wài guó xià
◎外国下
gāo lí
○高丽
gāo lí guó wáng, wáng kǎi. qí dì yā lù jiāng yǐ dōng, hé lǎn lù yǐ nán, dōng nán jiē zhì yú hǎi. zì liáo shí, suì shí qiǎn shǐ xiū gòng, shì jù liáo shǐ.
高丽国王,王楷。其地鸭绿江以东,曷懒路以南,东南皆至于海。自辽时,岁时遣使修贡,事具《辽史》。
táng chū, mò hé yǒu sù mò hēi shuǐ liǎng bù, jiē chén shǔ yú gāo lí. táng miè gāo lí, sù mò bǎo dōng móu shān jiàn qiáng dà, hào bó hǎi, xìng dà shì, yǒu wén wù lǐ yuè. zhì táng mò shāo shuāi, zì hòu bù fù yǒu wén. jīn fá liáo, bó hǎi lái guī, gài qí yí yì yě. hēi shuǐ mò hé jū gǔ sù shèn dì, yǒu shān yuē bái shān, gài cháng bái shān, jīn guó zhī suǒ qǐ yān. nǚ zhí suī jiù shǔ gāo lí, bù fù xiāng tōng zhě jiǔ yǐ. jí jīn miè liáo, gāo lí yǐ shì liáo jiù lǐ chēng chén yú jīn.
唐初,靺鞨有粟末、黑水两部,皆臣属于高丽。唐灭高丽,粟末保东牟山渐强大,号渤海,姓大氏,有文物礼乐。至唐末稍衰,自后不复有闻。金伐辽,渤海来归,盖其遗裔也。黑水靺鞨居古肃慎地,有山曰白山,盖长白山,金国之所起焉。女直虽旧属高丽,不复相通者久矣。及金灭辽,高丽以事辽旧礼称臣于金。
chū, yǒu yī zhě shàn zhì jí, běn gāo lí rén, bù zhī qí shǐ zì hé ér lái, yì bù zhe qí xìng míng, jū nǚ zhí zhī wán yán bù. mù zōng shí qī shǔ yǒu jí, cǐ yī zhě zhěn shì zhī, mù zōng wèi yī zhě yuē:" rǔ néng shǐ cǐ rén bìng yù, zé wú qiǎn rén sòng rǔ guī rǔ xiāng guó." yī zhě yuē:" nuò." qí rén jí guǒ yù, mù zōng nǎi yǐ chū yuē guī zhī. yǐ lí gǔ lǐng pū sàn bù hú shí lái bó jǐn jū gāo lí nǚ zhí zhī liǎng jiān, mù zōng shǐ zú rén sǒu ā zhāo zhī, yīn shǐ sǒu ā sòng yī zhě, guī zhī gāo lí jìng shàng. yī zhě guī zhì gāo lí, yīn wèi gāo lí rén, nǚ zhí jū hēi shuǐ bù zhě bù zú rì qiáng, bīng yì jīng hàn, nián gǔ lǚ rěn. gāo lí wáng wén zhī. nǎi tōng shǐ yú nǚ zhí. jì ér, hú shí lái lái guī, suì lǜ yǐ lí gǔ lǐng dōng zhū bù jiē nèi fù.
初,有医者善治疾,本高丽人,不知其始自何而来,亦不著其姓名,居女直之完颜部。穆宗时戚属有疾,此医者诊视之,穆宗谓医者曰:“汝能使此人病愈,则吾遣人送汝归汝乡国。”医者曰:“诺。”其人疾果愈,穆宗乃以初约归之。乙离骨岭仆散部胡石来勃堇居高丽、女直之两间,穆宗使族人叟阿招之,因使叟阿送医者,归之高丽境上。医者归至高丽,因谓高丽人,女直居黑水部者部族日强,兵益精悍,年谷屡稔。高丽王闻之。乃通使于女直。既而,胡石来来归,遂率乙离骨岭东诸部皆内附。
mù zōng shí nián guǐ wèi, ā shū zì liáo shǐ qí tú dá jì lái shuō hé lǎn diān rén, hé lǎn diān rén zhí zhī. mù zōng yǐ dá jì sòng gāo lí, wèi gāo lí wáng yuē:" qián cǐ wèi luàn yú rǔ bǐ zhě, jiē cǐ bèi yě." jí pò xiāo hǎi lǐ, shǐ wò lǔ hǎn wǎng gāo lí bào jié, gāo lí yì shǐ shǐ lái hè. wèi jǐ, fù shǐ xié gé yǔ wò lǔ hǎn wǎng pìn, gāo lí wáng yuē:" xié gé, nǚ zhí zhī zú dì yě, qí lǐ yǒu jiā yǐ." nǎi yǐ yī dà yín pán wèi xiè.
穆宗十年癸未,阿疏自辽使其徒达纪来说曷懒甸人,曷懒甸人执之。穆宗以达纪送高丽,谓高丽王曰:“前此为乱于汝鄙者,皆此辈也。”及破萧海里,使斡鲁罕往高丽报捷,高丽亦使使来贺。未几,复使斜葛与斡鲁罕往聘,高丽王曰:“斜葛,女直之族弟也,其礼有加矣。”乃以一大银盘为谢。
jué hòu, hé lǎn diān zhū bù jǐn yù lái fù, gāo lí wén zhī bù yù shǐ lái fù, kǒng jìn yú jǐ ér bù lì yě, shǐ rén yāo zhǐ zhī. xié gé zài gāo lí jí wǎng lái hé lǎn dào zhōng, jù zhī qí shì, suì shǐ shí shì huān wǎng nà hé lǎn diān rén. wèi xíng ér mù zōng méi, kāng zōng sì, qiǎn shí shì huān yǐ xīng xiǎn tǒng mén zhī bīng wǎng zhì yǐ lí gǔ lǐng, yì mù bīng qū huó niè shuǐ, xùn dì hé lǎn diān, shōu pàn wáng qī chéng. gāo lí shǐ rén lái gào yuē:" shì yǒu dāng yì zhě." hé lǎn diān guān shǔ shǐ xié lēi xiáng wěn yě lá bǎo xiáng wěn wǎng, shí shì huān yì shǐ bēi lǔ wǎng, gāo lí zhí yě lá bǎo děng, ér qiǎn bēi lǔ yuē:" wú yǔ ěr shì." yú shì, wǔ shuǐ zhī mín jiē fù yú gāo lí, tuán liàn shǐ xiàn zhě shí sì rén.
