yáng yún yì zhào bǐng wén hán yù féng bì lǐ xiàn fǔ léi yuān chéng zhèn
楊雲翼 趙秉文 韓玉 馮璧 李獻甫 雷淵 程震
yáng yún yì, zì zhī měi, qí xiān zàn huáng tán shān rén, liù dài zǔ zhōng, kè píng dìng zhī lè píng xiàn, suì jiā yān. zēng zǔ qīng zǔ yù kǎo héng, jiē zèng guān yú cháo. yún yì tiān zī yǐng wù, chū xué yǔ zhé huà dì zuò zì, rì sòng shù qiān yán. dēng míng chāng wǔ nián jìn shì dì yī, cí fù yì zhōng yǐ kē, tè shòu chéng wù láng yīng fèng hàn lín wén zì. chéng ān sì nián, chū wèi shǎn xī dōng lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn pàn guān. tài hé yuán nián, zhào wèi tài xué bó shì, qiān tài cháng sì chéng, jiān hàn lín xiū zhuàn. qī nián, qiān shàng jīng dōng jīng děng lù àn chá sī shì, yīn zhào jiàn, zhāng zōng zī yǐ dāng shì zhī wù, chēng zhǐ. dà ān yuán nián, hàn lín chéng zhǐ zhāng xíng jiǎn jiàn qí cái, qiě jīng shù shù, zhào shòu tí diǎn sī tiān tāi, jiān hàn lín xiū zhuàn, é jiān lǐ bù láng zhōng. chóng qìng yuán nián, yǐ bìng guī. zhēn yòu èr nián, yǒu sī shàng guān bù, xuān zōng yuè zhī, jì qí xìng míng, qǐ shòu qián zhí, jiān lì bù láng zhōng. sān nián, zhuǎn lǐ bù shì láng, jiān tí diǎn sī tiān tāi.
楊雲翼,字之美,其先贊皇檀山人,六代祖忠,客平定之樂平縣,遂家焉。曾祖青、祖郁、考恆,皆贈官於朝。雲翼天資穎悟,初學語輒畫地作字,日誦數千言。登明昌五年進士第一,詞賦亦中乙科,特授承務郎、應奉翰林文字。承安四年,出為陝西東路兵馬都總管判官。泰和元年,召為太學博士,遷太常寺丞,兼翰林修撰。七年,簽上京、東京等路按察司事,因召見,章宗咨以當世之務,稱旨。大安元年,翰林承旨張行簡薦其材,且精術數,召授提點司天台,兼翰林修撰,俄兼禮部郎中。崇慶元年,以病歸。貞祐二年,有司上官簿,宣宗閱之,記其姓名,起授前職,兼吏部郎中。三年,轉禮部侍郎,兼提點司天台。
sì nián, dà yuán jí xī xià bīng rù fū yán, tóng guān shī shǒu, cháo yì yǐ bīng bù shàng shū pú chá a lǐ bù sūn wèi fù yuán shuài yǐ yù zhī. yún yì yán qí rén yán fú yú shí, bì wù dà shì. bù tīng, hòu guǒ bài. xìng dìng yuán nián liù yuè, qiān hàn lín shì jiǎng xué shì, jiān xiū guó shǐ, zhī jí xián yuàn shì, jiān qián zhí, zhào yuē: guān zhì rù sān pǐn zhě lì wài chú, yǐ qīng yù shì gǎn yán, yì lùn zhōng dǎng, gù tè liú zhī. shí yòu chéng xiàng gāo qí dāng guó, rén yǒu qǐng què yóu zhě, gāo qí zhǔ zhī shén lì, zhào jí bǎi guān yì, hù bù shàng shū gāo kuí děng èr shí liù rén tóng shēng yuē: kě. yún yì dú yǔ zhào bǐng wén shí jiǎn děng shù rén yǐ wèi bù kě, yì suì gé. gāo qí hòu yǐ shì qiǎn zhī, yún yì bù xù yě. èr nián, bài lǐ bù shàng shū, jiān zhí rú gù. sān nián, zhú jīng shī zǐ chéng, yì bīng mín shù wàn, xià qiū zhī jiāo bìng zhě xiāng jí, yún yì tí jǔ yī yào, gōng zì diào hù, duō suǒ quán jì. sì nián, gǎi lì bù shàng shū. fán jūn xìng yǐ lái, rù sù bǔ guān jí yǐ zhàn gōng qiān shòu zhě, shì dìng zhī hòu, yǒu sī kē wèi chéng shì, huò xiǎo yǒu bù hé zhé bà qù, yún yì zòu yuē: shǎng fá guó zhī dà xìn, cǐ bèi yí cóng kuān lù, yǐ quàn jiāng lái.
四年,大元及西夏兵入鄜延,潼關失守,朝議以兵部尚書蒲察阿里不孫為副元帥以御之。雲翼言其人言浮於實,必誤大事。不聽,後果敗。興定元年六月,遷翰林侍講學士,兼修國史,知集賢院事,兼前職,詔曰:「官制入三品者例外除,以卿遇事敢言,議論忠讜,故特留之。」時右丞相高琪當國,人有請榷油者,高琪主之甚力,詔集百官議,戶部尚書高夔等二十六人同聲曰:「可。」雲翼獨與趙秉文、時戩等數人以為不可,議遂格。高琪後以事譴之,雲翼不恤也。二年,拜禮部尚書,兼職如故。三年,築京師子城,役兵民數萬,夏秋之交病者相籍,雲翼提舉醫藥,躬自調護,多所全濟。四年,改吏部尚書。凡軍興以來,入粟補官及以戰功遷授者,事定之後,有司苛為程式,或小有不合輒罷去,雲翼奏曰:「賞罰國之大信,此輩宜從寬錄,以勸將來。」
shì nián jiǔ yuè, shàng zhào yún yì jí hù bù shàng shū kuí hàn lín xué shì bǐng wén yú nèi diàn, jiē cì zuò, wèn yǐ jiǎng hé zhī cè, huò yǐ lì zhàn wèi yán, shàng fǔ shǒu bù lè, yún yì xú yǐ mèng zǐ shì dà shì xiǎo zhī shuō jiě zhī, qiě yuē: jīn rì xī jì zāi, shǐ shēng líng xī jiān, zé shè jì zhī fú yě. shàng sè nǎi hé.
是年九月,上召雲翼及戶部尚書夔、翰林學士秉文於內殿,皆賜坐,問以講和之策,或以力戰為言,上俯首不樂,雲翼徐以《孟子》事大、事小之說解之,且曰:「今日奚計哉,使生靈息肩,則社稷之福也。」上色乃和。
shí yī yuè, gǎi yù shǐ zhōng chéng. zōng shì chéng lì quán cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng shì yú jīng zhào, dà chén yán qí bù fǎ, zhào yún yì jiù jū zhī, yù chéng, tíng zòu yuē: chéng lì suǒ zuò jiē xì shì, bù zú wèn. xiàng dà bīng lüè píng liáng yǐ xī, shù zhōu jiē pò, chéng lì zuò yōng qiáng bīng, zhān wàng bù jìn. fū yán shuài chén wán yán hé dá yǐ gū chéng dāng bīng chōng, lǚ lì zhàn jī. qí gōng rú cǐ, ér chéng lì zhī zuì rú bǐ, yuàn bì xià míng qí gōng zuì yǐ zhū shǎng zhī, zé tiān xià zhī suǒ quàn chéng yǐ. zì yú xiǎo shī, hé zú zhuī jiù. chéng lì yóu shì miǎn guān, hé dá suì zhǎng jī wù.
十一月,改御史中丞。宗室承立權參知政事,行尚書省事於京兆,大臣言其不法,詔雲翼就鞫之,獄成,廷奏曰:「承立所坐皆細事,不足問。向大兵掠平涼以西,數州皆破,承立坐擁強兵,瞻望不進。鄜延帥臣完顏合達以孤城當兵沖,屢立戰績。其功如此,而承立之罪如彼,願陛下明其功罪以誅賞之,則天下知所勸懲矣。自余小失,何足追咎。」承立由是免官,合達遂掌機務。
āi zōng jí wèi, shǒu mìng yún yì shè tài cháng qīng, xún bài hàn lín xué shì. zhèng dà èr nián èr yuè, fù wèi lǐ bù shàng shū, jiān shì dú. zhào jí bǎi guān yì shěng fèi, yún yì yuē: shěng fèi shì xiǎo, hù bù sī nóng zú yǐ bàn zhī. shū mì zhuān zhì jūn zhèng, miè shì shàng shū. shàng shū chū zhèng zhī dì, zhèng wú dà xiǎo, jiē dāng zǒng lǐng. jīn jūn lǚ dà shì, shè jì xì yān, zǎi xiàng nǎi bù dé yù wén, yù shǐ lì bìng liǎng bù xiāng bì dé hū. shàng jiā nà zhī.
