shì zōng zhōng
◎世宗中
shí èr nián zhēng yuè gēng wǔ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù yín, zhào yǒu sī:" fán chén yán wén zì, jiē guó zhèng lì hài, zì jīn yán yǒu kě xíng, yǐ qí běn fēng sòng mì shū jiān, dāng háng zhě lù fù fù suǒ sī." bǐng shēn, yǐ shuǐ hàn, miǎn zhōng dōu xī jīng nán jīng hé běi hé dōng shān dōng shǎn xī qù nián zū shuì.
十二年正月庚午朔,宋、高丽、夏遣使来贺。戊寅,诏有司:“凡陈言文字,皆国政利害,自今言有可行,以其本封送秘书监,当行者录副付所司。”丙申,以水旱,免中都、西京、南京、河北、河东、山东、陕西去年租税。
èr yuè rén yín, shàng zhào zhū wáng fǔ zhǎng shǐ yù zhī yuē:" zhèn xuǎn rǔ děng, zhèng yù quàn dǎo zhū wáng, shǐ zhī wéi shàn. rú zhū wáng suǒ wéi yǒu suǒ wèi shàn, dāng lì chén zhī, shàng huò bù cóng, zé jù mǒu rì xíng mǒu shì yǐ zòu. ruò ā yì bù yán, zhèn wéi rǔ zuì." bǐng wǔ, shàng shū shěng zòu, lián chá dào tóng zhī chéng yáng jūn shì shān hé shàng děng qīng qiáng guān, shàng yuē:" cǐ bèi àn chá míng fǎng jiē zhe zhèng shēng, kě dì qí zhèng jī, gè jìn guān jīng shǎng. qí sù yì shēng chú." gēng xū, shàng rú shùn zhōu chūn shuǐ. guǐ chǒu, hái dōu. bǐng chén, zhào:" zì jīn guān zhǎng bù fǎ, qí liáo zuǒ bù néng jiū zhèng yòu bù yán shàng zhě, bìng zuò zhī." hù bù shàng shū gāo dé jī làn zhī cháo guān fèng qián sì shí wàn guàn, zhàng bā shí.
二月壬寅,上召诸王府长史谕之曰:“朕选汝等,正欲劝导诸王,使之为善。如诸王所为有所未善,当力陈之,尚或不从,则具某日行某事以奏。若阿意不言,朕惟汝罪。”丙午,尚书省奏,廉察到同知城阳军事山和尚等清强官,上曰:“此辈暗察明访皆著政声,可第其政绩,各进官旌赏。其速议升除。”庚戌,上如顺州春水。癸丑,还都。丙辰,诏:“自今官长不法,其僚佐不能纠正又不言上者,并坐之。”户部尚书高德基滥支朝官俸钱四十万贯,杖八十。
sān yuè jǐ sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, zhào shàng shū shěng:" zāng wū zhī guān, yǐ bèi lián wèn, ruò réng jiù zhí, bì fù hài mín. qí qiǎn shǐ zhū dào, jí rì bà zhī." dīng chǒu, zhào qiǎn sù zhí jiāng jūn wū gǔ lùn sī liè, cè fēng wáng hào wèi gāo lí guó wáng. gēng yín, yǔ tǔ. guǐ sì, yǐ qián xī běi lù zhāo tǎo shǐ yí lá dào wèi cān zhī zhèng shì. huí hé qiǎn shǐ lái gòng. dīng yǒu, běi jīng cáo guì děng móu fǎn, fú zhū.
三月己巳朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。乙亥,诏尚书省:“赃污之官,已被廉问,若仍旧职,必复害民。其遣使诸道,即日罢之。”丁丑,诏遣宿直将军乌古论思列,册封王皓为高丽国王。庚寅,雨土。癸巳,以前西北路招讨使移剌道为参知政事。回纥遣使来贡。丁酉,北京曹贵等谋反,伏诛。
sì yuè, hàn. guǐ mǎo, shàng shū yòu chéng mèng hào bà. dīng sì, xī běi lù nà hé qī jīn děng móu fǎn, fú zhū. guǐ hài, yǐ jiǔ hàn, mìng zhù cí shān chuān. zhào zǎi chén yuē:" zhū fǔ shǎo yǐn duō quē yuán, dāng xuǎn jìn shì suī zī xù wèi zhì ér yǒu zhèng shēng zhě, zhuó yòng zhī." yǐ sù zhí jiāng jūn táng kuò ā hū lǐ wèi héng cì xià guó shǐ. yǐ chǒu, dà míng yǐn jīng wáng wén yǐ zāng zuì duó wáng jué, jiàng shòu dé zhōu fáng yù shǐ. huí hé shǐ shǐ lái gòng. bǐng yín, shàng shū yòu chéng xiàng gē shí liè zhì níng hōng. dīng mǎo, sòng gāo lí qiǎn shǐ hè zūn hào. zǔ xǔ lái gòng.
四月,旱。癸卯,尚书右丞孟浩罢。丁巳,西北路纳合七斤等谋反,伏诛。癸亥,以久旱,命铸祠山川。诏宰臣曰:“诸府少尹多阙员,当选进士虽资叙未至而有政声者,擢用之。”以宿直将军唐括阿忽里为横赐夏国使。乙丑,大名尹荆王文以赃罪夺王爵,降授德州防御使。回纥使使来贡。丙寅,尚书右丞相纥石烈志宁薨。丁卯,宋、高丽遣使贺尊号。阻珝来贡。
wǔ yuè guǐ yǒu, shàng rú bǎi huā chuān. jiǎ xū, mìng zhèn shān dōng dōng lù hú lá wēn měng ān mín jī. dīng chǒu, cì zǔ jū. jiǔ hàn ér yǔ. wù yín, guān jià. jìn hù cóng róu jiàn mín tián. jìn bǎi guān jí chéng yìng rén bù dé fú chún huáng yóu yī. guǐ wèi, yù zǎi chén yuē:" zhèn měi cì shě, fán jiù mò mǎ zhī jù jiē jiǎ yú mín jiān, duō wáng shī bù hái qí zhǔ. cǐ tán yā guān bù zhí, kě zé rén dài zhī. suǒ guò jí lìng xún wèn, dàn wáng shī mín jiān shí wù, bìng cháng qí zhí." yǐ yǒu, zhào gěi xī běi lù rén hù niú.
五月癸酉,上如百花川。甲戌,命赈山东东路胡剌温猛安民饥。丁丑,次阻居。久旱而雨。戊寅,观稼。禁扈从蹂践民田。禁百官及承应人不得服纯黄油衣。癸未,谕宰臣曰:“朕每次舍,凡就秣马之具皆假于民间,多亡失不还其主。此弹压官不职,可择人代之。所过即令询问,但亡失民间什物,并偿其直。”乙酉,诏给西北路人户牛。
liù yuè jiǎ yín, rú jīn lián chuān.
六月甲寅,如金莲川。
jiǔ yuè bǐng zǐ, zhì zì jīn lián chuān. xīn sì, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn lái gǔ qīng chén děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, yòu wèi jiāng jūn zhān gē wò tè lá wèi xià guó shēng rì shǐ. dīng hài, tài bái zhòu jiàn, zài rì qián. fū zhōu lǐ fāng děng móu fǎn, fú zhū.
九月丙子,至自金莲川。辛巳,以右副都点检来谷清臣等为贺宋生日使,右卫将军粘割斡特剌为夏国生日使。丁亥,太白昼见,在日前。鄜州李方等谋反,伏诛。
shí yuè, gāo lí guó wáng wáng hào qiǎn shǐ xiè fēng cè. yǐ wèi, lín diàn gù yòu chéng xiàng gē shí liè zhì níng sàng, zhì níng qī yǒng ān xiàn zhǔ jìn kǎi jiǎ gōng shǐ yīng gǔ zhòng cǎi. rén zǐ, zhào huáng tài zǐ jí zhào wáng yǒng zhōng shàng diàn, shàng gù wèi zǎi chén yuē:" jīng cháng tú nì, jīn bù chú zhī, kǒng wèi hòu huàn." yòu yuē:" tiān xià dà qì guī yú yǒu dé. hǎi líng shī dào, zhèn nǎi dé zhī. dàn wù xiū dé, yú hé zú lǜ." huáng tài zǐ jí yǒng zhōng jiē yuē:" chéng rú shèng xùn." suì shì zhī. bǐng chén, yǐ dé zhōu fáng yù shǐ wén zī chǎn cì qí xiōng zhī zǐ yǎo zhù, qiě yù qí mǔ:" wén zhī zuì, rǔ děng jiē dāng lián zuò. niàn sòng wáng yǒu dà gōng yú guó, gù zhì bù wèn, réng yǐ jiā chǎn cì rǔ zi."
十月,高丽国王王皓遣使谢封册。乙未,临奠故右丞相纥石烈志宁丧,志宁妻永安县主进铠甲、弓矢、鹰鹘、重彩。壬子,召皇太子及赵王永中上殿,上顾谓宰臣曰:“京尝图逆,今不除之,恐为后患。”又曰:“天下大器归于有德。海陵失道,朕乃得之。但务修德,余何足虑。”皇太子及永中皆曰:“诚如圣训。”遂释之。丙辰,以德州防御使文赀产赐其兄之子咬住,且谕其母:“文之罪,汝等皆当连坐。念宋王有大功于国,故置不问,仍以家产赐汝子。”
shí yī yuè jiǎ xū, shàng wèi zǎi chén yuē:" zōng shì zhōng yǒu bù rèn guān shì zhě, ruò bù jiā ēn zé, yú qīn qīn zhī dào, yǒu suǒ wèi hóng. zhèn yù shòu yǐ sàn guān, liàng yǔ lǐn lù, wèi zhī qián dài hé rú?" zuǒ chéng shí jū yuē:" táo táng zhī qīn jiǔ zú, zhōu jiā zhī nèi mù jiǔ zú, jiàn yú shī shū, jiē dì wáng měi shì yě." bǐng zǐ, shàng yǐ cáo guó gōng zhǔ jiā nú fàn shì, wǎn píng lìng liú yàn bì zhàng zhī, zhǔ nǎi shé rǔ lìng, jì shēn zé gōng zhǔ, yòu yǐ tái chén xùn shì tōu ān, wèi jì bù gǎn yán, duó fèng yī yuè. yǐ shǎn xī tǒng jūn shǐ zhāng wèi yù shǐ dài fū. yǐ hù bù shàng shū cáo wàng zhī wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén wǔ, tóng zhōu mín qū lì děng móu fǎn, fú zhū. wù zǐ, shàng píng shì chén, yǔ zǎi chén yì shì, jì zhù guān yì tuì, shàng yuē:" shǐ guān jì rén jūn shàn è, zhèn zhī yán dòng jí yǔ qīng děng suǒ yì, jiē dāng yǔ zhī. qí yú jì lù wú huò yǒu yǐn, kě yǐ zhèn yì yù zhī."
