wài guó xià
◎外國下
gāo lì
○高麗
gāo lì guó wáng, wáng kǎi. qí dì yā lǜ jiāng yǐ dōng, hé lǎn lù yǐ nán, dōng nán jiē zhì yú hǎi. zì liáo shí, suì shí qiǎn shǐ xiū gòng, shì jù liáo shǐ.
高麗國王,王楷。其地鴨綠江以東,曷懶路以南,東南皆至於海。自遼時,歲時遣使修貢,事具《遼史》。
táng chū, mò hé yǒu sù mò hēi shuǐ liǎng bù, jiē chén shǔ yú gāo lì. táng miè gāo lì, sù mò bǎo dōng móu shān jiàn qiáng dà, hào bó hǎi, xìng dà shì, yǒu wén wù lǐ lè. zhì táng mò shāo shuāi, zì hòu bù fù yǒu wén. jīn fá liáo, bó hǎi lái guī, gài qí yí yì yě. hēi shuǐ mò hé jū gǔ sù shèn dì, yǒu shān yuē bái shān, gài zhǎng bái shān, jīn guó zhī suǒ qǐ yān. nǚ zhí suī jiù shǔ gāo lì, bù fù xiāng tōng zhě jiǔ yǐ. jí jīn miè liáo, gāo lì yǐ shì liáo jiù lǐ chēng chén yú jīn.
唐初,靺鞨有粟末、黑水兩部,皆臣屬於高麗。唐滅高麗,粟末保東牟山漸強大,號渤海,姓大氏,有文物禮樂。至唐末稍衰,自後不復有聞。金伐遼,渤海來歸,蓋其遺裔也。黑水靺鞨居古肅慎地,有山曰白山,蓋長白山,金國之所起焉。女直雖舊屬高麗,不復相通者久矣。及金滅遼,高麗以事遼舊禮稱臣於金。
chū, yǒu yī zhě shàn zhì jí, běn gāo lì rén, bù zhī qí shǐ zì hé ér lái, yì bù zhe qí xìng míng, jū nǚ zhí zhī wán yán bù. mù zōng shí qī shǔ yǒu jí, cǐ yī zhě zhěn shì zhī, mù zōng wèi yī zhě yuē: rǔ néng shǐ cǐ rén bìng yù, zé wú qiǎn rén sòng rǔ guī rǔ xiāng guó. yī zhě yuē: nuò. qí rén jí guǒ yù, mù zōng nǎi yǐ chū yuē guī zhī. yǐ lí gǔ lǐng pū sàn bù hú shí lái bó jǐn jū gāo lì nǚ zhí zhī liǎng jiān, mù zōng shǐ zú rén sǒu ā zhāo zhī, yīn shǐ sǒu ā sòng yī zhě, guī zhī gāo lì jìng shàng. yī zhě guī zhì gāo lì, yīn wèi gāo lì rén, nǚ zhí jū hēi shuǐ bù zhě bù zú rì qiáng, bīng yì jīng hàn, nián gǔ lǚ rěn. gāo lì wáng wén zhī. nǎi tōng shǐ yú nǚ zhí. jì ér, hú shí lái lái guī, suì lǜ yǐ lí gǔ lǐng dōng zhū bù jiē nèi fù.
初,有醫者善治疾,本高麗人,不知其始自何而來,亦不著其姓名,居女直之完顏部。穆宗時戚屬有疾,此醫者診視之,穆宗謂醫者曰:「汝能使此人病癒,則吾遣人送汝歸汝鄉國。」醫者曰:「諾。」其人疾果愈,穆宗乃以初約歸之。乙離骨嶺仆散部胡石來勃堇居高麗、女直之兩間,穆宗使族人叟阿招之,因使叟阿送醫者,歸之高麗境上。醫者歸至高麗,因謂高麗人,女直居黑水部者部族日強,兵益精悍,年穀屢稔。高麗王聞之。乃通使於女直。既而,胡石來來歸,遂率乙離骨嶺東諸部皆內附。
mù zōng shí nián guǐ wèi, ā shū zì liáo shǐ qí tú dá jì lái shuō hé lǎn diān rén, hé lǎn diān rén zhí zhī. mù zōng yǐ dá jì sòng gāo lì, wèi gāo lì wáng yuē: qián cǐ wèi luàn yú rǔ bǐ zhě, jiē cǐ bèi yě. jí pò xiāo hǎi lǐ, shǐ wò lǔ hǎn wǎng gāo lì bào jié, gāo lì yì shǐ shǐ lái hè. wèi jǐ, fù shǐ xié gé yǔ wò lǔ hǎn wǎng pìn, gāo lì wáng yuē: xié gé, nǚ zhí zhī zú dì yě, qí lǐ yǒu jiā yǐ. nǎi yǐ yī dà yín pán wèi xiè.
穆宗十年癸未,阿疏自遼使其徒達紀來說曷懶甸人,曷懶甸人執之。穆宗以達紀送高麗,謂高麗王曰:「前此為亂於汝鄙者,皆此輩也。」及破蕭海里,使斡魯罕往高麗報捷,高麗亦使使來賀。未幾,復使斜葛與斡魯罕往聘,高麗王曰:「斜葛,女直之族弟也,其禮有加矣。」乃以一大銀盤為謝。
jué hòu, hé lǎn diān zhū bù jǐn yù lái fù, gāo lì wén zhī bù yù shǐ lái fù, kǒng jìn yú jǐ ér bù lì yě, shǐ rén yāo zhǐ zhī. xié gé zài gāo lì jí wǎng lái hé lǎn dào zhōng, jù zhī qí shì, suì shǐ shí shì huān wǎng nà hé lǎn diān rén. wèi xíng ér mù zōng méi, kāng zōng sì, qiǎn shí shì huān yǐ xīng xiǎn tǒng mén zhī bīng wǎng zhì yǐ lí gǔ lǐng, yì mù bīng qū huó niè shuǐ, xùn dì hé lǎn diān, shōu pàn wáng qī chéng. gāo lì shǐ rén lái gào yuē: shì yǒu dāng yì zhě. hé lǎn diān guān shǔ shǐ xié lēi xiáng wěn yě lá bǎo xiáng wěn wǎng, shí shì huān yì shǐ bēi lǔ wǎng, gāo lì zhí yě lá bǎo děng, ér qiǎn bēi lǔ yuē: wú yǔ ěr shì. yú shì, wǔ shuǐ zhī mín jiē fù yú gāo lì, tuán liàn shǐ xiàn zhě shí sì rén.