哀宗即位,首命雲翼攝太常卿,尋拜翰林學士。正大二年二月,復為禮部尚書,兼侍讀。詔集百官議省費,雲翼曰:「省費事小,戶部司農足以辦之。樞密專制軍政,蔑視尚書。尚書出政之地,政無大小,皆當總領。今軍旅大事,社稷系焉,宰相乃不得預聞,欲使利病兩不相蔽得乎。」上嘉納之。
míng nián, shè yì zhèng yuàn, yún yì wèi xuǎn shǒu, měi zhào jiàn cì zuò ér bù míng. shí jiǎng shàng shū, yún yì wèi yán dì wáng zhī xué bù bì rú jīng shēng fēn zhāng xī jù, dàn zhī wèi guó dà gāng zú yǐ. yīn jǔ rèn xián qù xié yǔ zhì tóng dào yǔ luàn tóng shì yǒu yán nì yú rǔ xīn yǒu yán xùn yú rǔ zhì děng shù tiáo, yī jiē běn yú zhèng xīn chéng yì, fū yì xiáng míng. shàng tīng wàng juàn. xún jìn guī jiàn wàn nián lù shèng xué shèng xiào zhī lèi fán èr shí piān.
明年,設益政院,雲翼為選首,每召見賜坐而不名。時講《尚書》,雲翼為言帝王之學不必如經生分章析句,但知為國大綱足矣。因舉「任賢」「去邪」、「與治同道」「與亂同事」、「有言逆於汝心」「有言遜於汝志」等數條,一皆本於正心誠意,敷繹詳明。上聽忘倦。尋進《龜鑑萬年錄》、《聖學》、《聖孝》之類凡二十篇。
dāng shí cháo shì, tíng yì zhī jì duō bù jǐn yán, gù wàng yī wéi, jìn yǐ chéng sú. yī rì, jīng yán bì, yīn yán: rén chén yǒu shì jūn zhī lǐ, yǒu shì jūn zhī yì. lǐ, bù gǎn chǐ jūn zhī lù mǎ, cù qí chú zhě yǒu fá, rù jūn mén zé qū, jiàn jūn zhī jǐ zhàng zé qǐ, jūn mìng zhào bù qí jià ér xíng, shòu mìng bù sù yú jiā, shì jiē shì jūn zhī lǐ, rén chén suǒ dāng jǐn zhě yě. rán guó jiā zhī lì hài, shēng mín zhī xiū qī, yī yī chén zhī, zé xiàng suǒ wèi lǐ zhě tè xū qì ěr. jūn yuē kě, ér yǒu fǒu zhě xiàn qí fǒu jūn yuē fǒu, ér yǒu kě zhě xiàn qí kě. yán yǒu bù cóng, suī yǐn jū zhé kǎn duàn yāng rèn lún yǒu bù xù yān zhě. dāng shì shí yě, gū xùn shì jūn zhī xū lǐ, ér bù zhī shì jūn zhī dà yì, guó jiā hé lài yān. shàng biàn sè yuē: fēi qīng, zhèn bù wén cǐ yán. yún yì cháng huàn fēng bì, zhì shì shāo yù, shàng qīn wèn yù zhī zhī fāng, duì yuē: dàn zhì xīn ěr. xīn hé zé xié qì bù gàn, zhì guó yì rán, rén jūn xiān zhèng qí xīn, zé cháo tíng bǎi guān mò bù yī yú zhèng yǐ. shàng jué rán, zhī qí wèi yī jiàn yě.
當時朝士,廷議之際多不盡言,顧望依違,浸以成俗。一日,經筵畢,因言:「人臣有事君之禮,有事君之義。禮,不敢齒君之路馬,蹴其芻者有罰,入君門則趨,見君之几杖則起,君命召不俟駕而行,受命不宿於家,是皆事君之禮,人臣所當盡者也。然國家之利害,生民之休戚,一一陳之,則向所謂禮者特虛器耳。君曰可,而有否者獻其否;君曰否,而有可者獻其可。言有不從,雖引裾、折檻、斷鞅、軔輪有不恤焉者。當是時也,姑徇事君之虛禮,而不知事君之大義,國家何賴焉。」上變色曰:「非卿,朕不聞此言。」雲翼嘗患風痹,至是稍愈,上親問愈之之方,對曰:「但治心耳。心和則邪氣不干,治國亦然,人君先正其心,則朝廷百官莫不一於正矣。」上矍然,知其為醫諫也。
xià rén jì tōng hǎo, qiǎn qí huī yóu gé xué shì lǐ biàn lái yì hù shì, wǎng fǎn bù néng jué, cháo tíng yǐ yún yì wǎng yì nǎi dìng. wǔ nián zú, nián wǔ shí yǒu jiǔ, shì wén xiàn.
夏人既通好,遣其徽猷閣學士李弁來議互市,往返不能決,朝廷以雲翼往議乃定。五年卒,年五十有九,諡文獻。
yún yì tiān xìng yǎ zhòng, zì lǜ shén yán, qí dài rén zé kuān, yǔ rén jiāo fēn yí dìng, sǐ shēng huò fú bù shǎo biàn. qí yú guó jiā zhī shì, zhī wú bù yán. zhēn yòu zhōng, zhǔ bīng zhě bù néng wài yù ér yù qǔ cháng yú sòng, gù pín suì nán fá. yǒu yán zhī zhě, bù wèi zhī yǔ sòng wèi dì, zé yí yǔ zhī yǒu móu. zhì yú zǎi zhí, tā shì wú bù yán zhě, dú nán fá zé yī yǔ bù gǎn jí. yún yì nǎi jiàn yán yuē: guó jiā zhī lǜ, bù zài yú wèi dé huái nán zhī qián, ér zài chéng jì dé huái nán zhī hòu. gài huái nán píng zé jiāng zhī běi jǐn wèi zhàn dì, jìn ér zhēng lì yú zhōu jí zhī jiān, kǒng jìn gōng liáng mǎ yǒu bù dé chěng zhě yǐ. bǐ ruò è jiāng wèi tún, qián shī yú huái yǐ duàn xiǎng dào, huò jué shuǐ yǐ zhū huái nán zhī dì, zé wǒ jūn hé yǐ shàn qí hòu hū. jí shí quán chàng yì nán fá, xuān zōng yǐ wèn cháo chén, yún yì yuē: cháo chén lǜ jiē yú cí, tiān xià yǒu zhì yǒu luàn, guó shì yǒu ruò yǒu qiáng, jīn dàn yán zhì ér bù yán luàn, yán qiáng ér bù yán ruò, yán shèng ér bù yán fù, cǐ yì lùn suǒ yǐ piān yě. chén qǐng liǎng yán zhī. fū jiāng yǒu shì yú sòng zhě, fēi tān qí tǔ dì yě, dì kǒng xī běi yǒu jǐng ér nán yòu zhuì zhī, zé wǒ sān miàn shòu dí yǐ, gù yù wǒ shī chéng shì xiān dòng, yǐ zǔ qí jìn. jiè shǐ sòng rén shī huái, qiě bù gǎn lái, cǐ zhàn shèng zhī lì yě. jiù rú suǒ liào, qí lì yóu wèi kě bì rán. bǐ jiāng zhī nán qí dì shàng guǎng, suī wú huái nán qǐ bù néng jí shù wàn zhī zhòng, cì wǒ yǒu jǐng ér chū shī yé. zhàn ér shèng qiě rú cǐ, rú bù shèng hài jiāng ruò hé. qiě wǒ yǐ qí dāng bǐ zhī bù, lǐ yí wàn quán, chén yóu kǒng qí yǒu bù gǎn shì zhě. gài jīn zhī shì shì yǔ tài hé bù tóng. tài hé yǐ dōng zhēng, jīn wǒ yǐ xià wǎng, cǐ tiān shí zhī bù tóng yě. dōng zé shuǐ hé ér lù duō, xià zé shuǐ lǎo ér tú nào, cǐ dì lì zhī bù tóng yě. tài hé jǔ tiān xià quán lì, qū zhǎn jūn yǐ wèi qián fēng, jīn néng zhī hū? cǐ rén shì zhī bù tóng yě. yì zhě tú jiàn tài hé zhī yì, ér bù zhī jīn rì zhī nán. qǐng yǐ xià rén guān zhī, xiàng rì gōng jiàn shǒu zhī zài xī biān zhě, yī yù dí zé bó ér zhàn tǎn ér shè, bǐ yǐ bēn běi zhī bù xiá, jīn nǎi xiàn wú chéng ér lǔ shǒu chén, bài wú jūn ér qín zhǔ jiāng. nǎng zé wèi wǒ rú bǐ, jīn zé wǔ wǒ rú cǐ. fū yǐ xià rén jì fēi qián rì, nài hé yǐ sòng rén dú rú qián rì zāi. yuàn bì xià sī qí shèng zhī zhī lì, yòu sī bài zhī zhī hài, wú yuè gān yán, wú yí hòu huǐ. zhāng zòu bù bào. shí quán guǒ dà bài yú huái shàng, yī jūn quán méi. xuān zōng zé zhū jiāng yuē: dāng shǐ wǒ hé miàn mù jiàn yáng yún yì yé?
