xuān zōng zhōng
◎宣宗中
xìng dìng yuán nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo shuò, sòng qiǎn shǐ lái hè. guǐ wèi, sòng shǐ cháo cí. shàng wèi zǎi chén yuē: wén xī zhōu nán jìng yǒu dào, cǐ nǎi bǐ jiè jī mín yán huái wèi luàn ěr. sòng rén hé gù gōng wǒ. gāo qí qǐng fá zhī, yǐ guǎng jiāng tǔ. shàng yuē: zhèn yì bù rán, dàn néng shǒu zǔ zōng suǒ fù zú yǐ, ān shì wài tǎo? yǐ wèi, zhào zhōng dōu xī jīng běi jīng děng lù cè lùn jìn shì jí wǔ jǔ rén quán shì yú nán jīng dōng píng pó sù shàng jīng děng sì lù. bǐng shēn, dōng píng xíng shěng yán: diào bīng yǐ lái, lì zú yīn láo jìn jué duō zhì wǔ pǐn, lì huò fēng zèng, jí mín nián qī shí bìng gāi tán ēn. ruò rén wǎng zì chén, gōng sī jù fèi. qǐng lìng běn lù wèi zhì gào chì, lèi fù cháo tíng, yǐ qiú yìn shǔ. shǐ shòu mìng zhě liàng shū zhū wù ér gěi zhī. rén lì bù láo, bīng shí shǎo jì. cóng zhī. huáng zǐ píng zhāng zhèng shì pú wáng shǒu chún shòu shì xí dōng píng fǔ lù sān tún měng ān. shàng shū zuǒ chéng xū dǐng jìn píng zhāng zhèng shì, fēng shēn guó gōng. guǐ mǎo, yì jiǎn shù guān rǒng yuán. yǐ sì, dà yuán bīng gōng guān zhōu.
興定元年春正月己卯朔,宋遣使來賀。癸未,宋使朝辭。上謂宰臣曰:「聞息州南境有盜,此乃彼界饑民沿淮為亂耳。宋人何故攻我。」高琪請伐之,以廣疆土。上曰:「朕意不然,但能守祖宗所付足矣,安事外討?」乙未,詔中都、西京、北京等路策論進士及武舉人權試於南京、東平、婆速、上京等四路。丙申,東平行省言:「調兵以來,吏卒因勞進爵多至五品,例獲封贈,及民年七十並該覃恩。若人往自陳,公私俱費。請令本路為制誥敕,類赴朝廷,以求印署。使受命者量輸諸物而給之。人力不勞,兵食少濟。」從之。皇子平章政事濮王守純授世襲東平府路三屯猛安。尚書左丞胥鼎進平章政事,封莘國公。癸卯,議減庶官冗員。乙巳,大元兵攻觀州。
èr yuè wù shēn shuò, chū yòng zhēn yòu tōng bǎo, fán yī guàn dāng zhēn yòu bǎo quàn qiān guàn. jǐ yǒu, mìng shū mì yuàn tài bà ruǎn jūn shì. yù shàng shū zhě, yòng guān mǎ gěi yì chuán yǐ shū mín lì. gēng xū, huáng hòu shēng chén, zhào bǎi guān miǎn hè, réng yù zhǐ yuē: shí fāng duō nán, jiāng lái zhǎng chūn jié yì miǎn hè lǐ. xīn hài, yǐ chóng jìn yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sài bù qiān shū mì yuàn shì. guǐ chǒu, bà zhāo xián suǒ. yǐ mǎo, huáng sūn shēng, xuān huī qǐng chēng hè, zhào wú yòng lè. jǐ wèi, dà yuán bīng xùn xīn dài. zhào dìng zhōu xiàn guān suī jī jiē zhì sān pǐn, zuò fá jūn chǔ zhě, tīng xíng bù jué qiǎn. rén xū, shàng shū shěng yǐ jūn chǔ bù jì, qǐng bà zhōu fǔ xué shēng lǐn gěi. shàng yuē: zì gǔ wén wǔ bìng yòng, xiàng zài zhōng dōu, shè xué yǎng shì yóu wèi cháng fā, kuàng jīn rì hū? qí lìng réng jiù gěi zhī. bǐng zǐ, yì zhì zhuāng xiàn tài zǐ miào.
二月戊申朔,初用「貞祐通寶」,凡一貫當「貞祐寶券」千貫。己酉,命樞密院汰罷軟軍士。諭尚書者,用官馬給驛傳以紓民力。庚戌,皇后生辰,詔百官免賀,仍諭旨曰:「時方多難,將來長春節亦免賀禮。」辛亥,以崇進、元帥右都監完顏賽不簽樞密院事。癸丑,罷招賢所。乙卯,皇孫生,宣徽請稱賀,詔無用樂。己未,大元兵徇忻、代。詔定州、縣官雖積階至三品,坐乏軍儲者,聽行部決遣。壬戌,尚書省以軍儲不繼,請罷州府學生廩給。上曰:「自古文武並用,向在中都,設學養士猶未嘗發,況今日乎?其令仍舊給之。」丙子,議置莊獻太子廟。
sān yuè wù yín, chì shì guān xíng míng, dāng miàn yì zhī, wù tīng zhuǎn zòu. yǐ jiàng yáng jūn jié dù shǐ lǐ gé zhī píng yáng fǔ, jiān hé dōng nán lù bīng dōu zǒng guǎn, quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng. rén wǔ, dìng mín jiān shōu kuì jūn wáng mǎ zhī fǎ, jí yǐ mǎ sòng guān chóu zhí zhī gé. yǐ yǒu, shàng gōng zhōng jiàn huáng, qiǎn guān fēn dào dū bǔ, réng jiè qí wù yǐ kē bào rǎo mín. gēng yín, zhǎng chūn jié, sòng qiǎn shǐ lái hè. xīn mǎo, zhào bà píng yáng hé zhōng yuán shuài. yǐ wèi, xiān zhēng shān dōng bīng jiē yīng miáo dào rùn gòng fù zhōng dōu, ér shí hǎi jù zhēn dìng pàn, lǜ wèi suǒ gěng, nǎi jí zhān gē zhēn guō wén zhèn wǔ xiān suǒ bù jīng ruì yǔ dōng píng jūn wèi jǐ jiǎo zhī shì, tú zhī. jǐ hài, dà yuán bīng gōng xīn chéng. gēng zǐ, gōng bà zhōu. jiǎ chén, wēi zhōu cì shǐ wǔ xiān lǜ bīng zhǎn shí hǎi jí qí dǎng èr bǎi yú rén, jiàng gé zhòng zhào lín zhāng lì děng jūn, jǐn huò hǎi tiě nǐ zhī wù. xún jìn xiān quán zhī zhēn dìng fǔ shì.
三月戊寅,敕事關刑名,當面議之,勿聽轉奏。以絳陽軍節度使李革知平陽府,兼河東南路兵都總管,權參知政事,行尚書省。壬午,定民間收潰軍亡馬之法,及以馬送官酬直之格。乙酉,上宮中見蝗,遣官分道督捕,仍戒其勿以苛暴擾民。庚寅,長春節,宋遣使來賀。辛卯,詔罷平陽、河中元帥。乙未,先征山東兵接應苗道潤共復中都,而石海據真定叛,慮為所梗,乃集粘割貞、郭文振、武仙所部精銳與東平軍為掎角之勢,圖之。己亥,大元兵攻新城。庚子,攻霸州。甲辰,威州刺史武仙率兵斬石海及其黨二百餘人,降葛仲、趙林、張立等軍,盡獲海僣擬之物。尋進仙權知真定府事。
xià sì yuè dīng wèi shuò, yǐ sòng suì bì bù zhì, mìng wū gǔ lùn qìng shòu wán yán sài bù děng jīng lüè nán biān. wù shēn, mèng zhōu jīng lüè sī wàn hù sòng zǐ yù lǜ suǒ bù pàn, zhǎn guān ér chū, jīng lüè shǐ cóng tǎn děng zhuī bài zhī. gēng xū, huā mào jūn zuò luàn yú téng zhōu, zhào shān dōng xíng shěng tǎo zhī. nán yáng wǔ duǒ shān dào fā, zhòng zhì qiān yú rén, jié dù fù shǐ yí lá yáng gē chū tǎo, yù zhī fāng chéng, zhāo zhī bù cóng, nǎi jìn jī zhī, shā qí zhòng dài jǐn. guǐ chǒu, yǐ ān huà jūn jié dù shǐ wán yán yǔ quán yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng yuán shuài fǔ shì, dū jīng lüè shǐ miáo dào rùn jìn fù dū chéng, qiě lìng hé jí hé jiān zhāo fǔ shǐ yí lá tiě gē děng jūn. tiě gē yǔ dào rùn bù xié, hù yán gòng yǒu yì zhì, gù mìng zhòng chén lín zhèn zhī. wù wǔ, dān zhōu yǔ báo shāng jià, zhào qiǎn guān quàn yù nóng mín gǎi shí qiū tián, guān gěi qí zhǒng. píng dìng zhōu zéi yán dé yòng zhī dǎng yán xiǎn shā dé yòng, yǐ qí zhòng jiàng. jǐ wèi, yǐ quán cān zhī zhèng shì liáo dōng lù xíng shěng wán yán a lǐ bù sūn wèi cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng yuán shuài fǔ yú pó sù lù. yǐ quán liáo dōng lù xuān fǔ shǐ pú chá wǔ jīn quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng yuán shuài fǔ yú shàng jīng. gēng shēn, lǐ gé qǐng bà yì jūn zǒng lǐng shǐ fù, yǐ bì zhōu xiàn. shàng shū shěng yǐ qiū fáng zài ěr, gǎi fǎ fēi biàn, gū rú jiù zhì, zhōu xiàn gè sī chá zhī. jiǎ zǐ, yuán shuài shǒu yán sài bù pò sòng bīng yú xìn yáng, shǐ lái zòu jié. yǐ chǒu, jì nán tài ān téng yǎn děng zhōu zéi bìng qǐ, hóu zhì qiǎn dì zhōu fáng yù shǐ wán yán tíng tǎo píng zhī, jiàng qí zhuàng shì èr wàn rén lǎo yòu wǔ wàn rén. wán yán sài bù fù zòu bài sòng jūn yú lǒng shān děng chù, fú guó shén zhòng. wù chén, tài bái zhòu jiàn yú jǐng. xīn wèi, quán mèng zhōu jīng lüè shǐ cóng tǎn zhuī zéi sòng zǐ yù zhì huī zhōu jìng shàng, qí dǎng xíng fú shā zi yù, yǐ zhòng lái guī. rén shēn, yǐ wàn nú pàn nì wèi tiǎn, zhào yù liáo dōng zhū jiāng. wán yán sài bù jūn dù huái, pò guāng zhōu liǎng guān, huò jūn shí fēn gěi jiāng shì.
夏四月丁未朔,以宋歲幣不至,命烏古論慶壽、完顏賽不等經略南邊。戊申,孟州經略司萬戶宋子玉率所部叛,斬關而出,經略使從坦等追敗之。庚戌,花帽軍作亂於滕州,詔山東行省討之。南陽五朵山盜發,眾至千餘人,節度副使移剌羊哥出討,遇之方城,招之不從,乃進擊之,殺其眾殆盡。癸丑,以安化軍節度使完顏宇權元帥左都監,行元帥府事,督經略使苗道潤進復都城,且令和輯河間招撫使移剌鐵哥等軍。鐵哥與道潤不協,互言共有異志,故命重臣臨鎮之。戊午,單州雨雹傷稼,詔遣官勸諭農民改蒔秋田,官給其種。平定州賊閻德用之黨閻顯殺德用,以其眾降。己未,以權參知政事遼東路行省完顏阿里不孫為參知政事,行尚書省、元帥府於婆速路。以權遼東路宣撫使蒲察五斤權參知政事,行尚書省、元帥府於上京。庚申,李革請罷義軍總領使副,以畀州縣。尚書省以秋防在邇,改法非便,姑如舊制,州縣各司察之。甲子,元帥守顏賽不破宋兵於信陽,使來奏捷。乙丑,濟南、泰安、滕、兗等州賊並起,侯摯遣棣州防禦使完顏霆討平之,降其壯士二萬人、老幼五萬人。完顏賽不復奏敗宋軍於隴山等處,俘馘甚眾。戊辰,太白晝見於井。辛未,權孟州經略使從坦追賊宋子玉至輝州境上,其黨邢福殺子玉,以眾來歸。壬申,以萬奴叛逆未殄,詔諭遼東諸將。完顏賽不軍渡淮,破光州兩關,獲軍實分給將士。
wǔ yuè wù yín, shǎn xī xíng shěng pò xià rén yú dà běi chà, shì rì jié zhì. dīng hài, mín yuàn rǔ jì shàng shū chén lì hài, shàng yǐ shì zǎi chén yuē: bēi jiàn xiǎo rén, yóu néng jǐn yán rú cǐ, yǒu kě cǎi zhě jí xíng zhī. jǐ chǒu, zéi sòng zǐ yù yú dǎng jiā shǔ xī fàng guī nóng. shàng shū yòu chéng pú chá yí lá dōu qì guān shàn fù jīng shī, jiàng zhī hé nán fǔ shì, xíng shū mì yuàn jiān xíng liù bù shì. rén chén, yán zhōu yuán wǔ xiàn yǔ báo shāng jià, zhào guān dài mín zhǒng gǎi shí. guǐ sì, sòng rén gōng yǐng zhōu, fén lüè ér qù. wù xū, xíng shū mì yuàn bīng bài sòng rén yú ní hé wān, yòu bài zhī fán chéng xiàn. shān dōng xíng yuán shuài fǔ shì méng gǔ gāng shàn xiè zhuǎn yùn shǐ lǐ bǐng jūn, fǎ dāng jué, bǐng jūn fǎn lì gāng, yīng lùn shú, zhào liǎng shì zhī. sòng rén qǔ lián shuǐ xiàn. guǐ mǎo, lán zhōu shuǐ jūn qiān hù lǐ píng děng kǔ tí kòng pú chá yān jīng tān bào, shā zhī. gòu xià rén yǐ pàn, xié qí tú zhāng yǐ jù xíng, yǐ yǐ jì jǐn huò zhī. shǎn xī xíng shěng pián yí qiān yǐ guān sì jiē, shòu tóng zhī lán zhōu shì, shǎng shì zú yǒu chà, yǐ qí shì shàng wén. jiǎ chén, dà yuán bīng xià miǎn chéng xiàn, jūn guān rèn fú sǐ zhī. bǐng wǔ, dìng hé běi qiú shì guān dù hé zhī fǎ, céng jīng zǒng bīng zhě bái shū mì yuàn, yú yàn jù tīng dù. xíng shū mì yuàn shì wū gǔ lùn qìng shòu nán fá hái, zòu bù yǐ shí, zhào jū zhī.