厥后,曷懒甸诸部尽欲来附,高丽闻之不欲使来附,恐近于己而不利也,使人邀止之。斜葛在高丽及往来曷懒道中,具知其事,遂使石适欢往纳曷懒甸人。未行而穆宗没,康宗嗣,遣石适欢以星显统门之兵往至乙离骨岭,益募兵趋活涅水,徇地曷懒甸,收叛亡七城。高丽使人来告曰:“事有当议者。”曷懒甸官属使斜勒详稳、冶剌保详稳往,石适欢亦使杯鲁往,高丽执冶剌保等,而遣杯鲁曰:“无与尔事。”于是,五水之民皆附于高丽,团练使陷者十四人。
èr nián jiǎ shēn, gāo lí lái gōng, shí shì huān dà pò zhī, shā huò shén zhòng, zhuī rù qí jìng, fén lüè qí shù shǒu ér hái. sì yuè, gāo lí fù lái gōng, shí shì huān yǐ wǔ bǎi rén yù yú pì dēng shuǐ, fù dà pò zhī, zhuī rù pì dēng shuǐ, zhú qí cán zhòng yú jìng. yú shì, gāo lí wáng yuē:" gào biān xìn zhě jiē guān shǔ xiáng dān bàng dōu lǐ xī bì hǎn bèi yě." shí sì tuán liàn liù lù shǐ rén zài gāo lí zhě, jiē guī zhī, qiǎn shǐ lái qǐng hé. suì shǐ xié gé jīng zhèng jiāng jiè, zhì yǐ lí gǔ shuǐ hé lǎn diān huó mí shuǐ, liú zhī liǎng yuè. xié gé bù néng tīng sòng, měi yī shì zhé zhì zhī wàn, mín pō kǔ zhī. kāng zōng zhào xié gé hái, ér qiǎn shí shì huān wǎng. shí shì huān lì mù fǔ yú sān chán shuǐ, qí cháng yīn yǔ gāo lí wǎng lái wèi luàn jiē zhě, jí zhèng qí zuì, yú wú suǒ wèn. kāng zōng yǐ wéi néng.
二年甲申,高丽来攻,石适欢大破之,杀获甚众,追入其境,焚略其戍守而还。四月,高丽复来攻,石适欢以五百人御于辟登水,复大破之,追入辟登水,逐其残众逾境。于是,高丽王曰:“告边衅者皆官属祥丹、傍都里、昔毕罕辈也。”十四团练、六路使人在高丽者,皆归之,遣使来请和。遂使斜葛经正疆界,至乙离骨水、曷懒甸活祢水,留之两月。斜葛不能听讼,每一事辄至枝蔓,民颇苦之。康宗召斜葛还,而遣石适欢往。石适欢立幕府于三潺水,其尝阴与高丽往来为乱阶者,即正其罪,余无所问。康宗以为能。
sì nián bǐng xū, gāo lí shǐ shǐ hēi huān fāng shí lái hè sì wèi, kāng zōng shǐ bēi lǔ bào pìn, qiě xún qián yuē, qǔ wáng mìng zhī mín, gāo lí xǔ zhī. yuē:" shǐ shǐ zhì jìng shàng shòu zhī." kāng zōng yǐ wéi xìn rán, shǐ wán yán bù ā guā wū lín dá bù shèng kūn wǎng jìng shàng shòu zhī. kāng zōng tián yú mǎ jì lǐng yǐ zhǐ cūn yǐ dài zhī. ā guā shèng kūn zhì jìng shàng, gāo lí qiǎn rén shā zhī, ér chū bīng hé lǎn diān, zhù jiǔ chéng.
四年丙戌,高丽使使黑欢方石来贺嗣位,康宗使杯鲁报聘,且寻前约,取亡命之民,高丽许之。曰:“使使至境上受之。”康宗以为信然,使完颜部阿聒、乌林答部胜昆往境上受之。康宗畋于马纪岭乙只村以待之。阿聒、胜昆至境上,高丽遣人杀之,而出兵曷懒甸,筑九城。
kāng zōng guī, zhòng xián yuē:" bù kě jǔ bīng yě, kǒng liáo rén jiāng yǐ zuì wǒ." tài zǔ dú yuē:" ruò bù jǔ bīng, qǐ zhǐ shī hé lǎn diān, zhū bù jiē fēi wú yǒu yě." kāng zōng yǐ wéi rán, nǎi shǐ wò sāi jiāng bīng fá zhī, dà pò gāo lí bīng. liù yuè, gāo lí lǜ zhòng lái zhàn, wò sāi bài zhī, jìn wéi qí chéng. qī yuè, gāo lí fù qǐng hé, kāng zōng yuē:" shì ruò zhuó zhōng, zé yǔ zhī hé." gāo lí xǔ guī wáng rù zhī mín, bà jiǔ chéng zhī shù, fù suǒ qīn gù dì, suì yǔ zhī hé.