雲翼天性雅重,自律甚嚴,其待人則寬,與人交分一定,死生禍福不少變。其於國家之事,知無不言。貞祐中,主兵者不能外御而欲取償於宋,故頻歲南伐。有言之者,不謂之與宋為地,則疑與之有謀。至於宰執,他事無不言者,獨南伐則一語不敢及。雲翼乃建言曰:「國家之慮,不在於未得淮南之前,而在城既得淮南之後。蓋淮南平則江之北盡為戰地,進而爭利於舟楫之間,恐勁弓良馬有不得騁者矣。彼若扼江為屯,潛師於淮以斷餉道,或決水以瀦淮南之地,則我軍何以善其後乎。」及時全倡議南伐,宣宗以問朝臣,雲翼曰:「朝臣率皆諛辭,天下有治有亂,國勢有弱有強,今但言治而不言亂,言強而不言弱,言勝而不言負,此議論所以偏也。臣請兩言之。夫將有事於宋者,非貪其土地也,第恐西北有警而南又綴之,則我三面受敵矣,故欲我師乘勢先動,以阻其進。借使宋人失淮,且不敢來,此戰勝之利也。就如所料,其利猶未可必然。彼江之南其地尚廣,雖無淮南豈不能集數萬之眾,伺我有警而出師耶。戰而勝且如此,如不勝害將若何。且我以騎當彼之步,理宜萬全,臣猶恐其有不敢恃者。蓋今之事勢與泰和不同。泰和以冬征,今我以夏往,此天時之不同也。冬則水涸而陸多,夏則水潦而塗淖,此地利之不同也。泰和舉天下全力,驅颭軍以為前鋒,今能之乎?此人事之不同也。議者徒見泰和之易,而不知今日之難。請以夏人觀之,向日弓箭手之在西邊者,一遇敵則搏而戰、袒而射,彼已奔北之不暇,今乃陷吾城而虜守臣,敗吾軍而禽主將。曩則畏我如彼,今則侮我如此。夫以夏人既非前日,奈何以宋人獨如前日哉。願陛下思其勝之之利,又思敗之之害,無悅甘言,無貽後悔。」章奏不報。時全果大敗於淮上,一軍全沒。宣宗責諸將曰:「當使我何面目見楊雲翼耶?」
hé shuò mín shí yǒu yī rén wèi yóu qí suǒ pò, qiú hé ér nán, yǒu sī lùn zuì dāng sǐ, yún yì yuē: fǎ suǒ zhòng sī dù zhě, fáng jiān wěi yě. jīn píng mín wèi bīng suǒ pò, bēn rù yú hé, wèi huàn sǐ zhī jì ěr. jīn shǐ bù sǐ yú dí ér sǐ yú fǎ, hòu wéi cóng dí ér yǐ. xuān zōng wù, jǐn shì zhī. āi zōng yǐ hé nán hàn, zhào qiǎn guān lǐ yuān yù, ér bù jí shǎn xī, yún yì yán: tiān dì rén tōng wèi yī tǐ, jīn rén yī zhī shòu bìng zé sì tǐ wèi zhī bù níng, qǐ kě zhuān zhì shòu bìng zhī chù ér zhì qí yú zāi. cháo tíng shì zhī.
河朔民十有一人為游騎所迫,泅河而南,有司論罪當死,雲翼曰:「法所重私渡者,防奸偽也。今平民為兵所迫,奔入於河,為逭死之計耳。今使不死於敵而死於法,後惟從敵而已。」宣宗悟,盡釋之。哀宗以河南旱,詔遣官理冤獄,而不及陝西,雲翼言:「天地人通為一體,今人一支受病則四體為之不寧,豈可專治受病之處而置其餘哉。」朝廷是之。
sī tiān yǒu yǐ tài yǐ xīn lì shàng jìn zhě, shàng shū shěng xí yún yì cān dìng, zhāi qí bù hé zhě èr shí yú tiáo, lì jiā chēng yān. suǒ zhe wén jí ruò gān juǎn, xiào dà jīn lǐ yí ruò gān juǎn, xù tōng jiàn ruò gān juǎn, zhōu lǐ biàn yī piān, zuǒ shì zhuāng liè fù gè yī piān, wǔ xīng jù jǐng biàn yī piān, xiàn xiàng fù yī piān, gōu gǔ jī yào xiàng shù zá shuō děng zhe cáng yú jiā.
司天有以《太乙新曆》上進者,尚書省檄雲翼參訂,摘其不合者二十餘條,歷家稱焉。所著文集若干卷,校《大金禮儀》若干卷,《續通鑑》若干卷,《周禮辨》一篇,《左氏》、《莊》、《列賦》各一篇,《五星聚井辨》一篇,《縣象賦》一篇,《勾股機要》、《象數雜說》等著藏於家。
zhào bǐng wén, zì zhōu chén, cí zhōu fǔ yáng rén yě. yòu yǐng wù, dú shū ruò sù xí. dēng dà dìng èr shí wǔ nián jìn shì dì, diào ān sāi bù, yǐ kè zuì qiān hán dān lìng, zài qiān táng shān. dīng fù yōu, yòng jiàn zhě qǐ fù nán jīng lù zhuǎn yùn sī dōu gōu pàn guān. míng chāng liù nián, rù wèi yīng fèng hàn lín wén zì, tóng zhī zhì gào. shàng shū lùn zǎi xiàng xū chí guó dāng bà, zōng shì shǒu zhēn kě dà yòng. zhāng zōng zhào wèn, yán pō chà yì, yú shì mìng zhī dà xìng fǔ shì nèi zú gāo děng jū zhī. bǐng wén chū bù kěn yán, jié qí pū, lì shù jiāo yóu zhě, bǐng wén nǎi yuē: chū yù shàng yán, cháng yǔ xiū zhuàn wáng tíng yún yù shǐ zhōu áng shěng lìng shǐ pān bào zhèng zàn dào gāo tǎn děng sī yì. tíng yún děng jiē xià yù, jué fá yǒu chà. yǒu sī lùn bǐng wén shàng shū kuáng wàng, fǎ dāng zhuī jiě, shàng bù yù yǐ yán zuì rén, suì tè miǎn yān. dāng shí wèi zhī yǔ yuē: gǔ yǒu zhū yún, jīn yǒu bǐng wén, zhū yún pān kǎn, bǐng wén pān rén. shì dài fū mò bù chǐ zhī. zuò shì jiǔ fèi, hòu qǐ wèi tóng zhī kě lán jūn zhōu shì, zhuǎn běi jīng lù zhuǎn yùn sī zhī dù pàn guān. chéng ān wǔ nián dōng shí yuè, yīn huì lián rì, zǎi xiàng zhāng wàn gōng rù duì, shàng gù wèi wàn gōng yuē: qīng yán tiān rì huì míng, yì yóu rén jūn yòng rén xié zhèng bù fēn, jí yǒu lǐ. ruò zhào bǐng wén nǎng yǐ yán shì jiàng shòu, wén qí rén yǒu cái zǎo, gōng shū hàn, yòu qiě gǎn yán, zhèn fēi qì bù yòng, yǐ běi biān jūn shì fāng xìng, gū shì zhī ěr. tài hé èr nián, zhào wèi hù bù zhǔ shì, qiān hàn lín xiū zhuàn. shí yuè, chū wèi níng biān zhōu cì shǐ. sān nián, gǎi píng dìng zhōu. qián zhèng kē yú yòng xíng, měi wén shè jiāng zhì, xiān póu zéi sǐ nǎi bài shè, ér dào yù fán. bǐng wén wèi zhèng, yī cóng kuān jiǎn, xún yuè dào xī píng jī. suì jī, chū lù sù chàng háo mín yǐ zhèn, quán huó zhě shén zhòng.
趙秉文,字周臣,磁州滏陽人也。幼穎悟,讀書若夙習。登大定二十五年進士第,調安塞簿,以課最遷邯鄲令,再遷唐山。丁父憂,用薦者起復南京路轉運司都勾判官。明昌六年,入為應奉翰林文字,同知制誥。上書論宰相胥持國當罷,宗室守貞可大用。章宗召問,言頗差異,於是命知大興府事內族膏等鞫之。秉文初不肯言,詰其仆,歷數交遊者,秉文乃曰:「初欲上言,嘗與修撰王庭筠、御史周昂、省令史潘豹、鄭贊道、高坦等私議。」庭筠等皆下獄,決罰有差。有司論秉文上書狂妄,法當追解,上不欲以言罪人,遂特免焉。當時為之語曰:「古有朱雲,今有秉文,朱雲攀檻,秉文攀人。」士大夫莫不恥之。坐是久廢,後起為同知岢嵐軍州事,轉北京路轉運司支度判官。承安五年冬十月,陰晦連日,宰相張萬公入對,上顧謂萬公曰:「卿言天日晦冥,亦猶人君用人邪正不分,極有理。若趙秉文曩以言事降授,聞其人有才藻,工書翰,又且敢言,朕非棄不用,以北邊軍事方興,姑試之耳。」泰和二年,召為戶部主事,遷翰林修撰。十月,出為寧邊州刺史。三年,改平定州。前政苛於用刑,每聞赦將至,先掊賊死乃拜赦,而盜愈繁。秉文為政,一從寬簡,旬月盜悉屏跡。歲飢,出祿粟倡豪民以賑,全活者甚眾。
dà ān chū, běi bīng nán xiàng, zhào bǐng wén yǔ dài zhì zhào zī dào lùn bèi biān cè, bǐng wén yán: jīn wǒ jūn jù yú xuān dé, chéng xiǎo, liè yíng qí wài, shè shǔ yǔ, qì xiè chí bài, rén qiě bìng, qí qiū dí zhì jiāng bù lì yǐ. kě qiǎn lín huáng yī jūn dǎo qí xū, zé shān xī zhī wéi kě jiě, bīng fǎ suǒ wèi chū qí bù yì gōng qí bì jiù zhě yě. wèi wáng bù néng yòng, qí qiū xuān dé guǒ yǐ bài wén. xún wèi bīng bù láng zhōng, jiān hàn lín xiū zhuàn, é zhuǎn hàn lín zhí xué shì.