五月戊寅,陝西行省破夏人於大北岔,是日捷至。丁亥,民苑汝濟上書陳利害,上以示宰臣曰:「卑賤小人,猶能盡言如此,有可采者即行之。」己丑,賊宋子玉餘黨家屬悉放歸農。尚書右丞蒲察移剌都棄官擅赴京師,降知河南府事,行樞密院兼行六部事。壬辰,延州原武縣雨雹傷稼,詔官貸民種改蒔。癸巳,宋人攻潁州,焚掠而去。戊戌,行樞密院兵敗宋人於泥河灣,又敗之樊城縣。山東行元帥府事蒙古綱擅械轉運使李秉鈞,法當決,秉鈞返詈綱,應論贖,詔兩釋之。宋人取漣水縣。癸卯,蘭州水軍千戶李平等苦提控蒲察燕京貪暴,殺之。構夏人以叛,脅其徒張扆俱行,扆以計盡獲之。陝西行省便宜遷扆官四階,授同知蘭州事,賞士卒有差,以其事上聞。甲辰,大元兵下沔城縣,軍官任福死之。丙午,定河北求仕官渡河之法,曾經總兵者白樞密院,余驗據聽渡。行樞密院事烏古論慶壽南伐還,奏不以實,詔鞫之。
liù yuè jǐ yǒu, miáo dào rùn biǎo guī guó rén lǐ chēn fù yǐ zhòng pàn, chēn yì biǎo dào rùn yì móu, zhào shān dōng xíng xǐng chá zhī. xiū tóng guān, qiǎn zhōng shǐ chí zhào jí shǔ yào láo fū jiàng. quán cān zhī zhèng shì zhāng xíng xìn jìn cān zhī zhèng shì. gēng xū, zhào bǔ zhì liáo dōng shòu wěi shǔ guān jiā shǔ, de àn chá shǐ gāo lǐ qī zǐ, jiē lù zhī. rén zǐ, zhì fū fāng dān zhōu sì pǐn yǐ xià zhōu xiàn guān shì huán qìng lì, yǐ èr shí yuè zhōng gèng. jiǎ yín, zhāo fǔ shǐ wéi hóng yán zhāng dé fǔ shǒu chén shàn xǐ mín shān zhài bì bīng, shàng yuē: nán bǎo zhī chéng, shǒu zhī hé yì, tú shāng wú mín ěr. wù zhì. yǐ mǎo, xiǎn zōng jì rì, yè diàn yú qǐ qìng gōng. bǐng chén, zhào shū mì yuàn qiǎn jīng lì guān fēn yù xíng yuàn, yán bīng lì qì yǐ shǒu chōng yào, réng jìn yǐn yàn, wéi yǐ jūn lǜ lùn. sòng rén hé tǔ kòu gōng dōng hǎi jìng. wù wǔ, yǐ sòng qiǎn bīng shù fàn jìng, jí suì bì bù zhì, zhào yù yán biān zuì sòng. jǐ wèi, zhào fán shàng shū rén qí yán yǐ cǎi yòng zhě, shàng qí xìng míng. xīn yǒu, yǐ jìn shì zhū gài cǎo zé rén lǐ wéi yán lùn yì kě qǔ, zhào gěi bā guàn shí fèng. yǐ chǒu, shè tóng guān shǐ fù, jí sān mén jí jīn tí jǔ guān. shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān dōu yuán shuài pū sàn duān hōng, chuò cháo. zhì nán jīng liú quán wù. liáo dōng xíng shěng qiǎn shǐ lái shàng zhēng yuè zhōng bài qì dān zhī jié.
六月己酉,苗道潤表歸國人李琛復以眾叛,琛亦表道潤異謀,詔山東行省察之。修潼關,遣中使持詔及署藥勞夫匠。權參知政事張行信進參知政事。庚戌,詔捕治遼東受偽署官家屬,得按察使高禮妻子,皆戮之。壬子,制鄜、坊、丹州四品以下州縣官視環、慶例,以二十月終更。甲寅,招撫使惟宏言彰德府守臣擅徙民山砦避兵,上曰:「難保之城,守之何益,徒傷吾民耳。勿治。」乙卯,顯宗忌日,謁奠於啟慶宮。丙辰,詔樞密院遣經歷官分諭行院,嚴兵利器以守衝要,仍禁飲宴,違以軍律論。宋人合土寇攻東海境。戊午,以宋遣兵數犯境,及歲幣不至,詔諭沿邊罪宋。己未,詔凡上書人其言已採用者,上其姓名。辛酉,以進士朱蓋、草澤人李維岩論議可取,詔給八貫石俸。乙丑,設潼關使、副,及三門、集津提舉官。尚書左丞相兼都元帥仆散端薨,輟朝。置南京流泉務。遼東行省遣使來上正月中敗契丹之捷。
qiū qī yuè bǐng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn sì, sòng rén wéi sì zhōu. rén wǔ, wéi líng bì xiàn. guǐ wèi, yǔ zhōu zhèn wēi jūn wàn hù mǎ kuān zhú qí cì shǐ lǐ cè, jù chéng pàn. qiǎn shǐ zhāo zhī, nǎi jiàng. yǐ ér fù móu biàn, zhōu lì qín lù zhī, yí qí zú. jiǎ shēn, zhào yù liáo dōng zhū lù. yǐ yǒu, sòng rén xí pò dōng hǎi xiàn. bǐng shēn, zhì tí jǔ cāng chǎng shǐ fù. guǐ mǎo, tài shè tán chǎn jiā hé, yī jīng shí yǒu wǔ suì. jiǎ chén, xià rén fàn huáng hè chà, guān jūn bài zhī. yǐ sì, chū zhì jí xián yuàn zhī yuàn shì tóng zhī yuàn shì děng guān. sòng rén jí tǔ kòu gōng hǎi zhōu, jīng lüè shǐ jī pò qí zhòng. xià rén wéi yáng láng zhài, shuài fǔ fā zhū zhèn bīng jī zǒu zhī.
秋七月丙子朔,日有食之。辛巳,宋人圍泗州。壬午,圍靈璧縣。癸未,庾州振威軍萬戶馬寬逐其刺史李策,據城叛。遣使招之,乃降。已而復謀變,州吏擒戮之,夷其族。甲申,詔諭遼東諸路。乙酉,宋人襲破東海縣。丙申,置提舉倉場使、副。癸卯,太社壇產嘉禾,一莖十有五穗。甲辰,夏人犯黃鶴岔,官軍敗之。乙巳,初置集賢院知院事、同知院事等官。宋人及土寇攻海州,經略使擊破其眾。夏人圍羊狼寨,帥府發諸鎮兵擊走之。
bā yuè wù shēn, shǎn xī xíng shěng bào mù bō zéi fàn táo zhōu bài jī, dùn qù. mù xīng zhòu jiàn yú mǎo, liù shí yǒu qī rì nǎi fú. jǐ yǒu, hǎi zhōu jīng lüè sī biǎo guān jūn yǔ sòng rén zhàn shí jiǎo nán, zhàn lián shuǐ xiàn, zhàn zhōng tǔ qiáo, sòng bīng bài jī. rén zǐ, xuē yù shǐ dài fū yǒng xī guān jué, yǒu sī lùn shī lǜ dāng zhǎn, shàng yǐ jìn zú, tè shì qí sǐ. guǐ chǒu, sòng rén gōng què shān xiàn, wèi guān jūn suǒ bài, zhào yù guó nèi jūn shì, shǐ zhī sòng rén yú méng zhī gù, réng mìng dà chén yì qí shì. yǐ mǎo, jí xián yuàn zī yì guān zhū gài shàng shū chén yù dí sān cè. rén xū, hǎi zhōu jīng lüè shǐ ā bù hǎn nú shī lá bài sòng rén yú qí jìng. tí kòng lǐ yuán yǔ sòng rén zhàn, lǚ jié, duō suǒ fú huò. xǐ lán tōng dù jīng lüè sī yú huáng líng gǎng. yǐ chǒu, zhì zēng dìng qín bǔ táo jūn shǎng gé jí jū tíng rén zuì. bǐng yín, zuǒ sī jiàn pū sàn yì fū qǐ gèng kāi fēng fǔ hào, cì měi míng, yǐ wèi shì xiàn wèi cì jùn, suī zhōu wèi fáng yù shǐ, yǔ zhèng yán èr zhōu zuǒ yòu qián hòu fǔ jīng shī. shàng yuē: shān líng zài zhōng dōu, zhèn qǐ lè jiǔ jū cǐ hū? suì zhǐ. guǐ yǒu, tài zǔ jì rì, yè diàn yú qǐ qìng gōng. jiǎ xū, yuán shuài zuǒ dōu jiān chéng yì qiǎn qí bù jiāng nà lán jì sēng děng, hé pā é zú dōu guǎn ní páng gǔ, yǐ bīng yǎn xí guā lí yú zú zhū fān zhàng, lǚ pò zhī, zhǎn guó shì zú, qín qí shǒu lǐng, fú huò rén chù shén duō, shì rì jié zhì.
八月戊申,陝西行省報木波賊犯洮州敗績,遁去。木星晝見於昴,六十有七日乃伏。己酉,海州經略司表官軍與宋人戰石湫南,戰漣水縣,戰中土橋,宋兵敗績。壬子,削御史大夫永錫官爵,有司論失律當斬,上以近族,特貰其死。癸丑,宋人攻確山縣,為官軍所敗,詔諭國內軍士,使知宋人渝盟之故,仍命大臣議其事。乙卯,集賢院諮議官朱蓋上書陳禦敵三策。壬戌,海州經略使阿不罕奴失剌敗宋人於其境。提控李元與宋人戰,屢捷,多所俘獲。徙欄通渡經略司於黃陵崗。乙丑,制增定擒捕逃軍賞格及居停人罪。丙寅,左司諫仆散毅夫乞更開封府號,賜美名,以尉氏縣為刺郡,睢州為防禦使,與鄭、延二州左右前後輔京師。上曰:「山陵在中都,朕豈樂久居此乎?」遂止。癸酉,太祖忌日,謁奠於啟慶宮。甲戌,元帥左都監承裔遣其部將納蘭記僧等,合葩俄族都管尼旁古,以兵掩襲瓜黎余族諸蕃帳,屢破之,斬馘士卒,禽其首領,俘獲人畜甚多,是日捷至。
jiǔ yuè dīng chǒu, gēng dìng jiān chá yù shǐ shī chá fǎ. yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn bì lán ā lǔ dài quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng yú yì dōu. wù yín, xià rén fàn suī dé zhī kè róng zhài, dōu tǒng luó shì huī nì jī, què zhī. jǐ mǎo, cài zhōu shuài fǔ zhēn sòng rén jiāng kuī xī zhōu, yǐ qīng bīng yòu qí jìn, bié yǐ ruì shī yāo jī zhī, lǔ qí jiāng shěn jùn. rén wǔ, yǐ gǎi yuán xìng dìng, shè guó nèi. jiǎ shēn, bà guī yùn suǒ, shè xíng liù bù. xīn mǎo, dà yuán bīng xùn xí zhōu jí fén xī xiàn, guǐ sì, gōng qìn zhōu. liáo dōng xíng shěng wán yán a lǐ bù sūn wèi pàn rén bó dé hú tǔ suǒ shā. yuè fàn dōng jǐng xī shàn běi dì èr xīng. yǐ wèi, dà yuán bīng gōng tài yuán bò ji zhǎng zhài. dīng yǒu, báo tài yuán chéng, gōng jiāo chéng qīng yuán. guǐ mǎo, lì yán hé bīng qiáng lù jiǎo.
九月丁丑,更定監察御史失察法。以元帥左監軍必蘭阿魯帶權參知政事,行省於益都。戊寅,夏人犯綏德之克戎寨,都統羅世暉逆擊,卻之。己卯,蔡州帥府偵宋人將窺息州,以輕兵誘其進,別以銳師邀擊之,虜其將沈俊。壬午,以改元興定,赦國內。甲申,罷規運所,設行六部。辛卯,大元兵徇隰州及汾西縣,癸巳,攻沁州。遼東行省完顏阿里不孫為叛人伯德胡土所殺。月犯東井西扇北第二星。乙未,大元兵攻太原簸箕掌寨。丁酉,薄太原城,攻交城、清源。癸卯,立沿河冰牆鹿角。
dōng shí yuè dīng wèi, yǐ lín yǔ, zhào kuān nóng mín shū shuì zhī xiàn. gēng xū, yǐ jiāng yǒu shì yú sòng, zhào shuài chén zhěng lì shī tú. xīn hài, qiǎn guān kuò shì mín mǎ, hóng shǎng gé yǐ shì quàn. jiǎ yín, mìng gāo rǔ lì zhāng xíng jiǎn tóng xiū zhāng zōng shí lù. xī zhōu shuài fǔ xiàn pò sòng rén yú zhōng dù zhī jié. yǐ mǎo, dà yuán bīng xùn zhōng shān fǔ jí xīn lè xiàn. bǐng chén, dān zhōu jìn jiā hé, yì mǔ tóng yǐng. xīn yǒu, zhì dìng zhōu fǔ sī xiàn guān shī jué jiān xì zuì. rén xū, yòu sī jiàn jiān shì yù shǐ xǔ gǔ shàng shū, qǐng xiān qiǎn shǐ yǔ sòng yì hé. yǐ chǒu, dà yuán bīng xià cí zhōu. bǐng yín, dìng zhí guān bù qiú shì jí guī bì bù fù rèn fǎ. gāo rǔ lì shàng shū yán, hé yì xiān fā yú wǒ, kǒng zì shì ruò, fēi biàn. wù chén, shàng mìng xǔ gǔ cǎo tōng sòng yì hé dié, jì jìn yǐ shì zǎi chén, zǎi chén yǐ qí yán yǒu qí āi zhī yì, tú shì wēi ruò, wú zú qǔ zhě, yì suì qǐn. xīn wèi, bà liú quán wù. dà yuán bīng shōu zōu píng zhǎng shān jí zī zhōu. rén shēn, gǎi huán guó hào wèi guǎn, bì shàng xián míng. gāo rǔ lì biǎo zhì shì, bù yǔn.