十一月甲戌,上谓宰臣曰:“宗室中有不任官事者,若不加恩泽,于亲亲之道,有所未弘。朕欲授以散官,量予廪禄,未知前代何如?”左丞石琚曰:“陶唐之亲九族,周家之内睦九族,见于《诗》、《书》,皆帝王美事也。”丙子,上以曹国公主家奴犯事,宛平令刘彦弼杖之,主乃折辱令,既深责公主,又以台臣徇势偷安,畏忌不敢言,夺俸一月。以陕西统军使璋为御史大夫。以户部尚书曹望之为贺宋正旦使。壬午,同州民屈立等谋反,伏诛。戊子,上屏侍臣,与宰臣议事,记注官亦退,上曰:“史官记人君善恶,朕之言动及与卿等所议,皆当与知。其于记录无或有隐,可以朕意谕之。”
shí èr yuè yǐ wèi shuò, yǐ jǐ nán yǐn liú è zài dìng wǔ jūn tān mò bù dào, mìng dà lǐ shǎo qīng zhāng jiǔ sī jū zhī. dīng yǒu, zhào qiǎn guān jí hù wèi èr shí rén, fēn lù xuǎn nián èr shí yǐ shàng sì shí yǐ xià yǒu mén dì cái xíng jí shàn shè zhě, chōng hù wèi, bù dé guò bǎi rén. jì zhōu wáng qióng děng móu fǎn, fú zhū. dé zhōu fáng yù shǐ wén yǐ móu fǎn, fú zhū. xīn chǒu, chū gōng nǚ èr shí yú rén. jǐ yǒu, shū mì fù shǐ yí lá chéng bà. xīn hài, jìn shěn lù guān yǐ yàn yǐn fèi gōng wù. zhào jīn yín kēng yě tīng mín kāi cǎi, wú dé shōu shuì. guǐ chǒu, liè yú jìn jiāo. yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn tú dān kè níng wèi shū mì fù shǐ. jǐ wèi, zhào zì jīn chú míng rén zǐ sūn yǒu zài shì zhě bìng qǔ zòu cái.
十二月乙未朔,以济南尹刘萼在定武军贪墨不道,命大理少卿张九思鞫之。丁酉,诏遣官及护卫二十人,分路选年二十以上四十以下有门地才行及善射者,充护卫,不得过百人。冀州王琼等谋反,伏诛。德州防御使文以谋反,伏诛。辛丑,出宫女二十余人。己酉,枢密副使移剌成罢。辛亥,禁审录官以宴饮废公务。诏金、银坑冶听民开采,毋得收税。癸丑,猎于近郊。以殿前都点检徒单克宁为枢密副使。己未,诏自今除名人子孙有在仕者并取奏裁。
shí sān nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ yǒu, shàng shū shěng zòu, nán kè chē jùn děng yīn què chǎng mào yì, wù fàn biān jiè, zuì dāng sǐ. shàng yuē:" běn fēi gù yì, kě miǎn zuì fā huán, wú lìng bǐ guó zhī zhī, kǒng fù zhì qí zuì." zhào yǒu sī yán jìn zhōu xiàn fāng lǐ wèi mín hài zhě.
十三年正月乙丑朔,宋、高丽、夏遣使来贺。癸酉,尚书省奏,南客车俊等因榷场贸易,误犯边界,罪当死。上曰:“本非故意,可免罪发还,毋令彼国知之,恐复治其罪。”诏有司严禁州县坊里为民害者。
rùn yuè rén zǐ, zhào tài zǐ zhān shì yuē:" dōng gōng guān shǔ yóu dāng xuǎn yòng zhèng rén, rú xíng jiǎn bù xiū jí bù chèn zhí zhě, jù yǐ míng wén." xīn yǒu, tài bái zhòu jiàn. luò yáng xiàn zéi jù zhòng gōng lú shì xiàn, shā xiàn lìng lǐ tíng cái, wáng rù yú sòng.
闰月壬子,诏太子詹事曰:“东宫官属尤当选用正人,如行检不修及不称职者,具以名闻。”辛酉,太白昼见。洛阳县贼聚众攻卢氏县,杀县令李庭才,亡入于宋。
sān yuè guǐ sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ mǎo, shàng wèi zǎi chén yuē:" huì níng nǎi guó jiā xìng wáng zhī dì, zì hǎi líng qiān dū yǒng ān, nǚ zhí rén jìn wàng jiù fēng. zhèn shí cháng jiàn nǚ zhí fēng sú, qì jīn bù wàng. jīn zhī yàn yǐn yīn yuè, jiē xí hàn fēng, gài yǐ bèi lǐ yě, fēi zhèn xīn suǒ hǎo. dōng gōng bù zhī nǚ zhí fēng sú, dì yǐ zhèn gù, yóu shàng cún zhī. kǒng yì shí yī biàn cǐ fēng, fēi cháng jiǔ zhī jì. shén yù yī zhì huì níng, shǐ zǐ sūn dé jiàn jiù sú, shù jī xí xiào zhī." tài zǐ zhān shì liú zhòng huì qǐng zēng dōng gōng mù rén jí zhāng shè, shàng yuē:" dōng gōng zhū sī jú rén zì yǒu cháng shù, zhāng shè yǐ jù, shàng hé zēng yì. tài zǐ shēng yú fù guì, yì rù yú chǐ, wéi dāng dǎo yǐ chún jiǎn. zhèn zì jí wèi yǐ lái, fú yù qì wù, wǎng wǎng réng jiù, qīng yǐ cǐ yì yù zhī."
三月癸巳朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。乙卯,上谓宰臣曰:“会宁乃国家兴王之地,自海陵迁都永安,女直人浸忘旧风。朕时尝见女直风俗,迄今不忘。今之燕饮音乐,皆习汉风,盖以备礼也,非朕心所好。东宫不知女直风俗,第以朕故,犹尚存之。恐异时一变此风,非长久之计。甚欲一至会宁,使子孙得见旧俗,庶几习效之。”太子詹事刘仲诲请增东宫牧人及张设,上曰:“东宫诸司局人自有常数,张设已具,尚何增益。太子生于富贵,易入于侈,惟当导以淳俭。朕自即位以来,服御器物,往往仍旧,卿以此意谕之。”
sì yuè jǐ sì, dìng chū jì zǐ suǒ jì cái chǎn bù jí běn jiā zhě, yǐ suǒ jì yǔ běn jiā cái chǎn tōng shù jūn fēn zhì. yǐ yǒu sī yán, tè shòu míng zhōu xiào zǐ liú zhèng tài zǐ zhǎng yǐn chéng. yǐ hài, shàng yù ruì sī diàn, mìng gē zhě gē nǚ zhí cí. gù wèi huáng tài zǐ jí zhū wáng yuē:" zhèn sī xiān cháo suǒ xíng zhī shì, wèi cháng qiàn wàng, gù shí tīng cǐ cí, yì yù lìng rǔ bèi zhī zhī. rǔ bèi zì yòu wéi xí hàn rén fēng sú, bù zhī nǚ zhí chún shí zhī fēng, zhì yú wén zì yǔ yán, huò bù tōng xiǎo, shì wàng běn yě. rǔ bèi dāng tǐ zhèn yì, zhì yú zǐ sūn, yì dāng zūn zhèn jiào jiè yě." xīn sì, gēng dìng dào zōng miào jì wù fǎ.
四月己巳,定出继子所继财产不及本家者,以所继与本家财产通数均分制。以有司言,特授洺州孝子刘政太子掌饮丞。乙亥,上御睿思殿,命歌者歌女直词。顾谓皇太子及诸王曰:“朕思先朝所行之事,未尝堑忘,故时听此词,亦欲令汝辈知之。汝辈自幼惟习汉人风俗,不知女直纯实之风,至于文字语言,或不通晓,是忘本也。汝辈当体朕意,至于子孙,亦当遵朕教诫也。”辛巳,更定盗宗庙祭物法。
wǔ yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. wù xū, jìn nǚ zhí rén wú dé yì wèi hàn xìng. rén yín, zhēn dìng yǐn mèng hào hōng. jiǎ chén, shàng shū shěng guǐ, dèng zhōu mín fàn sān ōu shā rén, dāng sǐ, ér qīn lǎo wú shì. shàng yuē:" zài chǒu bù zhēng wèi zhī xiào, xiào rán hòu néng yǎng. sī rén yǐ yī zhāo zhī fèn wàng qí shēn, ér yǒu shì qīn zhī xīn hū? kě lùn rú fǎ, qí qīn, guān yǔ yǎng jì." liù yuè, shū mì shǐ wán yán sī jìng hōng.
五月壬辰朔,日有食之。戊戌,禁女直人毋得译为汉姓。壬寅,真定尹孟浩薨。甲辰,尚书省癸,邓州民范三殴杀人,当死,而亲老无侍。上曰:“在丑不争谓之孝,孝然后能养。斯人以一朝之忿忘其身,而有事亲之心乎?可论如法,其亲,官与养济。”六月,枢密使完颜思敬薨。
qī yuè gēng zǐ, fù yǐ huì níng fǔ wèi shàng jīng. gēng xū, bà suì kè zhì wěi.
七月庚子,复以会宁府为上京。庚戌,罢岁课雉尾。
bā yuè dīng mǎo, yǐ pàn dà xīng yǐn zhào wáng yǒng zhōng wèi shū mì shǐ. zhào cì zhū měng ān móu kè lián néng sān děng guān shǎng. jǐ mǎo, yù shǐ dài fū zhāng bà. bǐng xū, yǐ zuǒ fù dōu diǎn jiǎn xiāng děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. dīng hài, qiū liè.
八月丁卯,以判大兴尹赵王永中为枢密使。诏赐诸猛安谋克廉能三等官赏。己卯,御史大夫璋罢。丙戌,以左副都点检襄等为贺宋生日使。丁亥,秋猎。
jiǔ yuè xīn mǎo shuò, yǐ sù zhí jiāng jūn hú shén lài wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn hài, hái dōu. dà míng fǔ sēng lǐ zhì jiū děng móu fǎn, fú zhū.
九月辛卯朔,以宿直将军胡什赉为夏国生日使。辛亥,还都。大名府僧李智究等谋反,伏诛。
shí yuè yǐ chǒu, suì xīng zhòu jiàn. bǐng zǐ, yǐ qián nán jīng liú shǒu táng kuò ān lǐ wèi shàng shū yòu chéng.
十月乙丑,岁星昼见。丙子,以前南京留守唐括安礼为尚书右丞。
shí yī yuè, yǐ dà xīng yǐn zhāng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ, yǐn jìn shǐ dà dòng wèi gāo lí shēng rì shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē:" wài lù zhèng wǔ pǐn zhí shì duō quē yuán, hé yě?" tài wèi lǐ shí duì yuē:" zī kǎo shǎo yǒu jí zhě." shàng yuē:" gǒu yǒu xián néng, dāng bù cì yòng zhī." rén zǐ, lì bù shàng shū liáng sù qǐng jìn nú bì fú luó qǐ. shàng yuē:" jìn yǐ jìn qí fú míng jīn. xíng zhī yǐ jiàn kě yě. qiě jiào huà zhī xíng, dāng zì guì jìn shǐ. zhèn gōng zhōng fú yù, cháng zì jié yuē, jiù fú míng jīn zhě, yǐ jiǎn tài bàn yǐ! jìn mín jiān fēng sú, bǐ zhèng lóng shí wén shāo chún jiǎn, qīng děng dāng gèng wù cóng jiǎn sù, shǐ mín zhī suǒ xiào yě."
十一月,以大兴尹璋为贺宋正旦使,引进使大洞为高丽生日使。上谓宰臣曰:“外路正五品职事多阙员,何也?”太尉李石对曰:“资考少有及者。”上曰:“苟有贤能,当不次用之。”壬子,吏部尚书梁肃请禁奴婢服罗绮。上曰:“近已禁其服明金。行之以渐可也。且教化之行,当自贵近始。朕宫中服御,常自节约,旧服明金者,已减太半矣!近民间风俗,比正隆时闻稍淳俭,卿等当更务从俭素,使民知所效也。”
shí sì nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
十四年正月已丑朔,宋、高丽、夏遣使来贺。
èr yuè rén xū, yǐ dà xīng yǐn zhāng shǐ sòng yǒu zuì, zhàng bǎi wǔ shí, chú míng, réng yǐ suǒ shòu lǐ wù rù guān. bǐng yín, yǐ xíng bù shàng shū liáng sù děng wéi sòng xiáng wèn shǐ. gēng wǔ, yǐ tài wèi shàng shū lìng lǐ shí wèi tài bǎo, zhì shì. wù yín, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn bǎi xìng zū shuì.