厥後,曷懶甸諸部盡欲來附,高麗聞之不欲使來附,恐近於己而不利也,使人邀止之。斜葛在高麗及往來曷懶道中,具知其事,遂使石適歡往納曷懶甸人。未行而穆宗沒,康宗嗣,遣石適歡以星顯統門之兵往至乙離骨嶺,益募兵趨活涅水,徇地曷懶甸,收叛亡七城。高麗使人來告曰:「事有當議者。」曷懶甸官屬使斜勒詳穩、冶剌保詳穩往,石適歡亦使杯魯往,高麗執冶剌保等,而遣杯魯曰:「無與爾事。」於是,五水之民皆附於高麗,團練使陷者十四人。
èr nián jiǎ shēn, gāo lì lái gōng, shí shì huān dà pò zhī, shā huò shén zhòng, zhuī rù qí jìng, fén lüè qí shù shǒu ér hái. sì yuè, gāo lì fù lái gōng, shí shì huān yǐ wǔ bǎi rén yù yú pì dēng shuǐ, fù dà pò zhī, zhuī rù pì dēng shuǐ, zhú qí cán zhòng yú jìng. yú shì, gāo lì wáng yuē: gào biān xìn zhě jiē guān shǔ xiáng dān bàng dōu lǐ xī bì hǎn bèi yě. shí sì tuán liàn liù lù shǐ rén zài gāo lì zhě, jiē guī zhī, qiǎn shǐ lái qǐng hé. suì shǐ xié gé jīng zhèng jiāng jiè, zhì yǐ lí gǔ shuǐ hé lǎn diān huó mí shuǐ, liú zhī liǎng yuè. xié gé bù néng tīng sòng, měi yī shì zhé zhì zhī wàn, mín pō kǔ zhī. kāng zōng zhào xié gé hái, ér qiǎn shí shì huān wǎng. shí shì huān lì mù fǔ yú sān chán shuǐ, qí cháng yīn yǔ gāo lì wǎng lái wèi luàn jiē zhě, jí zhèng qí zuì, yú wú suǒ wèn. kāng zōng yǐ wèi néng.
二年甲申,高麗來攻,石適歡大破之,殺獲甚眾,追入其境,焚略其戍守而還。四月,高麗復來攻,石適歡以五百人御於辟登水,復大破之,追入辟登水,逐其殘眾逾境。於是,高麗王曰:「告邊釁者皆官屬祥丹、傍都里、昔畢罕輩也。」十四團練、六路使人在高麗者,皆歸之,遣使來請和。遂使斜葛經正疆界,至乙離骨水、曷懶甸活禰水,留之兩月。斜葛不能聽訟,每一事輒至枝蔓,民頗苦之。康宗召斜葛還,而遣石適歡往。石適歡立幕府於三潺水,其嘗陰與高麗往來為亂階者,即正其罪,余無所問。康宗以為能。
sì nián bǐng xū, gāo lì shǐ shǐ hēi huān fāng shí lái hè sì wèi, kāng zōng shǐ bēi lǔ bào pìn, qiě xún qián yuē, qǔ wáng mìng zhī mín, gāo lì xǔ zhī. yuē: shǐ shǐ zhì jìng shàng shòu zhī. kāng zōng yǐ wèi xìn rán, shǐ wán yán bù ā guā wū lín dá bù shèng kūn wǎng jìng shàng shòu zhī. kāng zōng tián yú mǎ jì lǐng yǐ zhǐ cūn yǐ dài zhī. ā guā shèng kūn zhì jìng shàng, gāo lì qiǎn rén shā zhī, ér chū bīng hé lǎn diān, zhú jiǔ chéng.
四年丙戌,高麗使使黑歡方石來賀嗣位,康宗使杯魯報聘,且尋前約,取亡命之民,高麗許之。曰:「使使至境上受之。」康宗以為信然,使完顏部阿聒、烏林答部勝昆往境上受之。康宗畋於馬紀嶺乙只村以待之。阿聒、勝昆至境上,高麗遣人殺之,而出兵曷懶甸,築九城。
kāng zōng guī, zhòng xián yuē: bù kě jǔ bīng yě, kǒng liáo rén jiāng yǐ zuì wǒ. tài zǔ dú yuē: ruò bù jǔ bīng, qǐ zhǐ shī hé lǎn diān, zhū bù jiē fēi wú yǒu yě. kāng zōng yǐ wèi rán, nǎi shǐ wò sāi jiāng bīng fá zhī, dà pò gāo lì bīng. liù yuè, gāo lì lǜ zhòng lái zhàn, wò sāi bài zhī, jìn wéi qí chéng. qī yuè, gāo lì fù qǐng hé, kāng zōng yuē: shì ruò zhuó zhōng, zé yǔ zhī hé. gāo lì xǔ guī wáng rù zhī mín, bà jiǔ chéng zhī shù, fù suǒ qīn gù dì, suì yǔ zhī hé.