冬十月丁未,以霖雨,詔寬農民輸稅之限。庚戌,以將有事於宋,詔帥臣整厲師徒。辛亥,遣官括市民馬,紅賞格以示勸。甲寅,命高汝礪、張行簡同修《章宗實錄》。息州帥府獻破宋人於中渡之捷。乙卯,大元兵徇中山府及新樂縣。丙辰,丹州進嘉禾,異畝同穎。辛酉,制定州府司縣官失覺奸細罪。壬戌,右司諫兼侍御史許古上疏,請先遣使與宋議和。乙丑,大元兵下磁州。丙寅,定職官不求仕及規避不赴任法。高汝礪上疏言,和議先發於我,恐自示弱,非便。戊辰,上命許古草通宋議和牒,既進以示宰臣,宰臣以其言有祈哀之意,徒示微弱,無足取者,議遂寢。辛未,罷流泉務。大元兵收鄒平、長山及淄州。壬申,改郇國號為管,避上嫌名。高汝礪表致仕,不允。
shí yī yuè rén wǔ, cóng yí yí lá mǎi nú yán: wǔ duǒ shān zéi yú zhāng èr děng, ruò xī zhū zhī, lǚ zhào miǎn zuì, kǒng guāi ēn xìn. qiě qí qīn shǔ lún luò sòng jìng, jìn zài jūn zhōu, huò xiāng gòu luàn. qǐ dài qí sǐ, xǐ zhī guī dé suī chén jūn xǔ jiān wèi biàn. zhào xǔ zhī. guǐ wèi, yuè yūn mù huǒ èr xīng, mù zài wèi, huǒ zài mǎo. bǐng xū, tài bái zhòu jiàn, qiǎn hàn lín shì jiǎng xué shì yáng yún yì chán zhī. dà yuán bīng shōu shān dōng bīn dì bó sān zhōu, jǐ chǒu, xià zī zhōu. gēng yín, xià yí zhōu. jiǎ wǔ, hé xī jū nà jiǎn nà děng zú qiān yú hù lái guī. dīng yǒu, zhào táng dèng cài zhōu xíng yuán shuài fǔ jǔ bīng fá sòng. wù xū, dà yuán bīng gōng tài yuán fǔ. gēng zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn wén bǎi xìng liú wáng, bū fù jiē pèi jiàn hù, rén hé yǐ kān? yòu tiān zhēng jūn xū qián tài duō, wáng zhě jù kěn fù yè, qí bìng ràng chú zhī. zǎi chén qǐng mìng xíng bù guān yuè shí juān dài, yǐ dài nà zhě yǐ ēn lì, huò chú tā yì, huò jiǎn běn hù zá zhēng sì zhī yī. shàng yuē: zhèn yú cǐ shì wèi cháng qù huái, qí jí xíng zhī.
十一月壬午,從宜移剌買奴言:「五朵山賊魚張二等,若悉誅之,屢詔免罪,恐乖恩信。且其親屬淪落宋境,近在均州,或相構亂。乞貸其死,徙之歸德、睢、陳、鈞、許間為便。」詔許之。癸未,月暈木、火二星,木在胃,火在昴。丙戌,太白晝見,遣翰林侍講學士楊雲翼鋋之。大元兵收山東濱、棣、博三州,己丑,下淄州。庚寅,下沂州。甲午,河西掬納、籛納等族千餘戶來歸。丁酉,詔唐、鄧、蔡州行元帥府舉兵伐宋。戊戌,大元兵攻太原府。庚子,上謂宰臣曰:「朕聞百姓流亡,逋賦皆配見戶,人何以堪?又添征軍須錢太多,亡者詎肯復業,其並讓除之。」宰臣請命行部官閱實蠲貸,已代納者以恩例,或除他役,或減本戶雜征四之一。上曰:「朕於此事未嘗去懷,其亟行之。」
shí èr yuè jiǎ chén shuò, dà yuán bīng gōng lù zhōu, dōu tǒng mǎ fǔ sǐ zhī. wù shēn, jí mò yí fēng zhài yú dà bó zhōng de rì běn guó tài zǎi fǔ mín qī shí èr rén, yīn dí yù fēng, piāo zhì zhōng guó. yǒu sī fù yàn wú tā, zhào gěi yǐ liáng, bǐ hái běn guó. gēng xū, yuán shuài zuǒ jiān jūn pú chá wǔ jīn jìn yòu fù yuán shuài, quán cān zhī zhèng shì, chōng liáo dōng xíng shěng. shì rì, dà yuán bīng píng yì dōu fǔ. xīn hài, shǎn xī xíng shěng xū dǐng jiàn fá sòng, bù bào. jiǎ yín, hǎi zhōu jīng lüè shǐ bào tí kòng hán bì bài sòng rén yú yán cāng. jǐ wèi, dà yuán bīng fù gōng yí zhōu, guān mín qì chéng dùn. xīn yǒu, xià mì zhōu, jié dù shǐ wán yán yǔ sǐ zhī. rén xū, hóu zhì jiān sān sī shǐ. gēng wǔ, miǎn táo hù fù yè zhě chà fù.
十二月甲辰朔,大元兵攻潞州,都統馬甫死之。戊申,即墨移風砦於大舶中得日本國太宰府民七十二人,因糴遇風,飄至中國。有司覆驗無他,詔給以糧,俾還本國。庚戌,元帥左監軍蒲察五斤進右副元帥,權參知政事,充遼東行省。是日,大元兵平益都府。辛亥,陝西行省胥鼎諫伐宋,不報。甲寅,海州經略使報提控韓璧敗宋人於鹽倉。己未,大元兵復攻沂州,官民棄城遁。辛酉,下密州,節度使完顏宇死之。壬戌,侯摯兼三司使。庚午,免逃戶復業者差賦。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ hài, zhào yì zhèn xù. xīn sì, chì nán zhēng jiāng shuài suǒ zhì wú zòng shā lüè. rén wǔ, sòng rén gōng huái běi, táng zhōu yuán shuài fǔ jī bài zhī, huò tǒng lǐng lǐ xióng tāo chén gāo yǐ guī. guǐ wèi, jìn shì jú fù shǐ é kě qiǎn shǐ bào nán shī zhī jié. yǐ yǒu, shǎn xī xíng shěng huò guī guó rén, yán dà yuán bīng wéi xià wáng chéng, lǐ zūn xū mìng qí zi jū shǒu ér chū zǒu xī liáng. zhào yù zhū shuài fǔ míng chì hòu, yán shǒu bèi. wù zǐ, táng dèng yuán shuài wán yán sài bù bào lián pò sòng rén zhī jié. sòng rén gōng sì zhōu, yòu zhàn què zhī.
二年春正月乙亥,詔議賑恤。辛巳,敕南征將帥所至毋縱殺掠。壬午,宋人攻淮北,唐州元帥府擊敗之,獲統領李雄韜、陳皋以歸。癸未,近侍局副使訛可遣使報南師之捷。乙酉,陝西行省獲歸國人,言大元兵圍夏王城,李遵頊命其子居守而出走西涼。詔諭諸帥府明斥候,嚴守備。戊子,唐、鄧元帥完顏賽不報連破宋人之捷。宋人攻泗州,又戰卻之。
èr yuè guǐ mǎo, sòng rén qīn qīng kǒu, xíng shū mì yuàn qiǎn bīng bài zhī. jiǎ chén, miǎn zhōng jīng sōng rǔ děng zhōu bū zū. yù xū dǐng, kè sòng sàn guān, kě bǎo zé bǎo, bù kě bǎo zé fén huǐ ér hái. dìng nú bì jiù zhǔ fǎ. bǐng wǔ, é kě bài sòng rén yú fáng shān. hé shí liè huán duān yì qiǎn shǐ lái shàng guāng zhōu xìn yáng zhī jié. gēng xū, hǎi zhōu jīng lüè bài sòng bīng yú qú shān, biǎo qǐng jì qí jūn chǔ, dū dōng píng shuài fǔ fā bīng hù sòng zī liáng yǐ yīng zhī. xǔ zhōu zhǎng shè xiàn hé miǎn děng móu fǎn, fú zhū. xīn hài, zhāng xíng xìn chū wèi zhāng huà jūn jié dù shǐ jiān jīng zhōu guǎn nèi guān chá shǐ. rén zǐ, yù shǐ yǐ běi bīng tuì, qǐng tài gè chù xíng shū mì yuàn yuán shuài fǔ rǒng guān. shàng shū yǐ wèi fēi biàn, shàng cóng shàng shū yán, réng jiù zhì. wán yán sài bù bào zǎo yáng zhī jié. guǐ chǒu, wán yán ā lín bào zào jiāo bǎo zhī jié. dīng sì, shòu zhōu xíng shū mì yuàn pò sòng rén gāo liǔ qiáo shuǐ zhài, yí qí zhài ér hái. rén xū, é kě qiǎn bīng bá sòng shān qí pán lǐng, yòu pò qí zhòng yú péi jiā zhuāng hán shān lǐng lóng mén guān děng chù, dé sù èr qiān yú shí. yǐ chǒu, yù shū mì yuē: zhōng jīng shāng guó zhū zhōu jūn rén yuàn gēng tún tián, bǐ kuò dì shòu zhī. wén xú sù jūn dú bù yuàn shòu, yì wèi yǔ tián bì jué qí lǐn gěi yě. zhèn kěn ěr yé? qí yǐ zhèn yì xiǎo zhī. bǐng yín, yù shàng shū shěng yuē: wén zhōng dōu nà sù guān duō wèi lì bù jiǎo bó, shū bù sī fāng què fá shí, lì hài wèi rú hé. yòu lì gōng zhàn zhèn rén, bì zé bǎo guān, ruò bèi jiē yì jūn bái dīng, qǐ shí zhí guān, gǒu wén dié kě xìn, jí dāng yǔ zhī. zhì ruò zài dōu shí, guī yùn xīn tàn rù chéng zhě, zhèn cháng zhí ēn shòu yǐ guān. cǐ qǐ róng wěi, ér jiān yì wèi suǒ jǔ gé. qí xī yù zhī, wù fù ruò shì. hé shí liè yá wú tǎ pò sòng rén xū yí jūn, shàng fú huò zhī shù. jǐ sì, yǐ hóu zhì xíng shěng hé běi, jiān xíng sān sī ān fǔ sī shì.
二月癸卯,宋人侵青口,行樞密院遣兵敗之。甲辰,免中京、嵩、汝等州逋租。諭胥鼎,克宋散關,可保則保,不可保則焚毀而還。定奴婢救主法。丙午,訛可敗宋人於防山。紇石烈桓端亦遣使來上光州、信陽之捷。庚戌,海州經略敗宋兵於朐山,表請繼其軍儲,督東平帥府發兵護送資糧以應之。許州長社縣何冕等謀反,伏誅。辛亥,張行信出為彰化軍節度使兼涇州管內觀察使。壬子,御史以北兵退,請汰各處行樞密院、元帥府冗官。尚書以為非便,上從尚書言,仍舊制。完顏賽不報棗陽之捷。癸丑,完顏阿鄰報皂郊堡之捷。丁巳,壽州行樞密院破宋人高柳橋水砦,夷其砦而還。壬戌,訛可遣兵拔宋柵棋盤嶺,又破其眾於裴家莊、寒山嶺、龍門關等處,得粟二千餘石。乙丑,諭樞密曰:「中京商、虢諸州軍人願耕屯田,比括地授之。聞徐、宿軍獨不願受,意謂予田必絕其廩給也。朕肯爾耶?其以朕意曉之。」丙寅,諭尚書省曰:「聞中都納粟官多為吏部繳駁,殊不思方闕乏時,利害為如何。又立功戰陣人,必責保官,若輩皆義軍白丁,豈識職官,苟文牒可信,即當與之。至若在都時,規運薪炭入城者,朕嘗植恩授以官。此豈容偽,而間亦為所沮格。其悉諭之,勿復若是。」紇石烈牙吾塔破宋人盱眙軍,上俘獲之數。己巳,以侯摯行省河北,兼行三司安撫司事。
sān yuè gēng chén, shàng shū jí wén zī guān zá yì jìn shì zhī xuǎn, zhào yī tài hé lì xíng zhī. guǐ wèi, é kě bài sòng rén yú guāng huà jūn. jiǎ shēn, zhǎng chūn jié. wù zǐ, yù zǎi chén yuē: jiù zhì, tíng shì jìn shì rì bū hòu chū gōng. jìn yù fù jiù, kǒng néng wén ér sī chí zhě, bù dé jǐn qí cái, qí lìng rì méi nǎi chū. yǐ yù shǐ zhōng chéng bǎ hú lǔ wèi cān zhī zhèng shì. shǎn xī xíng liù bù shàng shū yáng zhēn xuē wǔ guān, lèi zhàng yī bǎi qī shí, jiě zhí. é kě biǎo yán, guān jūn zì tóng bǎi rù sòng jìng, suǒ xiàng duō kè jié. guǐ sì, sòng rén zhēng zào jiāo bǎo, jī guān jūn, jūn kuì, zhǔ jiāng wán yán ā lín zhàn méi. bǐng shēn, gēng dìng jīng chéng bǔ gào qiáng dào guān shǎng zhì. xīn chǒu, shàng jīng xíng shěng pú chá wǔ jīn biǎo, zuǒ jiān jūn gē bù ǎi wū fāng zhōu xuān fǔ fù shǐ hé shí liè àn dūn jiāng pàn ér shā zhī. shì xià shàng shū shěng, zǎi chén yǐ wèi àn dūn zhī sǐ xú yì xù diǎn, gē bù ǎi yì gū láo lóng shǐ zhī, shàng miǎn cóng qí yán.