康宗归,众咸曰:“不可举兵也,恐辽人将以罪我。”太祖独曰:“若不举兵,岂止失曷懒甸,诸部皆非吾有也。”康宗以为然,乃使斡塞将兵伐之,大破高丽兵。六月,高丽率众来战,斡塞败之,进围其城。七月,高丽复请和,康宗曰:“事若酌中,则与之和。”高丽许归亡入之民,罢九城之戍,复所侵故地,遂与之和。
shōu guó yuán nián jiǔ yuè, tài zǔ yǐ kè huáng lóng fǔ, mìng jiā gǔ sā hē gōng bǎo zhōu. bǎo zhōu jìn gāo lí, liáo qīn gāo lí zhì bǎo zhōu. zhì shì, mìng sā hē qǔ zhī, jiǔ bù xià, sā hē qǐng jì shī, qiě yán gāo lí wáng jiāng qiǎn shǐ lái. tài zǔ shǐ nà hé wū chǔn yǐ bǎi qí yì zhī, zhào sā hē yuē:" rǔ lǐng piān shī, lǚ pò zhòng dí, duō suǒ fú huò, jí wén hú shā shù zhàn yǒu gōng, zhèn shén jiā zhī. ruò bǎo zhōu wèi xià, dàn shǒu biān shù, wú yǐ kè huáng lóng fǔ, wén liáo zhǔ qiě zhì, qí pò dà dí fù yì rǔ bīng. suǒ yán gāo lí qiǎn shǐ shì, wèi zhī guǒ fǒu, zhì zé hù sòng yǐ lái. biān jìng zhī shì, shèn zhī wú hū." shí yī yuè, xì liáo nǚ zhí má mèn tài wān děng shí wǔ rén jiē jiàng, gōng kāi zhōu qǔ zhī, jǐn jiàng bǎo zhōu zhū bù nǚ zhí. tài zǔ yǐ sǎ hē wèi bǎo zhōu lù dū tǒng.
收国元年九月,太祖已克黄龙府,命加古撒喝攻保州。保州近高丽,辽侵高丽置保州。至是,命撒喝取之,久不下,撒喝请济师,且言高丽王将遣使来。太祖使纳合乌蠢以百骑益之,诏撒喝曰:“汝领偏师,屡破重敌,多所俘获,及闻胡沙数战有功,朕甚嘉之。若保州未下,但守边戍,吾已克黄龙府,闻辽主且至,俟破大敌复益汝兵。所言高丽遣使事,未知果否,至则护送以来。边境之事,慎之毋忽。”十一月,系辽女直麻懑太弯等十五人皆降,攻开州取之,尽降保州诸部女直。太祖以撒喝为保州路都统。
tài zǔ yǐ pò zǒu liáo zhǔ jūn, sā hē pò hé zhǔ shùn huà èr chéng, fù qǐng jì shī gōng bǎo zhōu, shǐ wò lǔ yǐ jiǎ shì qiān rén wǎng. èr nián rùn yuè, gāo lí qiǎn shǐ lái hè jié, qiě yuē:" bǎo zhōu běn wú jiù dì, yuàn yǐ jiàn hái." tài zǔ wèi shǐ zhě yuē:" ěr qí zì qǔ zhī." zhào sā hē wū chǔn děng yuē:" ruò gāo lí lái qǔ bǎo zhōu, yì yǐ hú lá gǔ xí xiǎn děng jūn bèi zhī, huò yù hé bīng, wú de zhé wǎng, dàn jǐn shǒu biān shù." jí sā hē ā shí lài děng gōng bǎo zhōu, liáo shǒu jiāng dùn qù, ér gāo lí bīng yǐ zài chéng zhōng. jì ér, gāo lí guó wáng shǐ pú mǎ qǐng bǎo zhōu, zhào yù gāo lí wáng yuē:" bǎo zhōu jìn ěr biān jìng, tīng ěr zì qǔ, jīn nǎi qín wǒ shī tú, pò dí chéng xià. qiě pú mǎ zhǐ shì kǒu chén, qí yǒu biǎo qǐng, jí dāng bié yì."
太祖已破走辽主军,撒喝破合主、顺化二城,复请济师攻保州,使斡鲁以甲士千人往。二年闰月,高丽遣使来贺捷,且曰:“保州本吾旧地,愿以见还。”太祖谓使者曰:“尔其自取之。”诏撒喝、乌蠢等曰:“若高丽来取保州,益以胡剌古、习显等军备之,或欲合兵,无得辄往,但谨守边戍。”及撒喝、阿实赉等攻保州,辽守将遁去,而高丽兵已在城中。既而,高丽国王使蒲马请保州,诏谕高丽王曰:“保州近尔边境,听尔自取,今乃勤我师徒,破敌城下。且蒲马止是口陈,俟有表请,即当别议。”
tiān fǔ èr nián shí èr yuè, zhào yù gāo lí guó wáng yuē:" zhèn shǐ xīng shī fá liáo, yǐ cháng bù gào, lài huáng tiān zhù shùn, lǚ bài dí bīng, běi zì shàng jīng, nán zhì yú hǎi, qí jiān jīng fǔ zhōu xiàn bù zú rén mín xī jiē fǔ dìng. jīn qiǎn bèi jǐn shù bèi bào yù, réng cì mǎ yī pǐ, zhì kě lǐng yě."
天辅二年十二月,诏谕高丽国王曰:“朕始兴师伐辽,已尝布告,赖皇天助顺,屡败敌兵,北自上京,南至于海,其间京府州县部族人民悉皆抚定。今遣孛堇术孛报谕,仍赐马一匹,至可领也。”
sān nián, gāo lí zēng zhù cháng chéng sān chǐ, biān lì fā bīng zhǐ zhī, fú cóng, bào yuē:" xiū bǔ jiù chéng." hé lǎn diān bèi jǐn hú lá gǔ xí xiǎn yǐ wén, zhào yuē:" wú dé qīn yì shēng shì, dàn shèn gù yíng lěi, guǎng bù ěr mù ér yǐ."
三年,高丽增筑长城三尺,边吏发兵止之,弗从,报曰:“修补旧城。”曷懒甸孛堇胡剌古、习显以闻,诏曰:“毋得侵轶生事,但慎固营垒,广布耳目而已。”
sì nián, xián zhōu lù dū tǒng sī yǐ bīng fēn tún yú bǎo zhōu bì lǐ wéi èr chéng, qǐng yì bīng, zhào yuē:" rǔ děng fēn liè tún shù, yǐ gù fēng shǒu, shén shàn. gāo lí lěi shì chén shì yú liáo, huò yǒu jiāo tōng, kě cháng qiǎn rén zhēn cì."