康宗歸,眾咸曰:「不可舉兵也,恐遼人將以罪我。」太祖獨曰:「若不舉兵,豈止失曷懶甸,諸部皆非吾有也。」康宗以為然,乃使斡塞將兵伐之,大破高麗兵。六月,高麗率眾來戰,斡塞敗之,進圍其城。七月,高麗復請和,康宗曰:「事若酌中,則與之和。」高麗許歸亡入之民,罷九城之戍,復所侵故地,遂與之和。
shōu guó yuán nián jiǔ yuè, tài zǔ yǐ kè huáng lóng fǔ, mìng jiā gǔ sā hē gōng bǎo zhōu. bǎo zhōu jìn gāo lì, liáo qīn gāo lì zhì bǎo zhōu. zhì shì, mìng sā hē qǔ zhī, jiǔ bù xià, sā hē qǐng jì shī, qiě yán gāo lì wáng jiāng qiǎn shǐ lái. tài zǔ shǐ nà hé wū chǔn yǐ bǎi qí yì zhī, zhào sā hē yuē: rǔ lǐng piān shī, lǚ pò zhòng dí, duō suǒ fú huò, jí wén hú shā shù zhàn yǒu gōng, zhèn shén jiā zhī. ruò bǎo zhōu wèi xià, dàn shǒu biān shù, wú yǐ kè huáng lóng fǔ, wén liáo zhǔ qiě zhì, qí pò dà dí fù yì rǔ bīng. suǒ yán gāo lì qiǎn shǐ shì, wèi zhī guǒ fǒu, zhì zé hù sòng yǐ lái. biān jìng zhī shì, shèn zhī wú hū. shí yī yuè, xì liáo nǚ zhí má mèn tài wān děng shí wǔ rén jiē jiàng, gōng kāi zhōu qǔ zhī, jǐn jiàng bǎo zhōu zhū bù nǚ zhí. tài zǔ yǐ sǎ hē wèi bǎo zhōu lù dōu tǒng.
收國元年九月,太祖已克黃龍府,命加古撒喝攻保州。保州近高麗,遼侵高麗置保州。至是,命撒喝取之,久不下,撒喝請濟師,且言高麗王將遣使來。太祖使納合烏蠢以百騎益之,詔撒喝曰:「汝領偏師,屢破重敵,多所俘獲,及聞胡沙數戰有功,朕甚嘉之。若保州未下,但守邊戍,吾已克黃龍府,聞遼主且至,俟破大敵復益汝兵。所言高麗遣使事,未知果否,至則護送以來。邊境之事,慎之毋忽。」十一月,系遼女直麻懣太彎等十五人皆降,攻開州取之,盡降保州諸部女直。太祖以撒喝為保州路都統。
tài zǔ yǐ pò zǒu liáo zhǔ jūn, sā hē pò hé zhǔ shùn huà èr chéng, fù qǐng jì shī gōng bǎo zhōu, shǐ wò lǔ yǐ jiǎ shì qiān rén wǎng. èr nián rùn yuè, gāo lì qiǎn shǐ lái hè jié, qiě yuē: bǎo zhōu běn wú jiù dì, yuàn yǐ jiàn hái. tài zǔ wèi shǐ zhě yuē: ěr qí zì qǔ zhī. zhào sā hē wū chǔn děng yuē: ruò gāo lì lái qǔ bǎo zhōu, yì yǐ hú lá gǔ xí xiǎn děng jūn bèi zhī, huò yù hé bīng, wú dé zhé wǎng, dàn jǐn shǒu biān shù. jí sā hē ā shí lài děng gōng bǎo zhōu, liáo shǒu jiāng dùn qù, ér gāo lì bīng yǐ zài chéng zhōng. jì ér, gāo lì guó wáng shǐ pú mǎ qǐng bǎo zhōu, zhào yù gāo lì wáng yuē: bǎo zhōu jìn ěr biān jìng, tīng ěr zì qǔ, jīn nǎi qín wǒ shī tú, pò dí chéng xià. qiě pú mǎ zhǐ shì kǒu chén, qí yǒu biǎo qǐng, jí dāng bié yì.
太祖已破走遼主軍,撒喝破合主、順化二城,復請濟師攻保州,使斡魯以甲士千人往。二年閏月,高麗遣使來賀捷,且曰:「保州本吾舊地,願以見還。」太祖謂使者曰:「爾其自取之。」詔撒喝、烏蠢等曰:「若高麗來取保州,益以胡剌古、習顯等軍備之,或欲合兵,無得輒往,但謹守邊戍。」及撒喝、阿實賚等攻保州,遼守將遁去,而高麗兵已在城中。既而,高麗國王使蒲馬請保州,詔諭高麗王曰:「保州近爾邊境,聽爾自取,今乃勤我師徒,破敵城下。且蒲馬止是口陳,俟有表請,即當別議。」
tiān fǔ èr nián shí èr yuè, zhào yù gāo lì guó wáng yuē: zhèn shǐ xìng shī fá liáo, yǐ cháng bù gào, lài huáng tiān zhù shùn, lǚ bài dí bīng, běi zì shàng jīng, nán zhì yú hǎi, qí jiān jīng fǔ zhōu xiàn bù zú rén mín xī jiē fǔ dìng. jīn qiǎn bèi jǐn shù bèi bào yù, réng cì mǎ yī pǐ, zhì kě lǐng yě.
天輔二年十二月,詔諭高麗國王曰:「朕始興師伐遼,已嘗布告,賴皇天助順,屢敗敵兵,北自上京,南至於海,其間京府州縣部族人民悉皆撫定。今遣孛堇術孛報諭,仍賜馬一匹,至可領也。」
sān nián, gāo lì zēng zhú zhǎng chéng sān chǐ, biān lì fā bīng zhǐ zhī, fú cóng, bào yuē: xiū bǔ jiù chéng. hé lǎn diān bèi jǐn hú lá gǔ xí xiǎn yǐ wén, zhào yuē: wú dé qīn yì shēng shì, dàn shèn gù yíng lěi, guǎng bù ěr mù ér yǐ.
三年,高麗增築長城三尺,邊吏發兵止之,弗從,報曰:「修補舊城。」曷懶甸孛堇胡剌古、習顯以聞,詔曰:「毋得侵軼生事,但慎固營壘,廣布耳目而已。」
sì nián, xián zhōu lù dōu tǒng sī yǐ bīng fēn tún yú bǎo zhōu bì lǐ wéi èr chéng, qǐng yì bīng, zhào yuē: rǔ děng fēn liè tún shù, yǐ gù fēng shǒu, shén shàn. gāo lì lěi shì chén shì yú liáo, huò yǒu jiāo tōng, kě cháng qiǎn rén zhēn cì.
