞據鞏州叛,詔陝西兩行省併力擊之。蝦蟆率眾先登,瑞開門突出,為其弟濟所殺,斬首五千餘級,以功遷遙授知鳳翔府事、本路兵馬都總管、元帥左都監、兼行蘭、會、洮、河元帥府事。六年九月,蝦蟆進西馬二匹,詔曰:「卿武藝超絕。此馬可充戰用,朕乘此豈能盡其力。既入進,即尚廄物也,就以賜卿。」仍賜金鼎一、玉兔鶻一,並所遣郭倫哥等物有差。
tiān xìng èr nián, āi zōng qiān cài zhōu, lǜ gū chéng bù néng bǎo, nǐ qiān gǒng chāng, yǐ zhān gé wán zhǎn wèi gǒng chāng xíng shěng. sān nián chūn zhēng yuè, wán zhǎn wén cài yǐ pò, yù ān zhòng xīn, chéng shǒu yǐ dài sì lì zhě, nǎi qiǎn rén chēng shǐ zhě zhì zì cài, yǒu zhǐ xuān yù. suī dé zhōu shuài wāng shì xiǎn zhě yì zhī cài xiōng wèn, qiě jí wán zhǎn zhì jǐ, yù fā jiǎo zhào shì, yīn yǐ bīng tú zhī, rán jù xiā má wēi wàng, nǎi qiǎn shǐ yuē xiā má bìng lì pò gǒng chāng. shǐ zhě zhì, xiā má wèi zhī yuē: zhān gé gōng fèng zhào wèi xíng shěng, hào lìng shú gǎn bù cóng. jīn zhǔ shàng shòu wéi yú cài, nǐ qiān gǒng chāng. guó jiā wēi jí zhī jì, wǒ bèi jì bù néng zhì sǐ fù yuán, yòu bù néng yè zhòng fèng yíng, nǎi yù gōng zhān gé gōng, xiān fèi qiān xìng zhī dì, shàng zhì hé suǒ guī hū. rǔ shuài ruò yù bèi guó jiā, rèn zì wèi zhī, hé jí yú wǒ. shì xiǎn jí gōng gǒng chāng pò zhī, jié shā wán zhǎn, sòng kuǎn yú dà yuán, fù qiǎn shǐ zhě èr shí yú bèi yù xiā má yǐ huò fú, bù cóng.
天興二年,哀宗遷蔡州,慮孤城不能保,擬遷鞏昌,以粘葛完展為鞏昌行省。三年春正月,完展聞蔡已破,欲安眾心,城守以待嗣立者,乃遣人稱使者至自蔡,有旨宣諭。綏德州帥汪世顯者亦知蔡凶問,且嫉完展制己,欲發矯詔事,因以兵圖之,然懼蝦蟆威望,乃遣使約蝦蟆併力破鞏昌。使者至,蝦蟆謂之曰:「粘葛公奉詔為行省,號令孰敢不從。今主上受圍於蔡,擬遷鞏昌。國家危急之際,我輩既不能致死赴援,又不能葉眾奉迎,乃欲攻粘葛公,先廢遷幸之地,上至何所歸乎。汝帥若欲背國家,任自為之,何及於我。」世顯即攻鞏昌破之,劫殺完展,送款於大元,復遣使者二十餘輩諭蝦蟆以禍福,不從。
jiǎ wǔ chūn, jīn guó yǐ wáng, xī zhōu wú bù guī shùn zhě, dú xiā má jiān shǒu gū chéng. bǐng shēn suì dōng shí yuè, dà bīng bìng lì gōng zhī. xiā má dù bù néng zhī, jí zhōu zhōng suǒ yǒu jīn yín tóng tiě, zá zhù wèi pào yǐ jī gōng zhě, shā niú mǎ yǐ shí zhàn shì, yòu zì fén lú shě jī jù, yuē: wú zhì zī bīng. rì yǔ xuè zhàn, ér dà bīng yì bù néng zú bá. jí jūn shì sǐ shāng zhě zhòng, nǎi mìng jī xīn yú zhōu xiè, hū jí jiā rén jí chéng zhōng jiāng xiào qī nǚ, bì zhū yī shì, jiāng zì fén zhī. xiā má zhī qiè yù yǒu suǒ sù, lì zhǎn yǐ xùn. huǒ jì chì, lǜ jiāng shì yú huǒ qián chí mǎn yǐ dài. chéng pò, bīng tián wěi yǐ rù, áo zhàn jì jiǔ, shì zú yǒu gōng jǐn shǐ jué zhě, tǐng shēn rù huǒ zhōng. xiā má dú shàng dà cǎo jī, yǐ mén fēi zì bì, fā èr sān bǎi shǐ wú bù zhōng zhě, shǐ jǐn, tóu gōng jiàn yú huǒ zì fén. chéng zhōng wú yī rén kěn jiàng zhě. xiā má sǐ shí nián sì shí wǔ. tǔ rén wèi lì cí.
甲午春,金國已亡,西州無不歸順者,獨蝦蟆堅守孤城。丙申歲冬十月,大兵併力攻之。蝦蟆度不能支,集州中所有金銀銅鐵,雜鑄為炮以擊攻者,殺牛馬以食戰士,又自焚盧舍積聚,曰:「無至資兵。」日與血戰,而大兵亦不能卒拔。及軍士死傷者眾,乃命積薪於州廨,呼集家人及城中將校妻女,閉諸一室,將自焚之。蝦蟆之妾欲有所訴,立斬以徇。火既熾,率將士於火前持滿以待。城破,兵填委以入,鏖戰既久,士卒有弓盡矢絕者,挺身入火中。蝦蟆獨上大草積,以門扉自蔽,發二三百矢無不中者,矢盡,投弓劍於火自焚。城中無一人肯降者。蝦蟆死時年四十五。土人為立祠。
wán zhǎn zì shì chāng. tài hé sān nián cè lùn jìn shì. chū wèi xíng shěng, yǐ là wán wèi zhào, qī yǐ tiān xìng èr nián jiǔ yuè jí dà jūn yǔ shàng huì yú ráo fēng guān, chū sòng bù yì qǔ xìng yuán. jì ér bù guǒ yún.
完展字世昌。泰和三年策論進士。初為行省,以蠟丸為詔,期以天興二年九月集大軍與上會於饒峰關,出宋不意取興元。既而不果雲。