大安初,北兵南向,召秉文與待制趙資道論備邊策,秉文言:「今我軍聚於宣德,城小,列營其外,涉暑雨,器械弛敗,人且病,俟秋敵至將不利矣。可遣臨潢一軍搗其虛,則山西之圍可解,兵法所謂『出其不意、攻其必救』者也。」衛王不能用,其秋宣德果以敗聞。尋為兵部郎中,兼翰林修撰,俄轉翰林直學士。
zhēn yòu chū, jiàn yán shí shì kě xíng zhě sān: yī qiān dōu, èr dǎo hé, sān fēng jiàn. cháo tíng lüè shī xíng zhī. míng nián, shàng shū yuàn wèi guó jiā shǒu cán pò yī zhōu, yǐ xuān bù cháo tíng xù mín zhī yì, qiě yuē: bì xià wù wèi shū shēng bù zhī bīng, yán zhēn qīng zhāng xún xǔ yuǎn bèi yǐ shēn xǔ guó, yì shū shēng yě. yòu yuē: shǐ chén sǐ ér yǒu yì yú guó, yóu shèng zuò mí lǐn lù wèi wú yòng zhī rén. shàng yuē: bǐng wén zhì gù kě shàng, rán fāng jīn hàn yuàn yóu nán qí rén, qīng sù rú, dāng zài zuǒ yòu. bù xǔ. sì nián, bài hàn lín shì jiǎng xué shì, yán: bǎo quàn zhì sāi, gài cháo tíng chū yì gèng zhāng, shì sì yǐ wàng chuán qí bù yòng, yīn zhī yì è, jiàn zhì fèi jué. chén yú yǐ wèi yí lì huí yì wù, lìng jìn shàng zhí guān tōng shì dào zhě zhǎng zhī, gěi yǐ yín chāo sù mài jiān bó zhī lèi, quán qí dī áng ér chū nà. zhào yǒu sī yì xíng zhī.
貞祐初,建言時事可行者三:一遷都,二導河,三封建。朝廷略施行之。明年,上書願為國家守殘破一州,以宣布朝廷恤民之意,且曰:「陛下勿謂書生不知兵,顏真卿、張巡、許遠輩以身許國,亦書生也。」又曰:「使臣死而有益於國,猶勝坐糜廩祿為無用之人。」上曰:「秉文志固可尚,然方今翰苑尤難其人,卿宿儒,當在左右。」不許。四年,拜翰林侍講學士,言:「寶券滯塞,蓋朝廷初議更張,市肆已妄傳其不用,因之抑遏,漸至廢絕。臣愚以為宜立回易務,令近上職官通市道者掌之,給以銀鈔粟麥縑帛之類,權其低昂而出納。」詔有司議行之。
xìng dìng yuán nián, zhuǎn shì dú xué shì. bài lǐ bù shàng shū, jiān shì dú xué shì, tóng xiū guó shǐ, zhī jí xián yuàn shì. yòu míng nián, zhī gòng jǔ, zuò qǔ jìn shì lú yà zhòng yòng yùn, xuē liǎng jiē, yīn qǐng zhì shì. jīn zì tài hé dà ān yǐ lái, kē jǔ zhī wén qí bì yì shén. gài yǒu sī wéi shǒu gé fǎ, suǒ qǔ zhī wén bēi lòu chén fǔ, gǒu hé chéng dù ér yǐ, shāo shè qí qiào, jí zāo chù luò, yú shì wén fēng dà shuāi. zhēn yòu chū, bǐng wén wèi shěng shì, dé lǐ xiàn néng fù, suī gé lǜ shāo shū ér cí zǎo pō lì, zhuó wèi dì yī. jǔ rén suì dà xuān zào, sù yú tái shěng, yǐ wèi zhào gōng dà huài wén gé, qiě zuò shī bàng zhī, jiǔ zhī fāng xī. é ér xiàn néng fù zhōng hóng cí, rù hàn lín, ér bǐng wén jìng yǐ shì de zuì.
興定元年,轉侍讀學士。拜禮部尚書,兼侍讀學士,同修國史,知集賢院事。又明年,知貢舉,坐取進士盧亞重用韻,削兩階,因請致仕。金自泰和、大安以來,科舉之文其弊益甚。蓋有司惟守格法,所取之文卑陋陳腐,苟合程度而已,稍涉奇峭,即遭絀落,於是文風大衰。貞祐初,秉文為省試,得李獻能賦,雖格律稍疏而詞藻頗麗,擢為第一。舉人遂大喧噪,訴於台省,以為趙公大壞文格,且作詩謗之,久之方息。俄而獻能復中宏詞,入翰林,而秉文竟以是得罪。
wǔ nián, fù wèi lǐ bù shàng shū, rù xiè, shàng yuē: qīng chūn qiū gāo, yǐ wén zhāng gù xū fù yòng qīng. bǐng wén yǐ shēn shòu hòu ēn, wú yǐ zì xiào, yuàn kāi zhōng yán guǎng shèng lǜ, měi jìn jiàn cóng róng wèi shàng yán, rén zhǔ dāng jiǎn qín shèn bīng xíng, suǒ yǐ qí tiān yǒng mìng zhě, shàng jiā nà yān. āi zōng jí wèi, zài qǐ zhì shì, bù xǔ. gǎi hàn lín xué shì, tóng xiū guó shǐ, jiān yì zhèng yuàn shuō shū guān. yǐ shàng sì dé zài chū, dāng rì qīn jīng shǐ yǐ zì bì yì, jìn wú yì zhí jiě zhēn guān zhèng yào shēn jiàn gè yī tòng.
五年,復為禮部尚書,入謝,上曰:「卿春秋高,以文章故須復用卿。」秉文以身受厚恩,無以自效,願開忠言、廣聖慮,每進見從容為上言,人主當儉勤、慎兵刑,所以祈天永命者,上嘉納焉。哀宗即位,再乞致仕,不許。改翰林學士,同修國史,兼益政院說書官。以上嗣德在初,當日親經史以自裨益,進《無逸直解》、《貞觀政要》、《申鑒》各一通。
zhèng dà jiǔ nián zhēng yuè, biàn jīng jiè yán, shàng mìng bǐng wén wèi shè wén, yǐ bù xuān huǐ wù āi tòng zhī yì. bǐng wén zhǐ shì chén yì, cí qíng jù jǐn. jí bīng tuì, dà chén yù chēng hè, qiě mìng wèi biǎo, bǐng wén yuē: chūn qiū xīn gōng huǒ, sān rì kū. jīn yuán líng rú cǐ, zhuó zhī yǐ lǐ, dāng wèi bù dāng hè. suì yǐ. shí nián yǐ lǎo, rì yǐ shí shì wèi yōu, suī shí xī qǐng bù néng wàng. měi wén yī shì kě biàn mín, yī shì kě zhuó yòng, dà zé bài zhāng, xiǎo zé wèi dāng lù zhě yán, yīn qín zhèng zhòng, bù néng zì yǐ. sān yuè, cǎo kāi xìng gǎi yuán zhào, lǘ xiàng jiān jiē néng chuán sòng, luò yáng rén bài zhào bì, jǔ chéng tòng kū, qí gǎn rén rú cǐ. shì nián wǔ yuè rén chén, zú, nián qī shí sì, jī guān zhì zī shàn dài fū shàng hù jūn tiān shuǐ jùn hóu.
正大九年正月,汴京戒嚴,上命秉文為赦文,以布宣悔悟哀痛之意。秉文指事陳義,辭情俱盡。及兵退,大臣欲稱賀,且命為表,秉文曰:「《春秋》『新宮火,三日哭』。今園陵如此,酌之以禮,當慰不當賀。」遂已。時年已老,日以時事為憂,雖食息頃不能忘。每聞一事可便民,一士可擢用,大則拜章,小則為當路者言,殷勤鄭重,不能自已。三月,草《開興改元詔》,閭巷間皆能傳誦,洛陽人拜詔畢,舉城痛哭,其感人如此。是年五月壬辰,卒,年七十四,積官至資善大夫、上護軍、天水郡侯。
zhèng dà jiān, tóng yáng yún yì zuò guī jiàn wàn nián lù shàng zhī. yòu yīn jìn jiǎng, yǔ yún yì gòng jí zì gǔ zhì shù, hào jūn chén zhèng yào wèi yī biān yǐ jìn yān. bǐng wén zì yòu zhì lǎo wèi cháng yī rì fèi shū, zhe yì cóng shuō shí juǎn, zhōng yōng shuō yī juàn, yáng zi fā wēi yī juàn, tài xuán jiān zàn liù juǎn, wén zhōng zǐ lèi shuō yī juàn, nán huá lüè shì yī juàn, liè zǐ bǔ zhù yī juàn, shān jí lùn yǔ mèng zǐ jiě gè yī shí juǎn, zī xiá lù yī shí wǔ juǎn, suǒ zhe wén zhāng hào fǔ shuǐ jí zhě sān shí juǎn.