二月壬戌,以大兴尹璋使宋有罪,杖百五十,除名,仍以所受礼物入官。丙寅,以刑部尚书梁肃等为宋详问使。庚午,以太尉、尚书令李石为太保,致仕。戊寅,诏免去年被水旱百姓租税。
sān yuè wù zǐ shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ wǔ, shàng wèi dà chén yuē:" hǎi líng chún shàng lì shì, dāng shí zǎi zhí zhǐ yǐ àn dú wèi gōng. qīng děng dāng sī jīng jì zhī shù, bù kě niǔ yú gù cháng yě." yòu zhào:" měng ān móu kè zhī mín, jīn hòu bù xǔ shā shēng qí jì. ruò yù jié chén jí jì tiān rì, xǔ dé yǐn huì. zì èr yuè yī rì zhì bā yuè zhōng, bìng jìn jué yǐn yàn, yì bù xǔ fù huì tā suǒ, kǒng fáng nóng gōng. suī xián yuè yì bù xǔ tòng yǐn, fàn zhě dǐ zuì. kě biàn yù zhī." yòu mìng:" yīng wèi shì yǒu bù xián nǚ zhí yǔ zhě, bìng lēi xí xué, réng zì hòu bù dé hàn yǔ." xīn chǒu, tài bái suì xīng zhòu jiàn. jiǎ chén, shàng gēng míng yōng, zhào zhōng wài. bǐng chén, tài bái suì xīng zhòu jiàn, jīng tiān.
三月戊子朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。甲午,上谓大臣曰:“海陵纯尚吏事,当时宰执止以案牍为功。卿等当思经济之术,不可狃于故常也。”又诏:“猛安谋克之民,今后不许杀生祈祭。若遇节辰及祭天日,许得饮会。自二月一日至八月终,并禁绝饮燕,亦不许赴会他所,恐妨农功。虽闲月亦不许痛饮,犯者抵罪。可遍谕之。”又命:“应卫士有不闲女直语者,并勒习学,仍自后不得汉语。”辛丑,太白、岁星昼见。甲辰,上更名雍,诏中外。丙辰,太白、岁星昼见,经天。
sì yuè yǐ chǒu, shàng yù zǎi chén yuē:" wén yú mín qí fú, duō jiàn fó sì, suī yǐ tiáo jìn, shàng duō fàn zhě, yí shēn yuē shù, wú lìng tú fèi cái yòng." wù chén, yǒu shì yú tài miào, yǐ huáng tài zǐ shè xíng shì. yǐ hài, yǐ quàn nóng fù shǐ wán yán pú niè wèi héng cì gāo lí shǐ. shàng yù chuí gǒng diàn, gù wèi huáng tài zǐ jí qīn wáng yuē:" rén zhī xíng, mò dà yú xiào dì, xiào dì wú bù méng tiān rì zhī yòu. rǔ děng yí jìn xiào yú fù mǔ, yǒu yú xiōng dì. zì gǔ xiōng dì zhī jì, duō yīn qī qiè lí jiàn, yǐ zhì xiāng wéi. qiě qī zhě nǎi wài shǔ ěr, kě bǐ xiōng dì zhī qīn hū? ruò qī yán shì tīng, ér xiōng dì xiāng wéi , shén fēi lǐ yě. rǔ děng dāng yǐ zhèn yán cháng míng yú xīn." wù zǐ, yǐ shū mì fù shǐ tú dān kè níng jiān dà xīng yǐn.
四月乙丑,上谕宰臣曰:“闻愚民祈福,多建佛寺,虽已条禁,尚多犯者,宜申约束,无令徒费财用。”戊辰,有事于太庙,以皇太子摄行事。乙亥,以劝农副使完颜蒲涅为横赐高丽使。上御垂拱殿,顾谓皇太子及亲王曰:“人之行,莫大于孝弟,孝弟无不蒙天日之佑。汝等宜尽孝于父母,友于兄弟。自古兄弟之际,多因妻妾离间,以至相违。且妻者乃外属耳,可比兄弟之亲乎?若妻言是听,而兄弟相违 ,甚非理也。汝等当以朕言常铭于心。”戊子,以枢密副使徒单克宁兼大兴尹。
wǔ yuè bǐng xū shuò, xiáng wèn shǐ liáng sù děng hái zì sòng. jiǎ wǔ, rú jīn lián chuān.
五月丙戌朔,详问使梁肃等还自宋。甲午,如金莲川。
liù yuè yǐ wèi, tài bái zhòu jiàn.
六月乙未,太白昼见。
bā yuè dīng yǐ, cì jiū lǐ shé. rì zhōng, bái lóng jiàn yù zhàng dōng xiǎo gǎng zhōng, xū yú, chéng yún léi ér qù. guǐ hài, liè yú mí lí bǔ. jǐ mǎo, tài bái zhòu jiàn.
八月丁已,次糺里舌。日中,白龙见御帐东小港中,须臾,乘云雷而去。癸亥,猎于弥离补。己卯,太白昼见。
jiǔ yuè dīng hài, hái dōu. yǐ wèi, yǐ bīng bù shàng shū wán yán ràng děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn chóng sù wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ mǎo, shàng tuì cháo, wèi shì chén yuē:" zhèn zì zài qián dǐ jí jiàn zuò yǐ zhì yú jīn, yú qīn shǔ jiù zhī wèi cháng qī xīn yǒu xùn. jìn yù shǐ tái zòu, shū mì shǐ yǒng zhōng cháng zhì shū hé nán tǒng jūn shǐ wán yán zhòng, tuō yǐ mài wèi. zhèn zhī ér bù wèn. zhèn zhī qī xīn, cǐ yī shì ěr, sù yè sī zhī, qí rú yǒu jí." jǐ yǒu, sòng qiǎn shǐ bào pìn.
九月丁亥,还都。乙未,以兵部尚书完颜让等为贺宋生日使,宿直将军崇肃为夏国生日使。癸卯,上退朝,谓侍臣曰:“朕自在潜邸及践阼以至于今,于亲属旧知未尝欺心有徇。近御史台奏,枢密使永中尝致书河南统军使完颜仲,托以卖为。朕知而不问。朕之欺心,此一事耳,夙夜思之,其如有疾。”己酉,宋遣使报聘。
shí yuè yǐ mǎo shuò, zhào tú huà gōng chén èr shí rén yǎn qìng gōng shèng wǔ diàn zhī zuǒ yòu wǔ.
十月乙卯朔,诏图画功臣二十人衍庆宫圣武殿之左右庑。
shí yī yuè jiǎ shēn shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng shēn, yù shǐ zhōng chéng liú zhòng huì děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù xū, zhào shàng shí jú shǐ, yù zhī yuē" tài guān zhī shí, jiē mín zhī gāo. rì zhě pǐn wèi tài duō, bù kě biàn jǔ, tú wèi xū fèi. zì jīn zhǐ jìn kě kǒu zhě shù pǐn ér yǐ." wù shēn, yǐ yí luán jú shǐ cáo shì yuán wèi gāo lí shēng rì shǐ.
十一月甲申朔,日有食之。丙申,御史中丞刘仲诲等为贺宋正旦使。戊戌,召尚食局使,谕之曰;“太官之食,皆民脂膏。日者品味太多,不可遍举,徒为虚费。自今止进可口者数品而已。”戊申,以仪鸾局使曹士元为高丽生日使。
shí èr yuè wù yín, yǐ píng zhāng zhèng shì wán yán shǒu dào wèi yòu chéng xiàng, shū mì fù shǐ tú dān kè níng wèi píng zhāng zhèng shì.
十二月戊寅,以平章政事完颜守道为右丞相,枢密副使徒单克宁为平章政事。
shí wǔ nián zhēng yuè. cǐ xià quē.
十五年正月。(此下阙。)
qī yuè bǐng wǔ, zhān bá ēn yǔ suǒ bù kāng lǐ bèi gǔ děng nèi fù.
七月丙午,粘拔恩与所部康里孛古等内附。
jiǔ yuè wù zǐ, zhì zì jīn lián chuān. xīn mǎo, gāo lí xī jīng liú shǒu zhào wèi chǒng pàn qí jūn, qǐng yǐ cí bēi lǐng yǐ xī, yā lù jiāng yǐ dōng sì shí yú chéng nèi fù, bù nà. bǐng shēn, xìng xīn gōng.
九月戊子,至自金莲川。辛卯,高丽西京留守赵位宠叛其君,请以慈悲岭以西,鸭渌江以东四十于城内附,不纳。丙申,幸新宫。
rùn yuè jǐ yǒu shuò, dìng yīng jìn gōng jiàn qiāng dāo lù fēn pǐn guān jiā nú kè lǚ děng xǔ dài gōng jiàn zhì. shàng wèi zuǒ chéng xiàng liáng bì yuē:" jīn zhī zài guān zhě, xū zhí wèi chēng qiè suǒ wàng, rán hòu shǐ jiā miǎn lì. qí huò shāo bù rú yì, zé zhǐ yǐ dù rì wèi wù, shì qǐ zhōng chén zhī dào yé?" dīng sì, yòu wèi liáng bì yuē:" hǎi líng shí, lǐng shěng bǐng dé zuǒ chéng xiàng yán jiē yǒu néng míng, rán wéi zhèng bù wù yuǎn tú, zhǐ yǐ kē kè wèi shì. yán jí kě xǐ děng zài huì níng shí, yī yuè zhī jiān, zhàng ér shā zhī zhě èr shí rén, zuì jiē bù zhì yú sǐ, yú lǐ kě hū? hǎi líng wéi rén rú hǔ, cǐ bèi shàng yù yǐ shù shù yào zhī, yǐ zhì mài zhí qǔ sǐ, dé wèi néng hū?" jǐ wèi, yǐ guī dé yǐn wán yán wáng xiáng děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, fú bǎo láng xié mǎo hé shàng wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn yǒu, gāo lí guó wáng zòu gào zhào wèi chǒng fú zhū, zhào wèi dá zhī. zhào qīn wáng bǎi guān qiàn rén suǒ fú hóng zǐ gǎi wéi hēi zǐ. jiǎ xū, zhào nián lǎo zhī rén wú zhù xiàn lìng. nián lǎo ér rèn cóng zhèng, qí zuǒ yì zé zhuàng zhě cān yòng.
