gǔ lǐ jiǎ shí lún nèi zú é kě sā hé niǎn qiáng shēn wū lín dá hú tǔ nèi zú sī liè hé shí liè yá wú tǎ
古里甲石倫 內族訛可 撒合輦 強伸 烏林答胡土 內族思烈 紇石烈牙吾塔
gǔ lǐ jiǎ shí lún, lóng ān rén. yǐ wǔ jǔ dēng dì. wèi rén gāng hàn, pō zì yòng, suǒ zài yǔ rén bù hé. xuān zōng yǐ qí yǒng shàn zhàn, měi rèn yòng zhī. zhēn yòu èr nián, lèi qiān fù tí kòng tài yuán fǔ pàn guān, yǔ cóng yí dū tí kòng zhèn wǔ jūn jié dù shǐ wán yán pú cì dōu yì jù shǒu bù hé, cuò zhì guāi fāng, dí yīn dà rù, jǐ bù kě yù. jì nǎi jiāo zhāng lùn liè, yǐ zì biàn qí wú zuì, shàng è qí bù hé, zhào fēn tǒng qí bīng. wèi jǐ, qiān tóng zhī tài yuán fǔ shì. zòu qǐng zhāo jí yì jūn, shè zhì zhǎng xiào, gè lì děng chà. dōu tǒng shòu zhèng qī pǐn zhí, fù tǒng zhèng bā pǐn, wàn hù zhèng jiǔ pǐn, qiān hù zhèng bān rèn shǐ, móu kè zá bān. réng sān shí rén wèi yī móu kè, wǔ móu kè wèi yī qiān hù, sì qiān hù wèi yī wàn hù, sì wàn hù wèi yī fù tǒng, liǎng fù tǒng wèi yī dōu tǒng, wài shè yī zǒng lǐng tí kòng. zhì kě.
古里甲石倫,隆安人。以武舉登第。為人剛悍,頗自用,所在與人不合。宣宗以其勇善戰,每任用之。貞祐二年,累遷副提控、太原府判官,與從宜都提控、振武軍節度使完顏蒲刺都議拒守不合,措置乖方,敵因大入,幾不可御。既乃交章論列,以自辨其無罪,上惡其不和,詔分統其兵。未幾,遷同知太原府事。奏請招集義軍,設置長校,各立等差。都統授正七品職,副統正八品,萬戶正九品,千戶正班任使,謀克雜班。仍三十人為一謀克,五謀克為一千戶,四千戶為一萬戶,四萬戶為一副統,兩副統為一都統,外設一總領提控。制可。
sì nián, qiān hé dōng xuān fǔ fù shǐ, shàng zhāng yán xuān fǔ shǐ wū gǔ lùn lǐ bù kěn fēn bīng yù dí, qiě suǒ xíng duō bù fǎ. zhào lǐ bà zhí, shí lún qiān jiàng yáng jūn jié dù shǐ, quán jīng lüè shǐ, xún zhī yán ān fǔ shì jiān fū yán lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn. dà yuán bīng wéi xīn zhōu, shí lún lǜ bīng wǎng yuán, yǐ bīng hù qí mín rù tài yuán, suǒ bǎo jūn mín shén zhòng. xìng dìng yuán nián qī yuè, gǎi hé píng jūn jié dù jiān wèi zhōu guǎn nèi guān chá shǐ, zhào yù yuē: zhèn chū wèi rǔ yǒng guǒ, wèi guó jǐn lì, gù yǐ yǐ jì shì. xún wén rǔ shì jiǔ bù fǎ, ér tài yuán zhī fǔ wū gǔ lùn dé shēng yì lǚ cháng wèi zhèn yán zhī, rán jiē suǒ xiè, nǎi ruò bù jiù fén zhōu, qǐ xì shì zāi? yǒu sī yì zuì rú cǐ, rǔ qí xī zhī, yì dāng lù lì, yǐ yǎn qián guò. shì nián shí yī yuè, qiān zhèn xī jūn jié dù shǐ jiān lán zhōu guǎn nèi guān chá shǐ xíng yuán shuài fǔ shì.
四年,遷河東宣撫副使,上章言宣撫使烏古論禮不肯分兵禦敵,且所行多不法。詔禮罷職,石倫遷絳陽軍節度使,權經略使,尋知延安府事、兼鄜延路兵馬都總管。大元兵圍忻州,石倫率兵往援,以兵護其民入太原,所保軍民甚眾。興定元年七月,改河平軍節度、兼衛州管內觀察使,詔諭曰:「朕初謂汝勇果,為國盡力,故倚以濟事。尋聞汝嗜酒不法,而太原知府烏古論德升亦屢嘗為朕言之,然皆瑣屑,乃若不救汾州,豈細事哉?有司議罪如此,汝其悉之,益當戮力,以掩前過。」是年十一月,遷鎮西軍節度使、兼嵐州管內觀察使、行元帥府事。
èr nián sì yuè, shí lún yán: qù suì běi bīng pò tài yuán, yóu bīng shí rù lán zhōu jìng, ér guān mín jiāng shì xī lì hàn yù, zú néng bǎo shǒu wú yú. xiàng zhě hé dōng nèi jùn, jiē zhù yǐ jīng jiǎ, shí yǐ zī chǔ, shì biān chéng yóu wèi wán fù, rán bīng yī zhì, xiāng jì lún méi. lán bīng guǎ ér shí bù zú, wéi qí shàng xià xié tóng, biǎo lǐ xiāng yīng, suì huò ān tiē. dāng dà jūn chū rù, jùn xiàn cāng huáng, fēi cǐ shuài fǔ kòng zhì, zé yǔ guǎn bǎo dé kě lán níng huà jiē bù kě zhī yǐ. jīn fáng qiū bù yuǎn, qǐ cháo tíng liàng jiā jīng shǎng, wù lìng yì jǐn xīn lì, yì yǐ zhèn shǒu. zhào yǒu gōng zhě gè qiān guān yī jí, réng gěi jiàng kōng míng xuān chì, lìng shū mì yuàn qiǎn shòu zhī.
二年四月,石倫言:「去歲北兵破太原,游兵時入嵐州境,而官民將士悉力捍禦,卒能保守無虞。向者河東內郡,皆駐以精甲,實以資儲,視邊城尤為完富,然兵一至,相繼淪沒。嵐兵寡而食不足,惟其上下協同,表里相應,遂獲安帖。當大軍初入,郡縣倉皇,非此帥府控制,則庾、管、保德、岢嵐、寧化皆不可知矣。今防秋不遠,乞朝廷量加旌賞,務令益盡心力,易以鎮守。」詔有功者各遷官一級,仍給降空名宣敕,令樞密院遣授之。
sān nián èr yuè, shí lún zòu: xiàng zhě bìng fén jì pò, bīng rù nèi dì, chén wèi bì gōng píng yáng, píng yáng bù shǒu, jiāng jí lù zhōu, qí hái dāng yóu lóng zhōu gǔ yǐ rù tài yuán. gù chén cháng qǐng bīng yù è qí guī lù, cháo tíng bù yǐ wèi rán, jì ér jiē rú chén suǒ liào. shǐ dí rù hé dōng shí, jùn xiàn mín jiē xié lǎo yòu xǐ jū shān xiǎn, hòu suī tài yuán shī shǒu, ér zhòng zú bù cóng, qí yì wèi dí bù jiǔ liú, qiě wàng guān jūn fù zhì yě. jīn dí jū bàn suì, qiǎn bù qí rǎo zhū bǎo jù, ér guān jūn jìng wú zhì zhě, mín qí néng jiǔ kàng hū. fū tài yuán, hé dōng zhī yào jùn píng yáng, shǎn xī, hé nán zhī fān lí yě. ruò dí bīng jiǔ bù qù, jū mín jǐn cóng, tún bīng jī liáng yǐ gù jī běn, ér fù rǎo wú jùn xiàn wèi cán zhě, zé biān chéng zhǐ rì jiē xià yǐ. běi lù bù shǒu, zé nán lù wèi biān, qù shǎn xī hé nán yì jìn, chén qiè yōu zhī, gù fù qǐng bīng yǐ tú zhàn shǒu. ér shū fǔ xí chén, bìng jiāng quán tài yuán zhì zhōng guō yù zǔ yì jūn lǐ tiān lù děng wàn yú rén, jiù qí liáng wǔ qiān dàn, huì fén zhōu quán yuán shuài yòu dōu jiān mǒ niǎn hú lá fù tài yuán. chén zhào yù zǔ, yù hào lìng qí zhòng, yù zǔ bù cóng. xún dé hú lá bào yuē: cháng wèn jūn shù yú yù zǔ, dàn chēng tiān lù děng yán zhī, wèi cháng qīn yuè. wèn liáng, zé yuē sàn zài shù chù. gài qí qíng běn yù shì cháo tíng yǐ jǐ yǒu bīng liáng, jì huò jiàn yòng, yǐ qǔ zhòng zhí, bù kě zhǐ wèi shí yòng yě. suī rán, chén yǐ qiǎn tí kòng shí zhǎn wú lǐ xīn děng lǐng jūn yǐ wǎng yǐ. dàn dí shì pō zhòng, ér wǎng zhě jiē xīn jí bái tú, jué wú jīng ruì, kǒng bù néng shèng. qǐ yú hé nán shǎn xī liàng fēn jīng bīng, yǐ zēng chén lì, réng lìng shǎn xī zhōu jùn jìn hé dōng zhě gěi zhī zī liáng, gèng lìng nán lù zhū jūn zhuì dí zhī nán, yǐ fēn qí shì, rú cǐ shù jǐ tài yuán kě fù yě. zhào shǎn xī hé dōng xíng shěng fēn liáng yǔ zhī, qǐng bīng zhī shì, yǐ fāng fá sòng bù cóng.