三月庚辰,尚書集文資官雜議進士之選,詔依泰和例行之。癸未,訛可敗宋人於光化軍。甲申,長春節。戊子,諭宰臣曰:「舊制,廷試進士日晡後出宮。近欲復舊,恐能文而思遲者,不得盡其才,其令日沒乃出。」以御史中丞把胡魯為參知政事。陝西行六部尚書楊貞削五官,累杖一百七十,解職。訛可表言,官軍自桐柏入宋境,所向多克捷。癸巳,宋人爭皂郊堡,擊官軍,軍潰,主將完顏阿鄰戰沒。丙申,更定京城捕告強盜官賞制。辛丑,上京行省蒲察五斤表,左監軍哥不靄誣坊州宣撫副使紇石烈按敦將叛而殺之。事下尚書省,宰臣以為按敦之死徐議恤典,哥不靄亦姑牢籠使之,上勉從其言。
xià sì yuè rén yín shuò, pú chá wǔ jīn biǎo, liáo dōng pián yí a lǐ bù sūn dài liáng gāo lì bù yīng, zhé yǐ bīng lüè qí jìng. shàng mìng wǔ jīn qiǎn rén yǐ zhào wǎng yù gāo lì, shǐ zhī xìng bīng fēi shàng guó yì. yǐ sì, zhào hé nán lù xíng zǒng guǎn fǔ jié zhèn yǐ shàng guān, chōng xuān chà bǔ dào shǐ, yǐ fáng yù cì shǐ yǐ shàng zhǎng èr guān, jí shì xí měng ān zhī cái wǔ zhě wèi zhī fù, yòu mìng pú wáng fǔ wèi wán yán máo liáng hǔ wèi xuān chà tí kòng yǐ xún dū zhī. shì rì, qū shè liáo dōng děng lù. yǐ hù bù shàng shū jiā gǔ bì lán wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng yú liáo dōng. dīng wèi, chéng yì bài sòng rén yú zào jiāo bǎo. gēng xū, yù shǐ hé jí xián yuàn zī yì guān lǐ wéi yán běn zhōng shān fǔ wú jí xiàn jìn shì zhào xiào xuǎn jiā nú, qǐ zhèng qí shì. shàng yuē: guó jiā yòng rén, xī zé guì jiàn? mìng yǐ guān yín wǔ shí liǎng shú fàng wèi liáng, rèn shǐ réng jiù. rén zǐ, qiǎn shì yù shǐ wán yán sù lán jìn shì jú fù shǐ é kě tóng fù liáo dōng, chá fǎng pàn zéi wàn nú shì tǐ. xíng shěng hóu zhì dū bīng fù mì zhōu. tí kòng zhū chēn fù gāo mì xiàn. guǐ chǒu, wán yán sù lán qǐng xuān yù gāo lì fù kāi hù shì, cóng zhī. yǐ mǎo, tè cì wǔ jǔ wēn dí hǎn jiǎo zhù yǐ xià yī bǎi sì shí rén jí dì. dīng sì, shǎn xī xíng shěng pò sòng jī gōng shān, qǔ hé zhōu chéng zhōu, zhì hé chí xiàn hēi gǔ guān, shǒu zhě jiē dùn, qián hòu huò liáng jiǔ wàn hú, qián shù qiān wàn, jūn shí bù kě shèng jì. wù wǔ, hóng ǎo zéi fàn xú pī, xíng shū mì yuàn bīng dà pò zhī. jǐ wèi, a lǐ bù sūn zì tóng guān zhī bài, shī qí suǒ zài, biàn xìng míng nì jū zhè chéng, wèi yù shǐ jué chá, xì qí jiā shǔ, jiāng qióng zhì zhī, nǎi qiǎn zi shàng shū yì lì dài zuì. tái chén lì qǐng zhū zhī, yǐ chéng bù zhōng. shàng zú shè qí zuì, yù yǐ zì xiào. guǐ hài, qiǎn zhòng chén shěn lǐ jīng shī yuān yù. dīng mǎo, hé nán zhū jùn huáng. lín táo lù bào bài sòng rén zhī jié. dōng píng xíng shěng bài hēi qí zéi, bá jiāo xī xiàn, qú zéi lǐ quán lái yuán, bìng pò zhī. wù chén, hé běi xíng shěng bài hóng ǎo zéi, jìn zhì mì zhōu, jiàng wěi jiāng xiào shù shí rén, shì zú qī bǎi rén, xī fù qí yè.
夏四月壬寅朔,蒲察五斤表,遼東便宜阿里不孫貸糧高麗不應,輒以兵掠其境。上命五斤遣人以詔往諭高麗,使知興兵非上國意。乙巳,詔河南路行總管府節鎮以上官,充宣差捕盜使,以防禦刺史以上長貳官,及世襲猛安之才武者為之副,又命濮王府尉完顏毛良虎為宣差提控以巡督之。是日,曲赦遼東等路。以戶部尚書夾谷必蘭為翰林學士承旨,權參知政事,行省於遼東。丁未,承裔敗宋人於皂郊堡。庚戌,御史劾集賢院諮議官李維岩本中山府無極縣進士趙孝選家奴,乞正其事。上曰:「國家用人,奚擇貴賤?」命以官銀五十兩贖放為良,任使仍舊。壬子,遣侍御史完顏素蘭、近侍局副使訛可同赴遼東,察訪叛賊萬奴事體。行省侯摯督兵復密州。提控朱琛復高密縣。癸丑,完顏素蘭請宣諭高麗復開互市,從之。乙卯,特賜武舉溫迪罕繳住以下一百四十人及第。丁巳,陝西行省破宋雞公山,取和州、成州,至河池縣黑谷關,守者皆遁,前後獲糧九萬斛,錢數千萬,軍實不可勝計。戊午,紅襖賊犯徐、邳,行樞密院兵大破之。己未,阿里不孫自潼關之敗,失其所在,變姓名匿居柘城,為御史覺察,系其家屬,將窮治之,乃遣子上書詣吏待罪。台臣力請誅之,以懲不忠。上卒赦其罪,諭以自效。癸亥,遣重臣審理京師冤獄。丁卯,河南諸郡蝗。臨洮路報敗宋人之捷。東平行省敗黑旗賊,拔膠西縣,渠賊李全來援,並破之。戊辰,河北行省敗紅襖賊,進至密州,降偽將校數十人,士卒七百人,悉復其業。
wǔ yuè xīn wèi shuò, fèng xiáng yuán shuài wán yán lǘ shān pò sòng rén bù luò guō xiāng lú bǎo zhū tún. jiǎ xū, zhāo fǔ fù shǐ huáng guāi ā lǔ dá xí pò lǐ quán yú jǔ zhōu jí rì zhào xiàn zhī nán, sān dào jī zhī, zhuī bēn sì shí lǐ. bǐng zǐ, xià rén zì jiā zhōu rù fū yán, yuán shuài chéng lì qiǎn bīng bài zhī mǎ jí fēng, shì rì jié zhì. zhào qiǎn guān dū bǔ hé nán zhū lù huáng. xīn sì, cè lùn cí fù jīng yì jìn shì jí wǔ jǔ rén rù jiàn, cì gào mìng zhāng fú. lái zhōu mín qū guì shā jié dù jīng lüè shǐ nèi zú zhuǎn nú, zì chēng yuán shuài, gòu sòng rén jù chéng pàn. shān dōng zhāo fǔ sī qiǎn tí kòng wáng tíng yù zhāo fǔ fù shǐ huáng guāi ā lǔ dá děng tǎo píng zhī, zhǎn wěi tǒng zhì bái zhēn jí yá xiào shù shí rén, shēng qín guì jí wěi jié dù shǐ lǚ zhōng děng shí yú rén, zhū zhī. nǎi mìng tíng yù bǎo lái, zhū chēn bǎo mì, ā lǔ dá bǎo níng hǎi, yǐ ān jí qí mín. bǐng xū, shǎn xī xíng shěng yán: sì yuè zhōng, gǒng zhōu xíng yuán shuài chéng yì qiǎn tí kòng wū gǔ lùn zhǎng shòu nà lán jì sēng fēn dào fá sòng. zhǎng shòu chū yán chuān zhèn, jì sēng chū tiě chéng bǎo, jiē kè jié ér hái. xīn mǎo, shòu zhōu xíng shū mì yuàn nán chéng jūn gōng xīn chéng zhèn, yī jūn qù shǐ hé, yǔ sòng rén zhàn, shèng zhī. rén chén, hé běi xíng shěng fù huáng xiàn. yǐ wèi, dì fèng xiáng qín gǒng sān dào nán zhēng jiāng shì gōng, gè qiān qí guān. bǐng shēn, zēng suí cháo guān jí zhū chéng yīng fèng. wù xū, shǎn xī xíng shěng lián bào chéng yì děng rù sòng jìng zhī jié. jǐ hài, dà yuán bīng xùn jǐn zhōu, yuán shuài zhòng hēng sǐ zhī. gēng zǐ, shǎn zhōu qún láng shāng bǎi yú rén, lì shǎng mù rén bǔ shā.
五月辛未朔,鳳翔元帥完顏閭山破宋人步落堝、香爐堡諸屯。甲戌,招撫副使黃摑阿魯答襲破李全於莒州及日照縣之南,三道擊之,追奔四十里。丙子,夏人自葭州入鄜延,元帥承立遣兵敗之馬吉峰,是日捷至。詔遣官督捕河南諸路蝗。辛巳,策論詞賦經義進士及武舉人入見,賜告命章服。萊州民曲貴殺節度經略使內族轉奴,自稱元帥,構宋人據城叛。山東招撫司遣提控王庭玉、招撫副使黃摑阿魯答等討平之,斬偽統制白珍及牙校數十人,生禽貴及偽節度使呂忠等十餘人,誅之。乃命庭玉保萊,朱琛保密,阿魯答保寧海,以安輯其民。丙戌,陝西行省言:「四月中,鞏州行元帥承裔遣提控烏古論長壽、納蘭記僧分道伐宋。長壽出鹽川鎮,記僧出鐵城堡,皆克捷而還。」辛卯,壽州行樞密院南城軍攻辛城鎮,一軍趣史河,與宋人戰,勝之。壬辰,河北行省復黃縣。乙未,第鳳翔、秦、鞏三道南征將士功,各遷其官。丙申,增隨朝官及諸承應俸。戊戌,陝西行省連報承裔等入宋境之捷。己亥,大元兵徇錦州,元帥仲亨死之。庚子,陝州群狼傷百餘人,立賞募人捕殺。
liù yuè jiǎ chén, shū mì yuàn yán: zhū dào biǎo chēng dà yuán jí bīng yīng zhōu fēi hú, jiāng fēn dào nán xià, guān qí yì bù zài hé běi, ér zài shǎn xī. hé dōng gè lù yì shì tǔ bīng fān hàn gōng jiàn shǒu, yí yú nóng xì jiào yuè, yǐ bèi huǎn jí. dōng píng dān zhōu chōng zhòng, yù xǐ qí nóng mín liáng chù, zhì kě shǒu zhī chéng, xiū jìn chéng shuǐ zhài, yīn yǐ wèi gù. tóng gǔ yuǎn lián shāng guó, yí lìng liǎng shuài fǔ xuǎn guān àn shì è sāi. yòu yán: jiǎ yǔ děng cì shā miáo dào rùn, qǐ zhì yǔ děng zhuān shā zhī zuì, yú zhōu jùn gè yǐ zhèng zhí shòu tóu mù, shǐ fēn zhì yī fāng. shàng yù zhī yuē: dào rùn zhī zhòng jí shōu jí zhī, yǔ děng shì fēi wèi míng, gū zhì wù wèn. zhū tóu mù gè zhì yī fāng, lì hài zhì zhòng, gèng shěn chù zhī. shí zhōu zéi féng tiān yǔ zhòng shù qiān, jù lín quán xiàn wèi luàn. shuài fǔ mìng jiāng tǎo bǔ zhī, wèi zéi suǒ bài, páng jùn xiàn jiāng móu yīng zhī. zhōu cì shǐ hé shí liè gōng shùn fù yǐ bīng, tiān yǔ děng shù shí rén yíng jiàng, gōng shùn shā zhī. yú zéi zǒu bǎo jī cuì shān, qiǎn jiāng wáng jiǔ sī gōng zhī, bù xià. zhào guó shǐ yuàn biān xiū guān mǎ jì liáng chí gào chì jīn bì wǎng zhāo zhī. bǐ zhì, jiǔ sī xiān pò shān, shā zéi èr qiān rén, yú fù zǒu xiǎn. yǐ ér qí dǎng ān guó yòng děng yì jì liáng jiàng zhě wǔ qiān yú rén, jiù shǔ guó yòng tóng zhī mèng zhōu fáng yù shǐ shì, yǐ cì qiān zhuó yǒu chà. fēn qí zhòng yú jiàng huò jiān. dīng wèi, yǐ cān zhī zhèng shì bǎ hú lǔ quán zuǒ fù yuán shuài, yǔ píng zhāng zhèng shì xū dǐng xié lì fáng qiū. jǐ yǒu, miáo dào rùn suǒ bù jūn qǐng lì lù zhōu yuán shuài fǔ, zhào hé běi xíng shěng shěn chù zhī. rén zǐ, hóng ǎo zéi fàn yí zhōu, guān jūn bài zhī, zhuī zhì bái lǐ gǎng, dōu tí kòng qí xìn méi yú zhèn, zhào yǒu sī yì zèng xù. bǐng chén, qiǎn jiān chá yù shǐ zhān gē suō shī wǎng hé zhōng jiàng jiě děng jùn, tóng shǒu tǔ guān shāng dù kě bǎo chéng chí. dīng sì, shàng yǐ jiǔ hàn, yù zǎi chén zhì jīng yù yuān. yīn jí jīng chéng xiǎo mín, zhōng nà shí tàn, jì gěi qí jià, yù shǐ hé yǐ guò qǐng guān qián, bìng xì zhī yù, yǒu lùn zhì jí xíng zhě, yù xī cóng kuān yòu, hé rú? gāo qí duì bù rán, suì zhǐ. rén xū, yù shǐ yán hù bù yuán wài láng zāng bó shēng gōng yì xī zhōu, ǒu yù guān jūn zhàn shèng, yì mào qiān yī guān, qǐ lùn qí zuì. shàng yuē: jūn qián rú cǐ zhě, hé zhǐ bó shēng, jīn jù jiàn zuì, yú jiē bù ān. qiě jié suǒ cóng lái, shì lián jí shuài fǔ. duō gù zhī qiū, qǐ wèi yī guān, suì wàng dà jì? dàn lìng lí zhèng zhī. guǐ hài, qiǎn gāo rǔ lì tú dān sī zhōng dǎo yǔ.