四年,咸州路都統司以兵分屯於保州、畢里圍二城,請益兵,詔曰:「汝等分列屯戍,以固封守,甚善。高麗累世臣事於遼,或有交通,可常遣人偵伺。」
shǐ xí xiǎn yǐ huò liáo guó zhōu jùn yù gāo lì, qí guó fāng zhū luàn zhě, shǐ wèi xí xiǎn yuē: cǐ yǔ xiān fù guó wáng zhī shū. xí xiǎn jiù guǎn. fán zhū lù guān liáo qī shí yú rén, jí yī jiù lǐ jiē jiàn, ér yǐ biǎo lái hè, bìng gòng fāng wù. fù yǐ liáo dì wáng rù xià guó bào zhī.
使習顯以獲遼國州郡諭高麗,其國方誅亂者,使謂習顯曰:「此與先父國王之書。」習顯就館。凡誅戮官僚七十餘人,即依舊禮接見,而以表來賀,並貢方物。復以遼帝亡入夏國報之。
gāo suí xié yě fèng shǐ gāo lì, zhì jìng shàng, jiē dài zhī lǐ bù xùn, suí děng bù gǎn wǎng, tài zōng yuē: gāo lì shì chén yú liáo, dāng yǐ shì liáo zhī lǐ shì wǒ, ér wǒ guó yǒu xīn sàng, liáo zhǔ wèi huò, wù jù qiáng zhī. mìng gāo suí děng hái. tiān huì èr nián, tóng zhī nán lù dōu tǒng gú shí dá zòu, gāo lì nà pàn wáng zēng biān bèi, bì yǒu yì tú. zhào yuē: fán yǒu tōng wèn, wú wéi cháng shì. huò lái qīn lüè, zé zhěng ěr háng liè yǔ zhī cóng shì. gǎn xiān fàn bǐ zhě, suī jié bì fá. zhào dū mǔ yǐ jiǎ shì qiān rén shù hǎi dǎo, yǐ bèi zhī.
高隨、斜野奉使高麗,至境上,接待之禮不遜,隨等不敢往,太宗曰:「高麗世臣於遼,當以事遼之禮事我,而我國有新喪,遼主未獲,勿遽強之。」命高隨等還。天會二年,同知南路都統鶻實答奏,高麗納叛亡、增邊備,必有異圖。詔曰:「凡有通問,毋違常式。或來侵略,則整爾行列與之從事。敢先犯彼者,雖捷必罰。」詔闍母以甲士千人戍海島,以備之。
sì nián, guó wáng wáng kǎi qiǎn shǐ fèng biǎo chēng fān, yōu zhào dá zhī. shàng shǐ gāo bó shū wū zhì zhōng shǐ gāo lì, fán qiǎn shǐ wǎng lái dāng jǐn xún liáo jiù, réng qǔ bǎo zhōu lù jí biān dì rén kǒu zài bǐ jiè zhě, xū jǐn shù fā hái. chì bó shū yuē: ruò yī yī tīng cóng, jí yǐ bǎo zhōu dì cì zhī. gāo bó shū zhì gāo lì, wáng kǎi fù biǎo xiè, yī yī shì liáo jiù zhì. bā nián, kǎi shàng biǎo, qǐ miǎn suǒ bǎo zhōu wáng rù biān hù. shì suì, gāo lì shí rén bǔ yú, dà fēng piāo qí chuán dǐ hǎi àn, hé sū guǎn rén huò zhī, zhào hái qí guó. jì ér xù shàng biǎo qǐng bù suǒ bǎo zhōu wáng rù gāo lì hù kǒu, tài zōng cóng zhī, zì shì bǎo zhōu fēng yù shǐ dìng.
四年,國王王楷遣使奉表稱藩,優詔答之。上使高伯淑、烏至忠使高麗,凡遣使往來當盡循遼舊,仍取保州路及邊地人口在彼界者,須盡數發還。敕伯淑曰:「若一一聽從,即以保州地賜之。」高伯淑至高麗,王楷附表謝,一依事遼舊制。八年,楷上表,乞免索保州亡入邊戶。是歲,高麗十人捕魚,大風飄其船抵海岸,曷蘇館人獲之,詔還其國。既而勖上表請不索保州亡入高麗戶口,太宗從之,自是保州封域始定。
huáng tǒng èr nián, zhào jiā kǎi kāi fǔ yí tóng sān sī shàng zhù guó. liù nián, kǎi hōng, zi xiàn sì lì.
皇統二年,詔加楷開府儀同三司、上柱國。六年,楷薨,子晛嗣立。
dà dìng sì nián, yā lǜ jiāng bǎo shù pō bèi qīn yuè fén huǐ. wǔ nián zhēng yuè, shì zōng yīn zhēng dàn shǐ cháo cí, yù zhī yuē: biān jìng xiǎo xiǎo bù yú, ěr zhǔ shǐ rán xié, jiāng lì wèi zhī xié? ruò guǒ jiāng lì wèi zhī, ěr zhǔ yì dāng chéng jiè zhī yě. chū, gāo lì shǐ zhě bié yǒu sī jìn lǐ wù yǐ wèi cháng, shì suì wàn chūn jié, shàng yǐ shǐ zhě sī jìn bù yīng diǎn lǐ, zhào bà zhī.