三年二月,石倫奏:「向者並、汾既破,兵入內地,臣謂必攻平陽,平陽不守,將及潞州,其還當由龍州谷以入太原。故臣嘗請兵欲扼其歸路,朝廷不以為然,既而皆如臣所料。始敵入河東時,郡縣民皆攜老幼徙居山險,後雖太原失守,而眾卒不從,其意謂敵不久留,且望官軍復至也。今敵居半歲,遣步騎擾諸保聚,而官軍竟無至者,民其能久抗乎。夫太原,河東之要郡;平陽,陝西,河南之藩籬也。若敵兵久不去,居民盡從,屯兵積糧以固基本,而復擾吾郡縣未殘者,則邊城指日皆下矣。北路不守,則南路為邊,去陝西、河南益近,臣竊憂之,故復請兵以圖戰守。而樞府檄臣,並將權太原治中郭遹祖、義軍李天祿等萬餘人,就其糧五千石,會汾州權元帥右都監抹捻胡剌復太原。臣召遹祖,欲號令其眾,遹祖不從。尋得胡剌報曰:『嘗問軍數於遹祖,但稱天祿等言之,未嘗親閱。問糧,則曰散在數處。』蓋其情本欲視朝廷以己有兵糧,冀或見用,以取重職,不可指為實用也。雖然,臣已遣提控石盞吾里忻等領軍以往矣。但敵勢頗重,而往者皆新集白徒,絕無精銳,恐不能勝。乞於河南、陝西量分精兵,以增臣力,仍令陝西州郡近河東者給之資糧,更令南路諸軍綴敵之南,以分其勢,如此庶幾太原可復也。」詔陝西、河東行省分糧與之,請兵之事,以方伐宋不從。
sān yuè, shí lún fù shàng yán yuē: qǐng zhě dà bīng pò tài yuán, zhāo mín gēng jià, wèi jiǔ zhù zhī jī. chén yǐ tài yuán yào zhèn, suǒ dāng bì zhēng, qiǎn tí kòng shí zhǎn wú lǐ xīn yǐn guān bīng yì bīng gòng tú shōu fù. yòu yǐ jūn shì yǒu gōng zhě yí sù shǎng zhī, gù nǐ lìng wú lǐ xīn dé zhù shòu jiǔ pǐn zhī zhí, yǐ shì qǐng yú cháo, ér zhí zhèng yǐ wèi shǎng gōng fá zuì jiē xū zhōng fù. fū hé dōng qù jīng shī shén yuǎn, yí bào wǎng fǎn bù xiá shù shí rì, guān jūn jiē bài wáng zhī yú, fēng ruì lüè jǐn, ér yì bīng yì bù xí xíng zhèn, wú yì wū hé, yǐ zhòng shǎng yòu zhī yóu kǒng bù wèi yòng, kuàng yǒu gōng ér jiǔ bù jiàn bào hū. fū zhòng bù kě yòng zé bù néng tuì dí, dí bù tuì zé tài yuán bù kě fù, tài yuán bù kě fù zé píng yáng zhī shì rì wēi, ér jìng tǔ rì cù yǐ. jīn zhāo tíng yì ér bù xǔ, bù guò lǜ qí làn shǎng ěr. jiè shǐ yǒu làn shǎng zhī bì, qí yǔ shī tài yuán zhī hài shú zhòng? yú shì zhào cóng qí qǐng, zì tài yuán zhì zhōng jí tā zhōu cóng qī pǐn yǐ xià zhí sì pǐn yǐ xià sàn guān, bìng tīng shí lún qiān diào yān.
三月,石倫復上言曰:「頃者大兵破太原,招民耕稼,為久駐之基。臣以太原要鎮,所當必爭,遣提控石盞吾里忻引官兵義兵共圖收復。又以軍士有功者宜速賞之,故擬令吾里忻得注授九品之職,以是請於朝,而執政以為賞功罰罪皆須中覆。夫河東去京師甚遠,移報往返不暇數十日,官軍皆敗亡之餘,鋒銳略盡,而義兵亦不習行陣,無異烏合,以重賞誘之猶恐不為用,況有功而久不見報乎。夫眾不可用則不能退敵,敵不退則太原不可復,太原不可復則平陽之勢日危,而境土日蹙矣。今朝廷抑而不許,不過慮其濫賞耳。借使有濫賞之弊,其與失太原之害孰重?」於是詔從其請,自太原治中及他州從七品以下職、四品以下散官,並聽石倫遷調焉。
shì yuè, shí lún fù yán: rì zhě qiǎn jūn qián dǎo dí lěi, yù fēn shí zhōu bīng wǔ bǎi quán tún fāng shān, jiǎo shā tǔ kòu, qiě bèi lán zhōu, ér tóng zhī pú chá huán duān jù ér bù fā. yòu zhào tóng zhī níng biān jūn jié dù shǐ yáo lǐ yā gú yǔ zhī yì bīng, jìng bù tīng mìng. jìn lǐng bīng jiāng qǔ tài yuán, wěi shí zhōu cì shǐ nà hé wàn jiā quán xíng liù bù, ér cí yǐ tā gù, jǐ wù jūn liáng. yuē wǔ zhōu cì shǐ guō xiàn lǜ suǒ lǐng bìng jìn, xiàn yì bù zhì. chén wěi dāng fāng miàn zhī rèn, ér suǒ tǒng guān shǔ bìng bù bǐng cóng, qǐ cháo tíng yán wèi chéng jiè, shù rén zhī zhí fēn, yì yǐ zé bàn. zǎi chén è zhī, nǎi zòu yuē: huán duān yā gú yǐ jīng zòu gǎi, wú fù kě yì. shí lún shēn jiān xíng bù, bù zì guī huà, ér shǐ wàn jiā wǎng lái yīng gěi, shí zhōu wú rén, kǒng yì yǒu shī. wǔ zhōu biān jùn, zhèng dāng bīng chōng, shǐ xiàn lǜ jūn lí chéng, dí huò chéng zhī, shú yǔ shǒu yù? wàn jiā děng bù cóng, wèi wèi guò yě. shàng yǐ wèi rán, yīn qiǎn yù shí lún yuē: qīng cháng xíng yuàn yú guī dé, wèi zhōu fáng bèi zhī shì, fēi bù sù zhī, nǎi lǚ yǐ bù qí wèi qǐng hé yé? bǐ shòu qīng sān pǐn, qiě shù miǎn zuì qiǎn qīng, cháng zì shì yǐ sǐ bào guó, jīn suǒ wèi rú cǐ, qǐ bào guó zhī dào zāi! yì wèi hé nán zhī zhòng bì bù kě fēn, dàn tú tā rì dé yǐ jiè kǒu ěr. qīng guǒ chì bì wèi guó, jǐn lì jīng huà, yì zú zì xiào. wàn jiā děng ruò bì chéng jiè, bǐ zhōng shuí fù kě shǐ zhě? gū wèi róng rěn kě yě.
是月,石倫復言:「日者遣軍潛搗敵壘,欲分石州兵五百權屯方山,剿殺土寇,且備嵐州,而同知蒲察桓端拒而不發。又召同知寧邊軍節度使姚里鴉鶻與之議兵,竟不聽命。近領兵將取太原,委石州刺史納合萬家權行六部,而辭以他故,幾誤軍糧。約武州刺史郭憲率所領並進,憲亦不至。臣猥當方面之任,而所統官屬並不稟從,乞朝廷嚴為懲誡,庶人知職分,易以責辦。」宰臣惡之,乃奏曰:「桓端、鴉鶻已經奏改,無復可議。石倫身兼行部,不自規畫,而使萬家往來應給,石州無人,恐亦有失。武州邊郡,正當兵沖,使憲率軍離城,敵或乘之,孰與守御?萬家等不從,未為過也。」上以為然,因遣諭石倫曰:「卿嘗行院于歸德,衛州防備之事,非不素知,乃屢以步騎為請何耶?比授卿三品,且數免罪譴卿,嘗自誓以死報國,今所為如此,豈報國之道哉!意謂河南之眾必不可分,但圖他日得以藉口耳。卿果赤必為國,盡力經畫,亦足自效。萬家等若必懲戒,彼中誰復可使者?姑為容忍可也。」
rùn sān yuè, shí lún zhù bīng tài yuán zhī xī, qí zhū dào bīng zhì jìn zhàn, wén xié cóng rén pō yǒu gé xīn, shàng yán yú cháo, qǐ xiáng kōng míng xuān chì jīn yín fú, xǔ pián yí qiān zhù, yǐ zhāo yòu zhī. shàng cóng qí qǐng, bìng gěi fù zhī, réng tīng zhù wǔ pǐn yǐ xià guān zhí.
閏三月,石倫駐兵太原之西,俟諸道兵至進戰,聞脅從人頗有革心,上言於朝,乞降空名宣敕、金銀符,許便宜遷注,以招誘之。上從其請,並給付之,仍聽注五品以下官職。
liù yuè, bǎo dé zhōu zhèn wēi jūn wàn hù wáng zhāng nǔ jūn wàn hù qí zhèn shā qí cì shǐ bèi shù lǔ yín shù gē, réng miè qí jiā, xié guān lì jūn mín tóng zhuàng bái lán zhōu shuài fǔ, yán yín shù gē zhuān zì cǎn kù, sī zào jiǎ zhàng, jiāng móu bù guǐ. shí lún mì lìng tóng zhī zhōu shì bǎ pú lá dōu tú zhī, pú lá dōu nǎi yǔ bīng lì zhì jiǔ zhào zhāng děng qīn, qín ér zú zhū zhī. zhì shì, cháo tíng mìng xíng shěng xū dǐng liàng yí qiān shǎng, réng lìng pú lá dōu shè zhōu shì, fǔ ān qí zhòng yān.
六月,保德州振威軍萬戶王章、弩軍萬戶齊鎮殺其刺史孛術魯銀術哥,仍滅其家,脅官吏軍民同狀白嵐州帥府,言銀術哥專恣慘酷,私造甲仗,將謀不軌。石倫密令同知州事把蒲剌都圖之,蒲剌都乃與兵吏置酒召章等欽,擒而族誅之。至是,朝廷命行省胥鼎量宜遷賞,仍令蒲剌都攝州事,撫安其眾焉。
liù yuè, qiān jīn ān jūn jié dù shǐ, xíng shuài fǔ shì yú jiā zhōu. shí fū zhōu yuán shuài nèi zú chéng lì lǜ xià rén rù kòu, qiǎn nà hé mǎi zhù yǐ bīng zhù jiā zhōu, shí lún zhé fēn liú mǎi zhù bīng qiān bā bǎi rén, lìng yǐ yú bīng tún suī dé, ér hòu zòu zhī. yǒu sī lùn zuì dāng jiǎo, jì ér yù shè, nǎi zhǐ chú míng. yuán guāng yuán nián, qǐ wèi zhèng zhōu tóng zhī fáng yù shǐ, yǔ fáng yù shǐ péi mǎn yáng gē bù nèi gū jiǔ bù cháng zhí, jiē chú míng. sān yuè, shàng yù yuán shuài jiān jūn nèi zú é kě yuē: shí lún jīn yǐ zuì fèi, yù zài qǐ zhī, kǒng shēng wù yì, rǔ jūn qián dé wú yòng zhī hū. cǐ rén pō shàn zhàn, guǒ kě yòng biàn dāng qiǎn qù. gǔ yì yǒu bái yī lǐng zhí zhě, qú suī chú míng, hé hài yě. shí yuè, dà yuán bīng wéi qīng lóng bǎo, zhào yǐ shí lún quán zuǒ dōu jiān, jiāng bīng huì shàng dǎng gōng jìn yáng gōng wǎng yuán zhī. bīng cì dàn píng zhài dōng sān shí lǐ, dí bīng gěng dào bù dé jìn, huì qīng lóng bǎo pò, zhào hái. jì ér fù yǐ zuì miǎn.