六月甲辰,樞密院言:「諸道表稱大元集兵應州、飛狐,將分道南下,觀其意不在河北,而在陝西。河東各路義士、土兵、蕃漢弓箭手,宜於農隙教閱,以備緩急。東平、單州沖重,豫徙其農民糧畜,置可守之城,修近城水砦,因以為固。潼谷遠連商、虢,宜令兩帥府選官按視扼塞。」又言:「賈瑀等刺殺苗道潤,乞治瑀等專殺之罪,余州郡各以正職授頭目,使分治一方。」上諭之曰:「道潤之眾亟收集之,瑀等是非未明,姑置勿問。諸頭目各制一方,利害至重,更審處之。」石州賊馮天羽眾數千,據臨泉縣為亂。帥府命將討捕之,為賊所敗,旁郡縣將謀應之。州刺史紇石烈公順赴以兵,天羽等數十人迎降,公順殺之。余賊走保積翠山,遣將王九思攻之,不下。詔國史院編修官馬季良持告敕金幣往招之。比至,九思先破柵,殺賊二千人,余復走險。已而其黨安國用等詣季良降者五千餘人,就署國用同知孟州防禦使事,以次遷擢有差。分其眾於絳、霍間。丁未,以參知政事把胡魯權左副元帥,與平章政事胥鼎協力防秋。己酉,苗道潤所部軍請隸潞州元帥府,詔河北行省審處之。壬子,紅襖賊犯沂州,官軍敗之,追至白里港,都提控齊信沒於陣,詔有司議贈恤。丙辰,遣監察御史粘割梭失往河中、絳、解等郡,同守土官商度可保城池。丁巳,上以久旱,諭宰臣治京獄冤。因及京城小民,中納石炭,既給其價,御史劾以過請官錢,並系之獄,有論至極刑者,欲悉從寬宥,何如?高琪對不然,遂止。壬戌,御史言戶部員外郎臧伯升供億息州,偶遇官軍戰勝,亦冒遷一官,乞論其罪。上曰:「軍前如此者,何止伯升,今遽見罪,余皆不安。且詰所從來,勢連及帥府。多故之秋,豈為一官,遂忘大計?但令釐正之。」癸亥,遣高汝礪、徒單思忠禱雨。
qiū qī yuè gēng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn wèi, zhào shǎng nán fá jiāng yǒu shì yǒu chà. xià rén fàn kān gǔ, tí kòng jiā gǔ ruì jí qí fù zhào fáng jī zǒu zhī. jiǎ xū, yǐ hàn zāi, zhào zhōng wài. jǐ mǎo, qiǎn guān wàng sì yuè zhèn hǎi dú yú běi jiāo, xiǎng tài miào, jì tài shè tài jì, jì jiǔ gōng guì shén yú dōng jiāo, yǐ dǎo yǔ. qiǎn tài zǐ tài bǎo ā bù hǎn dé gāng lǐ bù shàng shū yáng yún yì fēn dào shěn lǐ yuān yù. guǐ wèi, dà yǔ. tài zǐ qīn wáng bǎi guān biǎo qǐng yù zhèng diàn, fù cháng shàn. gēng yín, zé míng gàn guān tí kòng quán xuǎn wú wéi shī zhě yǔ shēng zhuó, lìng yì shǐ bù rèn shì zhě, yàn yǐ lì fèng yuè fàng mǎn, bié xuǎn néng zhě. jiǎ wǔ, xià rén fù fàn kān gǔ, jiā gǔ ruì dà pò zhī. yòng diǎn jiǎn chéng xuán yán, qiǎn guān yì zhū dào xuǎn jì jū shǒu què dīng yōu guān jí qīn jūn rù shì cái kān zǒng bīng zhě, dé yī bǎi liù rén, fù shū mì rèn shǐ.
秋七月庚午朔,日有食之。辛未,詔賞南伐將有士有差。夏人犯龕谷,提控夾谷瑞及其副趙防擊走之。甲戌,以旱災,詔中外。己卯,遣官望祀岳鎮海瀆於北郊,享太廟,祭太社、太稷,祭九宮貴神於東郊,以禱雨。遣太子太保阿不罕德剛、禮部尚書楊雲翼分道審理冤獄。癸未,大雨。太子、親王、百官表請御正殿,復常膳。庚寅,擇明干官提控銓選無違失者與升擢,令譯史不任事者,驗已歷俸月放滿,別選能者。甲午,夏人復犯龕谷,夾谷瑞大破之。用點檢承玄言,遣官詣諸道選寄居守闕丁憂官及親軍入仕才堪總兵者,得一百六人,付樞密任使。
bā yuè gēng zǐ shuò, hé běi xíng shěng yǐ miáo dào rùn jūn lì zhuō zhōu cì shǐ lǐ qué lǘ, fù yǐ zhāng fǔ zhāng róu. wù shēn, chì qīn jūn bǎi hù yǐ xià shòu zhí dài què zhě gěi běn fèng, réng chōng yì, qí dāng fù rèn qiǎn zhī. jǐ yǒu, zhào hé běi xíng shěng wán yán tíng jìn jūn yuán shān dōng zhāo fǔ shǐ tián zuó, zì jīn jiāng shì lì gōng tīng zuó xiān shǎng yǐ wén. dà yuán qiǎn mù huá lǐ děng shuài bù qí shù wàn zì tài hé lǐng xùn hé dōng. yǐ mǎo, dà yuán bīng shōu dài zhōu. xīn yǒu, dì zhōu tí kòng hé shí liè chǒu hàn tǎo zéi zhāng jù, dà pò qí zhòng, fù bīn dì èr zhōu. jiān rén lǐ yí fú zhū. fù jìn běi guī mín dù hé. wù chén, dà yuán bīng shōu xí zhōu.
八月庚子朔,河北行省以苗道潤軍隸涿州刺史李瘸驢,副以張甫、張柔。戊申,敕親軍百戶以下授職待闕者給本俸,仍充役,俟當赴任遣之。己酉,詔河北行省完顏霆進軍援山東招撫使田琢,自今將士立功聽琢先賞以聞。大元遣木華里等帥步騎數萬自太和嶺徇河東。乙卯,大元兵收代州。辛酉,棣州提控紇石烈丑漢討賊張聚,大破其眾,復濱、棣二州。奸人李宜伏誅。復禁北歸民渡河。戊辰,大元兵收隰州。
jiǔ yuè yǐ hài, xià tài yuán fǔ, yuán shuài zuǒ jiān jūn jiān zhī shū fǔ shì wū gǔ lùn dé shēng sǐ zhī. bǐng xū, lùn huáng tài zǐ yuē: jūn wù zhī sù, dòng guān jī huì, xī cóng zhōng fù, zé huò jī huǎn. zì jīn yǒu dāng jí xíng zhě, xiān xíng hòu wén. yǐ hù bù shàng shū nà hé pú lá dōu wèi yuán shuài yòu jiān jūn, xíng yuán shuài fǔ shì yú lù zhōu. wù zǐ, zhì qín guān děng chù jiǔ shǒu yù shǐ, mìng wán yán pú chá děng fēn shù zhū è. yì qiān hǎi zhōu, hóu zhì yán bù biàn, zhǐ. dà yuán bīng xùn fén zhōu, jié dù shǐ wù yán é chū hǔ sǐ zhī. gēng yín, lǐ quán pò mì zhōu, zhí zhāo fǔ fù shǐ huáng guāi ā lǔ dá tóng zhī jié dù shǐ jiā gǔ sì jiā nú. xīn mǎo, dà yuán bīng xià xiào yì xiàn. yǐ wèi, shè suí chù xíng liù bù guān, yǐ jīng fǔ jié zhèn zhǎng guān chōng shàng shū, cì shì láng láng zhōng yuán wài láng fáng cì zhǎng guān shì láng, cì láng zhōng yuán wài láng zhǔ shì gōu dāng guān tīng suǒ shǔ rèn shǐ. zhōu fǔ guān bìng chōng quàn nóng shì, fáng cì zhǎng guān jí jīng fǔ jié zhèn tóng zhī yǐ xià chōng fù shǐ. bǐng shēn, lǐ quán pò shòu guāng xiàn.
九月乙亥,下太原府,元帥左監軍兼知樞府事烏古論德升死之。丙戌,論皇太子曰:「軍務之速,動關機會,悉從中覆,則或稽緩。自今有當亟行者,先行後聞。」以戶部尚書納合蒲剌都為元帥右監軍,行元帥府事於潞州。戊子,置秦關等處九守御使,命完顏蒲察等分戍諸厄。議遷海州,侯摯言不便,止。大元兵徇汾州,節度使兀顏訛出虎死之。庚寅,李全破密州,執招撫副使黃摑阿魯答、同知節度使夾谷寺家奴。辛卯,大元兵下孝義縣。乙未,設隨處行六部官,以京府節鎮長官充尚書,次侍郎、郎中、員外郎;防刺長官侍郎,次郎中、員外郎、主事;勾當官聽所屬任使。州府官並充勸農事,防刺長官及京府節鎮同知以下充副使。丙申,李全破壽光縣。
dōng shí yuè jiǎ chén, lǐ quán pò zōu píng xiàn, wù shēn, pò lín qú xiàn. jǐ yǒu, dà yuán bīng xùn jiàng lù. rén zǐ, gōng píng yáng, tí kòng guō yòng sǐ zhī. guǐ chǒu, xià píng yáng, zhī fǔ shì, quán cān zhī zhèng shì xíng shàng shū shěng lǐ gé jí cóng tǎn sǐ zhī. jiǎ yín, quán píng dìng zhōu cì shǐ fàn duó yǐ qì chéng fú zhū. zhào zhū jùn lù qiú guān, fán zuò jūn qī zhě jiē zòu yàn. shān dōng lù zhuǎn yùn fù shǐ jiān tóng zhī yí zhōu fáng yù shǐ chéng jiǎn jí pī zhōu fù tí kòng wáng rǔ lín děng tōng sòng rén wèi biàn, fú zhū. sòng rén gōng lián shuǐ xiàn, tí kòng liú yīng bài zhī. dīng sì, dà yuán bīng gōng zé zhōu. wù wǔ, shàng shū shěng yán huò jiān xì pàn wáng, lǜ duō sēng dào. zhào yán biān zhū zhōu, wéi běn chù shòu dù tīng yī jiù jū zhǐ, lái zì hé běi shān dōng qiǎn rù nèi jùn, jī qí chū rù. jǐ wèi, lǐ quán jù ān qiū, tí kòng wáng zhèng tún chāng lè qí wáng tíng yù bīng tóng jìn tǎo. xuān chà tài fǔ shǎo jiān bó dé wán shàn lǜ zhèng bīng gōng quán, wèi quán suǒ bài, tí kòng wáng xiǎn sǐ yān. tián zuó shàng yán qǐ zhèng wán zuì. guǐ hài, yuè fàn xuān yuán zuǒ jiǎo zhī shǎo mín xīng. jiǎ zǐ, zhào hé dōng běi lù xīn dài níng huà dōng shèng zhū zhōu bìng shòu lán zhōu shuài fǔ jié zhì.
冬十月甲辰,李全破鄒平縣,戊申,破臨朐縣。己酉,大元兵徇絳、潞。壬子,攻平陽,提控郭用死之。癸丑,下平陽,知府事,權參知政事、行尚書省李革及從坦死之。甲寅,權平定州刺史范鐸以棄城伏誅。詔諸郡錄囚官,凡坐軍期者皆奏讞。山東路轉運副使兼同知沂州防禦使程戩及邳州副提控王汝霖等通宋人為變,伏誅。宋人攻漣水縣,提控劉瑛敗之。丁巳,大元兵攻澤州。戊午,尚書省言獲奸細叛亡,率多僧道。詔沿邊諸州,惟本處受度聽依舊居止,來自河北、山東遣入內郡,譏其出入。己未,李全據安丘,提控王政屯昌樂俟王庭玉兵同進討。宣差太府少監伯德玩擅率政兵攻全,為全所敗,提控王顯死焉。田琢上言乞正玩罪。癸亥,月犯軒轅左角之少民星。甲子,詔河東北路忻、代、寧化、東勝諸州並受嵐州帥府節制。
shí yī yuè gēng wǔ, dà shè. gēng chén, yù dēng xián mén zhào zhì zhèng jiù chén cì shí, fǎng yǐ shí zhèng dé shī. xīn sì, yǐ xíng yuán shuài fǔ hé shí liè huán duān quán qiān shū mì yuàn shì, xíng yuàn yú xú zhōu, quán yòu dōu jiān é kě xíng yuán shuài fǔ shì yú xī zhōu. jiǎ shēn, zhào hé dōng nán lù xí jí děng zhōu tīng jiàng zhōu yuán shuài fǔ jié zhì. dà yuán bīng shōu lù zhōu, yuán shuài yòu jiān jūn nà hé pú lá dōu cān yì guān xiū qǐ jū zhù wáng liáng chén sǐ zhī. wù zǐ, kān gǔ tí kòng jiā gǔ ruì bài xià rén yú zhì gū bǎo. hé běi xíng shěng bào hǎi zhōu zhī jié. rén chén, dìng jīng bīng zhōu xiàn zhí guān zǐ sūn fēi běn guàn lǐ yīn jí guò qī bù yīn děng gé. bǐng shēn, dà yuán bīng xià tài yuán zhī hán cūn zhài. dìng jīng shī shī huǒ fǎ.