闰月己酉朔,定应禁弓箭枪刀路分品官家奴客旅等许带弓箭制。上谓左丞相良弼曰:“今之在官者,须职位称惬所望,然后始加勉力。其或稍不如意,则止以度日为务,是岂忠臣之道耶?”丁巳,又谓良弼曰:“海陵时,领省秉德、左丞相言皆有能名,然为政不务远图,止以苛刻为事。言及可喜等在会宁时,一月之间,杖而杀之者二十人,罪皆不至于死,于理可乎?海陵为人如虎,此辈尚欲以术数要之,以至卖直取死,得为能乎?”己未,以归德尹完颜王祥等为贺宋生日使,符宝郎斜卯和尚为夏国生日使。辛酉,高丽国王奏告赵位宠伏诛,诏慰答之。诏亲王、百官傔人所服红紫改为黑紫。甲戌,诏年老之人毋注县令。年老而任从政,其佐亦择壮者参用。
shí yuè yǐ mǎo, dōng liè. dīng wèi, hái dōu. shí yī yuè yǐ mǎo, shàng xìng dōng gōng. chū, táng gǔ bù zú jié dù shǐ yí lá máo dé zhī zǐ shā qí qī ér táo, shàng mìng bǔ zhī. zhì shì, huáng gū liáng guó gōng zhǔ qǐng shè zhī. shàng wèi zǎi chén yuē:" gōng zhǔ fù rén, bù shí diǎn fǎ, zuì shàng kě shù. máo de qǐng tuō zhì cǐ, qǐ kě dài yòu?" bù xǔ. wù wǔ, yǐ yòu xuān zhēng shǐ jìng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. jiǎ zǐ, tài bái zhòu jiàn. wù chén, yǐ sù zhí jiāng jūn ā diǎn pú lǔ hǔ wèi gāo lí shēng rì shǐ.
十月乙卯,冬猎。丁未,还都。十一月乙卯,上幸东宫。初,唐古部族节度使移剌毛得之子杀其妻而逃,上命捕之。至是,皇姑梁国公主请赦之。上谓宰臣曰:“公主妇人,不识典法,罪尚可恕。毛得请托至此,岂可贷宥?”不许。戊午,以右宣征使靖等为贺宋正旦使。甲子,太白昼见。戊辰,以宿直将军阿典蒲鲁虎为高丽生日使。
shí liù nián zhēng yuè wù shēn shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ yín, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn lù fēn zū shuì. jiǎ zǐ, zhào zōng shǔ wèi fù yù dié zhě bìng yǔ biān cì. bǐng yín, shàng yǔ qīn wáng zǎi zhí cóng guān cóng róng lùn gǔ jīn xīng fèi shì, yuē:" jīng jí zhī xìng, qí lái jiǔ yǐ, chuí jiào hòu shì, wú bù jìn shàn. jīn zhī xué zhě, jì néng sòng zhī, bì xū xíng zhī. rán zhī ér bù néng xíng zhě duō yǐ, gǒu bù néng xíng, sòng zhī hé yì? nǚ zhí jiù fēng zuì wéi chún zhí, suī bù zhī shū, rán qí jì tiān dì, jìng qīn qī, zūn qí lǎo, jiē bīn kè, xìn péng yǒu, lǐ yì kuǎn qǔ, jiē chū zì rán, qí shàn yǔ gǔ shū suǒ zài wú yì. rǔ bèi dāng xí xué zhī, jiù fēng bù kě wàng yě!" wù chén, gōng zhōng huǒ. gēng wǔ, shàng àn yīng gāo qiáo, jiàn dào cè zuì rén duò lǘ ér wò, mìng zuǒ yòu fú ér chéng zhī, sòng zhì qí jiā. xīn wèi, huáng gū yāo shàng zhì sī dì, zhū fēi jiē cóng, yàn yǐn shén huān. gōng zhǔ měi jìn jiǔ, shàng lì yǐn zhī.
十六年正月戊申朔,宋、高丽、夏遣使来贺。甲寅,诏免去年被水、旱路分租税。甲子,诏宗属未附玉牒者并与编次。丙寅,上与亲王、宰执、从官从容论古今兴废事,曰:“经籍之兴,其来久矣,垂教后世,无不尽善。今之学者,既能诵之,必须行之。然知而不能行者多矣,苟不能行,诵之何益?女直旧风最为纯直,虽不知书,然其祭天地,敬亲戚,尊耆老,接宾客,信朋友,礼意款曲,皆出自然,其善与古书所载无异。汝辈当习学之,旧风不可忘也!”戊辰,宫中火。庚午,上按鹰高桥,见道侧醉人堕驴而卧,命左右扶而乘之,送至其家。辛未,皇姑邀上至私第,诸妃皆从,宴饮甚欢。公主每进酒,上立饮之。
èr yuè gēng yín, huáng zǐ bīn wáng fēi tú dān shì yǐ jiān, fú zhū. jǐ hài, píng zhāng zhèng shì dān kè níng bà, yǐ nǚ gù.
二月庚寅,皇子豳王妃徒单氏以奸,伏诛。己亥,平章政事单克宁罢,以女故。
sān yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. shì rì, wàn chūn jié, gǎi yòng míng rì, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù shēn, yǔ dòu yú lín huáng zhī jìng. wù wǔ, shàng yù guǎng rén diàn, huáng tài zǐ qīn wáng jiē shì shàn, shàng cóng róng xùn zhī yuē:" dà fán zī yòng dāng wù jié shěng, rú qí yǒu yú, kě zhōu qīn qī, wù wàng fèi yě." yīn jǔ suǒ yù fú yuē:" cǐ fú yǐ sān nián wèi cháng gēng huàn, shàng ěr wán hǎo, rǔ děng yí shí zhī." rén shēn, fù zhì wú dōu wǎn bù tū lǐ.
三月丙午朔,日有食之。是日,万春节,改用明日,宋、高丽、夏遣使来贺。戊申,雨豆于临潢之境。戊午,上御广仁殿,皇太子、亲王皆侍膳,上从容训之曰:“大凡资用当务节省,如其有余,可周亲戚,勿妄费也。”因举所御服曰:“此服已三年未尝更换,尚尔完好,汝等宜识之。”壬申,复置吾都碗部秃里。
sì yuè bǐng xū, zhào jīng fǔ shè xué yǎng tǔ, jí dìng zōng shì zǎi xiàng zi chéng shì děng dì. wù zǐ, zhì shāng gǔ zhōu chē bù de yòng mǎ. yǐ dōng jīng liú shǒu chóng yǐn wèi shū mì fù shǐ. rén yín, rú jīn lián chuān.
四月丙戌,诏京府设学养土,及定宗室、宰相子程试等第。戊子,制商贾舟车不得用马。以东京留守崇尹为枢密副使。壬寅,如金莲川。
wǔ yuè wù shēn, nán jīng gōng diàn huǒ. jiǎ yín, tài bái zhòu jiàn. gēng shēn, qiǎn shǐ dǎo yǔ jìng níng shān shén, yǒu qǐng ér yǔ.
五月戊申,南京宫殿火。甲寅,太白昼见。庚申,遣使祷雨静宁山神,有顷而雨。
liù yuè, shān dōng liǎng lù huáng.
六月,山东两路蝗。
qī yuè rén zǐ, xià jīn xiàn lìng yí lá shān wǎng zuò zāng, fú zhū.
七月壬子,夏津县令移剌山往坐赃,伏诛。
bā yuè xīn sì, cì pī lì luò.
八月辛巳,次霹雳泺。
jiǔ yuè yǐ sì, zhì zì jīn lián chuān. jǐ yǒu, yù zuǒ chéng xiàng gē shí liè liáng bì yuē:" xī biān zì lái bù bèi chǔ xù, qí lìng suǒ zài hé dí, yǐ wéi huǎn jí zhī bèi." guǐ chǒu, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn pú chá tōng děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn wán yán dí gǔ sù wèi xià guó shēng rì shǐ. yù zuǒ chéng xiàng liáng bì yuē:" hǎi líng fēi lǐ shā lù chén xià, shén kě āi mǐn. qí bèi lùn chū děng yí hái, yǎng zhú chù fǎng qiú, guān wèi shōu zàng." xīn yǒu, yǐ nán jīng gōng diàn huǒ, liú shǒu zhuǎn yùn liǎng sī jiē dǐ zuì.
九月乙巳,至自金莲川。己酉,谕左丞相纥石烈良弼曰:“西边自来不备储蓄,其令所在和籴,以为缓急之备。”癸丑,以殿前都点检蒲察通等为贺宋生日使,宿直将军完颜觌古速为夏国生日使。谕左丞相良弼曰:“海陵非理杀戮臣下,甚可哀悯。其孛论出等遗骸,仰逐处访求,官为收葬。”辛酉,以南京宫殿火,留守、转运两司皆抵罪。
shí yuè bǐng shēn, zhào yù zǎi zhí yuē:" zhū wáng xiǎo zì wèi cháng yǐ nǚ zhí yǔ mìng zhī, jīn jiē dāng gēng yì, qīng děng zé míng yǐ shàng."
十月丙申,诏谕宰执曰:“诸王小字未尝以女直语命之,今皆当更易,卿等择名以上。”
shí yī yuè rén yín shuò, cān zhī zhèng shì wáng wèi bà. shàng shū shěng zòu, hé běi dōng lù hú lá wēn měng ān suǒ xiá móu kè bèi shù lǔ shě sī, cān móu kè ràng qí xiōng zi pú sù liè. shàng xián ér cóng zhī, réng lìng yì jiā shě sī ēn shǎng. wù wǔ, yǐ tóng zhī xuān huī yuàn shì liú chōng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. gēng shēn, yǐ lì bù shàng shū zhāng rǔ bì wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ zǐ, yǐ zhān gē hán nú zhī zǐ xiáng gǔ wèi shàng niǎn jú zhí zhǎng, lóu shì wèi wǔ qì zhí zhǎng. chū, hán nú bèi zhǐ zhāo qì dān dà shí, hòu bù zhī suǒ zhōng, zhì shì yīn zhān bá ēn bù zhǎng sā lǐ yǎ yín tè sī děng lái, xún zhī qí sǐ jié zhī xiáng, gù lù qí hòu. qiǎn bīng bù láng zhōng yí lá zi yuán wèi gāo lí shēng rì shǐ.
十一月壬寅朔,参知政事王蔚罢。尚书省奏,河北东路胡剌温猛安所辖谋克孛术鲁舍厮,参谋克让其兄子蒲速列。上贤而从之,仍令议加舍厮恩赏。戊午,以同知宣徽院事刘珫等为贺宋正旦使。庚申,以吏部尚书张汝弼为参知政事。甲子,以粘割韩奴之子详古为尚辇局直长,娄室为武器直长。初,韩奴被旨招契丹大石,后不知所终,至是因粘拔恩部长撒里雅寅特斯等来,询知其死节之详,故录其后。遣兵部郎中移剌子元为高丽生日使。
shí èr yuè rén shēn shuò, zhào zhū kē rén chū shēn sì shí nián fāng zhù xiàn lìng, nián suì tài yuǎn, jīn hòu shì jí sān shí èr nián, bié wú fù fàn zāng rǎn zhuī duó, biàn yǔ xiàn lìng. bǐng zǐ, zhào zhū liú yí rén lǎo bìng zhě, guān yǔ yǎng jì. shàng yù zǎi chén yuē:" fán yǐ jīng zòu duàn shì yǒu wèi dāng, qīng děng wù wèi yǐ xíng, bù wéi zòu wén gǎi zhèng. zhèn yǐ wàn jǐ zhī fán, qǐ wú yī shī? qīng děng dàn yán zhī, zhèn dāng gēng gǎi, bì wú lìn yě!" gēng yín, dìng què chǎng xiāng chá zuì shǎng fǎ.