六月,遷金安軍節度使,行帥府事於葭州。時鄜州元帥內族承立慮夏人入寇,遣納合買住以兵駐葭州,石倫輒分留買住兵千八百人,令以余兵屯綏德,而後奏之。有司論罪當絞,既而遇赦,乃止除名。元光元年,起為鄭州同知防禦使,與防禦使裴滿羊哥部內酤酒不償直,皆除名。三月,上諭元帥監軍內族訛可曰:「石倫今以罪廢,欲再起之,恐生物議,汝軍前得無用之乎。此人頗善戰,果可用便當遣去。古亦有白衣領職者,渠雖除名,何害也。」十月,大元兵圍青龍堡,詔以石倫權左都監,將兵會上黨公、晉陽公往援之。兵次彈平寨東三十里,敵兵梗道不得進,會青龍堡破,召還。既而復以罪免。
zhèng dà bā nián, dà bīng rù hé nán, zhōu jùn wú bù xià zhě, cháo yì yǐ quán chāng wǔ jūn jié dù shǐ zhān gé tóng zhōu bù zhī bīng shì, qǐ shí lún dài zhī. shí lún chū fù chāng wǔ, zhào yù yuē: qīng xiān cháo sù jiāng, shén yǒu wēi wàng, gù qǐ bài shì zhí. yuán shuài sū chūn wǔ jiān jūn jiē xiǎo bīng shì, jīn zài chāng wǔ, yí yǔ tóng yì, wù fù bù mù shī jì yě. shí běi bīng yǐ zhì xǔ, shí lún fù zhèn, jǐ wèi yóu qí suǒ huò. shù rì, zhī liǎng shěng jūn bài, kuì jūn zhǒng lái. yǒu zhōng xiào jūn wán yán fù tǒng rù chéng, liǎng shǒu jiē zhé, xuè wū mǎn shēn, zhōu rén yōu bù bù zhī suǒ chū. shí lún qiǎn guī shùn jūn tí kòng lán zhōu rén gāo guī wǎng chì hòu, guī yīn chí zài zhōu jūn mǎ liáng cǎo shù mù bēn dà yuán jūn, réng gào yǐ chéng chí shēn qiǎn. é dà bīng zhì chéng xià, yǐ fèng xiáng fǔ hán shòu sūn chí xí zhāo xiáng, yán sān fēng bài zhuàng. shí lún sū chūn bù jié wèn jí zhǎn zhī shì zhōng. jì ér wǔ jiān jūn piān bì hé wèi bèi kāi dōng mén, nèi zú àn chūn kāi nán mén, jiā gǔ tài shǒu kāi xī mén. dà yuán jūn rù chéng, qín sū chūn, wèn yǐ dà míng nán bēn zhī shì, chūn yuē: wǒ běn jīn cháo rén, wú lì gù jiàng, wǒ guī guó dé wèi dà guān, hé wèi fǎn yé! dà jiāng nù qí bù qū, jí shā zhī. shí lún tóu xiè hòu jǐng zhōng, tóng zhōu zì yì zhōu xiè. wǔ jiān jūn zhě chū bù yù kāi mén zhī móu, hé wèi bèi yù bǎo quán zhī, gù yán yú dà jiāng yuē: jiān jūn lìng wǒ bèi xiàn mén. rán yì nù qí bù yíng jūn ér jiàng, yì shā zhī.
正大八年,大兵入河南,州郡無不下者,朝議以權昌武軍節度使粘葛仝周不知兵事,起石倫代之。石倫初赴昌武,詔諭曰:「卿先朝宿將,甚有威望,故起拜是職。元帥蘇椿、武監軍皆曉兵事,今在昌武,宜與同議,勿復不睦失計也。」時北兵已至許,石倫赴鎮,幾為游騎所獲。數日,知兩省軍敗,潰軍踵來。有忠孝軍完顏副統入城,兩手皆折,血污滿身,州人憂怖不知所出。石倫遣歸順軍提控嵐州人高珪往斥候,珪因持在州軍馬糧草數目奔大元軍,仍告以城池深淺。俄大兵至城下,以鳳翔府韓壽孫持檄招降,言三峰敗狀。石倫、蘇椿不詰問即斬之市中。既而武監軍偏裨何魏輩開東門,內族按春開南門,夾谷太守開西門。大元軍入城,擒蘇椿,問以大名南奔之事,椿曰:「我本金朝人,無力故降,我歸國得為大官,何謂反耶!」大將怒其不屈,即殺之。石倫投廨後井中,仝周自縊州廨。武監軍者初不預開門之謀,何魏輩欲保全之,故言於大將曰:「監軍令我輩獻門。」然亦怒其不迎軍而降,亦殺之。
tóng zhōu míng huī, zì zi yáng, cè lùn jìn shì, xìng dìng jiān wèi xú zhōu xíng shū mì yuàn cān yì guān, shàng zhāng yán: wéi míng yǔ qì bù kě jiǎ rén, zì gǔ dì wáng mí bù wèi zhòng. jīn zhī jīn yín pái, jí gǔ fú jié yě, qí shàng yǒu tài zǔ yù huà, wǎng nián dé pèi zhě shén nán, bīng xìng yǐ lái shòu yǔ pō làn, shì jǐng dào lù huáng bái xiàng wàng, kǒng fēi suǒ yǐ shì xìn yú xià yě. qǐ bǎo xī zhī, yǒu suǒ zhēn bié. shàng yǐ yǔ zǎi chén, ér chéng xiàng gāo qí děng zòu: shí fāng duō nán, jí yú yòng rén, jià yù zhī fāng, cǐ qí yī yě, rú gù wèi biàn.
仝周名暉,字子陽,策論進士,興定間為徐州行樞密院參議官,上章言:「惟名與器不可假人,自古帝王靡不為重。今之金銀牌,即古符節也,其上有太祖御畫,往年得佩者甚難,兵興以來授予頗濫,市井道路黃白相望,恐非所以示信於下也。乞寶惜之,有所甄別。」上以語宰臣,而丞相高琪等奏:「時方多難,急於用人,駕馭之方,此其一也,如故為便。」
sū chūn, dà míng rén, chū shǒu dà míng, guī shùn yú dà yuán, zhèng dà èr nián jiǔ yuè, zì dà míng bēn biàn, zhào zhì xǔ zhōu, zhì shì, jiàn shā.
蘇椿,大名人,初守大名,歸順於大元,正大二年九月,自大名奔汴,詔置許州,至是,見殺。
wán yán é kě, nèi zú yě. shí yǒu liǎng é kě, jiē hù wèi chū shēn, yī yuē cǎo huǒ é kě, měi dé zéi, hǎo yǐ cǎo huǒ liǎo zhī, yī yuē bǎn zi é kě, cháng wù yǐ gōng zhōng yá pái bào bān qí zhě wèi bǎn zi, gù shí rén gè yǐ shì mù zhī.
完顏訛可,內族也。時有兩訛可,皆護衛出身,一曰「草火訛可」,每得賊,好以草火燎之,一曰「板子訛可」,嘗誤以宮中牙牌報班齊者為板子,故時人各以是目之。
zhèng dà bā nián jiǔ yuè, dà bīng gōng hé zhōng. chū, xuān zōng yì qiān dōu, cháo chén wèi kě qiān hé zhōng: hé zhōng bèi fù guān shǎn wǔ lù, shì mǎ quán shèng, nán zǔ dà hé, kě jiàn háng tái yǐ wèi yòu yì. qián yǒu jiàng yáng píng yáng tài yuán sān dà zhèn, dí bīng bù gǎn qīng rù. yīng sān zhèn jùn xiàn zhī mín jiē jù zhī shān zhài, dí zhì zé wèi zhòu gōng yè jié zhī jì. tún zhòng jūn zhōng tiáo, zé xíng zài yǒu wàn quán zhī gù yǐ. zhǔ yì zhě yǐ hé zhōng zài hé shuò, yòu wú gōng shì, bù jí biàn liáng, yì suì qǐn. xuān zōng jì qiān hé nán, sān èr nián zhī hòu, zhào yuán shuài dōu jiān nèi zú ā lù dài xíng shuài fǔ shì. ā lù dài kuāng qiè bù néng jūn, jié mín gāo xuè wèi jùn zhú zhī jì. wèi jǐ, jiàng zhōu pò, ā lù dài yì jù, chí zòu hé zhōng gū chéng bù kě shǒu. yǒu zhǐ qīn shì, guǒ bù kě shǒu zé qì zhī, wú zhì zī dí. ā lù dài suì qì hé zhōng, shāo mín hù guān fǔ, yī èr rì ér jǐn. xún yǒu yán hé zhōng zhòng zhèn, guó jiā jī běn suǒ zài, qì zhī wèi shī cè, shè wèi dí rén suǒ jù, zé dà hé zhī xiǎn wǒ bù dé zhuān shì yǐ. xuān zōng huǐ wù, xì ā lù dài tóng zhōu yù, lèi mìng wán fù zhī, suí shǒu suí pò. zhì shì, yǐ nèi zú liǎng é kě jiāng bīng sān wàn shǒu zhī. dà bīng móu qǔ sòng wǔ xiū guān. wèi jǐ, fèng xiáng pò, ruì zōng fēn qí bīng sān wàn rù sàn guān, gōng pò fèng zhōu, jìng guò huá yáng, tú yáng zhōu, gōng wǔ xiū guān. kāi shēng shān, jié jiāo yá, chū wǔ xiū dōng nán, suì wéi xìng yuán. xìng yuán jūn mín sàn zǒu, sǐ yú shā wō zhě shù shí wàn. fēn jūn ér xī, xī jūn yóu bié lù rù miǎn zhōu, qǔ dà ān jūn lù kāi yú biē shān, chè wū wèi fá, dù jiā líng jiāng rù guān bǎo, bìng jiāng qū jiā méng, lüè dì zhì xī shuǐ xiàn ér hái. dōng jūn zhǐ tún xìng yuán yáng zhōu zhī jiān, suì qū ráo fēng. sòng rén qì guān bù shǒu, dà bīng nǎi dé rù.