十一月庚午,大赦。庚辰,御登賢門召致政舊臣賜食,訪以時政得失。辛巳,以行元帥府紇石烈桓端權簽樞密院事,行院於徐州,權右都監訛可行元帥府事於息州。甲申,詔河東南路隰、吉等州聽絳州元帥府節制。大元兵收潞州,元帥右監軍納合蒲剌都、參議官修起居注王良臣死之。戊子,龕谷提控夾谷瑞敗夏人於質孤堡。河北行省報海州之捷。壬辰,定經兵州縣職官子孫非本貫理蔭及過期不蔭等格。丙申,大元兵下太原之韓村砦。定京師失火法。
shí èr yuè jǐ hài shuò, yǐ yù shǐ zhōng chéng wán yán bó jiā quán cān zhī zhèng shì yuán shuài zuǒ jiān jūn, xíng hé zhōng fǔ shàng shū shěng yuán shuài fǔ, kòng zhì hé dōng nán běi lù pián yí cóng shì. shēng jiàng zhōu wèi jìn ān fǔ, zǒng guǎn hé dōng nán lù bīng, jiàng píng yáng wèi sàn fǔ. xīn chǒu, qiān shū mì yuàn shì pú chá yí lá dōu fú zhū. rén yín, qián shān dōng xī lù zhuǎn yùn shǐ zhì shì yí lá fú sēng shàng zhāng yán shí shì. guǐ mǎo, zhào dà lǐ qīng wēn dí hǎn dá quán tóng qiān shū mì yuàn shì, xíng yuàn yú xǔ zhōu. jiǎ chén, yǐ zhū yí lá dōu, zhào zhōng wài. yǐ sì, mìng tú dān sī zhōng qí xuě, yǐ ér dà xuě. jiǎ yín, yǐ kāi fēng fǔ zhì zhōng lǚ zǐ yǔ děng shǐ sòng jiǎng hé. hóng ǎo zéi gōng péng chéng zhī hú cái zhài, xú zhōu bīng tǎo bài zhī. yǐ mǎo, yǐ lǐ bù shì láng mǒ niǎn hú lǔ lá wèi fén yáng jūn jié dù shǐ, quán yuán shuài yòu jiān jūn, yǔ lán zhōu yuán shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún wán fù hé dōng. dīng sì, jí bīn hé sào bīng. guǐ hài, shàng shū shěng yán: shū mì zhǎng tiān xià bīng, huáng tài zǐ fǔ jūn, ér zhū dào yòu shè xíng yuàn. qí yǒu gōng jí shī lǜ zhě, xū bái yuàn, qǐ dōng gōng, zhì yú zòu kě, rán hòu zhū shǎng, yǒu sī dàn fèng xíng ér yǐ. zì jīn jūn zhōng hào lìng guān shǎng fá zhě, jiē míng zhù zhào zhǐ jiào lìng, wú róng jūn sī shòu qí jiān qī. shàng cóng zhī. yǐ shū mì fù shǐ fù mǎ dū wèi pū sàn ān zhēn wèi zuǒ fù yuán shuài, quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng yuán shuài fǔ shì, fá sòng. jiǎ zǐ, shàng yù zhǐ yǒu sī: jīng shī gài shí sǐ yú qí hán, zhèn shén mǐn zhī. gěi yǐ hòu yuàn zhú mù, lìng jū huò yù suǒ.
十二月己亥朔,以御史中丞完顏伯嘉權參知政事、元帥左監軍,行河中府尚書省元帥府,控制河東南、北路便宜從事。升絳州為晉安府,總管河東南路兵,降平陽為散府。辛丑,簽樞密院事蒲察移剌都伏誅。壬寅,前山東西路轉運使致仕移剌福僧上章言時事。癸卯,詔大理卿溫迪罕達權同簽樞密院事,行院於許州。甲辰,以誅移剌都,詔中外。乙巳,命徒單思忠祈雪,已而大雪。甲寅,以開封府治中呂子羽等使宋講和。紅襖賊攻彭城之胡材寨,徐州兵討敗之。乙卯,以禮部侍郎抹撚胡魯剌為汾陽軍節度使,權元帥右監軍,與嵐州元帥古里甲石倫完復河東。丁巳,籍瀕河埽兵。癸亥,尚書省言:「樞密掌天下兵,皇太子撫軍,而諸道又設行院。其有功及失律者,須白院,啟東宮,至於奏可,然後誅賞,有司但奉行而已。自今軍中號令關賞罰者,皆明注詔旨、教令,毋容軍司售其奸欺。」上從之。以樞密副使駙馬都尉仆散安貞為左副元帥,權參知政事,行尚書省元帥府事,伐宋。甲子,上諭旨有司:「京師丐食死於祁寒,朕甚憫之。給以後苑竹木,令居獲燠所。」
sān nián chūn zhēng yuè gēng qiān, lǚ zǐ yǔ zhì huái, sòng rén bù nà ér hái. zhào fá sòng. bǐng zǐ, shuì mín zhǒng dì mǔ, yì xíng jūn shū. wù yín, chì hé shì biān chéng jūn xū, wú zhì pèi mín. dìng zhèn shù zhēng xíng jūn guān jiǎn zī lì yuè rì gé. rén wǔ, dà xuě. shàng wén dōng yē yǒu chè wǎ shēng, wèn zuǒ yòu, zhī wèi dīng fū qì qì wù kù wǔ shě, shàng cè rán, yù zhǔ zhě yuē: xuě hán yì rén bù xiū, kě hū? gū zhǐ zhī. bǐng xū, hé shí liè yá wú tǎ shàng háo zhōu xiāng shān cūn zhī jié. dīng hài, yù xuān huī, huáng hòu shēng rì miǎn bǎi guān hè. rén chén, yǐ dà yuán bīng yǐ dìng tài yuán, hé běi shì shì fēi fù xiàng rì, jí bǎi guān yì bèi yù zhǎng jiǔ zhī jì. fá sòng jié zhì, shàng wèi shì chén yuē: cǐ shì qǐ dé yǐ zāi. jìn rì qiǎn shǐ shí yù jiǎng hé, bǐ jì bù cóng, ān dé bù yòng bīng yě? miǎn dān dīng mín hù yuè shū jūn xū qián. jiǎ wǔ, yǒu sī qǐng lì jià yǐ mǎi nán zhēng jūn shì suǒ huò mǎ, shàng kǒng shī zhòng xīn, yīn zhì bài shì, bù tīng. yǐ wèi, chì shàng shū shěng, zì jīn liù bù bǐng yì cháng shì, dàn kě zài sòng, bù dé qù zhào biàn zhèng. yú yīng rù fǎ sì dìng duàn ér zài sòng, yóu wèi dāng zhě jù yǐ wén, xià lì zhì zhī. zǎi xiàng zhí zhèng yǐ xià jiē bù dé zhào bù sì guān, bù sì guān yì bù dé yì shěng, fàn zhě lùn wéi zhì. dīng yǒu, dèng zhōu yuán shuài fǔ tí kòng lóu shì yǒu zuì, jiǎn sǐ xuē jué.
三年春正月庚千,呂子羽至淮,宋人不納而還。詔伐宋。丙子,稅民種地畝,議行均輸。戊寅,敕和市邊城軍需,無至配民。定鎮戍征行軍官減資歷月日格。壬午,大雪。上聞東掖有撤瓦聲,問左右,知為丁夫葺器物庫廡舍,上惻然,諭主者曰:「雪寒役人不休,可乎?姑止之。」丙戌,紇石烈牙吾塔上濠州香山村之捷。丁亥,諭宣徽,皇后生日免百官賀。壬辰,以大元兵已定太原,河北事勢非復向日,集百官議備御長久之計。伐宋捷至,上謂侍臣曰:「此事豈得已哉。近日遣使實欲講和,彼既不從,安得不用兵也?」免單丁民戶月輸軍需錢。甲午,有司請立價以買南征軍士所獲馬,上恐失眾心,因至敗事,不聽。乙未,敕尚書省,自今六部稟議常事,但可再送,不得趣召辨正。余應入法寺定斷而再送,猶未當者具以聞,下吏治之。宰相執政以下皆不得召部寺官,部寺官亦不得詣省,犯者論違制。丁酉,鄧州元帥府提控婁室有罪,減死削爵。
èr yuè gēng zǐ, shàng yǔ tài zǐ móu nán zhēng shuài, bù dé qí rén, tàn yuē: tiān xià zhī guǎng, huǎn jí wú kě shǐ zhě, zhèn ān dé bù yōu? hé shí liè yá wú tǎ bài sòng rén yú chú. jiǎ chén, xū dǐng yán: jūn zhōng zhū shǎng, jìn zhì xū wén cháo tíng. shǎng yóu zhōng chū, shì ēn yǒu guī, kě. bù fèn shī lǜ, zhǔ jiāng bù dé jí zhì qí zuì, bù kě. zhào shàng shū shū mì zá yì. zǎi chén qǐng chéng yě zhàn jiāng xiào yǒu zuì, cóng qī pǐn yǐ xià xǔ pián yí jué fá, yú xī zòu cái. shàng yuē: qī pǐn yǐ xià cái lìng zhì zhī, jiāng quán tài qīng, huò zhì wù shì. zì jīn sì pǐn yǐ xià tīng jué. yǐ sì, gōng sòng guāng shān xiàn, fú qí tǒng zhì cài cóng dìng děng, guāng zhōu yǐ bīng qiú yuán, fù bài zhī. bǐng wǔ, shàng wèi zǎi chén: jiāng huái zhī rén, hào chēng xuǎn xin ruǎn, rán guān jūn gōng mán jīng guō, qí zhòng kùn shén, xié zhī shǐ jiàng, wú yī kěn cóng zhě. wǒ jiā hé shuò zhōu jùn, yī yù běi jǐng, wǎng wǎng chū jiàng, cǐ hé lǐ yě? dīng wèi, chì fán lì gōng jiāng jū sàng zhě tè qǐ fù qiān shòu. wù shēn, bá sòng xiǎo jiāng zhài, shā qí tǒng zhì wáng dà péng. jǐ yǒu, qǔ sòng wǔ xiū guān. gēng xū, yuán shuài zuǒ dōu jiān chéng lì, yǐ suī dé bǎo ān zhī jìng, gè huò xià rén tǒng jūn sī wén yí lái shàng, qí cí suī shè bù xùn, ér jiē yǒu bǎo jìng xī mín zhī yán, zhào shàng shū shěng yì zhī. zǎi chén yán: zhèn róng líng píng děng zhèn jìn hào, xià rén shù fàn jiāng yì. cǐ wén zhèng huǎn wǒ ěr, yí yán bèi yù, yǐ pò jiān jì. shàng rán qí yán. yòu yuē: qǐng jìn shì hái zì shǎn xī, wèi bái sā yǐ dé fèng zhōu, rú dé wǔ xiū guān, jiāng suì qǔ shǔ. zhèn yì shū bù rán, jiǎ lìng dé zhī, yì hé kě shǒu? cǐ jǔ gài wèi sòng rén yú méng, chū qǐ tān qí tǔ dì yé? zhèn zhòng xī shēng líng, wéi hé yì zǎo chéng wèi jiā ěr. gāo rǔ lì qǐ zhì shì, yōu zhào bù yǔn. jiǎ yín, zhào shǎn xī xíng shěng, cóng qī pǐn yǐ xià guān xǔ zhù nǐ, yǒu zuì xǔ jué fá, dīng yōu děng què suí yí rèn shǐ. jūn guān tú yǐ shàng zuì jí jūn shì dài màn zhě, xún àn yù shǐ zhì zhī. jǐ wèi, xíng shěng ān zhēn rù sòng jìng, pò liáng xiàn děng jūn, qín tǒng zhì lǐ shēn zhī. yòu fù yuán shuài wán yán sài bù zuǒ dōu jiān yá wú tǎ, bái shí guān píng shān zhài zhī jié jù zhì.
