zhōng yì sì
◎忠义四
mǎ qìng xiáng shāng héng shù jiǎ tuō lǔ huī yáng dá fū féng yán dēng wū gǔ sūn zhòng duān wū gǔ sūn nú shēn pú chá qí cài bā ér wēn dūn chāng sūn wán yán jiàng shān bì zī lún guō há ma
○马庆祥 商衡 术甲脱鲁灰 杨达夫 冯延登 乌古孙仲端 乌古孙奴申蒲察琦 蔡八儿 温敦昌孙 完颜绛山 毕资伦 郭虾蟆
mǎ qìng xiáng, zì ruì níng, běn míng xí lǐ jí sī. xiān shì zì xī chéng rù jū lín táo dí dào, yǐ mǎ wèi shì, hòu xǐ jiā jìng zhōu tiān shān. tài hé zhōng, shì bǔ shàng shū shěng yì shǐ. dà ān chū, wèi wáng shǐ tōng wèn dà yuán, xuǎn shǐ fù, shàng yuē:" xí lǐ jí sī zhì biàn tōng liù guó yǔ, wǎng bì wú rǔ yě." shǐ hái, shòu kāi fēng fǔ pàn guān. nèi chéng zhī yì chōng yīng bàn shǐ, bù rǎo ér shì jí. wèi jǐ, dà yuán bīng chū shǎn yòu, cháo tíng mìng wán yán zhòng yuán wèi fèng xiáng yuán shuài, jǔ qìng xiáng wèi fù, shàng yuē:" cǐ zhèn zhì yě, qiě zhù chéng yǒu láo." jí bài fèng xiáng fǔ lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn pàn guān.
马庆祥,字瑞宁,本名习礼吉思。先世自西城入居临洮狄道,以马为氏,后徙家净州天山。泰和中,试补尚书省译史。大安初,卫王始通问大元,选使副,上曰:“习礼吉思智辩通六国语,往必无辱也。”使还,授开封府判官。内城之役充应办使,不扰而事集。未几,大元兵出陕右,朝廷命完颜仲元为凤翔元帅,举庆祥为副,上曰:“此朕志也,且筑城有劳。”即拜凤翔府路兵马都总管判官。
yuán guāng yuán nián dōng shí yī yuè, wén dà jiàng méng gǔ bù huā jiāng gōng fèng xiáng, xíng shěng xí qìng xiáng yǔ zhì zhōng xū qiān fēn dào qīng yě. jiāng xíng, mìng huà gōng xiào qí mào, fù qí jiā rén. huò yuē:" jūn fāng zhuàng, hé nǎi wèi cǐ bù xiáng?" qìng xiáng yuē:" fēi rǔ suǒ zhī yě." míng rì suì xíng. yù xiān fēng yú huì shuǐ, zhàn bù lì. qiě xíng qiě zhàn, jiāng jí chéng, huì dà bīng yāo qí guī lù, dù bù néng tuō, lìng qí qí yuē:" wú shǔ hé guó hòu ēn, jié lì xiào sǐ, nǎi qí zhí yě." zhū qí jiē yuē:" nuò." rén shū sǐ zhàn, liáng jiǔ shǐ jǐn. dà bīng wéi shù zā, yù jiàng zhī, jūn yōng yǐ xíng, yǔ yán wǎng fù, jìng bù qū ér sǐ, nián sì shí yǒu liù. yuán shuài guō zhòng yuán yú qí shī yǐ guī, zàng fèng xiáng pǔ mén sì zhī dōng. shì wén, zhào zèng fǔ guó shàng jiàng jūn héng zhōu cì shǐ, shì zhōng mǐn.
元光元年冬十一月,闻大将萌古不花将攻凤翔,行省檄庆祥与治中胥谦分道清野。将行,命画工肖其貌,付其家人。或曰:“君方壮,何乃为此不祥?”庆祥曰:“非汝所知也。”明日遂行。遇先锋于澮水,战不利。且行且战,将及城,会大兵邀其归路,度不能脱,令其骑曰:“吾属荷国厚恩,竭力效死,乃其职也。”诸骑皆曰:“诺。”人殊死战,良久矢尽。大兵围数匝,欲降之,军拥以行,语言往复,竟不屈而死,年四十有六。元帅郭仲元舆其尸以归,葬凤翔普门寺之东。事闻,诏赠辅国上将军、恒州刺史,谥忠愍。
xū qiān jí qí zǐ sì hēng yì bù qū sǐ, qiān zèng fǔ guó shàng jiàng jūn zhāng huà jūn jié dù shǐ, sì hēng zèng wēi yuǎn jiāng jūn fèng xiáng fǔ pàn guān.
胥谦及其子嗣亨亦不屈死,谦赠辅国上将军、彰化军节度使,嗣亨赠威远将军、凤翔府判官。
zhēn zhōu jīn shèng bǎo tí kòng pū sàn hú shā yì sǐ, zèng yín qīng róng lù dài fū.
桢州金胜堡提控仆散胡沙亦死,赠银青荣禄大夫。
zhèng dà èr nián, āi zōng zhào bāo sǐ jié shì, ruò mǎ xí lǐ jí sī wáng qīng tián róng lǐ guì wáng bīn féng wàn nú zhāng dé wēi gāo xíng zhōng chéng jì jī péng zhāng shān děng shí yǒu sān rén, wèi lì bāo zhōng miào, réng lù qí gū. èr rén zhě yì qí míng, yú yì wú suǒ kǎo.
正大二年,哀宗诏褒死节士,若马习礼吉思、王清、田荣、李贵、王斌、冯万奴、张德威、高行中、程济、姬芃、张山等十有三人,为立褒忠庙,仍录其孤。二人者逸其名,余亦无所考。
shāng héng, zì píng shū, cáo zhōu rén. zhì níng yuán nián, tè ēn dì yī rén, shòu fū zhōu luò jiāo zhǔ bù. yǐ lián néng huàn méi xiàn, xún pì wēi róng lìng. xìng dìng sān nián, suì jī, mín wú suǒ yú dí, héng bái xíng shěng, dé kāi cāng zhèn dài, quán huó zhě shén zhòng. hòu yīn dì zhèn chéng pǐ, xià rén chéng xìn rù qīn, héng lǜ fān bù tǔ háo shǒu yù yìng dí, bǎo yǐ wú yú. zhì mǎn, xiàn rén wéi lì shēng cí. zài pì yuán wǔ lìng. wèi jǐ, rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ, zhuǎn hù bù zhǔ shì, liǎng yuè bài jiān chá yù shǐ.
商衡,字平叔,曹州人。至宁元年,特恩第一人,授鄜州洛郊主簿。以廉能换郿县,寻辟威戎令。兴定三年,岁饥,民无所于籴,衡白行省,得开仓赈贷,全活者甚众。后因地震城圮,夏人乘衅入侵,衡率蕃部土豪守御应敌,保以无虞。秩满,县人为立生祠。再辟原武令。未几,入为尚书省令史,转户部主事,两月拜监察御史。
āi zōng yí chéng guó fū rén bù shí chū rù gōng wéi, gàn yù zhèng shì, shēng jī shén è. héng shàng zhāng jí yán, zì shì chéng guó bèi zhào nǎi gǎn jìn jiàn. nèi zú qìng shān nú jiāng bīng shǒu xū yí, yǔ lǐ quán zhàn bài, cháo tíng zhì ér bù wèn. héng shàng yán:" zì gǔ bài jūn zhī jiàng bì zhèng diǎn xíng, bù ěr zé wú yǐ xiè tiān xià." zhào jiàng qìng shān nú wèi dìng guó jūn jié dù shǐ. hù bù shì láng quán shàng shū cáo wēn zhī nǚ zài yè tíng, qīn jiù gàn yù quán lì, qí jiā rén tián wěi zhū sī, tān mò zhāng lù. tái chén wú gǎn yán zhě, héng lì shǔ qí zuì. zhào bà wēn hù bù, gǎi tài hòu fǔ wèi wèi. zài shàng zhāng yán:" wēn guǒ kě zuì, dāng biǎn zhú, wú zuì zé chén wèi wàng yán, qǐ yǒu shì fēi bù bié ér liǎng kě zhī lǐ." āi zōng wèi zhī dòng róng, nǎi chū wēn wèi rǔ zhōu fáng yù shǐ.