正大間,同楊雲翼作《龜鑑萬年錄》上之。又因進講,與雲翼共集自古治術,號《君臣政要》為一編以進焉。秉文自幼至老未嘗一日廢書,著《易叢說》十卷,《中庸說》一卷,《揚子發微》一卷,《太玄箋贊》六卷,《文中子類說》一卷,《南華略釋》一卷,《列子補註》一卷,刪集《論語》、《孟子解》各一十卷,《資暇錄》一十五卷,所著文章號《滏水集》者三十卷。
bǐng wén zhī wén zhǎng yú biàn xī, jí suǒ yù yán ér zhǐ, bù yǐ shéng mò zì jū. qī yán zhǎng shī bǐ shì zòng fàng, bù jū yī lǜ, lǜ shī zhuàng lì, xiǎo shī jīng jué, duō yǐ jìn tǐ wèi zhī, zhì wǔ yán gǔ shī zé chén yù dùn cuò. zì huà zé cǎo shū yóu qiú jìn. cháo shǐ zhì zì hé huáng zhě, duō yán xià rén wèn bǐng wén jí wáng tíng yún qǐ jū zhuàng, qí wèi sì fāng suǒ zhòng rú cǐ.
秉文之文長於辨析,極所欲言而止,不以繩墨自拘。七言長詩筆勢縱放,不拘一律,律詩壯麗,小詩精絕,多以近體為之,至五言古詩則沉鬱頓挫。字畫則草書尤遒勁。朝使至自河、湟者,多言夏人問秉文及王庭筠起居狀,其為四方所重如此。
wèi rén zhì chéng lè yì, yǔ rén jiāo bù lì yá àn, wèi cháng yǐ dà míng zì jū. shì wǔ cháo, guān liù qīng, zì fèng yǎng rú hán shì. yáng yún yì cháng yǔ bǐng wén dài zhǎng wén bǐng, shí rén hào yáng zhào. rán wǎn nián pō yǐ chán yǔ zì wū, rén yì yǐ wèi bǐng wén zhī hèn yún.
為人至誠樂易,與人交不立崖岸,未嘗以大名自居。仕五朝,官六卿,自奉養如寒士。楊雲翼嘗與秉文代掌文柄,時人號「楊趙」。然晚年頗以禪語自污,人亦以為秉文之恨雲。
zàn yuē: yáng yún yì zhào bǐng wén, jīn shì jù bò, qí wén mò lùn yì yǐ jí zhèng shì jiē yǒu zú chuán. yún yì jiàn fá sòng yī shū, xuān zōng suī bù jiàn tīng, cǐ xīn hé kuì jǐng lüè. tíng yún zhī lèi, bǐng wén suǒ wèi, zī shì dà kuì gāo yǔn.
贊曰:楊雲翼、趙秉文,金士巨擘,其文墨論議以及政事皆有足傳。雲翼諫伐宋一疏,宣宗雖不見聽,此心何愧景略。庭筠之累,秉文所為,茲事大愧高允。
hán yù, zì wēn fǔ, qí xiān xiāng rén, zēng zǔ xī shì jīn, yǐ jì nán yǐn zhì shì. yù míng chāng wǔ nián jīng yì cí fù liǎng kē jìn shì, rù hàn lín wèi yīng fèng. yīng zhì yī rì bǎi piān, wén bù jiā diǎn. yòu zuò yuán xūn chuán, chēng zhǐ, zhāng zōng tàn yuē: xūn chén hé xìng, dé cǐ jiā zuò chuán yé! tài hé zhōng, jiàn yán kāi tōng zhōu lù shuǐ cáo qú, chuán yùn zhì dōu. shēng liǎng jiē, shòu tóng zhī shǎn xī dōng lù zhuǎn yùn shǐ shì.
韓玉,字溫甫,其先相人,曾祖錫仕金,以濟南尹致仕。玉明昌五年經義、辭賦兩科進士,入翰林為應奉。應制一日百篇,文不加點。又作《元勛傳》,稱旨,章宗嘆曰:「勛臣何幸,得此家作傳耶!」泰和中,建言開通州潞水漕渠,船運至都。升兩階,授同知陝西東路轉運使事。
dà ān sān nián, dū chéng shòu wéi. xià rén lián xiàn bīn jīng, shǎn xī ān fǔ sī xí yù yǐ fèng xiáng zǒng guǎn pàn guān wèi dōu tǒng fǔ mù jūn, xún rì dé wàn rén, yǔ xià rén zhàn, bài zhī, huò niú mǎ qiān yú. shí xià bīng wǔ wàn fāng wéi píng liáng, yòu zhàn yú běi yuán, xià rén yí dà jūn zhì, shì yè jiě qù. dāng lù zhě jì qí gōng, yì zòu yù yǔ xià kòu yǒu móu, cháo tíng yí zhī, shǐ shǐ zhě shòu yù hé píng jūn jié dù fù shǐ, qiě chān qí jūn. xiān shì, huá zhōu lǐ gōng zhí yǐ dū chéng gé jué, móu jǔ bīng rù yuán, ér yù shì qí jūn wèi kě yòng, yì yù wèi qín wáng zhī jǔ, nǎi chuán xí zhōu jùn yún: shì tuī qí běn, huò yǒu suǒ jī, shǐ zì zéi chén tān róng jiān lù, jì yuán èr shuài tān gù wēi quán. yòu yún: guǒ liáng zuò fèi, jǐn gāo xuè yú shēng mín. qì jiǎ fù lái, jié zī chǔ yú guó jì. yào quán lì ér wàng xíng shì, lián suì yuè ér shǒu qī nú. yòu yún: rén shuí wú sǐ, yǒu chén zǐ zhī dāng rán. shì zhì yú jīn, rěn jūn qīn zhī fú gù. ér wèi bǎi nián shēn hòu, xū míng yī tīng shǐ chén. zhī rú jīn rì mù qián, hé yán yǐ jū rén shì. gōng zhí yī jūn xíng yǒu rì yǐ, jiāng yǒu wéi yuē guó cháo rén yǒu bù cóng zhě, zhé yǐ jūn fǎ cóng shì. jīng zhào tǒng jūn biàn wèi gōng zhí jù huá zhōu fǎn, qiǎn dōu tǒng yáng guī xí qǔ zhī, suì zhì jí xíng. gōng zhí céng wèi shū yuē yù, yù bù yù zhī, qí shū nǎi wèi ān fǔ suǒ de. jí shǐ zhě chān yù jūn, qiě yí yù gōng zhí zhī móu, jí shí qí zuì. yù dào chū huá zhōu, bèi qiú, sǐ yú jùn xué. lín zhōng shū èr shī bì jiān, shì lùn yuān zhī.
大安三年,都城受圍。夏人連陷邠、涇,陝西安撫司檄玉以鳳翔總管判官為都統府募軍,旬日得萬人,與夏人戰,敗之,獲牛馬千餘。時夏兵五萬方圍平涼,又戰於北原,夏人疑大軍至,是夜解去。當路者忌其功,驛奏玉與夏寇有謀,朝廷疑之,使使者授玉河平軍節度副使,且覘其軍。先是,華州李公直以都城隔絕,謀舉兵入援,而玉恃其軍為可用,亦欲為勤王之舉,乃傳檄州郡云:「事推其本,禍有所基,始自賊臣貪容奸賂,繼緣二帥貪固威權。」又云:「裹糧坐費,盡膏血於生民。棄甲復來,竭資儲於國計。要權力而望形勢,連歲月而守妻孥。」又云:「人誰無死,有臣子之當然。事至於今,忍君親之弗顧。而謂百年身後,虛名一聽史臣。只如今日目前,何顏以居人世。」公直一軍行有日矣,將有違約、國朝人有不從者,輒以軍法從事。京兆統軍便謂公直據華州反,遣都統楊珪襲取之,遂置極刑。公直曾為書約玉,玉不預知,其書乃為安撫所得。及使者覘玉軍,且疑預公直之謀,即實其罪。玉道出華州,被囚,死於郡學。臨終書二詩壁間,士論冤之。
zi bù yí, zì jū zhī. yǐ fù sǐ fēi zuì, shì bù lù shì. cáng qí fù lín zhōng shí shǒu shū yún: cǐ qù míng lù, wú xīn hào rán, gāng zhí zhī qì, bì bù xià chén. ér kě wú lǜ. shì luàn shí jiān, nǔ lì zì hù, yōu míng suī yì, níng bù jiàn ěr. dú zhě cè rán.
子不疑,字居之。以父死非罪,誓不祿仕。藏其父臨終時手書云:「此去冥路,吾心皓然,剛直之氣,必不下沉。兒可無慮。世亂時艱,努力自護,幽明雖異,寧不見爾。」讀者惻然。
féng bì, zì shū xiàn, zhēn dìng xiàn rén. yòu yǐng wù bù fán, ruò guàn bǔ tài xué shēng. chéng ān èr nián jīng yì jìn shì, zhì cè fù yōu děng, diào jǔ zhōu jūn shì pàn guān, zǎi xiàng zòu liú xiào mì shū. wèi jǐ, diào liáo bīn zhǔ bù. xiàn yǒu hé dí sù wèi gěi jià zhě yú shí wàn hú, sàn zhù mín jū, yǐ fù rén zhǎng zhī, yǒu fǔ bài zé zé cháng yú mín, mín shū kǔ zhī. bì bái cáo sī, jí rì bà zhī, mín dà yuè.