二月庚子,上與太子謀南征帥,不得其人,嘆曰:「天下之廣,緩急無可使者,朕安得不憂?」紇石烈牙吾塔敗宋人於滁。甲辰,胥鼎言:「軍中誅賞,近制須聞朝廷。賞由中出,示恩有歸,可。部分失律,主將不得即治其罪,不可。」詔尚書樞密雜議。宰臣請城野戰將校有罪,從七品以下許便宜決罰,余悉奏裁。上曰:「七品以下財令治之,將權太輕,或至誤事。自今四品以下聽決。」乙巳,攻宋光山縣,俘其統制蔡從定等,光州以兵求援,復敗之。丙午,上謂宰臣:「江淮之人,號稱選忄耎,然官軍攻蔓菁堝,其眾困甚,脅之使降,無一肯從者。我家河朔州郡,一遇北警,往往出降,此何理也?」丁未,敕凡立功將居喪者特起復遷授。戊申,拔宋小江寨,殺其統制王大蓬。己酉,取宋武休關。庚戌,元帥左都監承立,以綏德、保安之境,各獲夏人統軍司文移來上,其辭雖涉不遜,而皆有保境息民之言,詔尚書省議之。宰臣言:「鎮戎、靈平等鎮近耗,夏人數犯疆埸。此文正緩我耳,宜嚴備御,以破奸計。」上然其言。又曰:「頃近侍還自陝西,謂白撒已得鳳州,如得武休關,將遂取蜀。朕意殊不然,假令得之,亦何可守?此舉蓋為宋人渝盟,初豈貪其土地耶?朕重惜生靈,惟和議早成為佳耳。」高汝礪乞致事,優詔不允。甲寅,詔陝西行省,從七品以下官許注擬,有罪許決罰,丁憂等闕隨宜任使。軍官徒以上罪及軍事怠慢者,巡按御史治之。己未,行省安貞入宋境,破梁縣等軍,擒統制李申之。右副元帥完顏賽不、左都監牙吾塔,白石關、平山砦之捷俱至。
sān yuè dīng mǎo shuò, shǎn xī bīng pò sòng hǔ tóu guān, qǔ xìng yuán yáng zhōu. jié zhì, shàng dà yuè. gēng wǔ, pò sòng rén yú qī kǒu cāng. jiǎ xū, gāo lì xiān qǐng cháo gòng, yīn qiǎn shǐ fǔ yù zhī, shǐ hái, biǎo yán dào lù bù tōng, qí píng dìng hòu yì tōng kuǎn. mìng xíng shěng gū shì jī mí, wù jué qí hǎo. wù yín, cài zhōu xíng yuán shuài fǔ yòu dōu jiān wán yán hé dá pò sòng rén yú méi lín guān, qín tǒng zhì zhāng shí. jǐ mǎo, zhǎng chūn jié, miǎn cháo hè. tí kòng ào tún wú lǐ bù bài sòng rén yú shàng jīn xiàn, jūn hái zhì háo zhōu, sòng rén lái jù, yá wú tǎ jī zǒu zhī. yǐ yǒu, hé nán lù jié zhèn yǐ shàng lì jūn qì kù, shè shǐ fù gè yī yuán, fáng cì jùn shè dōu jiān tóng jiān gè yī yuán wán yán hé dá bài sòng rén yú mǎ lǐng bǎo. bǐng xū, xíng shěng ān zhēn pò sòng rén yú shí gù shān. jǐ chǒu, zhuī cì huáng hòu fù tài wèi biàn guó gōng yàn chāng xìng wēn dūn. gēng yín, gōng sòng má chéng xiàn, bá zhī, huò qí lìng zhāng tì děng. xīn mǎo, xíng shěng ān zhēn pò sòng bīng yú tú shān. rén chén, sài bù bài sòng bīng yú lǎo kǒu zhèn, yòu bài sòng rén yú shí gú yá. jiǎ wǔ, lù yòng zuì fèi guān fù yuán shuài pú chá a lǐ bù sūn yù shǐ dài fū yǒng xī děng qī shí rén. zhào tài yuán děng lù, zhōu xiàn què zhèng shòu guān, lìng mín tuī qí suǒ ài wèi zhǎng, cóng xíng shěng liàng yǔ zhí rèn. jí yùn jiě yán rén shǎn xī, yǐ jì diào dù, mìng xū dǐng jiān lǐng qí shì. rùn sān yuè bǐng shēn shuò, shēn míng tú zǎi niú zuì lǜ. yǐ xióng bà yǐ dōng fù quán zhōng dōu jīng lüè lǐ qué lǘ, yì zhōu yǐ xī fù quán zhōng dōu xī lù jīng lüè jìng ān mín zhì zhī. yáo shòu jīn ān jūn jié dù shǐ wán yán hé shàng gù xíng jūn fù tí kòng jiā gǔ wú diǎn jiē chú míng. gēng zǐ, huáng zǐ píng zhāng zhèng shì pú wáng shǒu chún jìn fēng yīng wáng. rén yín, pàn zéi wáng gōng xǐ gòu sòng rén qǔ yí zhōu. jiǎ chén, yǐ yí guó gōng zhǔ hōng, chuò cháo. bǐng wǔ, gěi kōng míng xuān chì jí jīn yín fú, fù lán zhōu shuài gǔ lǐ jiǎ shí lún, xǔ pián yí qiān zhù, yǐ zhāo xié cóng. dīng wèi, yù shū mì yuàn yì jìn ān dōng píng hé zhōng zhū jùn bèi bīng zhī cè. gēng xū, xíng shěng zuǒ fù yuán shuài pū sàn ān zhēn zhì zì jūn qián, rù jiàn yú rén ān diàn. xīn hài, shào fǔ shǎo jiān zhān gē suō shī yán lì hài qī shì. jiǎ yín, yǐ nán fá shī hái, bà nán biān zhōu jùn jí mín wèi bīng zhě. wù wǔ, xià rén pò jiā zhōu zhī tōng qín zhài, cì shǐ hé shí liè wáng jiā nú zhàn méi. rén xū, zhì shū shì yù shǐ pú lǔ hǔ shàng shū, qǐng xuǎn tài zǐ shī fù. jiǎ zǐ, xū dǐng děng gè qiān guān, shǎng nán fá zhī gōng.
三月丁卯朔,陝西兵破宋虎頭關,取興元、洋州。捷至,上大悅。庚午,破宋人於七口倉。甲戌,高麗先請朝貢,因遣使撫諭之,使還,表言道路不通,俟平定後議通款。命行省姑示羈縻,勿絕其好。戊寅,蔡州行元帥府右都監完顏合達破宋人於梅林關,擒統制張時。己卯,長春節,免朝賀。提控奧屯吾里不敗宋人於上津縣,軍還至濠州,宋人來拒,牙吾塔擊走之。乙酉,河南路節鎮以上立軍器庫,設使、副各一員,防刺郡設都監、同監各一員、完顏合達敗宋人於馬嶺堡。丙戌,行省安貞破宋人於石堌山。己丑,追賜皇后父太尉汴國公彥昌姓溫敦。庚寅,攻宋麻城縣,拔之,獲其令張倜等。辛卯,行省安貞破宋兵於塗山。壬辰,賽不敗宋兵於老口鎮,又敗宋人於石鶻崖。甲午,錄用罪廢官副元帥蒲察阿里不孫、御史大夫永錫等七十人。詔太原等路,州縣闕正授官,令民推其所愛為長,從行省量與職任。及運解鹽人陝西,以濟調度,命胥鼎兼領其事。閏三月丙申朔,申明屠宰牛罪律。以雄、霸以東付權中都經略李瘸驢,易州以西付權中都西路經略靖安民治之。遙授金安軍節度使完顏和尚、故行軍副提控夾古吾典皆除名。庚子,皇子平章政事濮王守純進封英王。壬寅,叛賊王公喜構宋人取沂州。甲辰,以沂國公主薨,輟朝。丙午,給空名宣敕及金銀符,付嵐州帥古里甲石倫,許便宜遷注,以招脅從。丁未,諭樞密院議晉安、東平、河中諸郡備兵之策。庚戌,行省左副元帥仆散安貞至自軍前,入見於仁安殿。辛亥,少府少監粘割梭失言利害七事。甲寅,以南伐師還,罷南邊州郡籍民為兵者。戊午,夏人破葭州之通秦砦,刺史紇石烈王家奴戰沒。壬戌,治書侍御史蒲魯虎上書,請選太子師傅。甲子,胥鼎等各遷官,賞南伐之功。
xià sì yuè bǐng yín shuò, yù sù děng zhōu zhì yuán shuài fǔ, xuǎn shǎn xī bù qí jīng ruì liù qiān rén shí jīng zhào. wù chén, xuǎn jīng ruì liù wàn fēn tún liáng jīng bīn gān yào děng zhōu. gēng wǔ, yǐ qín zhōu zhǔ yù shǐ nǚ xī liè gǔ lǐ jiān xíng yuán shuài fǔ yú píng liáng. bà mù mín yùn jiě yán. zhú jīng shī lǐ chéng, mìng hóu zhì dǒng yì, gāo qí zǒng jiān zhī. jiǎ xū, yǐ zhī lín táo fǔ shì shí zhǎn hé xǐ wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng yuán shuài fǔ shì yú gǒng zhōu. rén wǔ, qiǎn jìn shì sì rén xún shì zhú chéng dīng fū, shí qí yǐn shí, tīng qí gèng xiū, dū lì cǎn kù, xī jìn zhǐ zhī. guǐ wèi, shǎn xī hēi fēng zhòu qǐ, yǒu shēng rú léi, dì dà zhèn. jiǎ shēn, zhào hé běi zhōu xiàn guān zhǐ lìng tǔ zhù tuī qí suǒ ài zhě chōng, cháo tíng yǐ shòu zhě bié yì rèn shǐ. yǐ yǒu, xià rén jù tōng qín zhài, tí kòng nà hé mǎi zhù jī bài zhī. jǐ chǒu, lín zhōu dōu tǒng huò chéng yǐ yí èr wū shā jiàng rén, lùn zuì dāng sǐ, yuán shuài wéi liáng bù yù yǐ shā dí rén zhū biān jiāng, qǐng kuān qí fá, réng qǐng lì hù sòng jiàng mín shǎng gé, yǐ dù hòu huàn. shàng wèi zhī shè chéng, ér mìng yǒu sī bān shǎng gé yān: hù sòng shí rén yǐ zhì zhě qiān yī guān, bù jí zhě měi míng shǎng qián èr bǎi mín, wǔ shí rén yǐ shàng liǎng guān, bǎi rén yǐ shàng liǎng guān zá bān rèn shǐ. gēng yín, yǐ shí shǔ, zhào cháo chén sì rì yī zòu shì. gāo rǔ lì qǐng bèi fáng qiū zhī liáng, yí jí nián fēng yú hé nán zhōu jùn yàn zhí lì shì, mù mín rù sù. shàng yǔ yì dìng qí fǎ ér xíng zhī. tóng tí jǔ què huò sī wáng sān xī qǐng què yóu, suì kě rù yín shù wàn liǎng, gāo qí zhǔ zhī, zhòng yǐ wèi bù biàn, suì zhǐ. xīn mǎo, xià rén fàn tōng qín zhài, yuán shuài wán yán hé dá chū bīng ān sāi bǎo yǐ dǎo qí cháo. zhì lóng zhōu, xià rén nì zhàn, guān jūn jī zhī, zhòng kuì, jìn báo chéng, é xiàn qí xī nán yú, huì rì mù, hái. rén chén, yǐ tóng zhī píng yáng fǔ shì hú tiān zuò chōng pián yí zhāo fǔ shǐ.
夏四月丙寅朔,裕、宿等州置元帥府,選陝西步騎精銳六千人實京兆。戊辰,選精銳六萬分屯涼、涇、邠、乾、耀等州。庚午,以秦州主御使女奚烈古裡間行元帥府於平涼。罷募民運解鹽。築京師里城,命侯摯董役,高琪總監之。甲戌,以知臨洮府事石盞合喜為元帥左都監,行元帥府事於鞏州。壬午,遣近侍四人巡視築城丁夫,時其飲食,聽其更休,督吏慘酷,悉禁止之。癸未,陝西黑風晝起,有聲如雷,地大震。甲申,詔河北州縣官止令土著推其所愛者充,朝廷已授者別議任使。乙酉,夏人據通秦寨,提控納合買住擊敗之。己丑,林州都統霍成以疑貳誣殺降人,論罪當死,元帥惟良不欲以殺敵人誅邊將,請寬其罰,仍請立護送降民賞格,以杜後患。上為之赦成,而命有司班賞格焉:護送十人以至者遷一官,不及者每名賞錢二百緡,五十人以上兩官,百人以上兩官雜班任使。庚寅,以時暑,詔朝臣四日一奏事。高汝礪請備防秋之糧,宜及年豐於河南州郡驗直立式,募民入粟。上與議定其法而行之。同提舉榷貨司王三錫請榷油,歲可入銀數萬兩,高琪主之,眾以為不便,遂止。辛卯,夏人犯通秦砦,元帥完顏合達出兵安塞堡以搗其巢。至隆州,夏人逆戰,官軍擊之,眾潰,進薄城,俄陷其西南隅,會日暮,還。壬辰,以同知平陽府事胡天作充便宜招撫使。
wǔ yuè yǐ wèi shuò, fèng xiáng yuán shuài fǔ qiǎn bīng bài sòng rén yú huáng niú děng bǎo. rén zǐ, tài bái zhòu jiàn yú cān.
五月乙未朔,鳳翔元帥府遣兵敗宋人於黃牛等堡。壬子,太白晝見於參。
liù yuè jiǎ zǐ shuò, shí shǔ, gěi xiū chéng fū bìng zhě yào ěr. qiǎn yù yuán shuài hé dá yuē: yǐ qīng gàn jú, gù yǒu táng dèng zhī wěi. huò yǒu qīn yì, zhàn tuì bù yí yuǎn zhuī, dì gù wú yǔ. yǐ biāo qí shàng jiāng jūn hé nán lù tǒng jūn shǐ shí zhǎn nǚ lǔ huān wèi yuán shuài yòu dōu jiān, xíng píng liáng yuán shuài fǔ shì. zhào fù liáo dōng děng chù xíng shěng jīn yín fú jí kōng míng xuān chì, tīng pián yí chù zhì. rén shēn, zhì yán hé shù bīng táo wáng zuì bìng tóng zhēng xíng jūn rén lì. zhào yù shǐ zhōng chéng wán yán bó jiā xíng shū mì yuàn yú xǔ zhōu. jiǎ xū, dìng fáng qiū jiāng xiào jī qiú yǐn yàn zhī fá. lǐ quán kòu rì zhào bó xìng, hé shí liè wàn nú bài zhī kòu jí mò, wán yán sēng shòu yòu bài zhī, fù lái zhōu. wù yín, zhào shǎn xī qiān jūn rú hé nán lì, qū shè hé dōng nán běi lù. dīng hài, mìng fáng yù shǐ tú dān fú dìng děng shuài suǒ bù yì jūn, yǔ yí zhōu mín lǎo yòu jǐn xǐ yú pī. wù zǐ, liáo zhōu zǒng lǐng tí kòng táng kuò gǒu ér shuài shī fù tài yuán fǔ. píng liáng děng chù dì zhèn, zhào yòu sī jiàn guō zhe fǔ yù qí jūn mín.