正大八年九月,大兵攻河中。初,宣宗議遷都,朝臣謂可遷河中:「河中背負關陝五路,士馬全盛,南阻大河,可建行台以為右翼。前有絳陽、平陽、太原三大鎮,敵兵不敢輕入。應三鎮郡縣之民皆聚之山寨,敵至則為晝攻夜劫之計。屯重軍中條,則行在有萬全之固矣。」主議者以河中在河朔,又無宮室,不及汴梁,議遂寢。宣宗既遷河南,三二年之後,詔元帥都監內族阿祿帶行帥府事。阿祿帶恇怯不能軍,竭民膏血為浚築之計。未幾,絳州破,阿祿帶益懼,馳奏河中孤城不可守。有旨親視,果不可守則棄之,無至資敵。阿祿帶遂棄河中,燒民戶官府,一二日而盡。尋有言河中重鎮,國家基本所在,棄之為失策,設為敵人所據,則大河之險我不得專恃矣。宣宗悔悟,系阿祿帶同州獄,累命完復之,隨守隨破。至是,以內族兩訛可將兵三萬守之。大兵謀取宋武休關。未幾,鳳翔破,睿宗分騎兵三萬入散關,攻破鳳州,徑過華陽,屠洋州,攻武休關。開生山,截焦崖,出武休東南,遂圍興元。興元軍民散走,死於沙窩者數十萬。分軍而西,西軍由別路入沔州,取大安軍路開魚鱉山,撤屋為筏,渡嘉陵江入關堡,並江趨葭萌,略地至西水縣而還。東軍止屯興元、洋州之間,遂趨饒峰。宋人棄關不守,大兵乃得入。
chū, dà bīng qī yǐ míng nián zhēng yuè hé nán běi jūn gōng biàn liáng, gù zì jiāng gōng hé zhōng. hé zhōng gào jí, hé dǎ pú ā qiǎn wáng gǎn lǜ bù bīng yī wàn jiù zhī. shí èr yuè, hé zhōng pò. chū, hé zhōng zhǔ jiāng zhī dà bīng jiāng zhì, jù jūn lì bù zú, jié gù chéng zhī bàn shǒu zhī. jí bèi gōng, xíng zhàng mìng zhú sōng lóu gāo èr bǎi chǐ, xià kàn chéng zhōng, tǔ shān dì xué bǎi dào bìng jìn. zhì shí yī yuè, gōng yù jí. zì wáng gǎn jiù jūn zhì, jūn shì shū sǐ dòu, rì yè bù xiū, xī běi lóu lǔ jù jǐn, bái zhàn yòu bàn yuè, lì jǐn nǎi xiàn. cǎo é kě zhàn shù shí hé shǐ bèi qín, xún shā zhī. bǎn é kě tí bài zú sān qiān duó chuán zǒu, běi bīng zhuī jí, gǔ zào běi àn shàng, shǐ shí rú yǔ. shù lǐ zhī wài yǒu zhàn chuán héng jié zhī, bài jūn bù dé guò, chuán zhōng yǒu jī huǒ pào míng zhèn tiān léi zhě lián fā zhī, pào huǒ míng, jiàn běi chuán jūn wú jǐ rén, lì zhuó héng chuán kāi, dé zhì tóng guān, suì rù wén xiāng. xún yǒu zhào shè jiāng zuǒ yǐ xià, zé é kě yǐ bù néng sǐ, chē zài rù shǎn zhōu, jué zhàng èr bǎi. shí zhě yǐ wèi hé zhōng chéng shǒu bù xià, dé shùn lì jié ér xiàn, fēi zhàn zhī zuì, gù é kě zhī sǐ, rén yǒu yuān zhī zhě.
初,大兵期以明年正月合南北軍攻汴梁,故自將攻河中。河中告急,合打蒲阿遣王敢率步兵一萬救之。十二月,河中破。初,河中主將知大兵將至,懼軍力不足,截故城 之半守之。及被攻,行帳命築松樓高二百尺,下瞰城中,土山地穴百道並進。至十一月,攻愈急。自王敢救軍至,軍士殊死斗,日夜不休,西北樓櫓俱盡,白戰又半月,力盡乃陷。草訛可戰數十合始被擒,尋殺之。板訛可提敗卒三千奪船走,北兵追及,鼓譟北岸上,矢石如雨。數里之外有戰船橫截之,敗軍不得過,船中有齎火炮名「震天雷」者連發之,炮火明,見北船軍無幾人,力斫橫船開,得至潼關,遂入閿鄉。尋有詔赦將佐以下,責訛可以不能死,車載入陝州,決杖二百。識者以為河中城守不下,德順力竭而陷,非戰之罪,故訛可之死,人有冤之者。
chū, é kě yǐ yuán shuài yòu jiān jūn bīn jīng zǒng shuài quán cān zhī zhī shì, fèng zhǐ yú bīn jīng fèng xiáng wǎng lái fáng qiū. fèng yù liù ér jiān zhàn, yú é kě wèi sūn xíng, ér é kě dòng wèi suǒ zhì, yì pō bù píng, jiàn shēng cāi xì. qī nián jiǔ yuè, zhào fù jīng shī, gǎi hé zhōng zǒng shuài, shòu jīng zhào jié zhì. cǐ shí liù ér tóng fù zhào, wèi é kě fèng zhǐ wǎng lái fáng qiū, ér nǎi wèi qiè bì yuǎn, zhèng yǔ cháo zhǐ xiāng wéi, shàng yì pō zuì é kě. jí hé zhōng xiàn, kǔ zhàn lì jǐn, ér běi bīng bǎi bèi lín zhī, rén wèi suī zhì bù shǒu yóu kě yǐ zì shú, jìng zhàng ér sǐ, gài liù ér xiān rù zhī yán zhǔ zhī yě.
初,訛可以元帥右監軍、邠涇總帥、權參知知事,奉旨於邠、涇、鳳翔往來防秋。奉御六兒監戰,於訛可為孫行,而訛可動為所制,意頗不平,漸生猜隙。七年九月,召赴京師,改河中總帥,受京兆節制。此時六兒同赴召,謂訛可奉旨往來防秋,而乃畏怯避遠,正與朝旨相違,上意頗罪訛可。及河中陷,苦戰力盡,而北兵百倍臨之,人謂雖至不守猶可以自贖,竟杖而死,蓋六兒先入之言主之也。
liú qí yuē: jīn rén nán dù zhī hòu, jìn shì zhī quán yóu zhòng. gài xuān zōng xǐ yòng qí rén yǐ wèi ěr mù, cì chá bǎi guān, gù fèng yù bèi cǎi fǎng mín jiān, hào xíng lù yù shǐ, huò dé yī èr shì jí rù zòu zhī, shàng yīn yǐ zé tái guān lòu xiè, jiē dǐ zuì. yòu fāng miàn zhī bǐng suī wěi jiāng shuài, yòu chà yī fèng yù zài jūn zhōng, hào yuē jiān zhàn, měi lín jī zhì biàn, duō wèi suǒ qiān zhì, yù dí zhé xiān bēn, gù shī duō sàng bài. āi zōng yīn zhī bù gǎi, zhōng zhì wáng guó.
劉祁曰:「金人南渡之後,近侍之權尤重。蓋宣宗喜用其人以為耳目,伺察百官,故奉御輩採訪民間,號『行路御史』,或得一二事即入奏之,上因以責台官漏泄,皆抵罪。又方面之柄雖委將帥,又差一奉御在軍中,號曰『監戰』,每臨機制變,多為所牽制,遇敵輒先奔,故師多喪敗。」哀宗因之不改,終至亡國。
lùn yuē: gǔ lǐ jiǎ shí lún shàn zhàn ér hǎo fàn fǎ, gù jiàn fèi zhě lǚ, wǎn qǐ wèi jiāng, zú sǐ yú nán. jīn yùn jiāng zhōng, yòu yòng shù qí zhī lǐ guǎng, qí fá jué bù yì yí hū. cǎo é kě lì zhàn ér sǐ, bǎn é kě yì lì zhàn, bù sǐ yú zhèn ér sǐ yú xíng, lùn zhě yǐ wèi yǒu jìn shì xiān rù zhī yán. fū yǐ xiè yù zhì jūn, jì chè zhī zhǒu, yòu xìn qí chán yǐ shā rén, jīn shī zhèng xíng yǐ. táng zhī wáng, zuò yǐ jìn shì jiān jūn, jīn dǎo qí zhé, āi zāi.
論曰:古里甲石倫善戰而好犯法,故見廢者屢,晚起為將,卒死於難。金運將終,又用數奇之李廣,其乏絕不亦宜乎。草訛可力戰而死,板訛可亦力戰,不死於陣而死於刑,論者以為有近侍先入之言。夫以褻御治軍,既掣之肘,又信其讒以殺人,金失政刑矣。唐之亡,坐以近侍監軍,金蹈其轍,哀哉。
sā hé niǎn, zì ān zhī, nèi zú yě. xuān zōng cháo, lèi qiān tóng qiān shū mì yuàn shì. yuán guāng èr nián shí èr yuè gēng yín yè, xuān zōng bìng dǔ, yīng wáng pán dōu xiān rù shì, āi zōng hòu zhì, dōng huá mén yǐ bì, wén yīng wáng zài gōng, qiǎn shū mì yuàn guān jí dōng gōng qīn wèi jūn zǒng lǐng yí lá pú ā lè bīng dōng huá mén, dōu diǎn jiǎn fù mǎ dū wèi tú dān hé zhù zòu zhōng gōng, dé zhǐ, lǐng fú yào qǐ mén. hé zhù jiàn shàng, shàng mìng sā hé niǎn jiě hé zhù dāo pèi zhī, āi zōng suì rù, míng rì jí wèi, yóu shì jiàn qīn xìn. zhèng dà yuán nián zhēng yuè gēng shēn, yǐ niǎn tóng pàn dà mù qīn fǔ shì, jiān qián zhí. xíng bù wán yán sù lán yán: bǎ hú lǔ cè gōng dì yī, fēi chāo bài yòu chéng xiàng wú yǐ chóu zhī. rán tóng gōng shù rén yì yǒu bù cì zhī wàng, gù hú lǔ zhī mìng zhòng chuò, niǎn yóu shēng èr pǐn yún
撒合輦,字安之,內族也。宣宗朝,累遷同簽樞密院事。元光二年十二月庚寅夜,宣宗病篤,英王盤都先入侍,哀宗後至,東華門已閉,聞英王在宮,遣樞密院官及東宮親衛軍總領移剌蒲阿勒兵東華門,都點檢駙馬都尉徒單合住奏中宮,得旨,領符鑰啟門。合住見上,上命撒合輦解合住刀佩之,哀宗遂入,明日即位,由是見親信。正大元年正月庚申,以輦同判大睦親府事,兼前職。刑部完顏素蘭言:「把胡魯策功第一,非超拜右丞相無以酬之。」然同功數人亦有不次之望,故胡魯之命中輟,輦猶升二品雲
sì nián, dà yuán jì miè xī xià, jìn jūn shǎn xī. sì yuè bǐng shēn, zhào shàng shū wēn dí hǎn shòu sūn zhōng chéng wū gǔ sūn bo jí jì jiǔ péi mǎn ā hǔ dài zhí xué shì pú chá shì dá yòu sī jiàn chén guī jiān chá wū gǔ lùn sì hé wán yán xí xiǎn tóng pàn mù qīn fǔ shì sā hé niǎn tóng yì xī shì, shàng yuē: yǐ yù hé dá jǐn lì jué yī zhàn yǐ. qún chén duō zhǔ hé shì, dú niǎn lì pò hé yì, yǔ zài chén guī chuán.