哀宗姨郕国夫人不时出入宫闱,干预政事,声迹甚恶。衡上章极言,自是郕国被召乃敢进见。内族庆山奴将兵守盱眙,与李全战败,朝廷置而不问。衡上言:“自古败军之将必正典刑,不尔则无以谢天下。”诏降庆山奴为定国军节度使。户部侍郎权尚书曹温之女在掖庭,亲旧干预权利,其家人填委诸司,贪墨彰露。台臣无敢言者,衡历数其罪。诏罢温户部,改太后府卫尉。再上章言:“温果可罪,当贬逐,无罪则臣为妄言,岂有是非不别而两可之理。”哀宗为之动容,乃出温为汝州防御使。
wèi jǐ, wèi yòu sī dōu shì, gǎi tóng zhī hé píng jūn jié dù shǐ. wèi fù, gǎi shū mì yuàn jīng lì guān, yáo lǐng chāng wǔ jūn tóng zhī jié dù shǐ shì. chéng xiàng wán yán sài bù lǐng shǎn xī xíng shěng, zòu héng wèi zuǒ yòu sī yuán wài láng, mì yuàn biǎo liú, yǒu zhǐ:" xíng shěng dì zhòng, jí yú dé rén, kě cóng chéng xiàng zòu." míng nián, zhào qiān, xíng shěng zài zòu liú zhī. zhèng dà bā nián, yǐ mǔ sāng hái jīng shī. shí yuè, qǐ fù wèi qín lán zǒng shuài fǔ jīng lì guān. tiān xìng yuán nián èr yuè, guān shǎn xíng shěng tú dān wù diǎn děng bài yú tiě lǐng, héng wèi zhī zhū shuài cún mò, zhāo jí kuì jūn yǐ xū qí zhì. suì wèi bīng shì suǒ de, yù jiàng zhī, bù wéi qū. jiān zhì zhǎng shuǐ xiàn dōng yuè cí qián, yòu zhī shǐ zhāo luò yáng, héng yuē:" wǒ luò yáng shí hé rén, wèi rǔ zhāo zhī yé?" bīng zhī bù kě yòu, yù zuó qí jīn. héng chēn mù dà hū yuē:" rǔ yù xié cóng wǒ yé?" zhōng bù kěn jiàng, wàng quē zhān bài yuē:" zhǔ jiàng wú zhuàng, wáng bīng shī lì. chén zǐ zuì zé, yì wú suǒ táo, dàn yǐ yī sǐ bào guó ěr." suì yǐn pèi dāo zì jǐng, nián sì shí yǒu liù.
未几,为右司都事,改同知河平军节度使。未赴,改枢密院经历官,遥领昌武军同知节度使事。丞相完颜赛不领陕西行省,奏衡为左右司员外郎,密院表留,有旨:“行省地重,急于得人,可从丞相奏。”明年,召迁,行省再奏留之。正大八年,以母丧还京师。十月,起复为秦蓝总帅府经历官。天兴元年二月,关陕行省徒单兀典等败于铁岭,衡未知诸帅存殁,招集溃军以须其至。遂为兵士所得,欲降之,不为屈。监至长水县东岳祠前,诱之使招洛阳,衡曰:“我洛阳识何人,为汝招之耶?”兵知不可诱,欲捽其巾。衡瞋目大呼曰:“汝欲胁从我耶?”终不肯降,望阙瞻拜曰:“主将无状,亡兵失利。臣子罪责,亦无所逃,但以一死报国耳。”遂引佩刀自刭,年四十有六。
zhèng dà chū, hé jiān xǔ gǔ yì quē bài zhāng, yán:" bā zuò lǜ fēi qí cái, shěng sì xiǎo chén yǒu kě rèn zǎi xiàng zhě, bù dà shēng chù zhī zé wú yǐ zhì zhōng xīng." zhāng zòu, zhào gǔ fù dōu táng, wèn shú wèi kě xiāng zhě, gǔ yǐ héng duì, zé héng zhī cái kě zhī yǐ.
正大初,河间许古诣阙拜章,言:“八座率非其材,省寺小臣有可任宰相者,不大升黜之则无以致中兴。”章奏,诏古赴都堂,问孰为可相者,古以衡对,则衡之材可知矣。
shù jiǎ tuō lǔ huī, shàng jīng rén, shì wèi běi jīng lù bù zhǎng. qí xiān yǒu kāi guó gōng, shòu běi jīng lù sòng ā dá ā měng ān, tuō lǔ huī zì yòu xí jué. zhēn yòu èr nián, xuān zōng qiān biàn, lǜ běn bù bīng fù zhōng dōu hù cóng, shàng xǐ, tè shòu yù qián mǎ bù jūn dōu zǒng lǐng. sòng rén lüè nán bǐ, mìng tóng qiān shū mì yuàn shì shí quán jiāng dà jūn nán fá, tuō lǔ huī lǜ běn bù lǚ cuī sòng bīng pò chéng zhài, yǐ gōng yáo shòu chāng wǔ jūn jié dù shǐ yuán shuài yòu dōu jiān xíng cài xī děng lù yuán shuài fǔ shì. jì ér, sòng rén yǒu yīn xù mù yuè jìng zhě, luó zú qín zhī, fǎ dāng xiè sòng cháo tíng, tuō lǔ huī yuē:" guó jiā zì qiān dū yǐ lái, jìng tǔ rì cù, mín lì diāo hào, xìng biān wú shì, rén shāo dé xī. ruò lù cǐ cáo, zé biān xìn fù shēng, bīng lián huò jié yǐ. bù rú shì zhī, yǐ jué bīng duān."
术甲脱鲁灰,上京人,世为北京路部长。其先有开国功,授北京路宋阿答阿猛安,脱鲁灰自幼袭爵。贞祐二年,宣宗迁汴,率本部兵赴中都扈从,上喜,特授御前马步军都总领。宋人略南鄙,命同签枢密院事时全将大军南伐,脱鲁灰率本部屡摧宋兵破城寨,以功遥授昌武军节度使、元帅右都监、行蔡、息等路元帅府事。既而,宋人有因畜牧越境者,逻卒擒之,法当械送朝廷,脱鲁灰曰:“国家自迁都以来,境土日蹙,民力凋耗,幸边无事,人稍得息。若戮此曹,则边衅复生,兵连祸结矣。不如释之,以绝兵端。”
āi zōng jí wèi, shòu zhèn nán jūn jié dù shǐ cài zhōu guǎn nèi guān chá shǐ xíng hù gōng bù shàng shū. shí dà yuán bīng rù shǎn xī. nǎi shàng zhāng yuē:" sòng rén yǔ wǒ wèi chóu dí, qǐng yǐ lì qū zì bǎo, fēi qí běn xīn. jīn shǎn xī bèi bīng, hé nán chū shī, zhuǎn zhàn lián nián bù jué, bīng sǐ yú zhèn, mín pí yú yì, guó lì jié yǐ. shòu sì yí dài nán jiē xū chǔ, hóng ǎo zéi lǐ quán cháo xué yě. wàn yī sòng rén dié zhī, yǔ quán chéng xū ér rù, fù bèi shòu dí, fēi jì zhī dé zhě yě. chén yǐ lìng suǒ bù yán biān jǐng chì, yǐ bèi fēi cháng. yí chì shòu sì shuài chén jǐn chì hòu, yán fēng suì, cháng ruò dí zhì, cǐ bīng fǎ suǒ wèi' wú shì qí bù lái, tè wú yǒu yǐ dài zhī' zhī dào yě." shàng shì ér xíng zhī.
哀宗即位,授镇南军节度使、蔡州管内观察使、行户、工部尚书。时大元兵入陕西。乃上章曰:“宋人与我为仇敌,顷以力屈自保,非其本心。今陕西被兵,河南出师,转战连年不绝,兵死于阵,民疲于役,国力竭矣。寿、泗一带南接盱、楚,红袄贼李全巢穴也。万一宋人谍知,与全乘虚而入,腹背受敌,非计之得者也。臣已令所部沿边警斥,以备非常。宜敕寿、泗帅臣谨斥候,严烽燧,常若敌至,此兵法所谓‘无恃其不来,特吾有以待之’之道也。”上是而行之。
zhèng dà èr nián qiū, chuán yán sòng rén jiāng rù qīn, nóng sī lìng mín xiān qī yì hé, tuō lǔ huī yuē:" fū mín suǒ shì yǐ yǎng shì fǔ yù jí gōng yì guó jiā zhě, qiū chéng ér yǐ. jīn shǐ qiū wú suǒ huò, guó hé yǐ yǎng, mín hé yǐ gěi?" suì qiǎn jūn xún luó, tīng mín dài shú ér yì, sòng rén zú bù rù kòu. dié zhě yòu bào guāng zhōu wāng tài wèi jiāng yǐ bā yuè fā bīng lái qǔ zhēn yáng, yì zhě qǐng jí dīng nán yǐ bèi, tuō lǔ huī yuē:" wāng tài wèi kuāng qiè rén ěr, níng gǎn wéi cǐ? bì jiān rén shēng yán lái kòu, yù shǐ wú mín fèi wù yě, bù kě xìn." yǐ ér guǒ rán.