四年,咸州路都统司以兵分屯于保州、毕里围二城,请益兵,诏曰:“汝等分列屯戍,以固封守,甚善。高丽累世臣事于辽,或有交通,可常遣人侦伺。”
shǐ xí xiǎn yǐ huò liáo guó zhōu jùn yù gāo lí, qí guó fāng zhū luàn zhě, shǐ wèi xí xiǎn yuē:" cǐ yǔ xiān fù guó wáng zhī shū." xí xiǎn jiù guǎn. fán zhū lù guān liáo qī shí yú rén, jí yī jiù lǐ jiē jiàn, ér yǐ biǎo lái hè, bìng gòng fāng wù. fù yǐ liáo dì wáng rù xià guó bào zhī.
使习显以获辽国州郡谕高丽,其国方诛乱者,使谓习显曰:“此与先父国王之书。”习显就馆。凡诛戮官僚七十余人,即依旧礼接见,而以表来贺,并贡方物。复以辽帝亡入夏国报之。
gāo suí xié yě fèng shǐ gāo lí, zhì jìng shàng, jiē dài zhī lǐ bù xùn, suí děng bù gǎn wǎng, tài zōng yuē:" gāo lí shì chén yú liáo, dāng yǐ shì liáo zhī lǐ shì wǒ, ér wǒ guó yǒu xīn sàng, liáo zhǔ wèi huò, wù jù qiáng zhī." mìng gāo suí děng hái. tiān huì èr nián, tóng zhī nán lù dū tǒng gǔ shí dá zòu, gāo lí nà pàn wáng zēng biān bèi, bì yǒu yì tú. zhào yuē:" fán yǒu tōng wèn, wú wéi cháng shì. huò lái qīn lüè, zé zhěng ěr háng liè yǔ zhī cóng shì. gǎn xiān fàn bǐ zhě, suī jié bì fá." zhào dū mǔ yǐ jiǎ shì qiān rén shù hǎi dǎo, yǐ bèi zhī.
高随、斜野奉使高丽,至境上,接待之礼不逊,随等不敢往,太宗曰:“高丽世臣于辽,当以事辽之礼事我,而我国有新丧,辽主未获,勿遽强之。”命高随等还。天会二年,同知南路都统鹘实答奏,高丽纳叛亡、增边备,必有异图。诏曰:“凡有通问,毋违常式。或来侵略,则整尔行列与之从事。敢先犯彼者,虽捷必罚。”诏阇母以甲士千人戍海岛,以备之。
sì nián, guó wáng wáng kǎi qiǎn shǐ fèng biǎo chēng fān, yōu zhào dá zhī. shàng shǐ gāo bó shū wū zhì zhōng shǐ gāo lí, fán qiǎn shǐ wǎng lái dāng jǐn xún liáo jiù, réng qǔ bǎo zhōu lù jí biān dì rén kǒu zài bǐ jiè zhě, xū jìn shù fā huán. chì bó shū yuē:" ruò yī yī tīng cóng, jí yǐ bǎo zhōu dì cì zhī." gāo bó shū zhì gāo lí, wáng kǎi fù biǎo xiè, yī yī shì liáo jiù zhì. bā nián, kǎi shàng biǎo, qǐ miǎn suǒ bǎo zhōu wáng rù biān hù. shì suì, gāo lí shí rén bǔ yú, dà fēng piāo qí chuán dǐ hǎi àn, hé sū guǎn rén huò zhī, zhào hái qí guó. jì ér xù shàng biǎo qǐng bù suǒ bǎo zhōu wáng rù gāo lí hù kǒu, tài zōng cóng zhī, zì shì bǎo zhōu fēng yù shǐ dìng.
四年,国王王楷遣使奉表称藩,优诏答之。上使高伯淑、乌至忠使高丽,凡遣使往来当尽循辽旧,仍取保州路及边地人口在彼界者,须尽数发还。敕伯淑曰:“若一一听从,即以保州地赐之。”高伯淑至高丽,王楷附表谢,一依事辽旧制。八年,楷上表,乞免索保州亡入边户。是岁,高丽十人捕鱼,大风飘其船抵海岸,曷苏馆人获之,诏还其国。既而勖上表请不索保州亡入高丽户口,太宗从之,自是保州封域始定。
huáng tǒng èr nián, zhào jiā kǎi kāi fǔ yí tóng sān sī shàng zhù guó. liù nián, kǎi hōng, zi xiàn sì lì.
皇统二年,诏加楷开府仪同三司、上柱国。六年,楷薨,子晛嗣立。
dà dìng sì nián, yā lù jiāng bǎo shù pō bèi qīn yuè fén huǐ. wǔ nián zhēng yuè, shì zōng yīn zhēng dàn shǐ cháo cí, yù zhī yuē:" biān jìng xiǎo xiǎo bù yú, ěr zhǔ shǐ rán xié, jiāng lì wèi zhī xié? ruò guǒ jiāng lì wèi zhī, ěr zhǔ yì dāng chéng jiè zhī yě." chū, gāo lí shǐ zhě bié yǒu sī jìn lǐ wù yǐ wéi cháng, shì suì wàn chūn jié, shàng yǐ shǐ zhě sī jìn bù yìng diǎn lǐ, zhào bà zhī.