十二月壬申朔,诏诸科人出身四十年方注县令,年岁太远,今后仕及三十二年,别无负犯赃染追夺,便与县令。丙子,诏诸流移人老病者,官与养济。上谕宰臣曰:“凡已经奏断事有未当,卿等勿谓已行,不为奏闻改正。朕以万几之繁,岂无一失?卿等但言之,朕当更改,必无吝也!”庚寅,定榷场香茶罪赏法。
shí qī nián zhēng yuè rén yín shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gāo lí bìng biǎo xiè bù nà zhào wèi chǒng. bǐng wǔ, yǒu sī zòu, gāo lí suǒ jìn yù dài nǎi shí shì yù zhě, shàng yuē:" xiǎo guó wú néng biàn shí zhě, wù yǐ wéi yù ěr! qiě rén bù yì wù, wéi dé qí wù, ruò fù què zhī, qǐ lǐ tǐ yé?" wù shēn, zhào yú yǎn qìng gōng shèng wǔ diàn xī jiàn shì zǔ shén yù diàn, dōng jiàn tài zōng ruì zōng shén yù diàn. zhào xī běi lù zhāo tǎo sī qì dān mín hù, qí cháng pàn luàn zhě yǐ xíng cuò zhì, qí bù yǔ pàn luàn jí fàng liáng nú lì kě xǐ wū gǔ lǐ shí lěi bù, lìng jí chūn gēng zuò. shàng shū shěng zòu, wú dōu wǎn bù tǐ tǔ hú lǔ yǎ lǐ mì sī qǐng rù xiàn, xǔ zhī. gēng xū, zhào zhū dà chén jiā yīng qǐng gōng chén hào zhě, jì bù xǔ qí zǐ sūn zì chén, lì bù kǎo gōng láng qí xiáng kǎo qí láo jī, dāng cì hào zhě, jí yǐ wén. rén zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē:" zōng shì zhōng nián gāo zhě, wǎng wǎng wèi yǒu guān chēng. qí xiān jiē yǒu gōng yú guó, zhèn yù shāo jiā yǐ guān, shǐ yǒu míng wèi kě chēng, rú hé?" duì yuē:" qīn qīn bào gōng, xiān wáng zhī lìng zé." dīng sì, zhào cháo guān jià qǔ gěi jiǎ sān rì, bù xū shēn gào. rén xū, zhào zǎi chén:" hǎi líng shí, dà chén wú gū bèi lù jiā shǔ jí mò zhě, bìng shì wèi liáng. liáo yù wáng sòng tiān shuǐ jùn wáng bèi hài zǐ sūn, gè zàng yú guǎng níng hé nán jiù yíng." qí hòu fù zhāo:" tiān shuǐ jùn wáng qīn shǔ yú dū běi ān zàng wài, xián píng suǒ jì gǔ shi, guān wèi zàng yú běn chǔ. liáo yù wáng qīn shǔ wèi rù běn yíng zhě, yì qiān fù zhī".
十七年正月壬寅朔,宋、高丽、夏遣使来贺。高丽并表谢不纳赵位宠。丙午,有司奏,高丽所进玉带乃石似玉者,上曰:“小国无能辨识者,误以为玉耳!且人不易物,惟德其物,若复却之,岂礼体耶?”戊申,诏于衍庆宫圣武殿西建世祖神御殿,东建太宗、睿宗神御殿。诏西北路招讨司契丹民户,其尝叛乱者已行措置,其不与叛乱及放良奴隶可徙乌古里石垒部,令及春耕作。尚书省奏,吾都碗部体土胡鲁雅里密斯请入献,许之。庚戌,诏诸大臣家应请功臣号者,既不许其子孙自陈,吏部考功郎其详考其劳绩,当赐号者,即以闻。壬子,上谓宰臣曰:“宗室中年高者,往往未有官称。其先皆有功于国,朕欲稍加以官,使有名位可称,如何?”对曰:“亲亲报功,先王之令则。”丁巳,诏朝官嫁娶给假三日,不须申告。壬戌,诏宰臣:“海陵时,大臣无辜被戮家属籍没者,并释为良。辽豫王、宋天水郡王被害子孙,各葬于广宁、河南旧茔。”其后复昭:“天水郡王亲属于都北安葬外,咸平所寄骨殖,官为葬于本处。辽豫王亲属未入本茔者,亦迁祔之”。
sān yuè xīn chǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn hài, zhào miǎn hé běi shān dōng shǎn xī hé dōng xī jīng liáo dōng děng shí lù qù nián bèi hàn huáng zū shuì. zhèn dōng jīng pó sù hé sù guǎn sān lù. yǐ chǒu, shàng shū shěng zòu, sān lù zhī sù, bù néng zhōu gěi. shàng yuē:" zhèn cháng yǔ qīng děng, yù fēng nián jí guǎng dí yǐ bèi xiōng qiàn. qīng děng jiē yán tiān xià cāng lǐn yíng yì. jīn yù zhèn jì, nǎi yún bù gěi. zì gǔ dì wáng jiē yǐ xù jī wèi guó jiā zhǎng jì, zhèn zhī jī sù, qǐ yù dú yòng zhī yé? jīn jì bù gěi, kě yú lín dào qǔ zhī yǐ jì. zì jīn yù bèi, dāng yǐ wéi cháng."
三月辛丑朔,宋、高丽、夏遣使来贺。辛亥,诏免河北、山东、陕西、河东、西京、辽东等十路去年被旱、蝗租税。赈东京、婆速、曷速馆三路。乙丑,尚书省奏,三路之粟,不能周给。上曰:“朕尝语卿等,遇丰年即广籴以备凶歉。卿等皆言天下仓廪盈溢。今欲赈济,乃云不给。自古帝王皆以蓄积为国家长计,朕之积粟,岂欲独用之耶?今既不给,可于邻道取之以济。自今预备,当以为常。”
sì yuè jiǎ xū, zhì shì xí měng ān móu kè ruò chū shì zhě, suī nián wèi jí liù shí, yù lìng zǐ sūn xí zhě, tīng. wù yín, yù zǎi chén yuē:" jùn xiàn zhī guān suī yǐ zuì jiě, yī èr suì hòu, yì xū zài yòng. měng ān móu kè jiē tài zǔ chuàng yè zhī jì yú guó qín láo yǒu gōng zhī rén, qí shì xí zhī guān, bù yí yǐ xiǎo zuì duó miǎn." wù zǐ, yǐ téng wáng fǔ zhǎng shǐ tú dān wū zhě wèi héng cì gāo lí shǐ.
四月甲戌,制世袭猛安谋克若出仕者,虽年未及六十,欲令子孙袭者,听。戊寅,谕宰臣曰:“郡县之官虽以罪解,一二岁后,亦须再用。猛安谋克皆太祖创业之际于国勤劳有功之人,其世袭之官,不宜以小罪夺免。”戊子,以滕王府长史徒单乌者为横赐高丽使。
wǔ yuè, shàng shū shěng zòu, dìng huáng jiā tǎn miǎn yǐ shàng qīn yàn xiǎng bān cì, bìng cóng táng zhì. guǐ mǎo, xìng yáo cūn diàn, yuè qī pǐn yǐ xià guān jí zōng shì zi zhū jú chéng yìng rén shè liǔ, shǎng yǒu chà.
五月,尚书省奏,定皇家袒免以上亲燕飨班次,并从唐制。癸卯,幸姚村淀,阅七品以下官及宗室子、诸局承应人射柳,赏有差。
liù yuè yǐ mǎo, wèi zǎi chén yuē:" zhèn nián lǎo yǐ! kǒng yīn yī shí xǐ nù, chǔ zhì yǒu suǒ bù dàng, qīng děng jí dāng zhí zòu, wú wèi miàn cóng, chéng zhèn zhī shī." yǐ wèi, yǐ yīng wáng shuǎng zhī zǐ sī liè wéi zhōng shùn jūn jié dù fù shǐ. shuǎng rù xiè, shàng yuē:" zhèn yǐ qīng jí gù, tè rèn qīng zi, suǒ jì qīng yīn xǐ ér yù yě. yù jí jiā jùn shòu, kǒng sī liè nián yòu, wèi xián zhèng shì. rǔ dāng xùn zhī, shǐ yǒu shàn kě guān, gèng dāng shēng zhuó."
六月乙卯,谓宰臣曰:“朕年老矣!恐因一时喜怒,处置有所不当,卿等即当执奏,毋为面从,成朕之失。”乙未,以英王爽之子思列为忠顺军节度副使。爽入谢,上曰:“朕以卿疾故,特任卿子,所冀卿因喜而愈也。欲即加峻授,恐思列年幼,未闲政事。汝当训之,使有善可观,更当升擢。”
qī yuè rén zǐ, shàng shū shěng zòu, suì yǐ yáng sān wàn cì xī běi lù shù bīng, shàng wèn rú hé yùn zhì, zǎi chén bù néng duì. shàng yuē:" zhèn suī tuì cháo, liú fán zhèng wù, bù huáng ān níng. qīng děng wù wèi xì shì fēi dì wáng suǒ yí wèn, yǐ qīng děng yú guó jiā zhī shì wèi cháng yòng xīn, gù wèn zhī ěr." shì yuè, dà yǔ, hé jué.
七月壬子,尚书省奏,岁以羊三万赐西北路戍兵,上问如何运致,宰臣不能对。上曰:“朕虽退朝,留凡政务,不遑安宁。卿等勿谓细事非帝王所宜问,以卿等于国家之事未尝用心,故问之耳。”是月,大雨,河决。
bā yuè jǐ sì, guān jià yú jìn jiāo. rén shēn, yǐ jiān chá yù chá yù shǐ tǐ chá dōng běi lù guān lì, zhé shòu sòng dié, wèi bù chèn zhí, chī zhī wǔ shí. gēng chén, shàng wèi zǎi chén yuē:" jīn zhī zài guān zhě, tóng liáo suǒ jiàn, shì suī dāng lǐ, bì yǐ wéi fēi, yì wèi cóng zhī zé kǒng rén wèi zhèng fēi jǐ chū. rú cǐ zhě duō, zhèn shén bù qǔ. jīn guān dà lǐ sì suǒ duàn, suī zhì yǒu zhèng tiáo, lǐ bù néng xíng zhě bié jù qíng jiàn, zhèn wéi qǔ qí suǒ zhǎng. fū wéi rén zhī lǐ, tā rén zhī shàn zhě cóng zhī, zé kě wèi shàn yǐ." rén wǔ, shàng wèi zǎi chén yuē:" jīn zài xià liáo qǐ wú rén cái, dàn zài shàng zhě bù wéi jí yǐn, è qí cái shèng jǐ gù ěr." bǐng xū, shàng wèi yù shǐ zhōng chéng gē shí liè miǎo yuē:" tái chén jiū chá lì zhì zhī néng fǒu, wù qù qí rǎo mín, qiě jì qí dé xián yě. jīn suǒ zhì zhé shòu sòng dié, tīng qí wàng gào, shǐ wéi zhèng zhě rú hé zé kě yě."
八月己巳,观稼于近郊。壬申,以监察御察御史体察东北路官吏,辄受讼牒,为不称职,笞之五十。庚辰,上谓宰臣曰:“今之在官者,同僚所见,事虽当理,必以为非,意谓从之则恐人谓政非己出。如此者多,朕甚不取。今观大理寺所断,虽制有正条,理不能行者别具情见,朕惟取其所长。夫为人之理,他人之善者从之,则可谓善矣。”壬午,上谓宰臣曰:“今在下僚岂无人材,但在上者不为汲引,恶其材胜己故耳。”丙戌,上谓御史中丞纥石烈邈曰:“台臣纠察吏治之能否,务去其扰民,且冀其得贤也。今所至辄受讼牒,听其妄告,使为政者如何则可也。”
jiǔ yuè dīng yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, fēng zǐ yǒng dé wèi xuē wáng. yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wán yán xí ní liè děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. guǐ mǎo, yǐ bīng bù láng zhōng shí mǒ hū tǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. wù shēn, qiū liè. gēng xū, suì xīng yíng huò tài bái jù yú wěi. jiǎ zǐ, hái dōu.