正大二年秋,传言宋人将入侵,农司令民先期刈禾,脱鲁灰曰:“夫民所恃以仰事俯育及供亿国家者,秋成而已。今使秋无所获,国何以仰,民何以给?”遂遣军巡逻,听民待熟而刈,宋人卒不入寇。谍者又报光州汪太尉将以八月发兵来取真阳,议者请籍丁男以备,脱鲁灰曰:“汪太尉恇怯人耳,宁敢为此?必奸人声言来寇,欲使吾民废务也,不可信。”已而果然。
pàn rén jiāo fēng zǐ zhě, yán hé nán běi lǚ wèi fǎn fù, cháo tíng shòu yǐ tí kòng zhī zhí, lìng jiāng sān qiān rén shù suì píng. sì nián chūn, fēng zǐ móu lǜ qí zhòng rù sòng, tuō lǔ huī cè zhī, yǐ bīng shù qiān fú pó yáng dào, zéi guǒ yè chū cǐ tú, fú fā yì zhī.
叛人焦风子者,沿河南北屡为反复,朝廷授以提控之职,令将三千人戍遂平。四年春,风子谋率其众入宋,脱鲁灰策之,以兵数千伏鄱阳道,贼果夜出此途,伏发殪之。
qī nián, dà yuán bīng gōng lán guān, zhì bā dù cāng tuì. jǔ cháo jiē hè, yǐ wéi wú shì. tuō lǔ huī dú yán yuē:" tóng guān xiǎn ài, bīng jīng zú yòng. rán shāng luò yǐ nán bīn yú sòng jìng, dà shān chóng fù, sòng rén bù zhī shǒu, guó jiā yì bù néng yú sòng jìng tún shù. dà bīng ruò yóu sàn guān rù xìng yuán, xià jīn fáng, rào chū xiāng hàn, běi rù dèng bǐ, zé dà shì qù yǐ. yí yǔ sòng rén shì yuàn, yù yǐ fǔ chē zhī shì, chún wáng chǐ hán, bǐ bì jiàn cóng. jù qí xiǎn yào yǐ bèi, bù rán bì bài." shì qiū, bì shòu xiǎo guān zǐ yuán shuài, tún shāng zhōu dà jí kǒu.
七年,大元兵攻蓝关,至八渡仓退。举朝皆贺,以为无事。脱鲁灰独言曰:“潼关险隘,兵精足用。然商、洛以南濒于宋境,大山重复,宋人不知守,国家亦不能逾宋境屯戍。大兵若由散关入兴元,下金、房,绕出襄、汉,北入邓鄙,则大事去矣。宜与宋人释怨,谕以辅车之势,唇亡齿寒,彼必见从。据其险要以备,不然必败。”是秋,必授小关子元帅,屯商州大吉口。
jiǔ nián chūn, cóng xíng shěng cān zhèng tú dān wú diǎn jiāng tóng guān bīng rù yuán, zhì shāng shān yù xuě, dà bīng yāo jī zhī, shì zú jī dòng, bù néng zhàn ér kuì. tuō lǔ huī bèi zhí bù qū, bá pèi dāo zì shā.
九年春,从行省参政徒单吾典将潼关兵入援,至商山遇雪,大兵邀击之,士卒饥冻,不能战而溃。脱鲁灰被执不屈,拔佩刀自杀。
yáng dá fū, zì jìn qīng, yào zhōu sān yuán rén. tài hé sān nián jìn shì. yǒu cái gàn, suǒ zhì kě jì. zhào bǔ shěng yuàn, cǎo zòu zhāng, zuò zì wù, jiàng píng liáng fǔ pàn guān. cháng zhǔ hù xiàn bù, shì yī cóng jiǎn, lì mín yuè zhī. dá fū yì ài qí shān shuǐ zhī shèng, yīn jiā yān. rì yǐ shī jiǔ zì yú, liǎo wú huàn qíng. huì yǒu zhào xǐ mín dōng rù guān, dá fū yǔ zhòng xíng, jí sháo, bì bīng yú zhōu běi zhī héng lǐng, wèi yóu qí suǒ zhí, jiāng chǐ yī hài zhī. dá fū tǐng rán zhí lì mǎ shǒu, lüè wú suǒ jù. shāo qīn rǔ zhī, jí dà yán yuē:" wǒ jīn guó chén zǐ, jí wéi rǔ suǒ zhí, bù guò yī sǐ, rěn luǒ tǎn yǐ dú tiān rì yé!" suì jiàn shā. liǎng shān qián fú zhī mín qiè guān zhī zhě, jiē xiāng gào yuē:" ruò cǐ hǎo guān, yì rì cí zhī, dàng zuò wǒ héng lǐng zhī shén."
杨达夫,字晋卿,耀州三原人。泰和三年进士。有才干,所至可纪。召补省掾,草奏章,坐字误,降平凉府判官。尝主鄠县簿,事一从简,吏民乐之。达夫亦爱其山水之胜,因家焉。日以诗酒自娱,了无宦情。会有诏徙民东入关,达夫与众行,及韶,避兵于州北之横岭,为游骑所执,将褫衣害之。达夫挺然直立马首,略无所惧。稍侵辱之,即大言曰:“我金国臣子,即为汝所执,不过一死,忍裸袒以黩天日耶!”遂见杀。两山潜伏之民窃观之者,皆相告曰:“若此好官,异日祠之,当作我横岭之神。”
féng yán dēng, zì zi jùn, jí zhōu jí xiāng rén. shì yè yī. yán dēng yòu yǐng wù, jì zhǎng, shì jǔ yè, chéng ān èr nián dēng cí fù jìn shì dì. diào lín zhēn bù dé shùn zhōu jūn shì pàn guān. tài hé yuán nián, zhuǎn níng biān lìng. dà ān yuán nián qiū qī yuè, shuāng hài jià, mín jiān yú shí, yán dēng fā sù zhèn dài, quán huó shén zhòng. zhēn yòu èr nián, bǔ shàng shū shěng lìng shǐ, xún shòu hé zhōng fǔ pàn guān jiān xíng shàng shū shěng zuǒ yòu sī yuán wài láng. xìng dìng wǔ nián, rù wèi guó shǐ yuàn biān xiū guān, gǎi tài cháng bó shì. yuán guāng èr nián, zhī dēng wén gǔ yuàn, jiān hàn lín xiū zhuàn, fèng shǐ xià guó, jiù chōng jiē sòng bàn shǐ. zhèng dà qī nián shí èr yuè, qiān guó zǐ jì jiǔ. jiǎ hàn lín xué shì chéng zhǐ, chōng guó xìn shǐ. yǐ bā nián chūn fèng guó shū cháo jiàn yú guó xiàn yù yíng. yǒu zhǐ wèn:" rǔ shí fèng xiáng shuài fǒu?" duì yuē:" shí zhī." yòu wèn:" hé rú rén?" yuē:" mǐn yú shì zhě yě." yòu wèn:" rǔ néng zhāo zhī shǐ jiàng jí shì rǔ sǐ, bù zé shā rǔ yǐ." yuē:" chén fèng shū qǐng hé, zhāo xiáng qǐ shǐ zhí hū. zhāo xiáng yì sǐ, hái cháo yì sǐ, bù ruò jīn rì jí sǐ wèi yù yě." míng rì, fù wèn:" rǔ zēng sī zhī bù?" duì rú qián, wèn zhì zài sān, zhí yì bù huí. yòu míng rì, nǎi yù zhǐ yún:" rǔ zuì yīng sǐ, dàn gǔ wú shā shǐ zhě lǐ, rǔ ài rǔ xū rán yóu rǔ mìng yě." chì zuǒ yòu yǐ dāo jié qù zhī, yán dēng àn rán bù dòng, nǎi jiān zhī fēng zhōu. èr nián hòu fàng hái, āi zōng fǔ wèi jiǔ zhī, fù yǐ wéi jì jiǔ, lì lǐ lì èr bù shì láng, quán xíng bù shàng shū. míng nián, dà yuán bīng wéi biàn jīng, cāng cù táo nàn, wèi qí bīng suǒ de, yù yōng ér běi xíng. yán dēng cí qíng kāng kǎi, yì bù shòu rǔ, suì yuè chéng páng jǐng zhōng, nián wǔ shí bā.