大定四年,鸭绿江堡戍颇被侵越焚毁。五年正月,世宗因正旦使朝辞,谕之曰:“边境小小不虞,尔主使然邪,疆吏为之邪?若果疆吏为之,尔主亦当惩戒之也。”初,高丽使者别有私进礼物以为常,是岁万春节,上以使者私进不应典礼,诏罢之。
shí nián, wáng xiàn dì yì yáng gōng hào fèi xiàn zì lì. shí yuè, cì shēng rì shǐ dà zōng zhèng chéng zhǎn zhì jiè shàng, gāo lí biān lì chēng qián wáng yǐ ràng wèi, bù kěn shòu shǐ zhě. shí yī nián sān yuè, wáng hào yǐ ràng guó lái zòu gào, zhào pó sù lù wù shòu, yǒu sī yí wén xiáng wèn. gāo lí gào yuē:" qián wáng jiǔ bìng, hūn mào bù zhì, yǐ mǔ dì hào quán shè guó shì." shàng yuē:" ràng guó dà shì yě, hé yǐ bù xiān chén qǐng." zhào yǒu sī zài xiáng wèn. gāo lí nǎi yǐ wáng xiàn ràng guó biǎo lái, dà lüè chēng xiān chén kǎi yí xùn chuán wèi yú dì, yòu yán qí zi yǒu zuì bù kě lì zhī yì. shàng yí zhī, yǐ wèn zǎi zhí, chéng xiàng liáng bì zòu yuē:" cǐ bù kě xìn. xiàn zhǐ yī zi, wǎng nián shēng sūn, cháng yǒu biǎo zì chén shēng sūn zhī xǐ, yī yě. hào cháng zuò luàn, xiàn qiú zhī, èr yě. jīn xiàn bù qiǎn shǐ, hào nǎi qiǎn shǐ, sān yě. cháo tíng cì xiàn shēng rì shǐ, hào bù zhuǎn dá yú xiàn, nǎi chēng wèi gǎn fèng shòu, sì yě. jīn hào cuàn xiōng wū yú tiān zǐ, ān kě rěn yě." yòu chéng mèng hào yuē:" dāng xún bǐ guó shì mín, guǒ jiē tuī fú, jí dāng qiǎn shǐ fēng cè." shàng yuē:" fēng yī guó zhī jūn xún yú mín zhòng, cǐ yǔ chú bài měng ān móu kè hé yì." nǎi què qí shǐ zhě, ér yǐ zhào shū xiáng wèn wáng xiàn, lì bù shì láng jìng wèi xuān wèn wáng xiàn shǐ.
十年,王晛弟翼阳公皓废晛自立。十月,赐生日使、大宗正丞飐至界上,高丽边吏称前王已让位,不肯受使者。十一年三月,王皓以让国来奏告,诏婆速路勿受,有司移文详问。高丽告曰:“前王久病,昏耄不治,以母弟皓权摄国事。”上曰:“让国大事也,何以不先陈请。”诏有司再详问。高丽乃以王晛让国表来,大略称先臣楷遗训传位于弟,又言其子有罪不可立之意。上疑之,以问宰执,丞相良弼奏曰:“此不可信。晛止一子,往年生孙,尝有表自陈生孙之喜,一也。皓尝作乱,晛囚之,二也。今晛不遣使,皓乃遣使,三也。朝廷赐晛生日使,皓不转达于晛,乃称未敢奉受,四也。今皓篡兄诬于天子,安可忍也。”右丞孟浩曰:“当询彼国士民,果皆推服,即当遣使封册。”上曰:“封一国之君询于民众,此与除拜猛安谋克何异。”乃却其使者,而以诏书详问王晛,吏部侍郎靖为宣问王晛使。
hào shí cuàn guó, qiú xiàn yú hǎi dǎo. jìng zhì gāo lí, hào chēng wáng xiàn yǐ bì wèi chū jū tā suǒ, bìng jiā wú sǔn, bù néng jiù wèi bài mìng, wǎng fù xiǎn yuǎn, fēi shǐ zhě suǒ yí wǎng. jìng jìng bù dé jiàn xiàn, nǎi yǐ zhào shòu hào, zhuǎn qǔ xiàn biǎo fù zòu, qí yán yǔ qián biǎo dà gài xiāng tóng. jìng hái, shàng wèn dà chén, jiē yuē:" xiàn biǎo rú cǐ, kě suì fēng zhī." chéng xiàng liáng bì píng zhāng zhèng shì shǒu dào yuē:" dài hào qí qǐng wèi wǎn yě." shí èr yuè, hào qiǎn qí lǐ bù shì láng zhāng yì míng děng qǐng fēng. shí èr nián sān yuè, suì cì fēng cè. hào shēng rì zài zhēng yuè shí jiǔ rì, shì suì shí èr yuè jiāng jǐn, wèi jí qiǎn shǐ, yǒu sī qǐng zhì lái suì jǔ xíng yān.
皓实篡国,囚晛于海岛。靖至高丽,皓称王晛已避位出居他所,病加无损,不能就位拜命,往复险远,非使者所宜往。靖竟不得见晛,乃以诏授皓,转取晛表附奏,其言与前表大概相同。靖还,上问大臣,皆曰:“晛表如此,可遂封之。”丞相良弼、平章政事守道曰:“待皓祈请未晚也。”十二月,皓遣其礼部侍郎张翼明等请封。十二年三月,遂赐封册。皓生日在正月十九日,是岁十二月将尽,未及遣使,有司请至来岁举行焉。
shí wǔ nián, gāo lí xī jīng liú shǒu zhào wèi chǒng pàn hào, qiǎn xú yàn děng jiǔ shí liù rén shàng biǎo yuē:" qián wáng běn fēi bì ràng, dà jiàng jūn zhèng chōng fū láng jiāng lǐ yì fāng shí shì zhī. chén wèi chǒng qǐng yǐ cí bēi lǐng yǐ xī zhì yā lù jiāng sì shí yú chéng nèi shǔ, qǐng bīng zhù yuán." shàng yuē:" wáng hào yǐ jiā fēng cè, wèi chǒng zhé gǎn chēng bīng wèi luàn, qiě yù nà tǔ, zhèn huái fǔ wàn bāng, qǐ zhù pàn chén wèi nüè." zhào zhí xú yàn děng sòng gāo lí. qǐng zhī, wáng hào dìng zhào wèi chǒng zhī luàn, qiǎn shǐ zòu xiè, zì wèi chǒng zhī luàn, hào suǒ qiǎn shēng rì huí xiè héng cì huí xiè hè zhēng dàn jìn fèng wàn chūn jié děng shǐ, jiē zǔ bù tōng, zhì shì, hào bìng zòu zhī. zhào dá qí yì, qí hé qiǎn rén shǐ lìng jié cì rù cháo.