九月丁酉朔,日有食之。辛丑,封子永德为薛王。以右副都点检完颜习尼烈等为贺宋生日使。癸卯,以兵部郎中石抹忽土为夏国生日使。戊申,秋猎。庚戌,岁星、荧惑、太白聚于尾。甲子,还都。
shí yuè jǐ sì, xià guó jìn bǎi tóu zhàng, zhào què zhī jìng shàng. guǐ yǒu, yǒu sī zòu:" yǎn qìng gōng suǒ huà gōng chén èr shí rén, wéi wǔ rén yǒu shì, jīn kǎo jiǎn yú shí wǔ rén gōng zhuàng, nǐ dìng shì hào yǐ jìn." zhào kě, zhào yǐ yáng shí wàn fù wū gǔ lǐ shí lěi bù xù mù, qí zī xī yǐ yǔ pín mín. dīng chǒu, zhì zhū měng ān, fù rèn bié zhí, zi xū nián èr shí wǔ yǐ shàng fāng xǔ chéng xí. xīn sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" jīn zài wèi bù wén jiàn xián, hé yě? xī dí rén jié qǐ zì xià liáo, lì fú táng zuò, shǐ jì wēi ér ān, yán shù bǎi nián zhī yǒng. rén jié suī xián, fēi lóu shī dé hé yǐ zì jiàn hū?" guǐ wèi, gèng hù sòng zuì rén táo wáng zhì. shàng wèi zǎi chén yuē:" jìn guān shàng fēng zhāng zhě, shū wú dà lì hài. qiě gǔ zhī jiàn zhě jì zhōng yú guó, yì yǐ qiú míng, jīn zhī jiàn zhě wèi lì ér yǐ. rú hù bù shàng shū cáo wàng zhī jǐ nán yǐn liáng sù jiē shàng shū yán shì, gài jì yú zhí zhèng ěr, qí yú guó zhèng jìng hé suǒ bǔ. dá guān rú cǐ, kuàng yú rén hū! xī hǎi líng nán fá, tài yī shǐ qí zǎi jí jiàn, zhì lù yú shì, cǐ běn cháo yǐ lái yī rén ér yǐ." dīng hài, shàng mìng zǎi chén yuē:" jiān chá yù shǐ tián zhōng rú cháng shàng shū yán shì, jīn dāng shēng zhuó, yǐ lì qí yú."
十月己巳,夏国进百头帐,诏却之境上。癸酉,有司奏:“衍庆宫所画功臣二十人,惟五人有谥,今考检余十五人功状,拟定谥号以进。”诏可,诏以羊十万付乌古里石垒部畜牧,其滋息以予贫民。丁丑,制诸猛安,父任别职,子须年二十五以上方许承袭。辛巳,上谓宰臣曰:“今在位不闻荐贤,何也?昔狄仁杰起自下僚,力扶唐祚,使既危而安,延数百年之永。仁杰虽贤,非娄师德何以自荐乎?”癸未,更护送罪人逃亡制。上谓宰臣曰:“近观上封章者,殊无大利害。且古之谏者既忠于国,亦以求名,今之谏者为利而已。如户部尚书曹望之、济南尹梁肃皆上书言事,盖觊觎执政耳,其于国政竟何所补。达官如此,况余人乎!昔海陵南伐,太医使祁宰极谏,至戮于市,此本朝以来一人而已。”丁亥,上命宰臣曰:“监察御史田忠孺尝上书言事,今当升擢,以励其余。”
shí yī yuè wù xū, yǐ nán jīng liú shǒu tú dān kè níng wèi píng zhāng zhèng shì. gēng xū, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn cháng kǒng zhòng liǎn yǐ kùn wú mín, zì jīn zhū lù chà kē zhī fán xì zhě, yì jù yǐ wén." yǒu sī zòu, xià guó jìn yù zhàng shǐ yīn biān chén kěn qiú jìn rù, nǎi xǔ zhī. yǐ shàng shū zuǒ chéng shí jū wèi píng zhāng zhèng shì. bǐng chén, yǐ yán ān yǐn wán yán pú lá dǔ děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十一月戊戌,以南京留守徒单克宁为平章政事。庚戌,上谓宰臣曰:“朕常恐重敛以困吾民,自今诸路差科之烦细者,亦具以闻。”有司奏,夏国进御帐使因边臣恳求进入,乃许之。以尚书左丞石琚为平章政事。丙辰,以延安尹完颜蒲剌睹等为贺宋正旦使。
shí èr yuè wù chén, yǐ bó hǎi jiù sú nán nǚ hūn qǔ duō bù yǐ lǐ, bì xiān rǎng qiè yǐ bēn, zhào jìn jué zhī, fàn zhě yǐ jiān lùn. yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn huái zhōng wèi gāo lí shēng rì shǐ. jǐ sì, tài bái zhòu jiàn. rén shēn, yǐ shàng shū yòu chéng táng kuò ān lǐ wèi zuǒ chéng, diàn qián dōu diǎn jiǎn pú chá tōng wèi yòu chéng. shàng wèi zǎi zhí yuē:" zhèn jīn nián yǐ wǔ shí yǒu wǔ, ruò nián yú liù shí, suī yù yǒu wéi, ér mò zhī néng yǐ! yí jí zhèn zhī kāng qiáng, qí nǚ zhí rén měng ān móu kè jí guó jiā zhèng shì zhī wèi wán, yǔ fū fǎ lìng zhī wèi yī zhě, yí jiē xiū jǔ zhī. fán suǒ shī xíng, zhèn bù wéi dài."
十二月戊辰,以渤海旧俗男女婚娶多不以礼,必先攘窃以奔,诏禁绝之,犯者以奸论。以宿直将军仆散怀忠为高丽生日使。己巳,太白昼见。壬申,以尚书右丞唐括安礼为左丞,殿前都点检蒲察通为右丞。上谓宰执曰:“朕今年已五十有五,若年逾六十,虽欲有为,而莫之能矣!宜及朕之康强,其女直人猛安谋克及国家政事之未完,与夫法令之未一者,宜皆修举之。凡所施行,朕不为怠。”
shí bā nián zhēng yuè bǐng shēn shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. rén yín, dìng shā yì jū zhōu qīn nú bì tóng jū bēi yòu, zhé shā nú bì jí qī wú zuì ér zhé ōu shā zhě zuì. gēng xū, xiū qǐ jū zhù yí lá jié shàng shū yán:" měi píng rén yì shì, suī shǐ guān yì bù yù wén, wú yóu jì lù." shàng yǐ wèn píng zhāng zhèng shì shí jū zuǒ chéng táng kuò ān lǐ, duì yuē:" gǔ zhě, tiān zǐ zhì shǐ guān yú zuǒ yòu, yán dòng bì shū, suǒ yǐ jǐng jiè rén jūn, shù jī yǒu suǒ wèi yě." gēng shēn, miǎn zhōng dōu hé běi hé dōng shān dōng hé nán shǎn xī děng lù qián nián bèi zāi zū shuì. rén xū, rú chūn shuǐ.
十八年正月丙申朔,宋、高丽、夏遣使来贺。壬寅,定杀异居周亲奴婢、同居卑幼,辄杀奴婢及妻无罪而辄殴杀者罪。庚戌,修起居注移剌杰上书言:“每屏人议事,虽史官亦不与闻,无由纪录。”上以问平章政事石琚、左丞唐括安礼,对曰:“古者,天子置史官于左右,言动必书,所以儆戒人君,庶几有所畏也。”庚申,免中都、河北、河东、山东、河南、陕西等路前年被灾租税。壬戌,如春水。
èr yuè bǐng yín shuò, cì guǎn zhuāng. bǐng zǐ, cì huá gǎng. jǐ chǒu, hái gōng.
二月丙寅朔,次管庄。丙子,次华港。己丑,还宫。
sān yuè yǐ wèi shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ sì, mìng shù biān nǚ zhí rén yù jì sì hūn jià jié chén xǔ zì zào jiǔ. dīng wèi, shàng wèi zǎi zhí yuē:" xiàn lìng zhī zhí zuì wéi qīn mín, dāng de xián cái yòng zhī. ěr lái fàn fǎ zhě zhòng, shū bù wén yǒu néng zhě. bǐ zài chūn shuǐ, jiàn shí chéng yù tián liǎng xiàn lìng, jiē nián lǎo, gǒu lù ér yǐ. jī diān shàng ěr, yuǎn xiàn kě zhī." píng zhāng zhèng shì shí jū duì yuē:" liáng xiāng lìng jiāo xù qìng dōu lìng lǐ bó dá jiē néng lì, kě rèn." shàng yuē:" shěn rú qīng yán, kě zhuó yòng zhī." jǐ yǒu, jìn mín jiān wú de chuàng xīng sì guàn. xiàn zhōu rén yīn xiǎo èr děng móu fǎn, fú zhū.
三月乙未朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。乙巳,命戍边女直人遇祭祀、婚嫁、节辰许自造酒。丁未,上谓宰执曰:“县令之职最为亲民,当得贤材用之。迩来犯法者众,殊不闻有能者。比在春水,见石城、玉田两县令,皆年老,苟禄而已。畿甸尚尔,远县可知。”平章政事石琚对曰:”良乡令焦旭、庆都令李伯达皆能吏,可任。”上曰:“审如卿言,可擢用之。”己酉,禁民间无得创兴寺观。献州人殷小二等谋反,伏诛。
sì yuè jǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn xún xìng suǒ zhì, bì lìng tǐ fǎng guān lì zāng pǐ. xiàng yù tián zhī zhǔ bù shí mǒ yǎo nǎi néng lì yě, kě shòu běn xiàn lìng." jǐ chǒu, yǐ tài zǐ zuǒ zàn shàn ā bù hǎn dé fǔ wèi héng cì xià guó shǐ.
四月己巳,上谓宰臣曰:“朕巡幸所至,必令体访官吏臧否。向玉田知主簿石抹杳乃能吏也,可授本县令。”己丑,以太子左赞善阿不罕德甫为横赐夏国使。
wǔ yuè bǐng wǔ, shàng rú jīn lián chuān.
五月丙午,上如金莲川。
liù yuè gēng wǔ, shàng shū zuǒ chéng xiàng gē shí liè liáng bì hōng.
六月庚午,尚书左丞相纥石烈良弼薨。
rùn yuè xīn chǒu, mìng zhèn xī nán xī běi liǎng zhāo tǎo sī mín, jí wū gǔ lǐ shí lěi bù zhuǎn hù jī.
闰月辛丑,命赈西南、西北两招讨司民,及乌古里石垒部转户饥。
qī yuè bǐng zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhí guān shǐ fàn zāng zuì, róng yǒu guò wù, zhì yú zài fàn, shì wú gǎi guò zhī xīn. zì jīn zài fàn bù yǐ zāng shù duō guǎ, bìng chú míng."
七月丙子,上谓宰臣曰:“职官始犯赃罪,容有过误,至于再犯,是无改过之心。自今再犯不以赃数多寡,并除名。”
bā yuè yǐ sì, zhì zì jīn lián chuān. bǐng chén, yǐ shàng shū yòu chéng xiàng wán yán shǒu dào wèi zuǒ chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì shí jū wèi yòu chéng xiàng.