大定四年,鴨綠江堡戍頗被侵越焚毀。五年正月,世宗因正旦使朝辭,諭之曰:「邊境小小不虞,爾主使然邪,疆吏為之邪?若果疆吏為之,爾主亦當懲戒之也。」初,高麗使者別有私進禮物以為常,是歲萬春節,上以使者私進不應典禮,詔罷之。
shí nián, wáng xiàn dì yì yáng gōng hào fèi xiàn zì lì. shí yuè, cì shēng rì shǐ dà zōng zhèng chéng zhǎn zhì jiè shàng, gāo lì biān lì chēng qián wáng yǐ ràng wèi, bù kěn shòu shǐ zhě. shí yī nián sān yuè, wáng hào yǐ ràng guó lái zòu gào, zhào pó sù lù wù shòu, yǒu sī yí wén xiáng wèn. gāo lì gào yuē: qián wáng jiǔ bìng, hūn mào bù zhì, yǐ mǔ dì hào quán shè guó shì. shàng yuē: ràng guó dà shì yě, hé yǐ bù xiān chén qǐng. zhào yǒu sī zài xiáng wèn. gāo lì nǎi yǐ wáng xiàn ràng guó biǎo lái, dà lüè chēng xiān chén kǎi yí xùn chuán wèi yú dì, yòu yán qí zi yǒu zuì bù kě lì zhī yì. shàng yí zhī, yǐ wèn zǎi zhí, chéng xiàng liáng bì zòu yuē: cǐ bù kě xìn. xiàn zhǐ yī zi, wǎng nián shēng sūn, cháng yǒu biǎo zì chén shēng sūn zhī xǐ, yī yě. hào cháng zuò luàn, xiàn qiú zhī, èr yě. jīn xiàn bù qiǎn shǐ, hào nǎi qiǎn shǐ, sān yě. cháo tíng cì xiàn shēng rì shǐ, hào bù zhuǎn dá yú xiàn, nǎi chēng wèi gǎn fèng shòu, sì yě. jīn hào cuàn xiōng wū yú tiān zǐ, ān kě rěn yě. yòu chéng mèng hào yuē: dāng xún bǐ guó shì mín, guǒ jiē tuī fú, jí dāng qiǎn shǐ fēng cè. shàng yuē: fēng yī guó zhī jūn xún yú mín zhòng, cǐ yǔ chú bài měng ān móu kè hé yì. nǎi què qí shǐ zhě, ér yǐ zhào shū xiáng wèn wáng xiàn, lì bù shì láng jìng wèi xuān wèn wáng xiàn shǐ.
十年,王晛弟翼陽公皓廢晛自立。十月,賜生日使、大宗正丞颭至界上,高麗邊吏稱前王已讓位,不肯受使者。十一年三月,王皓以讓國來奏告,詔婆速路勿受,有司移文詳問。高麗告曰:「前王久病,昏耄不治,以母弟皓權攝國事。」上曰:「讓國大事也,何以不先陳請。」詔有司再詳問。高麗乃以王晛讓國表來,大略稱先臣楷遺訓傳位於弟,又言其子有罪不可立之意。上疑之,以問宰執,丞相良弼奏曰:「此不可信。晛止一子,往年生孫,嘗有表自陳生孫之喜,一也。皓嘗作亂,晛囚之,二也。今晛不遣使,皓乃遣使,三也。朝廷賜晛生日使,皓不轉達於晛,乃稱未敢奉受,四也。今皓篡兄誣於天子,安可忍也。」右丞孟浩曰:「當詢彼國士民,果皆推服,即當遣使封冊。」上曰:「封一國之君詢於民眾,此與除拜猛安謀克何異。」乃卻其使者,而以詔書詳問王晛,吏部侍郎靖為宣問王晛使。
hào shí cuàn guó, qiú xiàn yú hǎi dǎo. jìng zhì gāo lì, hào chēng wáng xiàn yǐ bì wèi chū jū tā suǒ, bìng jiā wú sǔn, bù néng jiù wèi bài mìng, wǎng fù xiǎn yuǎn, fēi shǐ zhě suǒ yí wǎng. jìng jìng bù dé jiàn xiàn, nǎi yǐ zhào shòu hào, zhuǎn qǔ xiàn biǎo fù zòu, qí yán yǔ qián biǎo dà gài xiāng tóng. jìng hái, shàng wèn dà chén, jiē yuē: xiàn biǎo rú cǐ, kě suì fēng zhī. chéng xiàng liáng bì píng zhāng zhèng shì shǒu dào yuē: dài hào qí qǐng wèi wǎn yě. shí èr yuè, hào qiǎn qí lǐ bù shì láng zhāng yì míng děng qǐng fēng. shí èr nián sān yuè, suì cì fēng cè. hào shēng rì zài zhēng yuè shí jiǔ rì, shì suì shí èr yuè jiāng jǐn, wèi jí qiǎn shǐ, yǒu sī qǐng zhì lái suì jǔ xíng yān.
皓實篡國,囚晛於海島。靖至高麗,皓稱王晛已避位出居他所,病加無損,不能就位拜命,往復險遠,非使者所宜往。靖竟不得見晛,乃以詔授皓,轉取晛表附奏,其言與前表大概相同。靖還,上問大臣,皆曰:「晛表如此,可遂封之。」丞相良弼、平章政事守道曰:「待皓祈請未晚也。」十二月,皓遣其禮部侍郎張翼明等請封。十二年三月,遂賜封冊。皓生日在正月十九日,是歲十二月將盡,未及遣使,有司請至來歲舉行焉。
shí wǔ nián, gāo lì xī jīng liú shǒu zhào wèi chǒng pàn hào, qiǎn xú yàn děng jiǔ shí liù rén shàng biǎo yuē: qián wáng běn fēi bì ràng, dà jiāng jūn zhèng chōng fū láng jiāng lǐ yì fāng shí shì zhī. chén wèi chǒng qǐng yǐ cí bēi lǐng yǐ xī zhì yā lǜ jiāng sì shí yú chéng nèi shǔ, qǐng bīng zhù yuán. shàng yuē: wáng hào yǐ jiā fēng cè, wèi chǒng zhé gǎn chēng bīng wèi luàn, qiě yù nà tǔ, zhèn huái fǔ wàn bāng, qǐ zhù pàn chén wèi nüè. zhào zhí xú yàn děng sòng gāo lì. qǐng zhī, wáng hào dìng zhào wèi chǒng zhī luàn, qiǎn shǐ zòu xiè, zì wèi chǒng zhī luàn, hào suǒ qiǎn shēng rì huí xiè héng cì huí xiè hè zhēng dàn jìn fèng wàn chūn jié děng shǐ, jiē zǔ bù tōng, zhì shì, hào bìng zòu zhī. zhào dá qí yì, qí hé qiǎn rén shǐ lìng jié cì rù cháo.