四年,大元既滅西夏,進軍陝西。四月丙申,召尚書溫迪罕壽孫、中丞烏古孫卜吉、祭酒裴滿阿虎帶、直學士蒲察世達、右司諫陳規、監察烏古論四和完顏習顯、同判睦親府事撒合輦同議西事,上曰:「已諭合達盡力決一戰矣。」群臣多主和事,獨輦力破和議,語在《陳規傳》。
bā yuè, cháo tíng dé qīng shuǐ zhī bào, lìng yǒu sī bà fáng chéng jí xiū chéng dīng zhuàng, fán jūn xū zū diào bù jí zhě quán tíng. chū, wén dà bīng zì fèng xiáng rù jīng zhào, guān zhōng dà zhèn, yǐ zhōng chéng bo jí jì jiǔ ā hū dài jiān sī nóng qīng, qiān mín bīng, dū qiū shuì, lìng mín rù bǎo wèi bì qiān jì. dāng shí yì zhě yǐ wèi dà bīng wèi zhì ér hé nán xiān luàn, qiě yuē: yù shǐ jiān chá chéng luò yáng, zhì shū gōng zhàng běi shǐ, zhōng chéng xià jiān sī nóng qiān jūn dū shuì, tái zhèng kě zhī yǐ. zhì shì, shàng wèi sā hé niǎn yuē: yàn yún shuǐ shēn jiàn zhǎng rén. cháo chén huò yù wǒ yī zhàn, rǔ dú yán dāng jìng yǐ dài zhī, yǔ zhèn yì hé, jīn rì yǒu tài píng zhī wàng, jiē rǔ móu yě. xiān dì cháng yán rǔ kě yòng, kě wèi zhī rén yǐ.
八月,朝廷得清水之報,令有司罷防城及修城丁壯,凡軍需租調不急者權停。初,聞大兵自鳳翔入京兆,關中大震,以中丞卜吉、祭酒阿忽帶兼司農卿,簽民兵,督秋稅,令民入保為避遷計。當時議者以謂大兵未至而河南先亂,且曰:「御史監察城洛陽,治書供帳北使,中丞下兼司農簽軍督稅,台政可知矣。」至是,上謂撒合輦曰:「諺雲水深見長人。朝臣或欲我一戰,汝獨言當靜以待之,與朕意合,今日有太平之望,皆汝謀也。先帝嘗言汝可用,可謂知人矣。」
wèi jǐ, yòu shí yí lǐ dà jié yòu sī jiàn chén guī yán sā hé niǎn chǎn nìng nà huì jí bù gōng shì, zòu tiě liú zhōng bù bào. míng huì huáng hòu cháng chuán zhǐ jiè yuē: rǔ chǎn shì shàng, shàng zhī qí jū jiē rǔ suǒ jiào. wèi xīn yì jí yán zhī, shàng pō wù, chū wèi zhōng jīng liú shǒu jiān xíng shū mì yuàn shì. chū, xuān zōng gǎi hé nán fǔ wèi jīn chāng fǔ, hào zhōng jīng, yòu nǐ shǎo shì shān dǐng wèi yù yíng, mìng yí lá nián hé zhú zhī, zhì shì sā hé niǎn wèi liú shǒu.
未幾,右拾遺李大節、右司諫陳規言撒合輦諂佞納賄及不公事,奏帖留中不報。明惠皇后嘗傳旨戒曰:「汝諂事上,上之騎鞠皆汝所教。」尉忻亦極言之,上頗悟,出為中京留守、兼行樞密院事。初,宣宗改河南府為金昌府,號中京,又擬少室山頂為御營,命移剌粘合築之,至是撒合輦為留守。
jiǔ nián zhēng yuè, běi bīng cóng hé qīng jìng dù, fēn bīng zhì luò, chū méi sì shí yú rì. èr yuè yǐ hài, lì pào gōng chéng. luò zhōng chū wú jūn, dé sān fēng kuì zú sān sì qiān rén, yǔ zhōng xiào jūn bǎi yú shǒu yù. shí niǎn jū fā yú bèi, bù néng jūn, tóng zhī wēn dí hǎn wò duǒ luó zhǔ jūn wù, yǒu dà shì zé jiù niǎn bǐng zhī. sān yuè jiǎ shēn, zhōng xiào jūn bǎi yú qí rù shǐ zhái, qiáng yōng niǎn chū bēn, niǎn bù dé yǐ cóng zhī, bìng yǐ guān shǔ jí qí zi zì suí, cái chū nán lǐ chéng mén, chéng shàng jūn jué, bì zhī wèng chéng zhōng, shǐ shí luàn xià, rén mǎ duō sǐ shāng. niǎn zhī bù néng chū, yǎng hū qiú jiù, jūn shì zhī chū bēn fēi niǎn yì, yǐ shéng yǐn ér shàng, sòng rù qí zhái, bù gǎn chū. zhèn fǔ guān fù chū bēn zhī dǎng, yù shā zhī, yǐ zhǎn sān rén, niǎn qīn wèi qǐ mìng, dé miǎn. yǐ yǒu, wò duǒ luó jī jīn bó chū běi mén, rú qián rì xún chéng kào jūn zhī zhuàng, jì chū jí yán chéng ér xī, zhí chū wài háo, chéng shàng rén hū yuē: tóng zhī jiǎng hé qù yǐ. jūn shì jí jiāng lǐng suí ér xià zhě sān sì bǎi rén. shǎo zhī, niǎn chuán lìng yún: tóng zhī pàn jiàng, yǒu zài xià chéng zhě zhǎn. fán zhǎn sān sì rén, nǎi dìng. bǐng xū yè, chéng dōng běi jiǎo pò, niǎn duó nán mén chū bù dé, tóu háo shuǐ sǐ. yǐ ér, dà bīng tuì, qiáng shēn fù lì shuài fǔ.
九年正月,北兵從河清徑渡,分兵至洛,出沒四十餘日。二月乙亥,立炮攻城。洛中初無軍,得三峰潰卒三四千人,與忠孝軍百餘守御。時輦疽發於背,不能軍,同知溫迪罕斡朵羅主軍務,有大事則就輦稟之。三月甲申,忠孝軍百餘騎入使宅,強擁輦出奔,輦不得已從之,並以官屬及其子自隨,才出南里城門,城上軍覺,閉之瓮城中,矢石亂下,人馬多死傷。輦知不能出,仰呼求救,軍士知出奔非輦意,以繩引而上,送入其宅,不敢出。鎮撫官縛出奔之黨,欲殺之,已斬三人,輦親為乞命,得免。乙酉,斡朵羅齎金帛出北門,如前日巡城犒軍之狀,既出即沿城而西,直出外壕,城上人呼曰:「同知講和去矣。」軍士及將領隨而下者三四百人。少之,輦傳令云:「同知叛降,有再下城者斬。」凡斬三四人,乃定。丙戌夜,城東北角破,輦奪南門出不得,投濠水死。已而,大兵退,強伸復立帥府。
qiáng shēn, běn hé zhōng shè liáng jūn zǐ dì, mào jí qǐn lòu, ér lǚ lì guò rén. xìng dìng chū, cóng huá zhōu fù dōu tǒng ān níng fù tóng guān, yǐ láo rèn shǐ, cháng jiān hé yáng cù. hòu kè luò xià, xuǎn chōng guān jūn, shù shǎn tiě lǐng, jūn kuì bèi lǔ, cóng dū wèi wù lín dá hú tǔ cuàn guī zhōng jīng. shí zhōng jīng yǐ pò, liú shǒu jiān xíng shū mì yuàn shǐ nèi zú sā hé niǎn sǐ zhī, yuán shuài rèn shǒu zhēn fù lì fǔ shì, yǐ pián yí shǔ shēn jǐng xún shǐ. hòu shǒu zhēn shuài bù qǔ jūn cóng xíng shěng sī liè rù yuán, zhèng zhōu zhī bài, shǒu zhēn sǐ. tiān xìng yuán nián bā yuè, zhōng jīng rén tuī shēn wèi fǔ qiān shì, lǐng suǒ yǒu jūn èr qiān wǔ bǎi rén, shāng cán lǎo yòu bàn zhī. fǔ sān rì, běi bīng wéi zhī, dōng xī běi sān miàn duō shù dà pào. shēn kuò yī bó wèi zhì, lì zhī chéng shàng, lǜ shì zú chì shēn ér zhàn, yǐ zhuàng shì wǔ shí rén wǎng lái jiù yīng, dà jiào, yǐ hān zǐ jūn wèi hào, qí shēng shì yǔ wàn zhòng wú yì. bīng qì yǐ jǐn, yǐ qián wèi zú, dé dà bīng yī jiàn, jié ér wèi sì, yǐ tǒng biān fā zhī. yòu chuàng è pào, yòng bù guò shù rén, néng fā dà shí yú bǎi bù wài, suǒ jī wú bù zhōng. shēn bēn zǒu sì yīng, suǒ zhì bì jié. dé èr tuó jí suǒ chéng mǎ jiē shā zhī, yǐ kào jūn shì, rén bù guò yī dàn, ér dé zhě rú bǎi jīn zhī cì. jiǔ yuè, dà bīng tuì bǎi lǐ wài. rùn yuè, fù gōng, bīng shù bèi yú qián. yòu yī yuè, bù néng bá. shì wén, āi zōng jiàng zhào bāo yù, yǐ shēn wèi zhōng jīng liú shǒu yuán shuài zuǒ dōu jiān shì xí móu kè xíng yuán shuài fǔ shì.
強伸,本河中射糧軍子弟,貌極寢陋,而膂力過人。興定初,從華州副都統安寧復潼關,以勞任使,嘗監郃陽醋。後客洛下,選充官軍,戍陝鐵嶺,軍潰被虜,從都尉兀林答胡土竄歸中京。時中京已破,留守兼行樞密院使內族撒合輦死之,元帥任守真復立府事,以便宜署伸警巡使。後守真率部曲軍從行省思烈入援,鄭州之敗,守真死。天興元年八月,中京人推伸為府簽事,領所有軍二千五百人,傷殘老幼半之。甫三日,北兵圍之,東西北三面多樹大炮。伸括衣帛為幟,立之城上,率士卒赤身而戰,以壯士五十人往來救應,大叫,以「憨子軍」為號,其聲勢與萬眾無異。兵器已盡,以錢為鏃,得大兵一箭,截而為四,以筒鞭發之。又創遏炮,用不過數人,能發大石於百步外,所擊無不中。伸奔走四應,所至必捷。得二駝及所乘馬皆殺之,以犒軍士,人不過一啖,而得者如百金之賜。九月,大兵退百里外。閏月,復攻,兵數倍於前。又一月,不能拔。事聞,哀宗降詔褒諭,以伸為中京留守、元帥左都監、世襲謀克、行元帥府事。
shí yuè, cān zhī zhèng shì nèi zú sī liè zì nán shān lǐng jūn mín shí yú wàn rù luò, xíng shěng shì. èr nián èr yuè, shēn jiàn yī táng yú luò chuān yì zhī dōng, míng yuē bào ēn, kè zhào wén yú shí, yuàn yǐ sǐ zì xiào. sān yuè, zhōng shǐ zhì, yǐ shēn pián yí cóng shì.