八月乙巳,至自金莲川。丙辰,以尚书右丞相完颜守道为左丞相,平章政事石琚为右丞相。
jiǔ yuè xīn wèi, yǐ dà lǐ qīng zhāng jiǔ sī děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, shì yù shǐ wán yán pú lǔ hǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ yǒu, yǐ shàng shū zuǒ chéng táng kuò ān lǐ wèi píng zhāng zhèng shì. yǐ hài, yǐ yòu chéng pú chá tōng wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì yí lá dào wèi yòu chéng, xíng bù shàng shū zhān gē wò tè lá wèi cān zhī zhèng shì.
九月辛未,以大理卿张九思等为贺宋生日使,侍御史完颜蒲鲁虎为夏国生日使。癸酉,以尚书左丞唐括安礼为平章政事。乙亥,以右丞蒲察通为左丞,参知政事移剌道为右丞,刑部尚书粘割斡特剌为参知政事。
shí yuè gēng yín shuò, shǎn zhōu fáng yù shǐ shí mǒ jìn jiā nú yǐ zuì chú míng. jiǎ wǔ, yù shǐ zhōng chéng liú zhòng huì shì yù shǐ lǐ yú zuò shī jiū chá dà cháng gōng zhǔ shì, gè xuē guān yī jiē.
十月庚寅朔,陕州防御使石抹靳家奴以罪除名。甲午,御史中丞刘仲诲、侍御史李瑜坐失纠察大长公主事,各削官一阶。
shí yī yuè gēng shēn shuò, shàng shū shěng zòu, nǐ tóng zhī yǒng níng jūn jié dù shǐ shì ā kě wèi cì shǐ, shàng yuē:" ā kě nián yòu, yú shì wèi liàn, shòu zuǒ èr guān kě yě." píng zhāng zhèng shì táng kuò ān lǐ zòu yuē:" chén děng yǐ ā kě zōng shì, gù nǐ shì zhí." shàng yuē:" jùn shǒu xì qiān lǐ xiū qī, ān kě bù zé rén ér sī qí qīn yé? ruò yǐ qīn qīn zhī ēn, cì yǔ suī hòu, wú hài yú zhèng. shǐ zhī zhì jùn ér fēi qí cái, yī jìng hé lài yān." rén shēn, yǐ jìng nán jūn jié dù shǐ wū yán chá lá děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. bǐng zǐ, shàng shū shěng zòu, chóng xìn xiàn lìng shí ān jié mǎi chē cái yú bù mín, sān rì bù cháng qí zhí, dāng xuē guān yī jiē, jiě zhí. shàng yīn yán:" fán zài guān zhě, dàn dāng qǔ qí tān wū yǔ qīng bái zhī yóu zhě shù rén chù zhì zhī, zé rén zì zhī chéng quàn yǐ. fū cháo tíng zhī zhèng, tài kuān zé rén bù zhī jù, tài měng zé xiǎo diàn yì jiāng bù miǎn yú zuì, wéi dāng yòng zhōng diǎn ěr." wù yín, shàng zé zǎi chén yuē:" jìn wèn zhào chéng yuán hé gù zài rèn, qīng děng yán, cáo wáng cháng qiǎn rén yán qí cái néng gàn mǐn, gù zài rèn zhī. guān jué nǐ zhù, suī yóu qīng bèi, yǔ duó zhī quán, dāng chū yú zhèn. cáo wáng zhī yán shàng cóng zhī, jiǎ huáng tài zǐ yǒu suǒ yù, zé qí cóng kě zhī yǐ. cǐ shì yīn qīng yán shǐ zhī, qí bù zhī zhě zhī fù jǐ hé? qiě qīng děng gōng shòu qǐng shǔ, kě hū?" gài chéng yuán qián wèi cáo wáng fǔ wén xué, yǔ wáng dǐ bì jiān, zhàng bǎi wǔ shí chú míng, ér fù yòng yě. bǐng xū, yǐ lì bù shàng shū wū gǔ lùn yuán zhōng wèi yù shǐ dài fū, yǐ dōng shàng gé mén shǐ zuǒ guāng qìng wèi gāo lí shēng rì shǐ.
十一月庚申朔,尚书省奏,拟同知永宁军节度使事阿可为刺史,上曰:“阿可年幼,于事未练,授佐贰官可也。”平章政事唐括安礼奏曰:“臣等以阿可宗室,故拟是职。”上曰:“郡守系千里休戚,安可不择人而私其亲耶?若以亲亲之恩,赐与虽厚,无害于政。使之治郡而非其才,一境何赖焉。”壬申,以静难军节度使乌延查剌等为贺宋正旦使。丙子,尚书省奏,崇信县令石安节买车材于部民,三日不偿其直,当削官一阶,解职。上因言:“凡在官者,但当取其贪污与清白之尤者数人黜陟之,则人自知惩劝矣。夫朝廷之政,太宽则人不知惧,太猛则小玷亦将不免于罪,惟当用中典耳。”戊寅,上责宰臣曰:“近问赵承元何故再任,卿等言,曹王尝遣人言其才能干敏,故再任之。官爵拟注,虽由卿辈,予夺之权,当出于朕。曹王之言尚从之,假皇太子有所谕,则其从可知矣。此事因卿言始知,其不知者知复几何?且卿等公受请属,可乎?”盖承元前为曹王府文学,与王邸婢奸,杖百五十除名,而复用也。丙戌,以吏部尚书乌古论元忠为御史大夫,以东上阁门使左光庆为高丽生日使。
shí èr yuè gēng xū, fēng sūn wú dōu bǔ wēn guó gōng, má dá gé jīn yuán jùn wáng, chéng qìng dào guó gōng. rén zǐ, qún chén fèng shàng" dà jīn shòu mìng wàn shì zhī bǎo."
十二月庚戌,封孙吾都补温国公,麻达葛金源郡王,承庆道国公。壬子,群臣奉上“大金受命万世之宝。”
shí jiǔ nián zhēng yuè gēng shēn shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng mǎo, rú chūn shuǐ.
十九年正月庚申朔,宋、高丽、夏遣使来贺。丁卯,如春水。
èr yuè jǐ yǒu, hái gōng. yǐ mǎo, miǎn qù nián bèi shuǐ hàn mín tián zū shuì.
二月己酉,还宫。乙卯,免去年被水旱民田租税。
sān yuè yǐ wèi shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, shàng shū shěng zòu, kuī kè yuàn wù guān yán kuí děng liù shí bā rén, gè hé xuē guān yī jiē. shàng yuē:" yǐ chéng fèi rén zhǔ què gū, cǐ liáo fǎ yě. fǎ bì zé dāng gēng zhāng, táng sòng fǎ yǒu kě xíng zhě zé xíng zhī." jǐ sì, shàng yǔ zǎi chén lùn shǐ shì, qiě yuē:" zhèn guān qián shǐ duō yì měi. dà dǐ shǐ shū zài shì guì shí, bù bì fú cí chǎn yú yě." xīn wèi, shàng wèi zǎi chén yuē:" jiān xié zhī chén, yù yǒu guī qiú, wǎng wǎng sī qí dǎng yǔ, bù kěn míng yán, tuō yǐ tā shì, yáng bù yǔ ér yīn wèi zhī lì. zhèn guān gǔ zhī jiān rén, dāng guó jiā jiàn chǔ zhī shí, kǒng qí cōng míng bù lì yú jǐ, wǎng wǎng fēng yǐ yīn shì, pò huài qí yì, wéi zé hūn nuò zhě lì zhī, jì tā rì kě nòng quán wèi gōng lì yě. rú jìn wǔ yù lì qí dì, ér jiān chén jǔ zhī, jìng lì huì dì, yǐ zhì sāng luàn, cǐ míng yàn yě." dīng chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn guān qián dài rén chén jiāng jiàn yú cháo, yǔ fù mǔ qī zǐ jué, shì yǐ bì sǐ. tóng liè mù dǔ qí sǐ, yì bù gù shēn, yòu wèi zhī jiàn. cǐ jìn zhōng yú guó zhě, rén suǒ nán néng yě." jǐ mǎo, zhì jiū dàn zhī guān zhī yǒu fàn fǎ ér bù jǔ zhě, jiǎn fàn rén zuì yī děng kē zhī, guān qīn zhě xǔ huí bì. shàng wèi zǎi chén yuē:" rén duō fèng shì lǎo, yì yù jiǎo fú. zhèn zǎo nián yì pō huò zhī, xuán wù qí fēi. qiě shàng tiān lì jūn, shǐ zhī zhì mín, ruò pán lè dài hū, yù yǐ jiǎo xìng qí fú, nán yǐ! guǒ néng ài yǎng xià mín, shàng dàng tiān xīn, fú bì bào zhī." sì yuè jǐ chǒu shuò, zhào zhèn xī nán lù zhāo tǎo sī suǒ bù mín. jǐ yǒu, yǐ shēng fù mǐn zōng, zhào zhōng wài. dīng sì, suì xīng zhòu jiàn. wǔ yuè wù yín, xìng tài níng gōng. liù yuè wù zǐ shuò, zhào gēng dìng zhì tiáo. qī yuè xīn wèi, yǒu sī zòu nǐ zhào wáng zǐ shí gǔ nǎi rén cóng, shàng bù cóng, wèi zǎi xiàng yuē:" ér zuì shàng yòu, ruò fèng chéng tài guò, shǐ chǐ xīn zī dà, zú nán jié yì, cǐ bù kě zhǎng. zhū ér měi rù shì, dāng qí yǔ xiào yú lè zhī jì, zhèn bì yuān mò, lì zhī yǐ yán, shù qí zhī zhèn jiào jiè zhī yì, shǐ cháng wèi shèn ér guǎ guò yě." guǐ yǒu, mì zhōu mín xǔ tōng děng móu fǎn, fú zhū. bǐng zǐ, tài bái zhòu jiàn. gēng chén, zhì zì tài níng gōng.
三月乙未朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。乙丑,尚书省奏,亏课院务官颜葵等六十八人,各合削官一阶。上曰:“以承废人主榷沽,此辽法也。法弊则当更张,唐、宋法有可行者则行之。”己巳,上与宰臣论史事,且曰:“朕观前史多溢美。大抵史书载事贵实,不必浮辞谄谀也。”辛未,上谓宰臣曰:“奸邪之臣,欲有规求,往往私其党与,不肯明言,托以他事,阳不与而阴为之力。朕观古之奸人,当国家建储之时,恐其聪明不利于己,往往风以阴事,破坏其议,惟择昏懦者立之,冀他日可弄权为功利也。如晋武欲立其弟,而奸臣沮之,竟立惠帝,以致丧乱,此明验也。”丁丑,上谓宰臣曰:“朕观前代人臣将谏于朝,与父母妻子决,示以必死。同列目睹其死,亦不顾身,又为之谏。此尽忠于国者,人所难能也。”己卯,制纠弹之官知有犯法而不举者,减犯人罪一等科之,关亲者许回避。上谓宰臣曰:“人多奉释老,意欲徼福。朕蚤年亦颇惑之,旋悟其非。且上天立君,使之治民,若盘乐怠忽,欲以侥幸祈福,难矣!果能爱养下民,上当天心,福必报之。”四月己丑朔,诏赈西南路招讨司所部民。己酉,以升祔闵宗,诏中外。丁巳,岁星昼见。五月戊寅,幸太宁宫。六月戊子朔,诏更定制条。七月辛未,有司奏拟赵王子石古乃人从,上不从,谓宰相曰:“儿罪尚幼,若奉承太过,使侈心滋大,卒难节抑,此不可长。诸儿每入侍,当其语笑娱乐之际,朕必渊默,莅之以严,庶其知朕教戒之意,使常畏慎而寡过也。”癸酉,密州民许通等谋反,伏诛。丙子,太白昼见。庚辰,至自太宁宫。
bā yuè rén chén, shàng shū yòu chéng xiàng shí jū zhì shì. wù xū, yǐ sòng dà guān qián dāng wǔ yòng. bǐng wǔ, jǐ nán mín liú xī zhōng móu fǎn, fú zhū.