十五年,高麗西京留守趙位寵叛皓,遣徐彥等九十六人上表曰:「前王本非避讓,大將軍鄭沖夫、郎將李義方實弒之。臣位寵請以慈悲嶺以西至鴨綠江四十餘城內屬,請兵助援。」上曰:「王皓已加封冊,位寵輒敢稱兵為亂,且欲納土,朕懷撫萬邦,豈助叛臣為虐。」詔執徐彥等送高麗。頃之,王皓定趙位寵之亂,遣使奏謝,自位寵之亂,皓所遣生日回謝、橫賜回謝、賀正旦、進奉、萬春節等使,皆阻不通,至是,皓並奏之。詔答其意,其合遣人使令節次入朝。
shí qī nián, hè zhēng dàn lǐ wù, yù dài nǎi shí shì yù zhě, yǒu sī qǐng yí wèn, shàng yuē: bǐ xiǎo guó wú néng shí zhě, wù yǐ wèi yù ěr, bù bì yí wèn. nǎi zhǐ. shí èr yuè, yǒu sī zòu gāo lì xià jié yā mǎ guān shùn chéng lì wài jiāng dài jiǎ sān guò jiè, shàng yǐ shǐ rén suǒ zuò zuì zhòng, dàn lìng fā hái běn guó ér yǐ. èr shí sān nián, hào mǔ rèn shì hōng, hào qǐ miǎn cì shēng rì jí hè xiè děng shì, zhào cóng zhī.
十七年,賀正旦禮物,玉帶乃石似玉者,有司請移問,上曰:「彼小國無能識者,誤以為玉耳,不必移問。」乃止。十二月,有司奏高麗下節押馬官順成例外將帶甲三過界,上以使人所坐罪重,但令發還本國而已。二十三年,皓母任氏薨,皓乞免賜生日及賀謝等事,詔從之。
zhāng zōng jí wèi, zhào shǐ zhì jiè shàng pō jī zhì, zhào yí wèn, gāo lì xùn xiè. míng chāng sān nián, xià jié jīn tǐng huí zhì píng zhōu fǔ níng xiàn, ōu sǐ dāng yì rén hé tiān ér, yǒu sī qǐng fán rén shǐ wǎng hái, qǐ liàng shè bīng wèi. cān zhī zhèng shì zhāng wàn gōng yuē: kě yú sù dùn zhī dì xún hù zhī. shàng kě qí zòu. zhào zì jīn jiē sòng bàn shǐ fù, shī guān fáng zhě dāng zuò. gù shì, hè zhēng dàn shǐ shí èr yuè èr shí jiǔ rì rù jiàn, míng chāng liù nián shí èr yuè jǐ mǎo lì chūn, zhào yú qián èr rì dīng chǒu rù jiàn yún.
章宗即位,詔使至界上頗稽滯,詔移問,高麗遜謝。明昌三年,下節金挺回至平州撫寧縣,毆死當驛人何添兒,有司請「凡人使往還,乞量設兵衛。」參知政事張萬公曰:「可於宿頓之地巡護之。」上可其奏。詔自今接送伴使副,失關防者當坐。故事,賀正旦使十二月二十九日入見,明昌六年十二月己卯立春,詔於前二日丁丑入見雲。
chéng ān èr nián, hào biǎo zì chén shuāi bìng, yǐ guó ràng qí dì. quán guó shì. shì suì, hào fèi,
承安二年,皓表自陳衰病,以國讓其弟。權國事。是歲,皓廢,
tài hé sì nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, gāo lì qiàn rén yǐ xiǎo pèi dāo gē lí wǔ xià xún láng, fèng zhí jiàn ér jiū zhī, zhào guǎn bàn guān zì jīn qián qī yí wén jìn zhǐ. shì suì, wáng hōng, zi yīng sì lì.
泰和四年正月乙丑朔,高麗傔人以小佩刀割梨廡下巡廊,奉職見而糾之,詔館伴官自今前期移文禁止。是歲,王薨,子韺嗣立。
tài hé qī nián zhēng yuè, shì shí yòng bīng fá sòng, xià yì yǒu gù, dú gāo lì qiǎn zhēng dàn shǐ, zhào bù cì qū yàn. jí tiān shòu jié, xià gāo lì shǐ zhě jiē zài, yǒu sī zòu: dà dìng chū, sòng wèi qǐng hé, xià gāo lì shǐ zhě cì qū yàn, jīn qǐng yī dà dìng gù shì. zhào cóng zhī.
泰和七年正月,是時用兵伐宋,夏亦有故,獨高麗遣正旦使,詔不賜曲宴。及天壽節,夏、高麗使者皆在,有司奏:「大定初,宋未請和,夏、高麗使者賜曲宴,今請依大定故事。」詔從之。
zhì níng yuán nián bā yuè, wáng wú hōng, sì zǐ wèi xíng qǐ fù. jiǔ yuè, xuān zōng jí wèi, biān lì zòu: gāo lì dié chēng, sì zǐ wèi qǐ fù, bù kě yǐ xiōng fú yíng jí zhào, yòu bù kě yǐ cǎo tǔ míng xián shǔ biǎo. lǐ guān yì: rén chén bù yǐ sī ēn fèi gōng yì, yí quán yòng jí fú yíng zhào, shǔ biǎo yòng quán guó shì míng xián. qí gāo lì gào āi shǐ zhì què, rán hòu qiǎn shǐ zhì jì wèi wèn jí xíng fēng cè. zhì kě.
至寧元年八月,王祦薨,嗣子未行起復。九月,宣宗即位,邊吏奏:「高麗牒稱,嗣子未起復,不可以凶服迎吉詔,又不可以草土名銜署表。」禮官議:「人臣不以私恩廢公義,宜權用吉服迎詔,署表用權國事名銜。俟高麗告哀使至闕,然後遣使致祭、慰問及行封冊。」制可。
míng nián, xuān zōng qiān biàn, liáo dōng dào lù bù tōng, xìng dìng sān nián, liáo dōng xíng shěng zòu gāo lì fù yǒu fèng biǎo cháo gòng zhī yì, zǎi chén zòu: kě lìng xíng shěng shòu qí biǎo zhāng, qí cháo gòng zhī lǐ qí tā rì xú yì. xuān zōng yǐ wèi rán, nǎi qiǎn shǐ fǔ yù gāo lì, zhōng yǐ dào lù bù tōng, wèi huáng yíng yà, zhào xíng shěng qiě jī mí wù jué qí hǎo, rán zì shì bù fù tōng wèn yǐ.