十月,參知政事內族思烈自南山領軍民十餘萬入洛,行省事。二年二月,伸建一堂於洛川驛之東,名曰「報恩」,刻詔文於石,願以死自效。三月,中使至,以伸便宜從事。
shì yuè, dà bīng zì biàn qū sī liè zhī zǐ yú dōng mén xià, yòu sī liè jiàng. sī liè jí mìng zuǒ yòu shè zhī, jì ér zhī cuī lì zhī biàn, bìng bù néng yǔ ér sǐ. zǒng shuài hū lín dá hú tǔ dài xíng shěng shì, shēn xíng zǒng shuài fǔ shì, yuè yú liáng jǐn, jūn mín shāo shāo sàn qù.
是月,大兵自汴驅思烈之子於東門下,誘思烈降。思烈即命左右射之,既而知崔立之變,病不能語而死。總帥忽林答胡土代行省事,伸行總帥府事,月餘糧盡,軍民稍稍散去。
wǔ yuè, dà bīng fù lái, zhèn yú luò nán, shēn zhèn shuǐ běi. yǒu hán shuài zhě pǐ mǎ lì shuǐ bīn, zhāo shēn jiàng, shēn wèi shuài yuē: jūn dú fēi wǒ jiā chén zǐ yé? yī rì qín wáng, yóu yí lìng míng yú shì, jūn jì bù néng, nǎi yù yòu wǒ jiàng yé? wǒ běn yī jūn zú, jīn guì wèi liú shǒu, shì yǐ sǐ bào guó ěr. suì yuè ér shè zhī. shuài bēn zhèn, lǜ bù zú shù bǎi duó qiáo, shēn jūn yī qí shǒu dú chū jù zhī, shā shù rén, shēn nǎi shǒu jiě dōu tǒng yín fú yǔ zhī pèi, shì zú qì fù zhèn. chū, zhú zhàn lěi yú chéng wài sì yú, zhì wǔ mén nèi wài jiē yǒu píng, wèi zhī mí hún qiáng. dà bīng yǐ wǔ bǎi qí pò zhī, shēn lǜ zú èr bǎi gǔ zào ér chū, dà bīng tuì.
五月,大兵復來,陣於洛南,伸陣水北。有韓帥者匹馬立水濱,招伸降,伸謂帥曰:「君獨非我家臣子耶?一日勤王,猶遺令名於世,君既不能,乃欲誘我降耶?我本一軍卒,今貴為留守,誓以死報國耳。」遂躍而射之。帥奔陣,率步卒數百奪橋,伸軍一旗手獨出拒之,殺數人,伸乃手解都統銀符與之佩,士卒氣復振。初,築戰壘於城外四隅,至五門內外皆有屏,謂之迷魂牆。大兵以五百騎迫之,伸率卒二百鼓譟而出,大兵退。
liù yuè, xíng shěng hú tǔ lǜ zhòng zǒu nán shān, yīng yáng dū wèi xiàn xī mén yǐ jiàng, shēn zhī chéng bù néng shǒu, lǜ sǐ shì shù shí rén tū dōng mén chū, zhuǎn zhàn zhì yǎn shī, lì jǐn jiù zhí. zài yǐ yī mǎ, yōng pò ér xíng. shēn wǎn zhuǎn bù kěn jìn, qiáng yē zhī, jiāng jiàn dà shuài tǎ chá. jí zhōng jīng qī lǐ hé, shēn yǔ bù xùn, bīng zú xiāng wèi yuē: cǐ rén guāi jiǎo rú cǐ, ruò jiàn dà shuài, qí néng jiàng hū? bù ruò shā zhī. yīn hǎo yǔ yòu zhī yuē: rǔ néng běi miàn yī qū xī, wú dài rǔ mìng. shēn bù cóng, zuǒ yòu lì chí shǐ běi miàn, shēn ǎo tóu nán xiàng, suì shā zhī.
六月,行省胡土率眾走南山,鷹揚都尉獻西門以降,伸知城不能守,率死士數十人突東門出,轉戰至偃師,力盡就執。載以一馬,擁迫而行。伸宛轉不肯進,強掖之,將見大帥塔察。及中京七里河,伸語不遜,兵卒相謂曰:「此人乖角如此,若見大帥,其能降乎?不若殺之。」因好語誘之曰:「汝能北面一屈膝,吾貸汝命。」伸不從,左右力持使北面,伸拗頭南向,遂殺之。
wū lín dá hú tǔ. zhèng dà jiǔ nián zhēng yuè wù zǐ, běi bīng yǐ hé zhōng yī jūn yóu luò yáng dōng sì shí lǐ bái pō dù hé. bái pō gù hé qīng xiàn, hé yǒu shí dǐ, suì hàn shuǐ bù néng xún zhàng. guó chū yǐ sān qiān qí yóu cǐ lù qū biàn, shì hòu xiàn fèi wèi zhèn, xuān zōng nán qiān, hé fáng shàng xià qiān lǐ, cháng yǐ cǐ lù wèi yōu, měi dōng rì mìng luò yáng yī jūn shù zhī. hé zhōng pò, yǒu yán cǐ lù kě tú shè zhě, yǐ ér guǒ rán. běi bīng jì dù, duó hé yīn guān zhōu yǐ jì zhū jūn. shí hú tǔ wèi pò lǔ dū wèi, shù tóng guān, yǐ qù dōng shí èr yuè bèi zhǐ rù yuán, zhì yǎn shī, wén bái pō jìng dù zhī hào, zhí qū shǎo shì, yè zhì shǎo lín sì. shí dēng fēng xiàn guān mín yǐ qiān tài píng dǐng yù zhài. míng rì, hú tǔ shǐ rén dài xiàn guān yún: wú jūn zhōng jiā shǔ zī zhòng yù liú cǐ shān, jí lǜ bīng fù biàn jīng. yīn shè xiàn guān xià shān, shǐ zhī qián dǎo, yī jūn suí zhī ér shàng. shān jì xiǎn gù, liáng yì chōng zú, suì yǒu jiǔ zhù zhī yì. xún zòng jūn xià shān jié lüè jū mín, shén yú dào zéi, páng jìn yī èr bǎi lǐ wú bù bèi hài. hú tǔ wèi biàn, zhī ér bù jīn, yòu suǒ jié niú chù liáng qiǔ, yì fēn yǒu zhī.
烏林答胡土。正大九年正月戊子,北兵以河中一軍由洛陽東四十裏白坡渡河。白坡故河清縣,河有石底,歲旱水不能尋丈。國初以三千騎由此路趨汴,是後縣廢為鎮,宣宗南遷,河防上下千里,常以此路為憂,每冬日命洛陽一軍戍之。河中破,有言此路可徒涉者,已而果然。北兵既渡,奪河陰官舟以濟諸軍。時胡土為破虜都尉,戍潼關,以去冬十二月被旨入援,至偃師,聞白坡徑渡之耗,直趨少室,夜至少林寺。時登封縣官民已遷太平頂御寨。明日,胡土使人紿縣官云:「吾軍中家屬輜重欲留此山,即率兵赴汴京。」因攝縣官下山,使之前導,一軍隨之而上。山既險固,糧亦充足,遂有久住之意。尋縱軍下山劫掠居民,甚於盜賊,旁近一二百里無不被害。胡土畏變,知而不禁,又所劫牛畜糧糗,亦分有之。
qī yuè, héng shān gōng wǔ xiān cān zhèng sī liè liǎng xíng shěng jūn, tún dēng fēng chéng nán dà lín xià, qiǎn rén yuē zhī rù jīng. hú tǔ bǎi jì bù kěn xià, bù dé yǐ, nǎi fēn qí jūn sì qiān, yǔ sī liè jù dōng. bā yuè sān rì, liǎng xíng shěng jūn kuì yú zhōng mù, hú tǔ láng bèi shàng shān, cán zú sān èr shí rén wài piān bì wú yī rén zhì zhě. shí èr yuè, sī liè zì liú shān xíng shěng yú zhōng jīng, zhēng bīng tóng bǎo luò yáng, yòu qiān yán bù xíng. sī liè yǐ xí lái, yán: ruò yī qián dòu liú, zì yǒu diǎn xiàn, wú bù rǔ róng yǐ. hú tǔ jù, nǎi qiè qī zǐ jí jūn wǎng zhōng jīng, liú qí bàn shān shàng yǐ wèi cháo xué. tiān xìng èr nián sān yuè, sī liè bìng zú, liú yǔ hú tǔ dài xíng shěng shì. liù yuè, dí shì yì zhòng, qiáng shēn fāng jǐn lì zhàn yù, ér hú tǔ jí lǐng qīng qí qiè qī zǐ qì chéng nán bēn, suì shī zhōng jīng.
七月,恆山公武仙、參政思烈兩行省軍,屯登封城南大林下,遣人約之入京。胡土百計不肯下,不得已,乃分其軍四千,與思烈俱東。八月三日,兩行省軍潰於中牟,胡土狼狽上山,殘卒三二十人外偏裨無一人至者。十二月,思烈自留山行省於中京,徵兵同保洛陽,又遷延不行。思烈以檄來,言:「若依前逗留,自有典憲,吾不汝容矣。」胡土懼,乃挈妻子及軍往中京,留其半山上以為巢穴。天興二年三月,思烈病卒,留語胡土代行省事。六月,敵勢益重,強伸方盡力戰御,而胡土即領輕騎、挈妻子棄城南奔,遂失中京。
chū, hú tǔ zài tài píng dǐng jì gù wàng bù jìn, yòu jù rén yì jǐ, nǎi chū bǎng mù rén wèi jiù jià jūn, yún: yī lǚ zhī zhòng kě yǐ xìng fù guó jiā, zhū rén yǒu néng fèn fā xǔ guó juān qū zhě, qǐ bù jì dà shì hū! yú shì, bù chěng zhī tú suí mù ér chū, dé zé rén jī má zī wǔ lù shì děng èr shí yú rén, cù lìng fù jīng. xíng jí lú diàn, jí xíng jié, xiè zhì, zhàng zhī èr bǎi, rén wú bù qiè xiào. jì ér zǒu cài zhōu, shàng zhào jiàn wèi wèn, ér xīn báo zhī. huì sòng rén gōng táng zhōu, yuán shuài wū gǔ lùn hēi hàn lǚ qiǎn rén gào jí, jí mìng hú tǔ lǐng zhōng xiào jūn bǎi rén, jiù zhēng xī shān zhāo fǔ wū gǔ lùn huàn zhù huáng bā ér děng jūn fù zhī. hú tǔ lǜ bīng zhì táng, sòng rén liǎn bì, zòng qí bàn rù chéng, jiā jī zhī, hú tǔ dà bài, jǐn cún sān shí qí yǐ hái, huàn zhù sǐ yān.