冯延登,字子俊,吉州吉乡人。世业医。延登幼颖悟,既长,事举业,承安二年登词赋进士第。调临真簿、德顺州军事判官。泰和元年,转宁边令。大安元年秋七月,霜害稼,民艰于食,延登发粟赈贷,全活甚众。贞祐二年,补尚书省令史,寻授河中府判官、兼行尚书省左右司员外郎。兴定五年,入为国史院编修官,改太常博士。元光二年,知登闻鼓院,兼翰林修撰,奉使夏国,就充接送伴使。正大七年十二月,迁国子祭酒。假翰林学士承旨,充国信使。以八年春奉国书朝见於虢县御营。有旨问:“汝识凤翔帅否?”对曰:“识之。”又问:“何如人?”曰:“敏于事者也。”又问:“汝能招之使降即贳汝死,不则杀汝矣。”曰:“臣奉书请和,招降岂使职乎。招降亦死,还朝亦死,不若今日即死为愈也。”明日,复问:“汝曾思之不?”对如前,问至再三,执义不回。又明日,乃喻旨云:“汝罪应死,但古无杀使者理,汝爱汝须髯犹汝命也。”叱左右以刀截去之,延登岸然不动,乃监之丰州。二年后放还,哀宗抚慰久之,复以为祭酒,历礼、吏二部侍郎,权刑部尚书。明年,大元兵围汴京,仓猝逃难,为骑兵所得,欲拥而北行。延登辞情慷慨,义不受辱,遂跃城旁井中,年五十八。
wū gǔ sūn zhòng duān, běn míng bo jí, zì zi zhèng. chéng ān èr nián cè lùn jìn shì. xuān zōng shí, lèi guān lǐ bù shì láng. yǔ hàn lín dài zhì ān yán zhēn fèng shǐ qǐ hé yú dà yuán, yè jiàn tài shī guó wáng mù huá lí, yú shì ān yán zhēn liú zhǐ, zhòng duān dú wǎng. bìng dà xià, shè liú shā, yú cōng lǐng, zhì xī yù, jìn jiàn tài zǔ huáng dì, zhì qí shǐ shì nǎi hái. zì xìng dìng sì nián qī yuè qǐ xíng, míng nián shí èr yuè hái zhì. cháo tíng jiā qí yǒu fèng shǐ láo, jìn guān liǎng jiē, yán zhēn jìn yī jiē. lì yù zhōu cì shǐ. zhèng dà yuán nián, zhào wèi yù shǐ zhōng chéng, fèng zhào ān fǔ shǎn xī. jí guī, quán cān zhī zhèng shì.
乌古孙仲端,本名卜吉,字子正。承安二年策论进士。宣宗时,累官礼部侍郎。与翰林待制安延珍奉使乞和于大元,谒见太师国王木华黎,于是安延珍留止,仲端独往。并大夏,涉流沙,逾葱岭,至西域,进见太祖皇帝,致其使事乃还。自兴定四年七月启行,明年十二月还至。朝廷嘉其有奉使劳,进官两阶,延珍进一阶。历裕州刺史。正大元年,召为御史中丞,奉诏安抚陕西。及归,权参知政事。
zhèng dà wǔ nián shí èr yuè, zhī kāi fēng fǔ shì wán yán má jīn chū lì bù láng zhōng yáng jū rén yǐ fèng shǐ bù zhí, shàng shū shěng jù yù, yǒu zhǐ shì zhī bèi zài shǐ. zhòng duān yán yuē" má jīn chū děng rǔ jūn mìng, shī chén jié, dà bù jìng, yí cháng lǐ bì zhū zhī." zòu shàng, má jīn chū děng miǎn sǐ chú míng. huì yì jiàng dà jūn shì, jí zhēng tài hòu fèng fú, shè wáng jiā bài guó zhī yǔ, shàng nù, biǎn tóng zhōu jié dù shǐ.
正大五年十二月,知开封府事完颜麻斤出、吏部郎中杨居仁以奉使不职,尚书省具狱,有旨释之备再使。仲端言曰;“麻斤出等辱君命,失臣节,大不敬,宜偿礼币诛之。”奏上,麻斤出等免死除名。会议降大军事,及诤太后奉佛,涉亡家败国之语,上怒,贬同州节度使。
āi zōng jiāng qiān guī dé, zhào wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, jiān tóng qiān dà mù qīn fǔ shì, liú shǒu biàn jīng. jí dà yuán bīng wéi biàn, rì jiǔ shí jǐn, zhū jiàng bù xiāng tǒng yī, zhòng duān zì dù biàn zhōng shì biàn bù cè. yī rì yǔ tóng nián rǔ zhōu fáng yù péi mǎn sī zhōng xiǎo yǐn, tán tài xué tóng shě shì yǐ wéi xiào lè, yīn shù yán" rén sǐ yì yì shì ěr." sī zhōng yuē:" wú xiōng hé gù pín chū cǐ yǔ?" zhòng duān yīn xiě yī shī shì zhī, qí shī dà gài wèi rén shēng dà shì cháo yàn, huò zài huá wū xìng liáng, huò zài cūn jū máo cí, jí qiū shè fǔ lín, jiē dāng shì qù. rén shēng suī yǒu fù guì pín jiàn bù tóng, yào zhī zhōng yǒu yī sǐ ěr. shū bì, lián yǐn shù bēi, sòng sī zhōng chū mén, yuē:" cǐ bié zhōng tiān yǐ." sī zhōng qù, zhòng duān jí zì yì, qí qī yì cóng sǐ. míng rì, cuī lì biàn.
哀宗将迁归德,召为翰林学士承旨,兼同签大睦亲府事,留守汴京。及大元兵围汴,日久食尽,诸将不相统一,仲端自度汴中事变不测。一日与同年汝州防御裴满思忠小饮,谈太学同舍事以为笑乐,因数言“人死亦易事耳。”思忠曰:“吾兄何故频出此语?”仲端因写一诗示之,其诗大概谓人生大似巢燕,或在华屋杏梁,或在村居茅茨,及秋社甫临,皆当逝去。人生虽有富贵贫贱不同,要之终有一死耳。书毕,连饮数杯,送思忠出门,曰:“此别终天矣。”思忠去,仲端即自缢,其妻亦从死。明日,崔立变。
zhòng duān wéi rén lè yì kuān hòu zhī dà tǐ, fèng gōng hǎo shàn, dú de shì yù. yī zi míng ài shí, cháng wèi hù wèi fèng yù, yǐ zhū guān nú gōng shòu jié dù shì xí qiān hù.
仲端为人乐易宽厚知大体,奉公好善,独得士誉。一子名爱实,尝为护卫、奉御,以诛官奴功授节度、世袭千户。
sī zhōng míng zhèng zhī, běn míng pú lá dǔ, yì chéng ān èr nián jìn shì.
思忠名正之,本名蒲剌笃,亦承安二年进士。
wū gǔ sūn nú shēn, zì dào yuǎn. yóu yì shǐ rù guān. xìng kàng tè gǎn wéi, yǒu zhí qì. cháng wèi jiān chá yù shǐ, shí zhōng chéng wán yán bǎi jiā yǐ kù liè wén, nú shēn yǐ shì jiū bà, cháo shì sǒng rán. hòu wèi zuǒ sī láng zhōng jìn shì jú shǐ, jiē yǒu míng. āi zōng dōng qiān, wèi jiàn yì dài fū jìn shì jú shǐ xíng shěng zuǒ yòu sī láng zhōng jiān zhī gōng shěng shì, liú biàn jīng jū shǒu. cuī lì biàn zhī míng rì, tóng yù shǐ dài fū péi mǎn ā hǔ dài zì yì sǐ yú tái zhōng. shì rì, hù bù shàng shū wán yán zhū kē yì zì yì.
乌古孙奴申,字道远。由译史入官。性伉特敢为,有直气。尝为监察御史,时中丞完颜百家以酷烈闻,奴申以事纠罢,朝士耸然。后为左司郎中、近侍局使,皆有名。哀宗东迁,为谏议大夫、近侍局使、行省左右司郎中、兼知宫省事,留汴京居守。崔立变之明日,同御史大夫裴满阿虎带自缢死于台中。是日,户部尚书完颜珠颗亦自缢。
ā hǔ dài zì zhòng níng, zhū kē zì zhòng píng, jiē nǚ zhí jìn shì.
阿虎带字仲宁,珠颗字仲平,皆女直进士。
shí bù rǔ ér sǐ zhě, fèng yù wán yán máng gē dà mù qīn fǔ shì wū gǔ sūn zhòng duān. dà lǐ péi mǎn dé huī yòu fù diǎn jiǎn wán yán ā sā cān zhèng wán yán nú shēn zhī zǐ má yīn, kě zhī zhě shù rén, yú gè yǒu chuán.