明年,宣宗遷汴,遼東道路不通,興定三年,遼東行省奏高麗復有奉表朝貢之意,宰臣奏:「可令行省受其表章,其朝貢之禮俟他日徐議。」宣宗以為然,乃遣使撫諭高麗,終以道路不通,未遑迎迓,詔行省且羈縻勿絕其好,然自是不復通問矣。
zàn yuē: jīn rén běn chū hé mò zhī fù yú gāo lì zhě, shǐ tōng hǎo wèi lín guó, jì ér wèi jūn chén, zhēn yòu yǐ hòu dào lù bù tōng, jǐn yī zài jiàn ér yǐ. rù shèng cháo yóu zi sūn xiāng chuán zì wèi zhì, gù bù fù bèi lùn, lùn qí yǔ jīn shì xiāng shè zhě yān.
贊曰:金人本出鞨靺之附於高麗者,始通好為鄰國,既而為君臣,貞祐以後道路不通,僅一再見而已。入聖朝猶子孫相傳自為治,故不復備論,論其與金事相涉者焉。
jīn guó yǔ jiě
金國語解
jīn wén shàng shū cí duō qí sè, gài yì dāng shì zhī fāng yán yě. jīn shǐ suǒ zài běn guó zhī yǔ, dé zhū zhòng yì, ér kě jiě zhě hé kě què yān. ruò qí chén liáo zhī xiǎo zì, huò yǐ jiàn, huò yǐ jí, yóu yǒu gǔ rén shàng zhì zhī fēng, bù kě wén yě. guó xìng wèi mǒu, hàn xìng wèi mǒu, hòu wèi xiào wén yǐ lái yǐ yǒu zhī yǐ. cún zhū piān zhōng, yǐ bèi kǎo suǒ.
今文《尚書》辭多奇澀,蓋亦當世之方言也。《金史》所載本國之語,得諸重譯,而可解者何可闕焉。若其臣僚之小字,或以賤,或以疾,猶有古人尚質之風,不可文也。國姓為某,漢姓為某,後魏孝文以來已有之矣。存諸篇終,以備考索。
guān chēng
官稱
dōu bó jí liè, zǒng zhì guān míng, yóu hàn yún zhǒng zǎi.
都勃極烈,總治官名,猶漢雲冢宰。
ān bǎn bó jí liè, guān zhī zūn qiě guì zhě.
諳版勃極烈,官之尊且貴者。
guó lùn bó jí liè, zūn lǐ yōu chóng dé zì yóu zhě.
國論勃極烈,尊禮優崇得自由者。
hú lǔ bó jí liè, tǒng lǐng guān zhī chēng.
胡魯勃極烈,統領官之稱。
yí lài bó jí liè, wèi dì sān yuē yí lài.
移賚勃極烈,位第三曰「移賚」。
ā mǎi bó jí liè, zhì chéng yì zhě.
阿買勃極烈,治城邑者。
yǐ shì bó jí liè, yíng xié zhī guān.
乙室勃極烈,迎邪之官。
zhá shī hā bó jí liè, shǒu guān shǔ zhī chēng.
札失哈勃極烈,守官署之稱。
zè bó jí liè, yīn yáng zhī guān.
昃勃極烈,陰陽之官。
dié bó jí liè, cuì èr zhī zhí.
迭勃極烈,倅貳之職。
měng ān, qiān fū zhǎng. móu kè, bǎi fū zhǎng yě.
猛安,千夫長。謀克,百夫長也。
zhū zhǎn xiáng wěn, biān shù zhī guān.
諸颭「詳穩」,邊戍之官。
zhū yí lǐ jǐn, bù luò xū zhài zhī shǒu lǐng.
諸「移里堇」,部落墟砦之首領。
xiáng wěn yí lǐ jǐn, běn liáo yǔ, jīn rén yīn zhī ér shāo yì tóng yān.
詳穩、移里堇,本遼語,金人因之而稍異同焉。
tū lǐ, zhǎng bù luò cí sòng, chá fēi wéi zhě.
禿里,掌部落詞訟,察非違者。
wū lǔ gǔ, mù yǔ zhī guān.
烏魯古,牧圉之官。
wò lǐ duǒ, guān fǔ zhì shì zhī suǒ.
斡里朵,官府治事之所。
rén shì
人事
bèi lùn chū, pēi tāi zhī míng.
孛論出,胚胎之名。
ā hú dié, zhǎng zi. gǔ nǎn, jì yě. pú yáng wēn, yuē yòu zǐ.
阿胡迭,長子。骨赧,季也。蒲陽溫,曰幼子。
yì dōu, cì dì zhī tōng chēng. dì jiǔ yuē wū yě, shí liù yuē nǚ lǔ huān.
益都,次第之通稱。第九曰「烏也」,十六曰「女魯歡」。
àn dá hǎi, kè zhī tōng chēng.
按答海,客之通稱。
shān zhǐ kūn, shè rén yě.
山只昆,舍人也。
sàn yì bèi, qí nán zǐ.
散亦孛,奇男子。
sàn dá, lǎo rén zhī chēng yě.
散答,老人之稱也。
shén gǔ nǎi, jí rén.
什古乃,瘠人。
sā hé niǎn, lí hēi zhī míng.
撒合輦,黧黑之名。
bǎo huó lǐ, zhū rú.
保活里,侏儒。
a lǐ sūn, mào bù yáng yě.
阿里孫,貌不揚也。
ā tú hǎn, cǎi xīn zhī zǐ.
阿徒罕,採薪之子。
dá bù yě, yún tián zhě.
答不也,耘田者。
ā tǔ gǔ, shàn cǎi bǔ zhě. a lǐ xǐ, wéi liè yě.
阿土古,善采捕者。阿里喜,圍獵也。
bá lǐ sù, jiǎo dǐ xì zhě.
拔里速,角牴戲者。
ā lí hé mèn, bì yīng gú zhě.
阿離合懣,臂鷹鶻者。
hú lǔ lá, hù zhǎng. ā hé, rén nú yě.
胡魯剌,戶長。阿合,人奴也。
wù shù, yuē tóu. zhān hǎn, xīn yě. wèi kě, yá, yòu yuē wú yì kě.