初,胡土在太平頂既顧望不進,又懼人議己,乃出榜募人為救駕軍,云:「一旅之眾可以興復國家,諸人有能奮發許國捐軀者,豈不濟大事乎!」於是,不逞之徒隨募而出,得澤人緝麻觜、武錄事等二十餘人,促令赴京。行及盧店,即行劫,械至,杖之二百,人無不竊笑。既而走蔡州,上召見慰問,而心薄之。會宋人攻唐州,元帥烏古論黑漢屢遣人告急,即命胡土領忠孝軍百人,就征西山招撫烏古論換住、黃八兒等軍赴之。胡土率兵至唐,宋人斂避,縱其半入城,夾擊之,胡土大敗,僅存三十騎以還,換住死焉。
jì ér yǐ hú tǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn, bà quán cān zhèng. dà bīng wéi cài, fēn jūn fáng shǒu, hú tǔ shǒu xī miàn. shí yī yuè, hú tǔ zhī nú qiè qí jīn pái, yè zhuì chéng jiàng, cháo shì xuān bō wèi hú tǔ zòng zhī wǎng, jiāng yǒu yì zhì. hú tǔ wén zhī, nèi bù zì ān, qǐ jiě jūn zhí. shàng wèi zhī yuē: qīng fù zǐ kūn dì jiē wèi shuài chén, shòu ēn bù wèi bù hòu, gù kěn jiàng yé. qiě qīng xiàng zài luò yáng bù jí jiàng, ér qiān lǐ yuǎn lái jiàng yú cài, qǐ rén qíng yě zāi. wén qīng yù nú tài chá, qiě qí yī shí bù cháng gěi zhī, cǐ gài wǎng qiú wēn bǎo ěr, qīng hé qiàn yān. yīn cì zhuàn yǐ ān qí xīn. chū, hú tǔ bà jī zhèng, pō yǒu yuàn yán, zuǒ yòu quàn shàng zhū zhī, shàng bù tīng. jí lìng shǒu xī chéng, yóu yàng yàng bù lè, zhì shì shǐ gǎn ēn wú tā lǜ yǐ.
既而以胡土為殿前都點檢,罷權參政。大兵圍蔡,分軍防守,胡土守西面。十一月,胡土之奴竊其金牌,夜縋城降,朝士喧播謂胡土縱之往,將有異志。胡土聞之,內不自安,乞解軍職。上慰之曰:「卿父子昆弟皆為帥臣,受恩不為不厚,顧肯降耶。且卿向在洛陽不即降,而千里遠來降於蔡,豈人情也哉。聞卿遇奴太察,且其衣食不常給之,此蓋往求溫飽耳,卿何慊焉。」因賜饌以安其心。初,胡土罷機政,頗有怨言,左右勸上誅之,上不聽。及令守西城,尤怏怏不樂,至是始感恩無他慮矣。
xún yǐ zǒng shuài bèi shù lǔ lóu shì yǔ hú tǔ jiē quán cān zhèng, lóu shì yǔ yòu chéng zhòng dé tóng shì, hú tǔ fáng shǒu rú gù, fù yǐ dū wèi chéng lín wèi dōng miàn yuán shuài quán zǒng shuài. xiān shì, gōng dōng chéng, lóu shì suí jī bèi yù. èr rì yí gōng nán chéng, wū gǔ lùn hào yì zhī, pào jī chéng lóu jǐ pū, yòu chéng zhòng dé lǜ jūn jiù yuán, nǎi bà gōng. é ér sì miàn shòu dí, zhòng dé jiān yú dú yuán, suì jiàn chéng lín dài lóu shì dōng miàn, ér qǐ yǔ lóu shì tóng jiù yīng. chū, hú tǔ shī wài chéng, pō cán hèn, shēng yán lì xiǎo bù néng lìng zhòng, zhòng dé yì jiàn zhī, gù yǒu shì mìng. cài chéng pò, tóu rǔ shuǐ sǐ.
尋以總帥孛術魯婁室與胡土皆權參政,婁室與右丞仲德同事,胡土防守如故,復以都尉承麟為東面元帥權總帥。先是,攻東城,婁室隨機備御。二日移攻南城,烏古論鎬易之,炮擊城樓幾仆,右丞仲德率軍救援,乃罷攻。俄而四面受敵,仲德艱於獨援,遂薦承麟代婁室東面,而乞與婁室同救應。初,胡土失外城,頗慚恨,聲言力小不能令眾,仲德亦薦之,故有是命。蔡城破,投汝水死。
zàn yuē: sā hé niǎn běn yǐ nìng jìn, wū lín dá hú tǔ zhàn zhèn bù wǔ, fù yǐ gū chéng, wàng qí hàn yù dà nán, qǐ dé wèi zhī rén hū. qiáng shēn yī shè liáng zú ěr, jí shòu yǐ bīng, nǎi néng yīng biàn zhì shèng, yuǎn guò èr rén, lì jǐn nǎi bì, yóu yǒu liè zhàng fū zhī fēng yān. gǔ rén yǒu yán: sì jiāo duō lěi, bá shì wèi jiāng. shǐ jīn yùn wèi qù, shēn zú yǐ jiàn gōng míng yǐ fū.
贊曰:撒合輦本以佞進,烏林答胡土戰陣不武,付以孤城,望其捍禦大難,豈得為知人乎。強伸一射糧卒耳,及授以兵,乃能應變制勝,遠過二人,力盡乃斃,猶有烈丈夫之風焉。古人有言:「四郊多壘,拔士為將。」使金運未去,伸足以建功名矣夫。
nèi zú sī liè, nán yáng jùn wáng xiāng zhī zǐ yě. zī xìng xiáng yǎ, pō zhī shū shǐ. zì wǔ liù suì rù gōng chōng fèng yù, shén jiàn chǒng xìng, shì hào yuē zì zài fèng yù. dāng xuān zōng rù chéng dà tǒng, hú shā hǔ bá hù, sī liè shàng zài tiáo chèn, cháng tì qì guì bào dì xī zhì shuō yuē: yuàn zǎo zhū quán chén, yǐ jìng wáng shì. dì jí gù zuǒ yòu yǎn qí kǒu. zì shì dì shén qì zhòng zhī. hòu yóu tí diǎn jìn shì jú qiān dōu diǎn jiǎn. tiān xìng yuán nián, biàn jīng bèi wéi, āi zōng yǐ sī liè quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú dèng zhōu. huì wǔ xiān yǐn bīng rù yuán, yú shì sī liè lǜ zhū jūn fā zì rǔ zhōu, guò mì xiàn, yù dà yuán bīng, bù yòng wǔ xiān zǔ jiàn zhī cè, suì bài jī yú jīng shuǐ, yǔ zài wǔ xiān chuán. zhōng jīng liú shǒu yuán shuài zuǒ jiān jūn rèn shǒu zhēn sǐ zhī. shàng wén, bà sī liè xíng shěng zhī zhí, yǐ shǒu zhōng jīng. wú hé, dà bīng wéi zhōng jīng wèi néng xià, cuī lì qiǎn rén jiān sī liè zi yú zhōng jīng chéng xià, zhāo zhī shǐ jiàng. sī liè bù gù, lìng jūn shì shè zhī. jì ér zhī cuī lì yǐ yǐ biàn jīng guī shùn, bìng shù rì ér sǐ. chū, sī liè huì wǔ xiān děng jūn rù yuán, jí yǔ xiān lùn yì bù tóng, xiān yǐ sī liè fāng dé jūn, měi jiǎ jiè zhī. sī liè wèi xiān běn wú rù yuán yì, tè yǐ cháo tíng qiǎn yī cān zhèng zhào bīng, pò yú bù dé yǐ nǎi xíng ěr. rán xiān zhī bīng, pō yǐ chí zhòng wèi shì. sī liè jí yú rù jīng, bù tīng xiān cè, yú shì zuǒ yòu sī yuán wài láng wáng wò nǎi quàn sī liè yuē: wǔ xiān dà xiǎo shù bǎi zhàn, jīng shè bù wèi bù duō, bīng shì dāng gòng yì. sī liè yí qí yǔ xiān yǒu móu, jǐ zhǎn zhī, wò zì yǐ wú kuì yú nèi, bù jù yě. yǐ ér sī liè guǒ bài, wò mò yú zhèn.
內族思烈,南陽郡王襄之子也。資性詳雅,頗知書史。自五六歲入宮充奉御,甚見寵幸,世號曰「自在奉御」。當宣宗入承大統,胡沙虎跋扈,思烈尚在髫齔,嘗涕泣跪抱帝膝致說曰:「願早誅權臣,以靖王室。」帝急顧左右掩其口。自是帝甚器重之。後由提點近侍局遷都點檢。天興元年,汴京被圍,哀宗以思烈權參知政事,行省事於鄧州。會武仙引兵入援,於是思烈率諸軍發自汝州,過密縣,遇大元兵,不用武仙阻澗之策,遂敗績於京水,語在《武仙傳》。中京留守、元帥左監軍任守真死之。上聞,罷思烈行省之職,以守中京。無何,大兵圍中京未能下,崔立遣人監思烈子於中京城下,招之使降。思烈不顧,令軍士射之。既而知崔立已以汴京歸順,病數日而死。初,思烈會武仙等軍入援,即與仙論議不同,仙以思烈方得君,每假借之。思烈謂仙本無入援意,特以朝廷遣一參政召兵,迫於不得已乃行耳。然仙知兵,頗以持重為事。思烈急於入京,不聽仙策,於是左右司員外郎王渥乃勸思烈曰:「武仙大小數百戰,經涉不為不多,兵事當共議。」思烈疑其與仙有謀,幾斬之,渥自以無愧於內,不懼也。已而思烈果敗,渥歿於陣。
wò zì zhòng zé, hòu míng zhòng zé, tài yuán rén. xìng míng jùn bù jī, bó xué shàn tán lùn, gōng chě dú, zì huà qīng měi, yǒu jìn rén fēng. shǎo yóu tài xué, zhǎng yú cí fù, dēng xìng dìng èr nián jìn shì dì. wèi shí shuài ào tún bāng xiàn wán yán xié liè suǒ zhī, gù duō zài bīng jiān. hòu pì níng líng lìng, yǒu zhì jī, rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ. yīn shǐ sòng zhì yáng zhōu, yīng duì mǐn gěi, sòng rén zhòng zhī. jí hái, wèi tài xué zhù jiào, zhuǎn shū mì yuàn jīng lì guān, é qiān yòu sī dōu shì, shāo jiàn xìn yòng. jí sī liè wǎng dèng zhōu, yǐ wò wèi zuǒ yòu sī yuán wài láng, cóng xíng.