十五年,高丽西京留守赵位宠叛皓,遣徐彦等九十六人上表曰:“前王本非避让,大将军郑冲夫、郎将李义方实弑之。臣位宠请以慈悲岭以西至鸭绿江四十余城内属,请兵助援。”上曰:“王皓已加封册,位宠辄敢称兵为乱,且欲纳土,朕怀抚万邦,岂助叛臣为虐。”诏执徐彦等送高丽。顷之,王皓定赵位宠之乱,遣使奏谢,自位宠之乱,皓所遣生日回谢、横赐回谢、贺正旦、进奉、万春节等使,皆阻不通,至是,皓并奏之。诏答其意,其合遣人使令节次入朝。
shí qī nián, hè zhēng dàn lǐ wù, yù dài nǎi shí shì yù zhě, yǒu sī qǐng yí wèn, shàng yuē:" bǐ xiǎo guó wú néng shí zhě, wù yǐ wéi yù ěr, bù bì yí wèn." nǎi zhǐ. shí èr yuè, yǒu sī zòu gāo lí xià jié yā mǎ guān shùn chéng lì wài jiāng dài jiǎ sān guò jiè, shàng yǐ shǐ rén suǒ zuò zuì zhòng, dàn lìng fā huán běn guó ér yǐ. èr shí sān nián, hào mǔ rèn shì hōng, hào qǐ miǎn cì shēng rì jí hè xiè děng shì, zhào cóng zhī.
十七年,贺正旦礼物,玉带乃石似玉者,有司请移问,上曰:“彼小国无能识者,误以为玉耳,不必移问。”乃止。十二月,有司奏高丽下节押马官顺成例外将带甲三过界,上以使人所坐罪重,但令发还本国而已。二十三年,皓母任氏薨,皓乞免赐生日及贺谢等事,诏从之。
zhāng zōng jí wèi, zhào shǐ zhì jiè shàng pō jī zhì, zhào yí wèn, gāo lí xùn xiè. míng chāng sān nián, xià jié jīn tǐng huí zhì píng zhōu fǔ níng xiàn, ōu sǐ dàng yì rén hé tiān ér, yǒu sī qǐng" fán rén shǐ wǎng huán, qǐ liàng shè bīng wèi." cān zhī zhèng shì zhāng wàn gōng yuē:" kě yú sù dùn zhī dì xún hù zhī." shàng kě qí zòu. zhào zì jīn jiē sòng bàn shǐ fù, shī guān fáng zhě dāng zuò. gù shì, hè zhēng dàn shǐ shí èr yuè èr shí jiǔ rì rù jiàn, míng chāng liù nián shí èr yuè jǐ mǎo lì chūn, zhào yú qián èr rì dīng chǒu rù jiàn yún.
章宗即位,诏使至界上颇稽滞,诏移问,高丽逊谢。明昌三年,下节金挺回至平州抚宁县,殴死当驿人何添儿,有司请“凡人使往还,乞量设兵卫。”参知政事张万公曰:“可于宿顿之地巡护之。”上可其奏。诏自今接送伴使副,失关防者当坐。故事,贺正旦使十二月二十九日入见,明昌六年十二月己卯立春,诏于前二日丁丑入见云。
chéng ān èr nián, hào biǎo zì chén shuāi bìng, yǐ guó ràng qí dì. quán guó shì. shì suì, hào fèi,
承安二年,皓表自陈衰病,以国让其弟。权国事。是岁,皓废,
tài hé sì nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, gāo lí qiàn rén yǐ xiǎo pèi dāo gē lí wǔ xià xún láng, fèng zhí jiàn ér jiū zhī, zhào guǎn bàn guān zì jīn qián qī yí wén jìn zhǐ. shì suì, wáng hōng, zi yīng sì lì.
泰和四年正月乙丑朔,高丽傔人以小佩刀割梨庑下巡廊,奉职见而纠之,诏馆伴官自今前期移文禁止。是岁,王薨,子韺嗣立。
tài hé qī nián zhēng yuè, shì shí yòng bīng fá sòng, xià yì yǒu gù, dú gāo lí qiǎn zhēng dàn shǐ, zhào bù cì qū yàn. jí tiān shòu jié, xià gāo lí shǐ zhě jiē zài, yǒu sī zòu:" dà dìng chū, sòng wèi qǐng hé, xià gāo lí shǐ zhě cì qū yàn, jīn qǐng yī dà dìng gù shì." zhào cóng zhī.
泰和七年正月,是时用兵伐宋,夏亦有故,独高丽遣正旦使,诏不赐曲宴。及天寿节,夏、高丽使者皆在,有司奏:“大定初,宋未请和,夏、高丽使者赐曲宴,今请依大定故事。”诏从之。
zhì níng yuán nián bā yuè, wáng wú hōng, sì zǐ wèi xíng qǐ fù. jiǔ yuè, xuān zōng jí wèi, biān lì zòu:" gāo lí dié chēng, sì zǐ wèi qǐ fù, bù kě yǐ xiōng fú yíng jí zhào, yòu bù kě yǐ cǎo tǔ míng xián shǔ biǎo." lǐ guān yì:" rén chén bù yǐ sī ēn fèi gōng yì, yí quán yòng jí fú yíng zhào, shǔ biǎo yòng quán guó shì míng xián. qí gāo lí gào āi shǐ zhì quē, rán hòu qiǎn shǐ zhì jì wèi wèn jí xíng fēng cè." zhì kě.
至宁元年八月,王祦薨,嗣子未行起复。九月,宣宗即位,边吏奏:“高丽牒称,嗣子未起复,不可以凶服迎吉诏,又不可以草土名衔署表。”礼官议:“人臣不以私恩废公义,宜权用吉服迎诏,署表用权国事名衔。俟高丽告哀使至阙,然后遣使致祭、慰问及行封册。”制可。
míng nián, xuān zōng qiān biàn, liáo dōng dào lù bù tōng, xìng dìng sān nián, liáo dōng xíng shěng zòu gāo lí fù yǒu fèng biǎo cháo gòng zhī yì, zǎi chén zòu:" kě lìng xíng shěng shòu qí biǎo zhāng, qí cháo gòng zhī lǐ qí tā rì xú yì." xuān zōng yǐ wéi rán, nǎi qiǎn shǐ fǔ yù gāo lí, zhōng yǐ dào lù bù tōng, wèi huáng yíng yà, zhào xíng shěng qiě jī mí wù jué qí hǎo, rán zì shì bù fù tōng wèn yǐ.