馮璧,字叔獻,真定縣人。幼穎悟不凡,弱冠補太學生。承安二年經義進士,制策復優等,調莒州軍事判官,宰相奏留校秘書。未幾,調遼濱主簿。縣有和糴粟未給價者餘十萬斛,散貯民居,以富人掌之,有腐敗則責償於民,民殊苦之。璧白漕司,即日罷之,民大悅。
tài hé sì nián, diào fū zhōu lù shì. míng nián, fá shǔ, xíng bù xí chōng jūn qián jiǎn chá, shuài fǔ yǐ shū xí wěi zhī. zhāng zōng yù zhāo xiáng wú xī, zhào xiān yǐ wén gào xiǎo zhī, rán hòu yòng bīng. shǔ rén shǒu sàn guān bù xià, jīn bīng shā huò shén zhòng, bì yán: bǐ jūn jù shǒu ér bìng huò qí mín, wú nǎi yǔ zhào zhǐ xiāng lì hū? zhǔ shuài hàn zhī, yǐ bì zhāo liǎng dāng kuì zú, bì jí rì lǜ fēng zhōu yǐ jiàng guān shǔ dàn gāng lǐ guǒ xié xíng. dào féng jūn shì suǒ de zǐ nǚ jīn bó niú mǎ jiē duó fù gāng, shǐ guī qí jiā, jūn shì zé yǐ wéi zhì jué qiǎn zhī. bǐ dào liǎng dāng, jūn mín sān wàn yú zhòng gǔ wǔ yíng láo, bì yǐ cháo zhǐ wèi qiǎn zhī. jí hái, zhǔ shuài jiā qí néng, zòu qiān yī guān. wǔ nián, zì dōng ā chéng zhào bǔ shàng shū shěng lìng shǐ, yòng zōng shì chéng huī jiàn shòu yīng fèng hàn lín wén zì, jiān hán wáng fǔ jì shì cān jūn. é zhuǎn tài xué bó shì. zhì níng chū, hū shā hǔ shì nì, suì qù guān.
泰和四年,調鄜州錄事。明年,伐蜀,行部檄充軍前檢察,帥府以書檄委之。章宗欲招降吳曦,詔先以文告曉之,然後用兵。蜀人守散關不下,金兵殺獲甚眾,璧言:「彼軍拒守而並禍其民,無乃與詔旨相戾乎?」主帥憾之,以璧招兩當潰卒,璧即日率風州已降官屬淡剛、李果偕行。道逢軍士所得子女金帛牛馬皆奪付剛,使歸其家,軍士則以違制決遣之。比到兩當,軍民三萬餘眾鼓舞迎勞,璧以朝旨慰遣之。及還,主帥嘉其能,奏遷一官。五年,自東阿丞召補尚書省令史,用宗室承暉薦授應奉翰林文字,兼韓王府記室參軍。俄轉太學博士。至寧初,忽沙虎弒逆,遂去官。
xuān zōng nán qiān, bì shí bì bīng dōng fāng, yóu dān fù dù hé yì biàn liáng, shí xiāng zòu fù qián zhí. zhēn yòu sān nián, qiān hàn lín xiū zhuàn. shí shān dōng hé shuò jūn liù shí yú wàn kǒu, yǎng gěi xiàn guān, lǜ bù chěng bèi cuàn míng qí jiān. zhào bì shè jiān chá yù shǐ, tài zhú zhī. zǒng lǐng sā hé wèn mào quàn sì bǎi yú kǒu, hé àn yǐ wén, zhào zhàng shā zhī, gù suǒ zhì zhēng zì shǒu, jiǎn jǐ jí yú bàn. fù jìn yī guān. chū, jiān chá yù shǐ běn wēn bèi mìng tài zōng shì cóng tǎn jūn yú mèng zhōu, jūn shì yù móu biàn, běn wēn jù bù zhī suǒ wèi. xún yǒu zhǐ, běi jūn chén sī zhōng yǐ xià sì jiāng tún wèi zhōu, yú zhòng guǒ pàn rù tài xíng. yú shì, mì yuàn zòu yǐ bì dài běn wēn jìng qí shì. bì chí zhì wèi, zhào sì jiāng yù yǐ shàng yì. sī zhōng děng xié pàn zhě qǐng hái zòu zhī, bì zé yǐ dà yì, jiāng shì cán fú, bù rì jiù tài zhě sān qiān rén.
宣宗南遷,璧時避兵東方,由單父渡河詣汴梁,時相奏復前職。貞祐三年,遷翰林修撰。時山東、河朔軍六十餘萬口,仰給縣官,率不逞輩竄名其間。詔璧攝監察御史,汰逐之。總領撒合問冒券四百餘口,劾案以聞,詔杖殺之,故所至爭自首,減幾及於半。復進一官。初,監察御史本溫被命汰宗室從坦軍於孟州,軍士欲謀變,本溫懼不知所為。尋有旨,北軍沈思忠以下四將屯衛州,餘眾果叛入太行。於是,密院奏以璧代本溫竟其事。璧馳至衛,召四將喻以上意。思忠等挾叛者請還奏之,璧責以大義,將士慚服,不日就汰者三千人。
liù yuè, gǎi dà lǐ chéng, yǔ tái guān xíng guān zhōng, hé zòu jiān zāng zhī yóu zhě shāng zhōu fáng yù shǐ zōng shì zhòng fú děng shí shù rén, zì shì quán guì cè mù.
六月,改大理丞,與台官行關中,劾奏奸髒之尤者商州防禦使宗室重福等十數人,自是權貴側目。
xìng dìng sì nián, yǐ sòng rén jù shǐ zhě yú huái shàng, qiǎn bīng nán fá, zhào jīng dōng zǒng shuài hé shí liè yá wú tǎ gōng xū yí, yá wú tǎ bù cóng mìng, nǎi lǜ jīng qí yóu chú zhōu lüè xuān huà, zòng bīng dà lüè. gù bīng suǒ zhì yuán yě xiāo tiáo, jué wú suǒ zī, sòng rén jiān bì bù zhàn, nǎi wú gōng ér guī. xíng shěng zòu yá wú tǎ gù wéi jié zhì, zhào bì pèi jīn fú jū zhī. bì chí rù yá wú tǎ jūn, duó qí jīn fú, yì yǐ tā shuài shè. yá wú tǎ rù yù, bīng shì huá zào, yǐ wú shuài wú zuì wèi yán, bì nù zé yá wú tǎ yuē: yuán shuài yù yǐ bīng kàng zhì shǐ yé? dài zuì zhī lǐ kǒng bù rú cǐ, shǐ zhě hái zòu, yù néng jìng hū. yá wú tǎ fú dì qǐng sǐ, bì yuē: bīng fǎ, jìn tuì zì zhuān, yǒu shī jī huì yǐ zhì fù bài zhě zhǎn. jí nǐ yǐ wén, shí yì zhuàng zhī.
興定四年,以宋人拒使者於淮上,遣兵南伐,詔京東總帥紇石烈牙吾塔攻盱眙,牙吾塔不從命,乃率精騎由滁州略宣化,縱兵大掠。故兵所至原野蕭條,絕無所資,宋人堅壁不戰,乃無功而歸。行省奏牙吾塔故違節制,詔璧佩金符鞫之。璧馳入牙吾塔軍,奪其金符,易以他帥攝。牙吾塔入獄,兵士譁噪,以吾帥無罪為言,璧怒責牙吾塔曰:「元帥欲以兵抗制使耶?待罪之禮恐不如此,使者還奏,獄能竟乎。」牙吾塔伏地請死,璧曰:「兵法,進退自專,有失機會以致覆敗者斬。」即擬以聞,時議壯之。
shí yuè, gǎi lǐ bù yuán wài láng, quán yòu sī jiàn zhì shū shì yù shǐ. zhào wèn shí wù suǒ dāng xiān zhě, bì shàng liù shì, dà lüè yán jiǎn rǒng shí, bèi xuǎn fēng, huǎn yí sì yǐ shèn xíng, zé gōng lián yǐ jiǎn lì, tún shù gé juān xuē zhī bì, quán guì yán qǐng tuō zhī kē. yòu tiáo zì zhì zhī cè sì, wèi bié xián nìng, xìn shǎng fá, tīng lǎn yǐ tōng xià qíng, biǎn sǔn yǐ jǐn tiān jiè. zhào yǐ dōng fāng jī jǐn, dào zéi bìng qǐ, yǐ yù shǐ zhōng chéng wán yán bó jiā wèi xuān wèi shǐ, jiān chá yù shǐ dào yuǎn cóng xíng. dào yuǎn fā yǒng chéng lìng bù jiān zāng, bó jiā yǔ lìng yǒu wéi, fù lìng yǒu sī, shì bù bù wèn, yàn yǔ zhī jì, yòu xǔ cān zuǒ kè zhōng děng tái zhí. bì jiē hé zhī, bó jiā jìng dé zuì qù.