时不辱而死者,奉御完颜忙哥、大睦亲府事乌古孙仲端。大理裴满德辉、右副点检完颜阿撒、参政完颜奴申之子麻因,可知者数人,余各有传。
pú chá qí, běn míng ā lián, zì rén qīng, dì zhōu yáng xìn rén. shì bǔ xíng bù yuàn. xiōng shì xí móu kè, xiōng sǐ, qí chéng xí. zhèng dà liù nián, qín lán zǒng shuài fǔ pì qí wèi ān píng dū wèi zhān gé hé diǎn xià dū tǒng jiān zhī shì. qí dōng, xiǎo guān pò, shì shì yǐ pò. qí cháng zài hé diǎn zuǒ yòu, hé diǎn lìng bì shǐ shí, qí bù qù, yuē:" yè yǐ cóng gōng, sǐ shēng dāng gòng zhī, shàng ān suǒ bì yé." āi zōng qiān guī dé, biàn jīng lì jiǎng yì suǒ, shòu chén yán wén zì, qí guān zé yù shǐ dài fū nà hé níng yǐ xià shí qī rén, jiē cháo chén zhī xuǎn, ér qí yǐ yǒu lùn yì yù yān. shí zuǒ sī dōu shì yuán hào wèn lǐng jiǎng yì, jiān kàn dú chén yán wén zì, yǔ qí shén xiāng de. cuī lì biàn hòu, lìng gǎi yì jīn jì, qí wèi hǎo wèn yuē:" jīn rì yì jīn jì, zài jīng rén jiē kě, dú qí bù kě. qí yī xíng bù yì shǐ, xí xiān xiōng shì jué, ān rěn zuò cǐ? jīn yǐ yī sǐ fù gōng. rán sǐ zé jí sǐ, fù gōng yī yán yì shèng yǐ." yīn qì tì ér bié. qí jì zhì qí jiā, mǔ shì fāng zhòu qǐn, jīng ér wù. qí wèn ā mǔ hé wéi, mǔ yuē:" shì mèng sān rén qián fú liáng jiān, gù jīng wù." rén qīng guì yuē:" liáng shàng rén, guǐ yě. ér yì zài xuán liáng, ā mǔ mèng xiān jiàn ěr." jiā rén bèi qì quàn yuē:" jūn bù niàn lǎo mǔ yú?" mǔ zhǐ zhī yuē:" wù quàn, ér suǒ chǔ shì yǐ." jí zì yì, shí nián sì shí yú.
蒲察琦,本名阿怜,字仁卿,棣州阳信人。试补刑部掾。兄世袭谋克,兄死,琦承袭。正大六年,秦、蓝总帅府辟琦为安平都尉粘葛合典下都统兼知事。其冬,小关破,事势已迫。琦常在合典左右,合典令避矢石,琦不去,曰:“业已从公,死生当共之,尚安所避耶。”哀宗迁归德,汴京立讲议所,受陈言文字,其官则御史大夫纳合宁以下十七人,皆朝臣之选,而琦以有论议预焉。时左司都事元好问领讲议,兼看读陈言文字,与琦甚相得。崔立变后,令改易巾髻,琦谓好问曰:“今日易巾髻,在京人皆可,独琦不可。琦一刑部译史,袭先兄世爵,安忍作此?今以一死付公。然死则即死,付公一言亦剩矣。”因泣涕而别。琦既至其家,母氏方昼寝,惊而寤。琦问阿母何为,母曰:“适梦三人潜伏梁间,故惊寤。”仁卿跪曰:“梁上人,鬼也。儿意在悬梁,阿母梦先见耳。”家人辈泣劝曰:“君不念老母欤?”母止之曰:“勿劝,儿所处是矣。”即自缢,时年四十余。
qí xìng chén jìng hǎo dú shū, zhī gǔ jīn shì. qí mǔ wán yán shì, yǐ xiào jǐn chēng.
琦性沉静好读书,知古今事。其母完颜氏,以孝谨称。
cài bā ér, bù zhī qí suǒ shǐ. jiǎo jié yǒu yǒng, xìng chún zhì kě rèn. shí wéi zhōng xiào jūn yuán shuài. tiān xìng èr nián, zì xī zhōu rù yuán, huì dà jiàng bēn zhǎn qiǎn shù bǎi qí zhù chéng dōng, lìng rén dà hū yuē:" chéng zhōng sù jiàng, dāng miǎn shā lù, bù rán wú jiào lèi yǐ." yú shì, shàng dēng chéng, qiǎn bā ér lǜ wǎn qiáng bīng bǎi yú qián chū àn mén, dù rǔ shuǐ, zuǒ yòu jiāo shè zhī. zì shì bīng bù fù báo chéng, zhù zhǎng lěi wèi jiǔ kùn jì. shàng lìng fēn jūn fáng shǒu sì chéng, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn wù lín dá hú tǔ shǒu xī miàn, bā ér fù zhī. yǐ ér āi zōng dù cài chéng bù shǒu, chuán wèi chéng lín. qún chén rù hè, bān dìng, bā ér bù bài, wèi suǒ qīn yuē:" shì zhì yú cǐ, yǒu sǐ ér yǐ, ān néng gèng shì yī jūn hū!" suì zhàn sǐ.
蔡八儿,不知其所始。矫捷有勇,性纯质可任。时为忠孝军元帅。天兴二年,自息州入援,会大将奔盏遣数百骑驻城东,令人大呼曰:“城中速降,当免杀戮,不然无噍类矣。”于是,上登城,遣八儿率挽强兵百余潜出暗门,渡汝水,左右交射之。自是兵不复薄城,筑长垒为久困计。上令分军防守四城,以殿前都点检兀林答胡土守西面,八儿副之。已而哀宗度蔡城不守,传位承麟。群臣入贺,班定,八儿不拜,谓所亲曰:“事至于此,有死而已,安能更事一君乎!”遂战死。
máo quán zhě, ēn zhōu rén. zhēn yòu zhōng wèi dào, xuān zōng nán dù, lǜ zhòng guī guó, shǔ wèi yì jūn zhāo fǔ. āi zōng qiān cài, yǐ quán wèi dū wèi. wéi chéng zhī zhàn. quán lì jū duō, chéng pò zì yì. qí zi xiān quán zhàn mò.
毛牷者,恩州人。贞祐中为盗,宣宗南渡,率众归国,署为义军招抚。哀宗迁蔡,以牷为都尉。围城之战。牷力居多,城破自缢。其子先牷战殁。
shí sǐ shì zhě zé yǒu yán zhōng hǎo yǐ wáng ā lǘ fán qiáo yān.
时死事者则有阎忠、郝乙、王阿驴、樊乔焉。
zhōng, huá zhōu rén. wèi wáng shí, kāi zhōu cì shǐ sài gē pàn, zhōng dān qí rù chéng, fù sài gē yǐ chū, yóu shì jiàn bèi zhuó yòng.
忠,滑州人。卫王时,开州刺史赛哥叛,忠单骑入城,缚赛哥以出,由是渐被擢用。
yǐ, cí zhōu rén, tóng rì zhàn sǐ, āi zōng zèng guān.
乙,磁州人,同日战死,哀宗赠官。
ā lǘ fán qiáo, jiē hé zhōng rén, chū wèi pào jūn wàn hù. fèng xiáng pò, běi jiàng, cóng jūn gōng biàn, sī pào rú gù, jí dài zhǔ zhě yuē:" pào lì yú duǎn, bù lì yú zhǎng." xìn zhī, shǐ jié qí mù shù chǐ gěng shí yú wò, yóu shì jī suī qǐ fú, suǒ jī wú lì. jí rì èr rén jiē juān jiā zǒu chéng.
阿驴、樊乔,皆河中人,初为炮军万户。凤翔破,北降,从军攻汴,司炮如故,即绐主者曰:“炮利于短,不利于长。”信之,使截其木数尺、绠十余握,由是机虽起伏,所击无力。即日二人皆捐家走城。
shì shí, nǚ zhí rén wú sǐ shì zhě, cháng gōng zhǔ yán yú āi zōng yuē:" jìn lái lì gōng xiào mìng duō zhū sè rén, wú shì shí zé zì jiā rén zhēng qiáng, yǒu shì zé tā rén jìn lì, yān dé bù yuàn." shàng mò rán. yú gè yǒu chuán.
是时,女直人无死事者,长公主言于哀宗曰:“近来立功效命多诸色人,无事时则自家人争强,有事则他人尽力,焉得不怨。”上默然。余各有传。
wēn dūn chāng sūn, huáng tài hòu zhī zhí, wèi wèi qī shí wǔ zhī zǐ. wéi rén duǎn xiǎo jīng hàn, xìng fù kǎi tì. lèi qiān zhū jú fēn guān. shàng xìng cài, shòu diàn qián zuǒ fù diǎn jiǎn. wéi chéng zhōng, shù yǐn jūn qián chū xún luó. shí shàng shí xū yú, rǔ hé yú shén měi, shàng yǐ shuǐ duō fú shī, è zhī. chéng xī yǒu jī shuǐ yuē liàn jiāng, yú dà qiě duō, wǎng bǔ bì jūn wèi nǎi kě. chāng sūn cháng zì lǐng bīng yǐ wǎng, suǒ de dòng qiān yú jīn, fēn cì jiàng shì. hòu zhī qí chū, zuǒ yòu shè fú, cì ér yāo zhī, lì zhàn ér sǐ. cài chéng pò, qián jiān chá yù shǐ nà tǎn hú shī dǎ wén zhī, tòng kū, tóu shuǐ ér sǐ.