明年,宣宗迁汴,辽东道路不通,兴定三年,辽东行省奏高丽复有奉表朝贡之意,宰臣奏:“可令行省受其表章,其朝贡之礼俟他日徐议。”宣宗以为然,乃遣使抚谕高丽,终以道路不通,未遑迎迓,诏行省且羁縻勿绝其好,然自是不复通问矣。
zàn yuē: jīn rén běn chū hé mò zhī fù yú gāo lí zhě, shǐ tōng hǎo wèi lín guó, jì ér wèi jūn chén, zhēn yòu yǐ hòu dào lù bù tōng, jǐn yī zài jiàn ér yǐ. rù shèng cháo yóu zǐ sūn xiāng chuán zì wèi zhì, gù bù fù bèi lùn, lùn qí yǔ jīn shì xiāng shè zhě yān.
赞曰:金人本出鞨靺之附于高丽者,始通好为邻国,既而为君臣,贞祐以后道路不通,仅一再见而已。入圣朝犹子孙相传自为治,故不复备论,论其与金事相涉者焉。
jīn guó yǔ jiě
金国语解
jīn wén shàng shū cí duō qí sè, gài yì dāng shì zhī fāng yán yě. jīn shǐ suǒ zài běn guó zhī yǔ, dé zhū chóng yì, ér kě jiě zhě hé kě quē yān. ruò qí chén liáo zhī xiǎo zì, huò yǐ jiàn, huò yǐ jí, yóu yǒu gǔ rén shàng zhì zhī fēng, bù kě wén yě. guó xìng wèi mǒu, hàn xìng wèi mǒu, hòu wèi xiào wén yǐ lái yǐ yǒu zhī yǐ. cún zhū piān zhōng, yǐ bèi kǎo suǒ.
今文《尚书》辞多奇涩,盖亦当世之方言也。《金史》所载本国之语,得诸重译,而可解者何可阙焉。若其臣僚之小字,或以贱,或以疾,犹有古人尚质之风,不可文也。国姓为某,汉姓为某,后魏孝文以来已有之矣。存诸篇终,以备考索。
guān chēng
官称
dōu bó jí liè, zǒng zhì guān míng, yóu hàn yún zhǒng zǎi.
都勃极烈,总治官名,犹汉云冢宰。
ān bǎn bó jí liè, guān zhī zūn qiě guì zhě.
谙版勃极烈,官之尊且贵者。
guó lùn bó jí liè, zūn lǐ yōu chóng dé zì yóu zhě.
国论勃极烈,尊礼优崇得自由者。
hú lǔ bó jí liè, tǒng lǐng guān zhī chēng.
胡鲁勃极烈,统领官之称。
yí lài bó jí liè, wèi dì sān yuē" yí lài".
移赉勃极烈,位第三曰“移赉”。
ā mǎi bó jí liè, zhì chéng yì zhě.
阿买勃极烈,治城邑者。
yǐ shì bó jí liè, yíng xié zhī guān.
乙室勃极烈,迎邪之官。
zhá shī hā bó jí liè, shǒu guān shǔ zhī chēng.
札失哈勃极烈,守官署之称。
zè bó jí liè, yīn yáng zhī guān.
昃勃极烈,阴阳之官。
dié bó jí liè, cuì èr zhī zhí.
迭勃极烈,倅贰之职。
měng ān, qiān fū zhǎng. móu kè, bǎi fū zhǎng yě.
猛安,千夫长。谋克,百夫长也。
zhū zhǎn" xiáng wěn", biān shù zhī guān.
诸飐“详稳”,边戍之官。
zhū" yí lǐ jǐn", bù luò xū zhài zhī shǒu lǐng.
诸“移里堇”,部落墟砦之首领。
xiáng wěn yí lǐ jǐn, běn liáo yǔ, jīn rén yīn zhī ér shāo yì tóng yān.
详稳、移里堇,本辽语,金人因之而稍异同焉。
tū lǐ, zhǎng bù luò cí sòng, chá fēi wéi zhě.
秃里,掌部落词讼,察非违者。
wū lǔ gǔ, mù yǔ zhī guān.
乌鲁古,牧圉之官。
wò lǐ duǒ, guān fǔ zhì shì zhī suǒ.
斡里朵,官府治事之所。
rén shì
人事
bèi lùn chū, pēi tāi zhī míng.
孛论出,胚胎之名。
ā hú dié, zhǎng zǐ. gǔ nǎn, jì yě. pú yáng wēn, yuē yòu zǐ.
阿胡迭,长子。骨赧,季也。蒲阳温,曰幼子。
yì dōu, cì dì zhī tōng chēng. dì jiǔ yuē" wū yě", shí liù yuē" nǚ lǔ huān".
益都,次第之通称。第九曰“乌也”,十六曰“女鲁欢”。
àn dá hǎi, kè zhī tōng chēng.
按答海,客之通称。
shān zhǐ kūn, shè rén yě.
山只昆,舍人也。
sàn yì bèi, qí nán zǐ.
散亦孛,奇男子。
sàn dá, lǎo rén zhī chēng yě.
散答,老人之称也。
shén gǔ nǎi, jí rén.
什古乃,瘠人。
sā hé niǎn, lí hēi zhī míng.
撒合辇,黧黑之名。
bǎo huó lǐ, zhū rú.
保活里,侏儒。
a lǐ sūn, mào bù yáng yě.
阿里孙,貌不扬也。
ā tú hǎn, cǎi xīn zhī zǐ.
阿徒罕,采薪之子。
dá bù yě, yún tián zhě.
答不也,耘田者。
ā tǔ gǔ, shàn cǎi bǔ zhě. a lǐ xǐ, wéi liè yě.
阿土古,善采捕者。阿里喜,围猎也。
bá lǐ sù, jiǎo dǐ xì zhě.
拔里速,角牴戏者。
ā lí hé mèn, bì yīng gǔ zhě.
阿离合懑,臂鹰鹘者。
hú lǔ lá, hù cháng. ā hé, rén nú yě.
胡鲁剌,户长。阿合,人奴也。
wù shù, yuē tóu. zhān hǎn, xīn yě. wèi kě, yá, yòu yuē wú yì kě.