十月,改禮部員外郎,權右司諫、治書侍御史。詔問時務所當先者,璧上六事,大略言減冗食,備選鋒,緩疑似以慎刑,擇公廉以檢吏,屯戍革朘削之弊,權貴嚴請託之科。又條自治之策四,謂別賢佞,信賞罰,聽覽以通下情,貶損以謹天戒。詔以東方饑饉,盜賊並起,以御史中丞完顏伯嘉為宣慰使,監察御史道遠從行。道遠發永城令簿奸贓,伯嘉與令有違,付令有司,釋簿不問,燕語之際,又許參佐克忠等台職。璧皆劾之,伯嘉竟得罪去。
chū, dié zhě gào guī dé xíng shū mì yuàn yán, hé shuò pàn jūn yǒu qiè móu nán dù zhě, xíng yuàn shì hú tǔ mén dōu shuǐ jiān shǐ máo huā niǎn yì qí rén, bù wèi bèi. yī rì, hóng nà shù bǎi lián fá nán dù, cán xià yì ér qù. mìng bì jū zhī. bì yǐ èr jiāng tuō jí yíng sī, wén kòu chí bèi, qiě lái bù zhàn qù bù zhuī, zài fǎ jiē dāng zhǎn. huò yǐ wèi yán: èr jiāng jiē chǒng chén, ér dōu shuǐ zhě zī lèi jù wàn, ruò qiú yuán jìn jìn, bì cóng qīng diǎn. jūn tú jié yuàn quán guì, guǒ hé yì yé? bì tàn yuē: suī yáng xíng què, dōng fān zhòng bīng suǒ sù, mén tíng zhī kòu qiě bù néng yù, yǒu dà yú cǐ zhě, fù hé wàng hū! jí jù suǒ nǐ wén.
初,諜者告歸德行樞密院言,河朔叛軍有竊謀南渡者,行院事胡土門、都水監使毛花輦易其人,不為備。一日,紅衲數百聯筏南渡,殘下邑而去。命璧鞫之。璧以二將託疾營私,聞寇弛備,且來不戰、去不追,在法皆當斬。或以為言:「二將皆寵臣,而都水者貲累巨萬,若求援禁近,必從輕典。君徒結怨權貴,果何益耶?」璧嘆曰:「睢陽行闕,東藩重兵所宿,門廷之寇且不能御,有大於此者,復何望乎!」即具所擬聞。
sì nián, qiān xíng bù láng zhōng. guān zhōng hàn, zhào bì yǔ lì bù shì láng wèi xīn shěn lǐ yuān yù. shí hé zhōng shuài ā hǔ dài jí liáo shǔ shí shù rén jiē yǐ qì chéng zuì dāng sǐ, xì tóng zhōu yù dài bào. tóng zhōu guān liáo chéng wàng fēng zhǐ, wèn bì hé yǐ chù zhī, bì yuē: hé zhōng jīn rì zhòng dì, cháo yì nǐ wèi zhù bì zhī suǒ, ruò shī cǐ zé hé nán shǎn xī yǒu chún wáng zhī yōu. yǐ bǐ zōng shì xūn guì gù shǐ zhèn zhī, píng jū wú shì jié mín gāo xuè wèi jùn zhú jì, yī dàn yǒu jǐng nǎi jù fén dàng ér qù, cǐ ér bù zhū, sān chǐ fǎ wú yòng yǐ. jìng yǐ wú yuān shàng zhī.
四年,遷刑部郎中。關中旱,詔璧與吏部侍郎畏忻審理冤獄。時河中帥阿虎帶及僚屬十數人皆以棄城罪當死,系同州獄待報。同州官僚承望風旨,問璧何以處之,璧曰:「河中今日重地,朝議擬為駐蹕之所,若失此則河南、陝西有唇亡之憂。以彼宗室勛貴故使鎮之,平居無事竭民膏血為浚築計,一旦有警乃遽焚盪而去,此而不誅,三尺法無用矣。」竟以無冤上之。
dōng shí yuè, chū wèi guī dé zhì zhōng. wèi jǐ, gǎi tóng zhī bǎo jìng jūn jié dù shǐ. yòu gǎi tóng zhī jí qìng jūn jié dù shǐ, dào guān jí shàng zhāng qǐ hái gǔ, jìn yī guān zhì shì. zhèng dà jiǔ nián, hé nán pò, běi guī, yòu shù nián zú, nián qī shí yǒu jiǔ.
冬十月,出為歸德治中。未幾,改同知保靜軍節度使。又改同知集慶軍節度使,到官即上章乞骸骨,進一官致仕。正大九年,河南破,北歸,又數年卒,年七十有九。
lǐ xiàn fǔ, zì qīn yòng, xiàn néng cóng dì yě. bó tōng shū chuán, yóu jīng zuǒ shì jí dì lǐ xué. wèi rén yǒu gàn jú, xīn suǒ dào zé jué rén yuǎn shén, gù shí rén chēng qí jīng shén mǎn fù. xìng dìng wǔ nián dēng jìn shì dì, lì xián yáng bù, pì xíng tái lìng shǐ. zhèng dà chū, xià shǐ lái qǐng hé, cháo tíng yǐ hàn lín dài zhì féng yán dēng wǎng yì, shí xiàn fǔ wèi shū biǎo guān, cóng xíng. xià shǐ yǒu kǒu biàn, yán dēng bù néng zhé, wǎng fù shù rì bù dìng, zhì yǐ suì bì wèi yán, xiàn fǔ bù néng píng, cóng páng jìn yuē: xià guó yǔ wǒ hé hǎo bǎi nián, jīn suī yì jūn chén zhī míng wèi xiōng dì zhī guó, shǐ xiōng shū bì, níng yǒu jù yé? shǐ zhě yuē: xiōng dì qiě bù lùn. sòng suì shū wú guó bì èr shí wǔ wàn pǐ, diǎn gù jù zài, jūn dú bù zhī yé? jīn cháo bì yù xiū jiù hǎo, fēi cǐ lì bù kě. xiàn fǔ zuò sè yuē: shǐ zhě shàng rěn yán yé? sòng yǐ suì bì ěr jūn jiā ér cì zhī xìng, àn rán yǐ jūn fù zì jū, xià guó jūn chén wú yī wù zhě, chéng wèi shǐ zhě dāng yǐ wèi huì, nǎi jīn gōng yán zhī. shǐ zhě guǒ néng zhǔ cǐ yì, yǐ cóng cì xìng zhī lì, bì yì suī suì juān wǔ shí wàn, xiàn fǔ qǐng yǐ shēn rèn zhī. xià shǐ yǔ sāi, hé yì nǎi dìng. hòu cháo tíng lù qí gōng, shòu qìng yáng zǒng shuài fǔ jīng lì guān. xún pì zhǎng ān lìng. jīng zhào xíng tái suǒ zài, gōng yì shén fán, xiàn fǔ chù zhī cháng ruò yǒu yú, xiàn mín lài zhī yǐ ān. rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ. tiān xìng yuán nián, chōng xíng liù bù yuán wài láng, shǒu bèi zhī cè shí xiāng yǐ rèn zhī. yǐ gōng qiān zhèn nán jūn jié dù fù shǐ, jiān yòu jǐng xún shǐ, sǐ yú cài zhōu zhī nán, nián sì shí.
李獻甫,字欽用,獻能從弟也。博通書傳,尤精《左氏》及地理學。為人有干局,心所到則絕人遠甚,故時人稱其精神滿腹。興定五年登進士第,歷咸陽簿,辟行台令史。正大初,夏使來請和,朝廷以翰林待制馮延登往議,時獻甫為書表官,從行。夏使有口辯,延登不能折,往複數日不定,至以歲幣為言,獻甫不能平,從旁進曰:「夏國與我和好百年,今雖易君臣之名為兄弟之國,使兄輸幣,寧有據耶?」使者曰:「兄弟且不論。宋歲輸吾國幣二十五萬疋,典故具在,君獨不知耶?金朝必欲修舊好,非此例不可。」獻甫作色曰:「使者尚忍言耶?宋以歲幣餌君家而賜之姓,岸然以君父自居,夏國君臣無一悟者,誠謂使者當以為諱,乃今公言之。使者果能主此議,以從賜姓之例,弊邑雖歲捐五十萬,獻甫請以身任之。」夏使語塞,和議乃定。後朝廷錄其功,授慶陽總帥府經歷官。尋辟長安令。京兆行台所在,供億甚繁,獻甫處之常若有餘,縣民賴之以安。入為尚書省令史。天興元年,充行六部員外郎,守備之策時相倚任之。以功遷鎮南軍節度副使,兼右警巡使,死於蔡州之難,年四十。
suǒ zhe wén zhāng hào tiān ní jí, liú biàn jīng. xiàn fǔ sǐ, qí jiā yì pò, tóng nián huá yīn wáng yuán lǐ gòu dé zhī, chuán yú shì.