温敦昌孙,皇太后之侄,卫尉七十五之子。为人短小精悍,性复恺弟。累迁诸局分官。上幸蔡,授殿前左副点检。围城中,数引军潜出巡逻。时尚食须鱼,汝河鱼甚美,上以水多浮尸,恶之。城西有积水曰练江,鱼大且多,往捕必军卫乃可。昌孙常自领兵以往,所得动千余斤,分赐将士。后知其出,左右设伏,伺而邀之,力战而死。蔡城破,前监察御史纳坦胡失打闻之,恸哭,投水而死。
wán yán jiàng shān, āi zōng zhī fèng yù yě, xì chū shǐ zǔ. tiān xìng èr nián shí yuè, cài chéng bèi wéi, chéng zhōng jī mín wàn yú sù yú yǒu sī qiú chū, yǒu sī nán zhī, mín dà hū yú dào. shàng wén zhī, qiǎn jìn shì guān fēn jiān sì mén, mén rì chū qiān rén, bì lǎo zhì léi jí zhě tīng qí chū. jiàng shān shí zài běi mén, mǐn rén zhī jī, chū guò qí shù, mìng zhàng zhī sì shí. rán chū zhě duō xiè chéng zhōng xū shí, xún zhǐ zhī.
完颜绛山,哀宗之奉御也,系出始祖。天兴二年十月,蔡城被围,城中饥民万余诉于有司求出,有司难之,民大呼于道。上闻之,遣近侍官分监四门,门日出千人,必老稚羸疾者听其出。绛山时在北门,悯人之饥,出过其数,命杖之四十。然出者多泄城中虚实,寻止之。
sān nián zhēng yuè jǐ yǒu, cài chéng pò, āi zōng chuán lì chéng lín, jí zì yì yú yōu lán xuān. quán diǎn jiǎn nèi zú xié liè jiǎo zhì zhào chéng yù shí zhǎn shì jìn shì jú dà shǐ jiāo chūn hé nèi shì jú diàn tóu sòng guī fù shàng qián, xiǎo yǐ míng fēn dà yì, jí shì cóng guān bā liáng bì ā lēi gēn wén qīng jiē cóng sǐ. xié liè jiāng sǐ, yí yán jiàng shān, shǐ fén yōu lán xuān. huǒ fāng chì, zǐ chéng pò, dà bīng tū rù, jìn shì zuǒ yòu jiē zǒu bì, dú jiàng shān liú bù qù, wèi bīng suǒ zhí, wèn yuē:" rǔ wèi shuí?" jiàng shān yuē:" wú fèng yù jiàng shān yě." bīng yuē:" zhòng jiē sàn zǒu, ér dú hòu hé yě?" yuē:" wú jūn zhōng yú shì, wú hòu huǒ miè huī hán, shōu yì qí gǔ ěr." bīng xiào yuē:" ruò kuáng zhě yé? rǔ mìng qiě bù néng bǎo, néng yì ér jūn yé?" jiàng shān yuē:" rén gè shì qí jūn. wú jūn yǒu tiān xià shí yú nián, gōng yè fú zhōng, shēn sǐ shè jì, rěn shǐ bào lù yí hái yǔ shì zú děng yé? wú nì zhī jūn bèi bì bù yí wú, wú shì yǐ liú. guǒ yì wú jūn zhī hòu, suī cùn zhǎn wú bù hèn yǐ." bīng yǐ gào qí shuài, bēn zhǎn yuē:" cǐ qí nán zǐ yě." xǔ zhī. jiàng shān nǎi duō qí yú jìn, guǒ yǐ bì qīn, yì yú rǔ shuǐ zhī páng. zài bài hào kū, jiāng fù rǔ shuǐ sǐ. jūn shì jiù zhī dé miǎn, hòu bù zhī suǒ zhōng.
三年正月己酉,蔡城破,哀宗传立承麟,即自缢于幽兰轩。权点检内族斜烈矫制召承御石盏氏、近侍局大使焦春和、内侍局殿头宋珪赴上前,晓以名分大义,及侍从官巴良弼、阿勒根文卿皆从死。斜烈将死,遗言绛山,使焚幽兰轩。火方炽,子城破,大兵突入,近侍左右皆走避,独绛山留不去,为兵所执,问曰:“汝为谁?”绛山曰:“吾奉御绛山也。”兵曰:“众皆散走,而独后何也?”曰:“吾君终于是,吾候火灭灰寒,收瘗其骨耳。”兵笑曰:“若狂者耶?汝命且不能保,能瘗而君耶?”绛山曰:“人各事其君。吾君有天下十余年,功业弗终,身死社稷,忍使暴露遗骸与士卒等耶?吾逆知君辈必不遗吾,吾是以留。果瘗吾君之后,虽寸斩吾不恨矣。”兵以告其帅,奔盏曰:“此奇男子也。”许之。绛山乃掇其余烬,裹以弊衾,瘗于汝水之旁。再拜号哭,将赴汝水死。军士救之得免,后不知所终。
bì zī lún, jìn shān rén yě. tài hé nán zhēng, yǐ yōng gù cóng jūn, jūn hái, lì shòu jìn yì fù wèi. chóng qìng yuán nián, gǎi jìn shān wèi zhèn zhōu, shù hǔ gāo qí wèi fáng yù shǐ xíng yuán shuài fǔ shì yú shì zhōu, xuǎn zī lún wèi fáng chéng jūn qiān hù. zhì níng yuán nián qiū, dà yuán bīng zhì zhèn zhōu, gāo qí qì chéng dùn. zī lún xíng jí chāng píng, shōu bì qiān mín bīng, zhuǎn zhàn yǒu gōng, zhuó shòu dū tǒng jūn. jūn shù qiān, yǔ jūn zhōng jiàng lǐng chén sī zhōng níng zǐ dōu bèi tóng lì yī fǔ, tún zhèng zhōu jí wèi zhōu, shí hào" shěn bì jūn". jī gōng zhì dōu zǒng lǐng, sī zhōng wèi fù dū wèi.
毕资伦,缙山人也。泰和南征,以佣雇从军,军还,例授进义副尉。崇庆元年,改缙山为镇州,术虎高琪为防御使、行元帅府事于是州,选资伦为防城军千户。至宁元年秋,大元兵至镇州,高琪弃城遁。资伦行及昌平,收避迁民兵,转战有功,擢授都统军。军数千,与军中将领沉思忠、宁子都辈同隶一府,屯郑州及卫州,时号“沈、毕军”。积功至都总领,思忠为副都尉。
pū sàn ā hǎi nán zhēng, jūn cì méi lín guān bù dé guò, ā hǎi wèn zhū jiàng shuí néng qǔ cǐ guān zhě, zī lún shǒu chū yīng mìng. wèn xū jūn shì jǐ hé, yuē:" zhǐ yòng zī lún suǒ tǒng zú yǐ, bù fán yú jūn." míng rì chí míng, chū sòng jūn bù yì, yǐn bīng bù zhī, wàn zhòng bēng, suì qǔ méi lín guān. ā hǎi jūn dé nán xíng, liú tí kòng wáng lù jūn wàn rén shǒu guān. bù shù rì, sòng bīng duó guān shǒu zhī, ā hǎi yǐ méi lín guī tú wèi dí jù, jì wú suǒ chū, fù wèn:" shuí néng qǔ méi lín zhě, yǐ shuài zhí shǎng zhī." zī lún fù chū yīng mìng, yǐ běn jūn zài duó méi lín. ā hǎi pò qí huáng, àn jūn ér hái, lùn gōng zī lùn dì yī, shòu yáo lǐng tóng zhī chāng wǔ jūn jié dù shǐ xuān chà zǒng lǐng dōu tí kòng.
仆散阿海南征,军次梅林关不得过,阿海问诸将谁能取此关者,资伦首出应命。问须军士几何,曰:“止用资伦所统足矣,不烦余军。”明日迟明,出宋军不意,引兵簿之,万众崩,遂取梅林关。阿海军得南行,留提控王禄军万人守关。不数日,宋兵夺关守之,阿海以梅林归途为敌据,计无所出,复问:“谁能取梅林者,以帅职赏之。”资伦复出应命,以本军再夺梅林。阿海破蕲、黄,按军而还,论功资论第一,授遥领同知昌武军节度使、宣差总领都提控。
jì ér shū mì yuàn yǐ zī lún sī zhōng bù xiāng néng, kǒng bài shì, yǐ zī lún tǒng běn jūn tún sì zhōu. xìng dìng wǔ nián zhēng yuè wù xū, tí kòng wáng lù tāng bǐng huì jūn zhōng yàn yǐn, sòng guī shān tǒng zhì shí qīng chéng xì xí pò sì zhōu xī chéng. zī lún zhī shī jì, duò nán chéng qiú sǐ, wèi sòng jūn suǒ zhí, yǐ jiàn shí qīng. qīng shuō zhī yuē:" bì xuān chà, wǒ zhī ěr hǎo nán zǐ, yì yí xiāng shí dá biàn. jīn guó shì yǐ shuāi ruò, ěr kěn jiàng wǒ, sòng yì bù fù ěr. ruò bù cóng, jiàn liú tiān shuài jí sǐ yǐ." zī lún jí kǒu mà yuē:" shí qīng nì zéi tīng wǒ yán. wǒ chū shēn zhì pín jiàn, jié liǔ qì wéi shēng, zì zhēng nán shǐ dé yī guān, jīn zhí jū sān pǐn. bù xìng shī guó jiā chéng chí, gān fēn yī sǐ shàng bù néng bào, kěn cóng rǔ fǎn zéi qiú shēng yé!" qīng zhī wú jiàng yì, xià xū yí yù. shí lín huái lìng lǐ mǒu zhě yì bèi zhí, hòu dé guī, wèi sì zhōu cóng yí yí lá yáng gē yán qí shì. yáng gē yǐ zī lún è yǔ mà shí qīng bì bèi shā, jí yǐ sǐ bù qū jié wén yú cháo. shí zī lún zi niú ér nián shí èr, jū sù zhōu, shōu chōng huáng hòu wèi fèng gé shè rén.