六月甲子朔,時暑,給修城夫病者藥餌。遣諭元帥合達曰:「以卿干局,故有唐、鄧之委。或有侵軼,戰退不宜遠追,第固吾圉。」以驃騎上將軍河南路統軍使石盞女魯歡為元帥右都監,行平涼元帥府事。詔付遼東等處行省金銀符及空名宣敕,聽便宜處置。壬申,制沿河戍兵逃亡罪並同征行軍人例。詔御史中丞完顏伯嘉行樞密院於許州。甲戌,定防秋將校擊球飲燕之罰。李全寇日照、博興,紇石烈萬奴敗之;寇即墨,完顏僧壽又敗之,復萊州。戊寅,詔陝西簽軍如河南例,曲赦河東南、北路。丁亥,命防禦使徒單福定等帥所部義軍,與沂州民老幼盡徙於邳。戊子,遼州總領提控唐括狗兒帥師復太原府。平涼等處地震,詔右司諫郭著撫諭其軍民。
qiū qī yuè dīng yǒu, jí pī hǎi děng zhōu yì jūn jí xié cóng guī guó ér chōng jūn zhě, rén gěi dì sān shí mǔ, yǒu lì zhě wǔ shí mǔ, réng juān chà shuì, rì zhī liáng èr shēng, hào jué shèng jūn. wù xū, shàng jìn shū mì chén liáo yù zhī yuē: lǐ chéng jiǔ wèi bì gōng, shàng shū yù zēng diào mín, zhèn lǜ fáng nóng. kuàng liáng chǔ bù jì, jiāng ruò zhī hé, hé gǎi tú zhī. shū chén yán: shì yì zhī xìng, shí wèi dà jì, jīn gōng yǐ guò bàn, ǒu zhí lín lǎo, chéng gōng chà chí. shàng shū yì zēng dīng fū, shì bì yàn kǒu, bù lìng fáng yè. bǐ jí fáng qiū, dāng gào chéng yǐ. shàng yuē: qīng děng shàn wèi jì huà, wú yí zhèn yōu. gēng zǐ, yǐ dì zhèn, qū shè shǎn xī lù. jiǎ chén, zhì jīng dōng xī nán sān lù xíng sān sī. yǐ mǎo, qū shè shān dōng xī lù. dīng sì, qiǎn dān sī zhōng yǐ dì zhèn jì dì qí yú shàng qīng gōng.
秋七月丁酉,籍邳、海等州義軍及脅從歸國而充軍者,人給地三十畝,有力者五十畝,仍蠲差稅,日支糧二升,號「決勝軍」。戊戌,上進樞密臣僚諭之曰:「里城久未畢功,尚書欲增調民,朕慮妨農。況糧儲不繼,將若之何,盍改圖之。」樞臣言:「是役之興,實為大計,今功已過半,偶值霖潦,成功差遲。尚書議增丁夫,勢必驗口,不令妨業。比及防秋,當告成矣。」上曰:「卿等善為計畫,無貽朕憂。」庚子,以地震,曲赦陝西路。甲辰,置京東、西、南三路行三司。乙卯,曲赦山東西路。丁巳,遣單思忠以地震祭地祇於上清宮。
bā yuè bǐng yín, bǔ què xǔ gǔ děng xuē guān jiě zhí. dīng mǎo, mù xīng fàn yú guǐ dōng nán xīng. wù chén, qiǎn lǐ bù shàng shū yáng yún yì jì shè jì, hàn lín shì dú xué shì zhào bǐng wén jì hòu tǔ yú hé zhōng fǔ. jīng xī xíng sān sī lǐ fù hēng yán rǔ dèng yě tiě, hé nán běi shí yán zhī lì. mù xīng zhòu jiàn yú liǔ, bǎi yǒu jiǔ rì nǎi miè. rén shēn, shàng chì tái chén: zhèn chù fēn shàng shū shì, huò zhì shù rì bù fèng xíng, jí zài wèn zé qiǎo shì cì dì yǐ duì. dà chén róng yǒu yí wàng, zuǒ yòu sī wán chí, tái chén dāng jiū. jīn hòu fù ěr, bìng zuì qīng děng. nǎi dìng yù shǐ shàng xià bàn yuè gōu jiǎn shěng zhōng zhì chì wén zì. dà yuán bīng xià wǔ zhōu, jūn shì pàn guān guō xiù sǐ zhī. dīng chǒu, huǎn zài jīng chà yáo. zhōng shān zhì zhōng wáng shàn shā quán zhī fǔ shì lǐ zhòng děng yǐ pàn. dà yuán bīng xià hé hé xiàn, xiàn lìng qiáo tiān yì děng sǐ zhī. yǐ yǒu, mìng shū mì qiǎn guān jiǎn lǐng wài zhū jūn zhī wǔ jiàn zhě, yǎng zhī zhāng dé xíng míng wèi jùn huái mèng děng chéng, ruò zhě bà qiǎn, wù zǐ, chì hóu zhì yù sān sī xíng bù guān quàn mín zhǒng mài, wú zhǒng lì zhě dài zhī.
八月丙寅,補闕許古等削官解職。丁卯,木星犯輿鬼東南星。戊辰,遣禮部尚書楊雲翼祭社稷,翰林侍讀學士趙秉文祭后土於河中府。京西行三司李復亨言汝、鄧冶鐵,河南、北食鹽之利。木星晝見於柳,百有九日乃滅。壬申,上敕台臣:「朕處分尚書事,或至數日不奉行,及再問則巧飾次第以對。大臣容有遺忘,左右司玩弛,台臣當糾。今後復爾,並罪卿等。」乃定御史上下半月勾檢省中制敕文字。大元兵下武州,軍事判官郭秀死之。丁丑,緩在京差徭。中山治中王善殺權知府事李仲等以叛。大元兵下合河縣,縣令喬天翼等死之。乙酉,命樞密遣官簡嶺外諸軍之武健者,養之彰德、邢、洺、衛、浚、懷、孟等城,弱者罷遣,戊子,敕侯摯諭三司行部官勸民種麥,無種粒者貸之。
jiǔ yuè jiǎ wǔ, zhào dān zhōu jīng lüè shǐ wán yán zhòng yuán tún sù zhōu, yǔ yòu dōu jiān hé shí liè dé tóng háng shuài fǔ shì. bǐng shēn, táng zhōu cóng yí jiā gǔ tiān chéng bài sòng rén yú tóng bǎi. dīng yǒu, shàng shū shěng qǐng shēn mìng hóu zhì guǎng yíng cè jī zhù, shàng bù xǔ, yuē: zhēng liǎn yǐ duō, jīn gèng guī huà, bù guò fù qǔ yú mín ěr. fáng qiū shāo huǎn, dāng liàng jiǎn shù bīng, yòng dù xìng zú, hé zhì shì yé. jiǎ chén, dà yuán bīng xùn dōng shèng zhōu, jié dù shǐ bó dé yǔ gē sǐ zhī. gēng xū, mìng xíng shěng xū dǐng lǐng bīng fù hé zhōng. rén zǐ, zhēn dìng zhāo fǔ shǐ wǔ xiān qǐng gěi jīn yín fú shǎng yǒu gōng, cóng zhī. yán hé zào zhàn jiàn, fù xíng yuàn shuài fǔ.
九月甲午,詔單州經略使完顏仲元屯宿州,與右都監紇石烈德同行帥府事。丙申,唐州從宜夾谷天成敗宋人於桐柏。丁酉,尚書省請申命侯摯廣營策積貯,上不許,曰:「征斂已多,今更規畫,不過復取於民耳。防秋稍緩,當量減戍兵,用度幸足,何至是耶。」甲辰,大元兵徇東勝州,節度使伯德窳哥死之。庚戌,命行省胥鼎領兵赴河中。壬子,真定招撫使武仙請給金銀符賞有功,從之。沿河造戰艦,付行院帥府。
dōng shí yuè guǐ hài shuò, dìng bǎo jǔ xiàn lìng néng fǒu shēng chù jǔ zhǔ zhì. yǐ chǒu, yòng méng gǔ gāng yán, zhāo jí yì jūn gè zhì dōu tǒng fù tǒng děng guān, rú zhēn yòu sān nián zhì. píng liáng fǔ xiān yǐ dì zhèn bèi mìng jiào jì, fāng xíng shì, qìng yún jiàn, yǐ tú lái shàng. qiǎn guān fù yàn dé shí, shì rì, bǎi guān fèng biǎo chēng hè. dīng mǎo, yǐ wán yán kāi quán yuán shuài zuǒ dōu jiān, guō wén zhèn quán yòu dōu jiān, bìng xíng yuán shuài fǔ shì, móu fù tài yuán. rén shēn, dìng zāng lì jì zuì yǐ yín wèi zé. guǐ yǒu, yǐ qìng yún qiǎn guān gào tài miào. jiǎ xū, yǐ qìng yún zhào guó nèi. jǐ mǎo, dà yuán bīng cì dān zhōu jìng, zhào zhū lù mín yīng qiān bì bīng ér bù yù zhě, jí qiǎn rén yǐ lì hài xiǎo zhī. guǐ wèi, lǐ chéng bì gōng, bǎi guān chēng hè. yàn zǎi chén biàn diàn. qiān yòu chéng zhì guān yī jiē, cì yòu chéng xiàng qí zuǒ chéng rǔ lì cān zhī zhèng shì sī zhōng jīn dǐng gè yī, zhòng bì sān. shì yì, shàng lǜ rǎo mín, mù rén néng zhì pì wǔ shí wàn zhě qiān yī guān, bǎi wàn réng shēng yī děng. píng yáng pàn guān wán yán ā lá zuǒ xiāng jī chá huò dìng hé fā sòng cài jīng gù jū, dé èr bǎi wàn yǒu qí, zhǔn gé qiān shǎng. jiǎ shēn, zǎi chén qǐng yǐ lǐ chéng zhī gōng jiàn bēi huì cháo mén, cóng zhī. dīng hài, dà yuán bīng tún mián shàng. rén chén, mìng yǒu sī qì xián shě, gěi xīn mǐ, yǐ jì pín mín, qī míng nián èr yuè bà, qí shí píng zé shàn zhī yǐ wèi cháng.
冬十月癸亥朔,定保舉縣令能否升黜舉主制。乙丑,用蒙古綱言,招集義軍各置都統、副統等官,如貞祐三年制。平涼府先以地震被命醮祭,方行事,慶雲見,以圖來上。遣官覆驗得實,是日,百官奉表稱賀。丁卯,以完顏開權元帥左都監,郭文振權右都監,並行元帥府事,謀復太原。壬申,定贓吏計罪以銀為則。癸酉,以慶雲遣官告太廟。甲戌,以慶雲詔國內。己卯,大元兵次單州境,詔諸路民應遷避兵而不欲者,亟遣人以利害曉之。癸未,里城畢工,百官稱賀。宴宰臣便殿。遷右丞摯官一階,賜右丞相琪、左丞汝礪、參知政事思忠金鼎各一,重幣三。是役,上慮擾民,募人能致甓五十萬者遷一官,百萬仍升一等。平陽判官完顏阿剌、左廂譏察霍定和發宋蔡京故居,得二百萬有奇,准格遷賞。甲申,宰臣請以里城之功建碑會朝門,從之。丁亥,大元兵屯綿上。壬辰,命有司葺閒舍,給薪米,以濟貧民,期明年二月罷,俟時平則贍之以為常。
shí yī yuè guǐ sì shuò, qián lán zhōu cāng shǐ zhāng yòu zì xià guó lái guī. yǐ shū mì fù shǐ pū sàn ān zhēn tóng qiān yuàn shì é kě xíng yuàn shì yú hé běi. yǐ wèi, yǐ guān lǘ jiè cháo shì zhī wú mǎ zhě chéng zhī, réng gěi chú dòu. jǐ hài, dà yuán bīng xùn zhāng dé fǔ. xīn chǒu, zhào cháo guān qī pǐn wài lù liù pǐn yǐ shàng guān, èr suì jǔ xiàn lìng yī rén. hù bù lìng shǐ sū táng cuī zū fēng qiū, qī xiàn pò cù, mín yǒu shēng yì hé shū zū zhě. shàng wén zhī, qiǎn lì àn wèn, zhàng táng wǔ shí, xiàn lìng gāo xī lóng jiǎn èr děng. shàng shū yǐ xī lóng fá qīng, shàng yuē: shǐ chén zhì wài lù, zì fēi zhì gāng zhě, shú néng bù cóng? qí yī qián zhào. jiǎ yín, xú zhōu zǒng lǐng nà hé liù gē dà pò hóng ǎo zéi yú dí shān. lǐ bù láng zhōng mǒ niǎn lǔ lá shàng shū yán shí shì. dīng sì, yòu chéng xiàng gāo qí xià yù.
十一月癸巳朔,前嵐州倉使張祐自夏國來歸。以樞密副使仆散安貞、同簽院事訛可行院事於河北。乙未,以官驢借朝士之無馬者乘之,仍給芻豆。己亥,大元兵徇彰德府。辛丑,詔朝官七品、外路六品以上官,二歲舉縣令一人。戶部令史蘇唐催租封丘,期限迫促,民有生刈禾輸租者。上聞之,遣吏按問,杖唐五十,縣令高希隆減二等。尚書以希隆罰輕,上曰:「使臣至外路,自非至剛者,孰能不從?其依前詔。」甲寅,徐州總領納合六哥大破紅襖賊於狄山。禮部郎中抹撚魯剌上疏言時事。丁巳,右丞相高琪下獄。
tài ān jūn fù shǐ zhāng tiān yì wèi zéi zhāng lín suǒ zhí yǐ guī sòng, zhí zhī chǔ zhōu, zhì shì táo guī, shòu suī zhōu cì shǐ, chāo liǎng guān, jìn zhí yī děng. wù wǔ, dà yuán bīng píng jìn ān fǔ, xíng yuán shuài fǔ shì gōng bù shàng shū zhān gē zhēn sǐ zhī.
泰安軍副使張天翼為賊張林所執以歸宋,縶之楚州,至是逃歸,授睢州刺史,超兩官,進職一等。戊午,大元兵平晉安府,行元帥府事、工部尚書粘割貞死之。
shí èr yuè, zhū gāo qí.
十二月,誅高琪。