所著文章號《天倪集》,留汴京。獻甫死,其家亦破,同年華陰王元禮購得之,傳於世。
léi yuān, zì xī yán, yī zì jì mò, yīng zhōu hún yuán rén. fù sī, míng jìn shì, shì zhì tóng zhī běi jīng zhuǎn yùn shǐ, zhù yì xíng yú shì. yuān shù chū, nián zuì yòu, zhū xiōng bù chǐ. fù mò, bù néng ān yú jiā, nǎi fā fèn rù tài xué. yī bì lǚ chuān, zuò tà wú xí, zì yǐ xiǎn lù, héng wù zuò dú shū, bù yíng sòng bīn kè, rén jiē yǐ wèi jù. qí yǒu shāng héng měi wèi biàn zhī, qiě zhōu xù yān. hòu cóng lǐ zhī chún yóu, suì zhī míng. dēng zhì níng yuán nián cí fù jìn shì jiǎ kē, diào jīng zhōu lù shì, zuò gāo tíng yù yù, jǐ sǐ. hòu gǎi dōng píng, hé shuò zhòng bīng suǒ zài, jiāo jiāng hàn zú yǐ wài dí wèi zhòng, zì xíng tái yǐ xià jiē mó fǔ zhī, yuān chū rù jūn zhōng, yǎn rán bù wèi qū. bù shù yuè, lǘ xiàng jiān duō huà yuān xiàng, suī dà jiāng bù gǎn yǐ xīn jìn shū shēng yù zhī. xún qiān dōng ā lìng, zhuǎn xú zhōu guān chá pàn guān. xìng dìng mò, zhào wèi yīng wáng fǔ wén xué jiān jì shì cān jūn, zhuǎn yīng fèng hàn lín wén zì. bài jiān chá yù shǐ, yán wǔ shì chēng zhǐ, yòu dàn hé bù bì quán guì, chū xún jùn yì suǒ zhì yǒu wēi yù, jiān háo bù fǎ zhě lì chuí shā zhī. zhì cài zhōu, zhàng shā wǔ bǎi rén, shí hào yuē léi bàn qiān. zuò cǐ wèi rén suǒ sòng, bà qù. jiǔ zhī, yòng zǎi xiàng hóu zhì jiàn, qǐ wèi tài xué bó shì nán jīng zhuǎn yùn sī hù jí pàn guān, qiān hàn lín xiū zhuàn. yī xī bào zú, nián sì shí bā.
雷淵,字希顏,一字季默,應州渾源人。父思,名進士,仕至同知北京轉運使,注《易》行於世。淵庶出,年最幼,諸兄不齒。父歿,不能安於家,乃發憤入太學。衣弊履穿,坐榻無席,自以跣露,恆兀坐讀書,不迎送賓客,人皆以為倨。其友商衡每為辯之,且周恤焉。後從李之純游,遂知名。登至寧元年詞賦進士甲科,調涇州錄事,坐高庭玉獄,幾死。後改東平,河朔重兵所在,驕將悍卒倚外敵為重,自行台以下皆摩撫之,淵出入軍中,偃然不為屈。不數月,閭巷間多畫淵像,雖大將不敢以新進書生遇之。尋遷東阿令,轉徐州觀察判官。興定末,召為英王府文學兼記室參軍,轉應奉翰林文字。拜監察御史,言五事稱旨,又彈劾不避權貴,出巡郡邑所至有威譽,奸豪不法者立箠殺之。至蔡州,杖殺五百人,時號曰「雷半千」。坐此為人所訟,罷去。久之,用宰相侯摯薦,起為太學博士、南京轉運司戶籍判官,遷翰林修撰。一夕暴卒,年四十八。
zhèng dà gēng yín dǎo huí gǔ zhī yì, yuān cháng shàng shū pò cháo chén gū zhù zhī lùn, yǐn yuán shēn qiè, zhuó rán yì jiàn, zhǔ bīng zhě jǔ zhī, cè jìng bù xíng. wèi rén qū gàn xióng wěi, rán zhāng kǒu duō, yán wò dān, yǎn rú wàng yáng, yù bù píng zé jí è zhī qì jiàn yú yán jiān, huò jué chǐ dà mà bù xiū, suī tòng zì chéng chuàng, rán yì bù néng biàn yě. wèi wén zhāng shī xǐ xīn qí. shàn jié jiāo, fán dāng tú guì yào yǔ bù yī míng shì wú bù wǎng lái. jū jīng shī, bīn kè zhǒng mén wèi cháng qù shě, jiā wú yú zī, jí dài bīn kè shén fēng tiǎn. lì guān xǐ lì míng, chū dēng dì shè suì píng xiàn shì, nián shào qì shuì, jī háo yòu, fā jiān fú, yī yì dà zhèn, chēng wèi shén míng. cháng shàn chī zhōu kuí lì, zhōu xí zhào zhī bù yīng, bà qù. hòu fán jū yī zhí zhé zhèn yào, yì zuò cǐ bù dá.
正大庚寅倒回谷之役,淵嘗上書破朝臣孤注之論,引援深切,灼然易見,主兵者沮之,策竟不行。為人軀幹雄偉,髯張口哆,顏渥丹,眼如望洋,遇不平則疾惡之氣見於顏間,或嚼齒大罵不休,雖痛自懲創,然亦不能變也。為文章詩喜新奇。善結交,凡當塗貴要與布衣名士無不往來。居京師,賓客踵門未嘗去舍,家無餘貲,及待賓客甚豐腆。蒞官喜立名,初登第攝遂平縣事,年少氣稅,擊豪右,發奸伏,一邑大震,稱為神明。嘗擅笞州魁吏,州檄召之不應,罷去。後凡居一職輒震耀,亦坐此不達。
chéng zhèn, zì wēi qīng, dōng shèng rén. yǔ qí xiōng dǐng jù zhuó dì. zhèn rù shì yǒu néng shēng. xìng dìng chū, zhào bǎi guān jǔ xiàn lìng, zhèn dé chén liú, zhì wèi hé nán dì yī, zhào bài jiān chá yù shǐ, dàn hé wú suǒ náo. shí huáng zǐ jīng wáng wèi zǎi xiàng, jiā tóng bèi xí shì qīn mín, zhèn yǐ fǎ hé zhī, zòu yuē: jīng wáng yǐ bì xià zhī zǐ, rèn tiān xià zhī zhòng. bù néng shàng zàn jūn fù, tóng jì jiān nán. gù nǎi zhuān shì quán shì, miè qì diǎn lǐ, kāi nà huò lù, jìn tuì guān lì. zòng lìng nú lì qīn yú xì mín, míng wèi hé shì, qí shí xié qǔ. zhū suǒ bù fǎ bù kě méi jǔ. bì xià bù néng zhèng jiā, ér yù zhèng tiān xià, nán yǐ. yú shì, shàng zé jīng wáng, chū nèi fǔ yín yǐ cháng wù zhí, zhàng dà nú yóu bù fǎ zhě shù rén. wèi jǐ, zuò wèi gù lì suǒ sòng, bà guān. suì yú. ǒu xuè zú.
程震,字威卿,東勝人。與其兄鼎俱擢第。震入仕有能聲。興定初,詔百官舉縣令,震得陳留,治為河南第一,召拜監察御史,彈劾無所撓。時皇子荊王為宰相,家僮輩席勢侵民,震以法劾之,奏曰:「荊王以陛下之子,任天下之重。不能上贊君父,同濟艱難。顧乃專恃權勢,蔑棄典禮,開納貨賂,進退官吏。縱令奴隸侵漁細民,名為和市,其實脅取。諸所不法不可枚舉。陛下不能正家,而欲正天下,難矣。」於是,上責荊王,出內府銀以償物直,杖大奴尤不法者數人。未幾,坐為故吏所訟,罷官。歲余。嘔血卒。
zhèn wèi rén gāng zhí yǒu cái gàn, wàng shēn xùn guó, bù shǎo sī yǔ. jí wèi yù shǐ, tái gāng dà zhèn, yǐ gù xiǎo rén cè mù zhě zhòng, bù néng jiǔ liú yú cháo, shì lùn xī zhī.
震為人剛直有材幹,忘身徇國,不少私與。及為御史,台綱大振,以故小人側目者眾,不能久留於朝,士論惜之。
zàn yuē: hán yù féng bì lǐ xiàn fǔ léi yuān, jiē jīn jì háo jié zhī shì yě. bīn jīng zhī biàn, yù mù bīng xún rì ér dé wàn rén. yá wú tǎ zhī xiōng bào, bì yǐ wáng dù shéng zhī, zú bù gǎn dòng. xià rén yuán sòng lì yǐ yāo suì bì, xiàn fǔ yǐ sòng cì xià xìng yī shì zhé zhī, xià shǐ yǔ sāi ér hé yì dìng. yuān wèi yù shǐ, quán guì liǎn bì, gǔ zhī guó shì hé jiā yān. yù yǐ yí jiàn yuān, bì yuān jí è tài shèn, yì zhě yǐ kù jī zhī, xiá qǐ kě yǐ yǎn yú zāi. chéng zhèn hé jīng dǐ zuì, bǐ zōng féng léi, rán yì yǐ qún xiǎo jǔ yǔ ér sǐ, zhí shì zhī bù róng yú shì yě jiǔ yǐ. xū!
贊曰:韓玉、馮璧、李獻甫、雷淵,皆金季豪傑之士也。邠、涇之變,玉募兵旬日而得萬人。牙吾塔之凶暴,璧以王度繩之,卒不敢動。夏人援宋例以邀歲幣,獻甫以宋賜夏姓一事折之,夏使語塞而和議定。淵為御史,權貴斂避,古之國士何加焉。玉以疑見冤,璧、淵疾惡太甚,議者以酷譏之,瑕豈可以掩瑜哉。程震劾荊抵罪,比蹤馮、雷,然亦以群小齟齬而死,直士之不容於世也久矣。吁!