既而枢密院以资伦、思忠不相能,恐败事,以资伦统本军屯泗州。兴定五年正月戊戌,提控王禄汤饼会军中宴饮,宋龟山统制时青乘隙袭破泗州西城。资伦知失计,堕南城求死,为宋军所执,以见时青。青说之曰:“毕宣差,我知尔好男子,亦宜相时达变。金国势已衰弱,尔肯降我,宋亦不负尔。若不从,见刘天帅即死矣。”资伦极口骂曰:“时青逆贼听我言。我出身至贫贱,结柳器为生,自征南始得一官,今职居三品。不幸失国家城池,甘分一死尚不能报,肯从汝反贼求生耶!”青知无降意,下盱眙狱。时临淮令李某者亦被执,后得归,为泗州从宜移剌羊哥言其事。羊哥以资伦恶语骂时青必被杀,即以死不屈节闻于朝。时资伦子牛儿年十二,居宿州,收充皇后位奉阁舍人。
sòng rén yì shǎng zī lún zhōng fèn bù náo, yù quán huó zhī, qián yǐ tiě shéng, qiú yú zhèn jiāng fǔ tǔ yù, lüè gěi yī shí shǐ bù zhì hán è, xié yòu bǎi fāng, shí yī yǐn chū wèn yún:" rǔ jiàng fǒu?" zī lún huò mà huò bù yǔ, rú shì shí sì nián. jí xū yí jiàng shì jiàng sòng, sòng shǐ zǒng shuài nà hé mǎi zhù yǐ xià běi wàng kū bài, wèi zhī cí gù zhǔ, qū zī lún zài páng guān zhī. zī lún jiàn mǎi zhù mà yuē:" nà hé mǎi zhù, guó jiā wèi cháng fù rǔ, hé suǒ qiú sǐ bù kě, nǎi zuò rú cǐ zī bí yé!" mǎi zhù fǔ shǒu bù gǎn yǎng shì.
宋人亦赏资伦忠愤不挠,欲全活之,钤以铁绳,囚于镇江府土狱,略给衣食使不至寒饿,胁诱百方,时一引出问云:“汝降否?”资伦或骂或不语,如是十四年。及盱眙将士降宋,宋使总帅纳合买住已下北望哭拜,谓之辞故主,驱资伦在旁观之。资伦见买住骂曰:“纳合买住,国家未尝负汝,何所求死不可,乃作如此觜鼻耶!”买住俯首不敢仰视。
jí cài zhōu pò, āi zōng zì yì, sòng rén yǐ gào zī lún. zī lún tàn yuē:" wú wú suǒ wàng yǐ. róng wǒ yī jì wú jūn nǎi jiàng ěr." sòng rén xìn zhī, wèi tú niú yáng shè jì zhèn jiāng nán àn. zī lún jì bì, fú dì dà kū, chéng qí bù fáng tóu jiāng shuǐ ér sǐ. sòng rén yì zhī, xuān shì sì fāng, réng yì wèi lì cí. zhèn jiāng zhī qiú yǒu fāng shì zhě qīn cháng jiàn zhī, yǐ gào yuán hào wèn, jí yán sì zhōu chéng xiàn zī lún bèi zhí shì, qiě yuē:" zī lún cháng shēn, miàn chì sè, quán jiá wēi gāo, rán shū ér huáng. zī bǐng zhì zhí, zhòng rán nuò, gù qí jiān rěn shǒu jié zhuō zhuō rú cǐ." xuān zōng shí lù zài zī lún wèi luàn bīng suǒ shā, dāng shí chuán wén bù dé qí shí yún.
及蔡州破,哀宗自缢,宋人以告资伦。资伦叹曰:“吾无所望矣。容我一祭吾君乃降耳。”宋人信之,为屠牛羊设祭镇江南岸。资伦祭毕,伏地大哭,乘其不防投江水而死。宋人义之,宣示四方,仍议为立祠。镇江之囚有方士者亲尝见之,以告元好问,及言泗州城陷资伦被执事,且曰:“资伦长身,面赤色,颧颊微高,髯疏而黄。资禀质直,重然诺,故其坚忍守节卓卓如此。”《宣宗实录》载资伦为乱兵所杀,当时传闻不得其实云。
guō há ma, huì zhōu rén. shì wèi bǎo jiǎ shè shēng shǒu, yǔ xiōng lù dà jù yǐ shàn shè yìng mù. xìng dìng chū, lù dà yǐ gōng qiān yáo shòu tóng zhī píng liáng fǔ shì jiān huì zhōu cì shǐ, jìn guān yī jiē, cì xìng yán zhǎn. xià rén gōng huì zhōu, lù dà yáo jiàn qí zhǔ bīng zhě rén mǎ jiē yī jīn, chū rù zhèn zhōng, yuē èr bǎi yú bù, yī fà zhōng qí kēng, yì zhī. yòu shè yī rén, shǐ guàn liǎng shǒu yú shù, dí dà hài. chéng pò, lù dà há ma jù bèi qín. xià rén lián qí jì, qiú zhī, xiōng dì jiē shì sǐ bù qū. cháo tíng wén zhī, yì jiā yōu jiǎng, ér wèi zhī cún méi, nǎi tè qiān lù dà zi bàn niú guān yī jiē, shòu xún wèi zhí, yǐ jīng qí zhōng. qí hòu xiōng dì móu bēn huì, zì bá qí xū, shì jué, lù dà jìng wèi suǒ shā, há ma dú bá guī. shàng sī lù dà zhī zhōng, mìng fù qiān bàn niú guān yī jiē, yáo shòu huì zhōu jūn shì pàn guān, há ma yáo shòu gǒng zhōu qián xiá. huì yán zhě qǐ jiǎng yòng lù dà dì, suì qiān há ma guān liǎng jiē, shòu tóng zhī lán zhōu jūn zhōu shì.
郭虾蟆,会州人。世为保甲射生手,与兄禄大俱以善射应募。兴定初,禄大以功迁遥授同知平凉府事、兼会州刺史,进官一阶,赐姓颜盏。夏人攻会州,禄大遥见其主兵者人马皆衣金,出入阵中,约二百余步,一发中其吭,殪之。又射一人,矢贯两手于树,敌大骇。城破,禄大、虾蟆俱被禽。夏人怜其技,囚之,兄弟皆誓死不屈。朝廷闻之,议加优奖,而未知存没,乃特迁禄大子伴牛官一阶,授巡尉职,以旌其忠。其后兄弟谋奔会,自拔其须,事觉,禄大竟为所杀,虾蟆独拔归。上思禄大之忠,命复迁伴牛官一阶,遥授会州军事判官,虾蟆遥授巩州钤辖。会言者乞奖用禄大弟,遂迁虾蟆官两阶,授同知兰州军州事。
xìng dìng wǔ nián dōng, xià rén wàn yú qīn dìng xī, há ma bài zhī, zhǎn shǒu qī bǎi, huò mǎ wǔ shí pǐ, yǐ gōng qiān tóng zhī lín táo fǔ shì. yuán guāng èr nián, xià rén bù qí shù shí wàn gōng fèng xiáng shén jí, yuán shuài chì zhǎn hé xǐ yǐ há ma zǒng lǐng jūn shì. cóng xún chéng, háo wài yī rén zuò hú chuáng, yǐ jiàn lì bù jí, qì mào ruò miè shì chéng shǒu zhě. hé xǐ zhǐ shì há ma yún:" rǔ néng shè cǐ rén fǒu?" há ma cè liáng yuǎn jìn, yuē:" kě." há ma píng shí fā shǐ, cì yè xià jiǎ bù yǎn chù shè zhī wú bù zhōng, jí chí gōng shǐ cì zuò zhě jǔ zhǒu, yī fà ér bì. bīng tuì, shēng yáo shòu jìng nán jūn jié dù shǐ, xún gǎi tōng yuǎn jūn jié dù shǐ, shòu shān dōng xī lù wò kě bì lá móu kè, réng qiǎn shǐ shǎng lài, biàn yù zhū jùn yān.