兀朮,曰頭。粘罕,心也。畏可,牙,又曰吾亦可。
pán lǐ hé, jiāng zhǐ.
盤裡合,將指。
sān hé, rén zhī yè yě.
三合,人之靨也。
yá wú tǎ, yáng chuāng.
牙吾塔,瘍瘡。
pú lá dōu, mù chì ér máng yě.
蒲剌都,目赤而盲也。
shí gē lǐ, sōu jí.
石哥里,溲疾。
mán dōu gē, chī ái zhī wèi.
謾都謌,痴騃之謂。
móu liáng hǔ, wú lài zhī míng. jiē bù měi zhī chēng yě.
謀良虎,無賴之名。皆不美之稱也。
yǔ rén tóng shòu fú yuē hū dōu. yǐ lì zhù rén yuē ā xī bǎo.
與人同受福曰「忽都」。以力助人曰「阿息保」。
cí bù shī, jiǔ xǐng yě.
辭不失,酒醒也。
nú shēn, hé mù zhī yì.
奴申,和睦之義。
é chū hǔ, kuān róng zhī míng yě.
訛出虎,寬容之名也。
sài lǐ, ān lè.
賽里,安樂。
dí gǔ nǎi, lái yě.
迪古乃,來也。
sā bā, xùn sù zhī yì.
撒八,迅速之義。
wū gǔ chū, fāng yán yuē zài xiū, yóu yán zài bù fù yě.
烏古出,方言曰再休,猶言再不復也。
fán shì zhī xiān zhě yuē shí lún. yǐ wù yǔ rén yǐ rán yuē a lǐ bái.
凡事之先者曰「石倫」。以物與人已然曰「阿里白」。
wú lǐ bǔ, chù jī zhī míng.
吾里補,畜積之名。
xí shī, yóu rén yún cháng chuān yě.
習失,猶人云常川也。
fán shì wù yǐ dé yuē wù dài, qǔ yǐ míng zǐ zhě, yóu yán huò qǔ rú wù rán yě.
凡市物已得曰「兀帶」,取以名子者,猶言貨取如物然也。
wù xiàng
物象
wù diǎn, míng xīng.
兀典,明星。
ā lín, shān. tài shén, gāo yě. shān zhī shàng ruì zhě yuē hā dān, pō tuó yuē ā lǎn, dà ér jùn yuē xié lǔ.
阿鄰,山。太神,高也。山之上銳者曰「哈丹」,坡陀曰「阿懶」,大而峻曰「斜魯」。
tè lín, hǎi yě. shā hū dài, zhōu yě.
忒鄰,海也。沙忽帶,舟也。
shēng tiě yuē wò lùn, fǔ yuē dū mǔ, rèn yuē xié liè.
生鐵曰「斡論」,釜曰「闍母」,刃曰「斜烈」。
pó lú huǒ zhě chuí yě.
婆盧火者槌也。
jīn yuē ān chūn.
金曰「桉春」。
yín shù kě, zhū yě.
銀術可,珠也。
bù náng yuē pú lú hún, pén yuē a lǐ hǔ, guàn yuē huó nǚ.
布囊曰「蒲盧渾」,盆曰「阿里虎」,罐曰「活女」。
wū liè, cǎo lǐn yě.
烏烈,草廩也。
shā lá, yī jīn yě.
沙剌,衣襟也。
huó là hú, sè zhī chì zhě yě.
活臘胡,色之赤者也。
hú lá, zào tū.
胡剌,灶突。
wù lèi
物類
huán duān, sōng. ā hǔ lǐ, sōng zǐ. shú niǎn, lián yě.
桓端,松。阿虎里,松子。孰輦,蓮也。
huó lí hǎn, gāo. hé xǐ, quǎn zǐ. é gǔ nǎi, quǎn zhī yǒu wén zhě.
活離罕,羔。合喜,犬子。訛古乃,犬之有文者。
xié gē, diāo shǔ.
斜哥,貂鼠。
pú ā, shān jī. wō móu hǎn, niǎo luǎn yě.
蒲阿,山雞。窩謀罕,鳥卵也。
xìng shì
姓氏
wán yán, hàn xìng yuē wáng. wū gǔ lùn yuē shāng. hé shí liè yuē gāo. tú dān yuē dù. nǚ xī liè yuē láng. wù yán yuē zhū. pú chá yuē lǐ. yán zhǎn yuē zhāng. wēn dí hǎn yuē wēn. shí mǒ yuē xiāo. ào tún yuē cáo. bèi shù lǔ yuē lǔ. yí lá yuē liú. wò lēi yuē shí. nà lá yuē kāng. jiā gǔ yuē tóng. péi mǎn yuē má. ní máng gǔ yuē yú. wò zhǔn yuē zhào. ā diǎn yuē léi. a lǐ kǎn yuē hé. wēn dūn yuē kōng. wú lǔ yuē huì. mǒ yán yuē mèng. dōu liè yuē qiáng. sàn dá yuē luò. ā bù hā yuē tián. wū lín dá yuē cài. pū sàn yuē lín. shù hǔ yuē dǒng. gǔ lǐ jiǎ yuē wāng.
完顏,漢姓曰王。烏古論曰商。紇石烈曰高。徒單曰杜。女奚烈曰郎。兀顏曰朱。蒲察曰李。顏盞曰張。溫迪罕曰溫。石抹曰蕭。奧屯曰曹。孛術魯曰魯。移剌曰劉。斡勒曰石。納剌曰康。夾谷曰仝。裴滿曰麻。尼忙古曰魚。斡准曰趙。阿典曰雷。阿里侃曰何。溫敦曰空。吾魯曰惠。抹顏曰孟。都烈曰強。散答曰駱。呵不哈曰田。烏林答曰蔡。仆散曰林。術虎曰董。古里甲曰汪。
qí hòu shì zú huò yīn rén biàn yì, nán yǐ biàn jǔ, gū zài qí kě zhī zhě yún.
其後氏族或因人變易,難以遍舉,姑載其可知者雲。
jīn guó yǔ jiě zhōng.
金國語解終。