兀术,曰头。粘罕,心也。畏可,牙,又曰吾亦可。
pán lǐ hé, jiāng zhǐ.
盘里合,将指。
sān hé, rén zhī yè yě.
三合,人之靥也。
yá wú tǎ, yáng chuāng.
牙吾塔,疡疮。
pú lá dōu, mù chì ér máng yě.
蒲剌都,目赤而盲也。
shí gē lǐ, sōu jí.
石哥里,溲疾。
mán dōu gē, chī ái zhī wèi.
谩都謌,痴騃之谓。
móu liáng hǔ, wú lài zhī míng. jiē bù měi zhī chēng yě.
谋良虎,无赖之名。皆不美之称也。
yú rén tóng shòu fú yuē" hū dōu". yǐ lì zhù rén yuē" ā xī bǎo".
与人同受福曰“忽都”。以力助人曰“阿息保”。
cí bù shī, jiǔ xǐng yě.
辞不失,酒醒也。
nú shēn, hé mù zhī yì.
奴申,和睦之义。
é chū hǔ, kuān róng zhī míng yě.
讹出虎,宽容之名也。
sài lǐ, ān lè.
赛里,安乐。
dí gǔ nǎi, lái yě.
迪古乃,来也。
sā bā, xùn sù zhī yì.
撒八,迅速之义。
wū gǔ chū, fāng yán yuē zài xiū, yóu yán zài bù fù yě.
乌古出,方言曰再休,犹言再不复也。
fán shì zhī xiān zhě yuē" shí lún". yǐ wù yú rén yǐ rán yuē" a lǐ bái".
凡事之先者曰“石伦”。以物与人已然曰“阿里白”。
wú lǐ bǔ, chù jī zhī míng.
吾里补,畜积之名。
xí shī, yóu rén yún cháng chuān yě.
习失,犹人云常川也。
fán shì wù yǐ dé yuē" wù dài", qǔ yǐ míng zǐ zhě, yóu yán huò qǔ rú wù rán yě.
凡市物已得曰“兀带”,取以名子者,犹言货取如物然也。
wù xiàng
物象
wù diǎn, míng xīng.
兀典,明星。
ā lín, shān. tài shén, gāo yě. shān zhī shàng ruì zhě yuē" hā dān", pō tuó yuē" ā lǎn", dà ér jùn yuē" xié lǔ".
阿邻,山。太神,高也。山之上锐者曰“哈丹”,坡陀曰“阿懒”,大而峻曰“斜鲁”。
tè lín, hǎi yě. shā hū dài, zhōu yě.
忒邻,海也。沙忽带,舟也。
shēng tiě yuē" wò lùn", fǔ yuē" dū mǔ", rèn yuē" xié liè".
生铁曰“斡论”,釜曰“阇母”,刃曰“斜烈”。
pó lú huǒ zhě chuí yě.
婆卢火者槌也。
jīn yuē" ān chūn".
金曰“桉春”。
yín shù kě, zhū yě.
银术可,珠也。
bù náng yuē" pú lú hún", pén yuē" a lǐ hǔ", guàn yuē" huó nǚ".
布囊曰“蒲卢浑”,盆曰“阿里虎”,罐曰“活女”。
wū liè, cǎo lǐn yě.
乌烈,草廪也。
shā lá, yī jīn yě.
沙剌,衣襟也。
huó là hú, sè zhī chì zhě yě.
活腊胡,色之赤者也。
hú lá, zào tū.
胡剌,灶突。
wù lèi
物类
huán duān, sōng. ā hǔ lǐ, sōng zǐ. shú niǎn, lián yě.
桓端,松。阿虎里,松子。孰辇,莲也。
huó lí hǎn, gāo. hé xǐ, quǎn zǐ. é gǔ nǎi, quǎn zhī yǒu wén zhě.
活离罕,羔。合喜,犬子。讹古乃,犬之有文者。
xié gē, diāo shǔ.
斜哥,貂鼠。
pú ā, shān jī. wō móu hǎn, niǎo luǎn yě.
蒲阿,山鸡。窝谋罕,鸟卵也。
xìng shì
姓氏
wán yán, hàn xìng yuē wáng. wū gǔ lùn yuē shāng. gē shí liè yuē gāo. tú dān yuē dù. nǚ xī liè yuē láng. wù yán yuē zhū. pú chá yuē lǐ. yán zhǎn yuē zhāng. wēn dí hǎn yuē wēn. shí mǒ yuē xiāo. ào tún yuē cáo. bèi shù lǔ yuē lǔ. yí lá yuē liú. wò lēi yuē shí. nà lá yuē kāng. jiā gǔ yuē tóng. péi mǎn yuē má. ní máng gǔ yuē yú. wò zhǔn yuē zhào. ā diǎn yuē léi. a lǐ kǎn yuē hé. wēn dūn yuē kōng. wú lǔ yuē huì. mǒ yán yuē mèng. dōu liè yuē qiáng. sàn dá yuē luò. ā bù hā yuē tián. wū lín dá yuē cài. pū sàn yuē lín. shù hǔ yuē dǒng. gǔ lǐ jiǎ yuē wāng.
完颜,汉姓曰王。乌古论曰商。纥石烈曰高。徒单曰杜。女奚烈曰郎。兀颜曰朱。蒲察曰李。颜盏曰张。温迪罕曰温。石抹曰萧。奥屯曰曹。孛术鲁曰鲁。移剌曰刘。斡勒曰石。纳剌曰康。夹谷曰仝。裴满曰麻。尼忙古曰鱼。斡准曰赵。阿典曰雷。阿里侃曰何。温敦曰空。吾鲁曰惠。抹颜曰孟。都烈曰强。散答曰骆。呵不哈曰田。乌林答曰蔡。仆散曰林。术虎曰董。古里甲曰汪。
qí hòu shì zú huò yīn rén biàn yì, nán yǐ biàn jǔ, gū zài qí kě zhī zhě yún.
其后氏族或因人变易,难以遍举,姑载其可知者云。
jīn guó yǔ jiě zhōng.
金国语解终。