兴定五年冬,夏人万余侵定西,虾蟆败之,斩首七百,获马五十匹,以功迁同知临洮府事。元光二年,夏人步骑数十万攻凤翔甚急,元帅赤盏合喜以虾蟆总领军事。从巡城,濠外一人坐胡床,以箭力不及,气貌若蔑视城守者。合喜指似虾蟆云:“汝能射此人否?”虾蟆测量远近,曰:“可。”虾蟆平时发矢,伺腋下甲不掩处射之无不中,即持弓矢伺坐者举肘,一发而毙。兵退,升遥授静难军节度使,寻改通远军节度使,授山东西路斡可必剌谋克,仍遣使赏赉,遍谕诸郡焉。
shì nián dōng, há ma yǔ gǒng zhōu yuán shuài tián ruì gōng qǔ huì zhōu. há ma lǜ qí bīng wǔ bǎi jiē bèi zhě nà, bì zhōu zhī nán shān ér xià, xià rén cù wàng zhī yǐ wéi shén. chéng shàng yǒu jǔ shǒu yú xuán fēng bǎn zhě, há ma shè zhī, shǒu yǔ bǎn jù guàn. fán shè sǐ shù bǎi rén. xià rén zhèn kǒng, nǎi chū jiàng. gài huì zhōu wèi xià rén suǒ jù jìn sì nián, zhì shì fù yān.
是年冬,虾蟆与巩州元帅田瑞攻取会州。虾蟆率骑兵五百皆被赭衲,蔽州之南山而下,夏人猝望之以为神。城上有举手于悬风版者,虾蟆射之,手与版俱贯。凡射死数百人。夏人震恐,乃出降。盖会州为夏人所据近四年,至是复焉。
zhèng dà chū, tián ruì jù gǒng zhōu pàn, zhào shǎn xī liǎng xíng shěng bìng lì jī zhī. há ma lǜ zhòng xiān dēng, ruì kāi mén tū chū, wèi qí dì jì suǒ shā, zhǎn shǒu wǔ qiān yú jí, yǐ gōng qiān yáo shòu zhī fèng xiáng fǔ shì běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn yuán shuài zuǒ dōu jiān jiān xíng lán huì táo hé yuán shuài fǔ shì. liù nián jiǔ yuè, há ma jìn xī mǎ èr pǐ, zhào yuē:" qīng wǔ yì chāo jué. cǐ mǎ kě chōng zhàn yòng, zhèn chéng cǐ qǐ néng jǐn qí lì. jì rù jìn, jí shàng jiù wù yě, jiù yǐ cì qīng." réng cì jīn dǐng yī yù tù gǔ yī, bìng suǒ qiǎn guō lún gē děng wù yǒu chà.
正大初,田瑞据巩州叛,诏陕西两行省并力击之。虾蟆率众先登,瑞开门突出,为其弟济所杀,斩首五千余级,以功迁遥授知凤翔府事、本路兵马都总管、元帅左都监、兼行兰、会、洮、河元帅府事。六年九月,虾蟆进西马二匹,诏曰:“卿武艺超绝。此马可充战用,朕乘此岂能尽其力。既入进,即尚厩物也,就以赐卿。”仍赐金鼎一、玉兔鹘一,并所遣郭伦哥等物有差。
tiān xìng èr nián, āi zōng qiān cài zhōu, lǜ gū chéng bù néng bǎo, nǐ qiān gǒng chāng, yǐ zhān gé wán zhǎn wèi gǒng chāng xíng shěng. sān nián chūn zhēng yuè, wán zhǎn wén cài yǐ pò, yù ān zhòng xīn, chéng shǒu yǐ dài sì lì zhě, nǎi qiǎn rén chēng shǐ zhě zhì zì cài, yǒu zhǐ xuān yù. suí dé zhōu shuài wāng shì xiǎn zhě yì zhī cài xiōng wèn, qiě jí wán zhǎn zhì jǐ, yù fā jiǎo zhào shì, yīn yǐ bīng tú zhī, rán jù há ma wēi wàng, nǎi qiǎn shǐ yuē há ma bìng lì pò gǒng chāng. shǐ zhě zhì, há ma wèi zhī yuē:" zhān gé gōng fèng zhào wèi xíng shěng, hào lìng shú gǎn bù cóng. jīn zhǔ shàng shòu wéi yú cài, nǐ qiān gǒng chāng. guó jiā wēi jí zhī jì, wǒ bèi jì bù néng zhì sǐ fù yuán, yòu bù néng yè zhòng fèng yíng, nǎi yù gōng zhān gé gōng, xiān fèi qiān xìng zhī dì, shàng zhì hé suǒ guī hū. rǔ shuài ruò yù bèi guó jiā, rèn zì wèi zhī, hé jí yú wǒ." shì xiǎn jí gōng gǒng chāng pò zhī, jié shā wán zhǎn, sòng kuǎn yú dà yuán, fù qiǎn shǐ zhě èr shí yú bèi yù há ma yǐ huò fú, bù cóng.
天兴二年,哀宗迁蔡州,虑孤城不能保,拟迁巩昌,以粘葛完展为巩昌行省。三年春正月,完展闻蔡已破,欲安众心,城守以待嗣立者,乃遣人称使者至自蔡,有旨宣谕。绥德州帅汪世显者亦知蔡凶问,且嫉完展制己,欲发矫诏事,因以兵图之,然惧虾蟆威望,乃遣使约虾蟆并力破巩昌。使者至,虾蟆谓之曰:“粘葛公奉诏为行省,号令孰敢不从。今主上受围于蔡,拟迁巩昌。国家危急之际,我辈既不能致死赴援,又不能叶众奉迎,乃欲攻粘葛公,先废迁幸之地,上至何所归乎。汝帅若欲背国家,任自为之,何及于我。”世显即攻巩昌破之,劫杀完展,送款于大元,复遣使者二十余辈谕虾蟆以祸福,不从。
jiǎ wǔ chūn, jīn guó yǐ wáng, xī zhōu wú bù guī shùn zhě, dú há ma jiān shǒu gū chéng. bǐng shēn suì dōng shí yuè, dà bīng bìng lì gōng zhī. há ma dù bù néng zhī, jí zhōu zhōng suǒ yǒu jīn yín tóng tiě, zá zhù wèi pào yǐ jī gōng zhě, shā niú mǎ yǐ shí zhàn shì, yòu zì fén lú shě jī jù, yuē:" wú zhì zī bīng." rì yǔ xuè zhàn, ér dà bīng yì bù néng zú bá. jí jūn shì sǐ shāng zhě zhòng, nǎi mìng jī xīn yú zhōu xiè, hū jí jiā rén jí chéng zhōng jiàng xiào qī nǚ, bì zhū yī shì, jiāng zì fén zhī. há ma zhī qiè yù yǒu suǒ sù, lì zhǎn yǐ xùn. huǒ jì chì, lǜ jiàng shì yú huǒ qián chí mǎn yǐ dài. chéng pò, bīng tián wěi yǐ rù, áo zhàn jì jiǔ, shì zú yǒu gōng jǐn shǐ jué zhě, tǐng shēn rù huǒ zhōng. há ma dú shàng dà cǎo jī, yǐ mén fēi zì bì, fā èr sān bǎi shǐ wú bù zhōng zhě, shǐ jǐn, tóu gōng jiàn yú huǒ zì fén. chéng zhōng wú yī rén kěn jiàng zhě. há ma sǐ shí nián sì shí wǔ. tǔ rén wéi lì cí.
甲午春,金国已亡,西州无不归顺者,独虾蟆坚守孤城。丙申岁冬十月,大兵并力攻之。虾蟆度不能支,集州中所有金银铜铁,杂铸为炮以击攻者,杀牛马以食战士,又自焚卢舍积聚,曰:“无至资兵。”日与血战,而大兵亦不能卒拔。及军士死伤者众,乃命积薪于州廨,呼集家人及城中将校妻女,闭诸一室,将自焚之。虾蟆之妾欲有所诉,立斩以徇。火既炽,率将士于火前持满以待。城破,兵填委以入,鏖战既久,士卒有弓尽矢绝者,挺身入火中。虾蟆独上大草积,以门扉自蔽,发二三百矢无不中者,矢尽,投弓剑于火自焚。城中无一人肯降者。虾蟆死时年四十五。土人为立祠。
wán zhǎn zì shì chāng. tài hé sān nián cè lùn jìn shì. chū wèi xíng shěng, yǐ là wán wèi zhào, qī yǐ tiān xìng èr nián jiǔ yuè jí dà jūn yǔ shàng huì yú ráo fēng guān, chū sòng bù yì qǔ xìng yuán. jì ér bù guǒ yún.
完展字世昌。泰和三年策论进士。初为行省,以蜡丸为诏,期以天兴二年九月集大军与上会于饶峰关,出宋不意取兴元。既而不果云。