八月壬辰,尚书右丞相石琚致仕。戊戌,以宋大观钱当五用。丙午,济南民刘溪忠谋反,伏诛。
jiǔ yuè wù wǔ, yǐ zuǒ xuān huī shǐ pú chá dǐng shòu děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, tài zǐ zuǒ wèi lǜ fǔ lǜ péi mǎn hú lá wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ hài, qiū liè. guǐ wèi, hái dōu.
九月戊午,以左宣徽使蒲察鼎寿等为贺宋生日使,太子左卫率府率裴满胡剌为夏国生日使。癸亥,秋猎。癸未,还都。
shí yuè xīn mǎo, xī nán lù zhāo tǎo shǐ zhé diǎn yǐ zāng zuì, fú zhū. xīn hài, zhì zhī qíng fú nèi chéng qīn zhě, suī zì shǒu réng yī lǜ zuò zhī.
十月辛卯,西南路招讨使哲典以赃罪,伏诛。辛亥,制知情服内成亲者,虽自首仍依律坐之。
shí yī yuè rén xū, gǎi zàng zhāo dé huáng hòu, dà shè. yǐ yù shǐ zhōng chéng yí lá tīng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù chén, yǐ xī shàng gé mén shǐ lú gǒng wèi gāo lí shēng rì shǐ. rén shēn, shàng rú hé jiān dōng liè. guǐ wèi, zhì zì hé jiān.
十一月壬戌,改葬昭德皇后,大赦。以御史中丞移剌綎等为贺宋正旦使。戊辰,以西上阁门使卢拱为高丽生日使。壬申,上如河间冬猎。癸未,至自河间。
èr shí nián zhēng yuè jiǎ yín shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù wǔ, dìng shì lìng shǐ gé. rén xū, mìng suì yǐ qián wǔ qiān guàn zào suí cháo bǎi guān jié jiǔ jí bīng zhú yào tàn, shì pǐn zhì gěi zhī. jǐ sì, rú chūn shuǐ. bǐng zǐ, xìng shí chéng xiàn xíng gōng. dīng chǒu, yǐ yù tián xiàn xíng gōng zhī dì piān lín wèi yù lín, dà diàn luò wèi cháng chūn diàn.
二十年正月甲寅朔,宋、高丽、夏遣使来贺。戊午,定试令史格。壬戌,命岁以钱五千贯造随朝百官节酒及冰、烛、药、炭,视品秩给之。己巳,如春水。丙子,幸石城县行宫。丁丑,以玉田县行宫之地偏林为御林,大淀泺为长春淀。
èr yuè dīng wèi, hái dōu.
二月丁未,还都。
sān yuè guǐ chǒu shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ wèi, zhào fán fàn zuì bèi wèn zhī guān, suī yù shè, bù dé fù zhí. yǐ chǒu, yǐ xīn dìng měng ān móu kè, zhào miǎn zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī lù qù nián zū shuì. xīn sì, yǐ píng zhāng zhèng shì tú dān kè níng wèi shàng shū yòu chéng xiàng, yù shǐ dài fū wū gǔ lùn yuán zhōng wèi píng zhāng zhèng shì.
三月癸丑朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。己未,诏凡犯罪被问之官,虽遇赦,不得复职。乙丑,以新定猛安谋克,诏免中都、西京、河北、山东、河东、陕西路去年租税。辛巳,以平章政事徒单克宁为尚书右丞相,御史大夫乌古论元忠为平章政事。
sì yuè dīng hài, dìng mào yīn zuì shǎng. jǐ hài, zhì zōng shì jí wài bìng yī pǐn mìng fù, yī fú tīng yòng míng jīn. yǐ xī shàng gé mén shǐ guō xǐ guó wèi héng cì gāo lí shǐ. tài níng gōng huǒ. yǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" nǚ zhí guān duō wèi zhèn shí yòng tài jiǎn, zhèn wèi bù rán. fū yī shí duō fèi, qǐ wèi měi shì. kuàng zhèn nián gāo, bù yù tú zǎi wù mìng. guì wèi tiān zǐ, néng zì jié yuē, yì bù è yě. zhèn fú yù huò jiù, cháng shǐ huàn zhuó, zhì yú pò suì, fāng shǐ gēng yì. xiàng shí zhàng mù cháng yòng tú jīn wèi shì, jīn zé bù ěr, dàn lìng zú yòng, hé bì shì fēn huá yě." gēng xū, rú jīn lián chuān.
四月丁亥,定冒荫罪赏。己亥,制宗室及外并一品命妇,衣服听用明金。以西上阁门使郭喜国为横赐高丽使。太宁宫火。乙巳,上谓宰臣曰:“女直官多谓朕食用太俭,朕谓不然。夫一食多费,岂为美事。况朕年高,不欲屠宰物命。贵为天子,能自节约,亦不恶也。朕服御或旧,常使浣濯,至于破碎,方始更易。向时帐幕常用涂金为饰,今则不尔,但令足用,何必事纷华也。”庚戌,如金莲川。
wǔ yuè bǐng yín, jīng shī dì zhèn, shēng hēi bái máo.
五月丙寅,京师地震,生黑白毛。
qī yuè, hàn.
七月,旱。
bā yuè rén wǔ, qiū liè.
八月壬午,秋猎。
jiǔ yuè rén xū, zhì zì jīn lián chuān. yǐ tài fǔ jiān lǐ yì děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, shào fǔ shǎo jiān sài bǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. bǐng zǐ, pú sù wǎn qún mù lǎo hū móu pàn, fú zhū.
九月壬戌,至自金莲川。以太府监李佾等为贺宋生日使,少府少监赛补为夏国生日使。丙子,蒲速宛群牧老忽谋叛,伏诛。
shí yuè gēng chén shuò, gēng dìng quán zhù xiàn lìng chéng bù gé. zhào xī běi lù zhāo tǎo sī měi jìn mǎ tuó yīng gǔ děng, zhé lǜ liǎn bù nèi, zì jīn bìng bà zhī. rén wǔ, shàng wèi zǎi chén yuē:" chá wèn xì wēi, fēi rén jūn zhī tǐ, zhèn yì zhī zhī. rán yǐ qīng děng shū bù yòng xīn, gù shí huò chá wèn. rú shān hòu zhī dì, jiē wèi qīn wáng gōng zhǔ quán shì zhī jiā suǒ zhàn, zhuǎn hé yú mín, jiē yóu qīng děng zhī bù chá. qīng děng dāng jìn xīn qín shì, wú lìng zhèn zhī fán láo yě." zhào xǐ yáo luò hé yí mǎ hé liǎng měng ān yú dà míng dōng píng děng lù ān zhì. wù xū, shàng wèi zǎi chén yuē:" fán rén zài xià wèi, yù jì shēng jìn, miǎn wèi gōng lián xián xiào hé yǐ zhī zhī. jí qí tōng xiǎn, guān qí shī wéi, fāng jiàn běn xīn. rú zhāo tǎo zhé diǎn, chū rèn dìng zhōu tóng zhī, jì wèi dū sī, wèi cháng shǎo yǒu sī xùn, suǒ zhì jiē yǒu qīng míng, jí wèi zhāo tǎo, bù gù shǒu. rén xīn xiǎn yú shān chuān, chéng nán zhī yě." rén yín, shàng wèi zǎi chén yuē:" jìn lǎn zī zhì tōng jiàn, biān cì lěi dài fèi xìng, shén yǒu jiàn jiè, sī mǎ guāng yòng xīn rú cǐ, gǔ zhī liáng shǐ wú yǐ jiā yě. jiào shū láng máo huī, zhèn lǚ wèn yǐ shì, shàn yú yìng duì, zhēn gāi bó lǎo rú, kě chú tài cháng zhí shì, yǐ bèi tǎo lùn." jiǎ chén, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāng wèi yù shǐ dài fū.
十月庚辰朔,更定铨注县令丞簿格。诏西北路招讨司每进马驼鹰鹘等,辄率敛部内,自今并罢之。壬午,上谓宰臣曰:“察问细微,非人君之体,朕亦知之。然以卿等殊不用心,故时或察问。如山后之地,皆为亲王、公主、权势之家所占,转和于民,皆由卿等之不察。卿等当尽心勤事,毋令朕之烦劳也。”诏徙遥落河、移马河两猛安于大名、东平等路安置。戊戌,上谓宰臣曰:“凡人在下位,欲冀升进,勉为公廉贤肖何以知之。及其通显,观其施为,方见本心。如招讨哲典,初任定州同知,继为都司,未尝少有私徇,所至皆有清名,及为招讨,不固守。人心险于山川,诚难知也。”壬寅,上谓宰臣曰:“近览《资治通鉴》,编次累代废兴,甚有鉴戒,司马光用心如此,古之良史无以加也。校书郎毛麾,朕屡问以事,善于应对,真该博老儒,可除太常职事,以备讨论。”甲辰,以殿前都点检襄为御史大夫。
shí yī yuè dīng sì, shàng shū yòu chéng yí lá dào bà. yǐ chǒu, yǐ zhēn dìng yǐn dān shǒu sù děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ yǒu, yǐ yù shǐ dài fū xiāng wèi shàng shū yòu chéng. yǐ hài, shàng yù zǎi chén yuē:" jùn shǒu xuǎn rén, zī kǎo suī wèi jí, lián néng zhě zé shēng yòng zhī, yǐ lì qí yú." yǐ tài cháng shǎo qīng rèn tì wèi gāo lí shēng rì shǐ.
十一月丁巳,尚书右丞移剌道罢。乙丑,以真定尹单守素等为贺宋正旦使。癸酉,以御史大夫襄为尚书右丞。乙亥,上谕宰臣曰:“郡守选人,资考虽未及,廉能者则升用之,以励其余。”以太常少卿任倜为高丽生日使。
shí èr yuè xīn sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" qí guó yòng rén, dàn yī yán hé yì biàn shēng yòng zhī, yī yán zhī shī biàn zé fá zhī. fán rén yán cí, yī de yī shī, xián zhě bù miǎn. zì gǔ yòng rén xián shì yǐ shì, ruò zhǐ yǐ zòu duì zhī jiān, ān néng zhī rén xián fǒu? zhèn zhī qǔ rén, zhòng suǒ yǔ zhě yòng zhī, bù yǐ dú jiàn wéi shì yě." jǐ hài, hé jué wèi zhōu. xīn chǒu, liè yú jìn jiāo. guǐ mǎo, tè shòu xí fēng yǎn shèng gōng kǒng zǒng yǎn zhōu qū fù lìng, fēng jué rú gù.
十二月辛巳,上谓宰臣曰:“岐国用人,但一言合意便升用之,一言之失便责罚之。凡人言辞,一得一失,贤者不免。自古用人咸试以事,若止以奏对之间,安能知人贤否?朕之取人,众所与者用之,不以独见为是也。”己亥,河决卫州。辛丑,猎于近郊。癸卯,特授袭封衍圣公孔总兖州曲阜令,封爵如故。