渥字仲澤,後名仲澤,太原人。性明俊不羈,博學善談論,工尺牘,字畫清美,有晉人風。少游太學,長於詞賦,登興定二年進士第。為時帥奧屯邦獻、完顏斜烈所知,故多在兵間。後辟寧陵令,有治跡,入為尚書省令史。因使宋至揚州,應對敏給,宋人重之。及還,為太學助教,轉樞密院經歷官,俄遷右司都事,稍見信用。及思烈往鄧州,以渥為左右司員外郎,從行。
zàn yuē: sī liè sù huì, qǐng zhū quán jiān yǐ lì zhǔ wēi, yǒu gān luó pì jiāng zhī fēng, suǒ wèi mào liáng bù bì fù zǔ zhě yě. zhōng jīng zhī wéi, cuī lì xié qí zi shǐ zhāo zhī jiàng, bù gù ér qù shè zhī, hé kuì hū qiáo xuán. zhì rú bù cóng wǔ xiān zhī yán, yǐ zhì yú bài, cǐ gài shí rén yīn xī wáng zhòng zé zhī sǐ ér yǒu shì yán, xiān wú rù yuán zhī yì zé fēi wū yě.
贊曰:思烈夙惠,請誅權奸以立主威,有甘羅、辟疆之風,所謂「茂良不必父祖」者也。中京之圍,崔立脅其子使招之降,不顧而趣射之,何愧乎橋玄。至如不從武仙之言,以至於敗,此蓋時人因惜王仲澤之死而有是言,仙無入援之意則非誣也。
hé shí liè yá wú tǎ, yī míng zhì. běn chū qīn jūn, xìng gāng hàn xǐ zhàn. zhēn yòu jiān, pū sàn ān zhēn wèi shān dōng lù xuān fǔ shǐ, yǐ yá wú tǎ wèi jūn zhōng tí kòng. shì shí, shān dōng qún dào fēng qǐ, ān zhēn qiǎn yá wú tǎ pò jù méng děng sì gù, yòu pò mǎ ěr shān zhài, shā liú èr zǔ zéi dǎng sì qiān yú rén, jiàng zéi bā qiān, lǔ qí wěi xuān chà chéng kuān zhāo jūn dà shǐ chéng fú, yòu jiàng xié cóng mín sān wàn yú rén. zhēn yòu sì nián liù yuè, jī gōng lèi qiān lán tōng dù jīng lüè shǐ. shí yuè, wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān. shí èr yuè, xíng shān dōng xī lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn fǔ shì, jiān wǔ níng jūn jié dù shǐ xú zhōu guǎn nèi guān chá shǐ.
紇石烈牙吾塔,一名志。本出親軍,性剛悍喜戰。貞祐間,仆散安貞為山東路宣撫使,以牙吾塔為軍中提控。是時,山東群盜蜂起,安貞遣牙吾塔破巨蒙等四堌,又破馬耳山砦,殺劉二祖賊黨四千餘人,降賊八千,虜其偽宣差程寬、招軍大使程福,又降脅從民三萬餘人。貞祐四年六月,積功累遷欄通渡經略使。十月,為元帥左都監。十二月,行山東西路兵馬都總管府事,兼武寧軍節度使、徐州管內觀察使。
xìng dìng èr nián zhēng yuè, sòng bīng wàn yú gōng sì zhōu, yá wú tǎ fù yuán, zhì lín huái, yù sòng rén sān bǎi, yǎn shā dài jǐn. jí sì zhōu, sòng bīng bā qiān wéi shén jí, dū zhòng jìn zhàn, dà pò zhī, nì shuǐ sǐ zhě shén zhòng, huò mǎ sān bǎi yú pǐ, fú wǔ shí yú rén. yòu wéi xū yí, sòng rén bì mén jiān shǒu, bù gǎn chū. yǐ qí bīng fēn lüè jìng nèi, ér shí qiǎn léi zú báo chéng yòu zhī. sòng rén chū qí shù bǎi lái jù, yá wú tǎ huī bīng yáng běi, fā fú jī zhī, zhǎn shǒu èr bǎi. sòng rén fù chū bù qí bā qiān lái yuán, hé jī bài zhī, shā yī tài wèi, zhǎn shǒu sān bǎi. xún huò chān zhě, chēng qīng píng sòng bīng shén zhòng, jiāng jiù xū yí. yá wú tǎ yí bīng fù zhī, sòng bīng bù qí qī qiān rén tū chū, bīng shǎo què, xuán yǐ qīng qí è qí hòu. chū dòu liú bù yǔ zhàn, zòng zhī zǒu dōng nán, báo zhū hé, zhǎn shǒu qiān yú, nì sǐ zhě wú suàn, huò mǎ niú shù bǎi, jiǎ zhàng yǐ qiān jì. shī hái, yù sòng bīng sān qiān yú lián táng cūn, zhǎn shǒu qiān yú jí, fú wǔ shí rén, huò mǎ sān shí wǔ pǐ, xuān zōng yǐ qí yǒu gōng, cì jīn dài yī. sān nián zhēng yuè, bài sòng rén yú háo zhōu zhī xiāng shān cūn. èr yuè, yòu bài zhī yú chú zhōu, zhǎn shǒu qiān jí. bá xiǎo jiāng zhài, shā tǒng zhì wáng dà péng děng, zhǎn sān wàn, fú wàn yú rén. yòu bá fǔ jiā píng shān zhài, zhǎn shǒu shù qiān, fú wǔ bǎi yú rén, huò mǎ niú shù bǎi, liáng wàn hú. sān yuè, tí kòng ào dūn wú lǐ bù dà bài sòng rén yú shàng jīn xiàn, bīng hái zhì háo zhōu, sòng rén yǐ jūn bā qiān jù zhàn, yá wú tǎ yíng jī bài zhī, huò mǎ bǎi yú pǐ.
興定二年正月,宋兵萬餘攻泗州,牙吾塔赴援,至臨淮,遇宋人三百,掩殺殆盡。及泗州,宋兵八千圍甚急,督眾進戰,大破之,溺水死者甚眾,獲馬三百餘匹,俘五十餘人。又圍盱眙,宋人閉門堅守,不敢出。以騎兵分掠境內,而時遣羸卒薄城誘之。宋人出騎數百來拒,牙吾塔麾兵佯北,發伏擊之,斬首二百。宋人復出步騎八千來援,合擊敗之,殺一太尉,斬首三百。尋獲覘者,稱青平宋兵甚眾,將救盱眙。牙吾塔移兵赴之,宋兵步騎七千人突出,兵少卻,旋以輕騎扼其後。初逗留不與戰,縱之走東南,薄諸河,斬首千餘,溺死者無算,獲馬牛數百,甲仗以千計。師還,遇宋兵三千於連塘村,斬首千餘級,俘五十人,獲馬三十五疋,宣宗以其有功,賜金帶一。三年正月,敗宋人於濠州之香山村。二月,又敗之於滁州,斬首千級。拔小江寨,殺統制王大篷等,斬三萬,俘萬餘人。又拔輔嘉平山寨,斬首數千,俘五百餘人,獲馬牛數百,糧萬斛。三月,提控奧敦吾里不大敗宋人於上津縣,兵還至濠州,宋人以軍八千拒戰,牙吾塔迎擊敗之,獲馬百餘疋。
wǔ nián zhēng yuè, shàng yǐ hóng ǎo zéi zhù sòng wèi hài, biān bīng jiǔ láo kǔ, zhào yá wú tǎ yí sòng rén shū qiú zhàn, lüè yuē: sòng yǔ wǒ guó tōng hǎo, bǎi nián yú cǐ, qǐng suì yǐ lái, nà wǒ pàn wáng, jué wǒ gòng bì, yòu qiǎn hóng ǎo zéi chéng jiān qiè chū, tiào liáng biān jiāng, shǐ wú mín bù dé xiū xī. bǐ guó ruò yǐ cǐ cáo wèi zú shì, qǐng xī zhòng ér lái, yī jué shèng fù, guǒ néng dāng wǒ zhī fēng, yán biān chéng yì dāng yǐ xiāng fèng. dù bù néng, jí yí ān fèn bǎo jìng, hé bì hú hào shǔ qiè chéng yīn cì yè yǐ wèi cǐ tài yé? qiě bǐ zhī jiāng shuài yì zì shòu yuè zǒng róng, ér lín dí zé wàng fēng yuǎn dùn, bèi gōng zé bì lěi shēn cáng, dǎi wú shī hái, rán hòu xiàn xíng yào yǐng yǐ shì wǔ. fū xiǎo mín shàng qì, nǚ zǐ yǒu zhì zhě yóu bù ěr yě, qiè wèi bǐ guó xiū zhī.
五年正月,上以紅襖賊助宋為害,邊兵久勞苦,詔牙吾塔遺宋人書求戰,略曰:「宋與我國通好,百年於此,頃歲以來,納我叛亡,絕我貢幣,又遣紅襖賊乘間竊出,跳梁邊疆,使吾民不得休息。彼國若以此曹為足恃,請悉眾而來,一決勝負,果能當我之鋒,沿邊城邑當以相奉。度不能,即宜安分保境,何必狐號鼠竊、乘陰伺夜以為此態耶?且彼之將帥亦自受鉞總戎,而臨敵則望風遠遁,被攻則閉壘深藏,逮吾師還,然後現形耀影以示武。夫小民尚氣,女子有志者猶不爾也,切為彼國羞之。」
xiān shì, sòng jiāng shí qīng xí pò sì zhōu xī chéng. èr yuè, yá wú tǎ jiāng bīng qǔ zhī, sòng bīng jù shǒu shén lì, nǎi mù sǐ shì yǐ tī chōng bìng jìn, dà bài sòng bīng. shí qīng chéng chéng zhǐ huī, shè zhòng qí mù, suì bá zhòng nán bēn. nǎi chén bīng héng jué zǒu lù jī zhī, sòng bīng dà kuì, suì fù sì zhōu xī chéng. sān yuè, fù chū bīng sòng jìng, yǐ bào qí yì, pò tuán shān jiǎ jiā děng zhū zhài, jìn bī háo zhōu. yá wú tǎ lǜ zhōu rén chū jù, gōng lǜ jìn bīng nì zhī, yù luó qí èr bǎi yú chéng dōng, jī shā guò bàn. huì zhēn zhě yán qián lù chú liáng shén jiān, nǎi xī lüè dìng yuǎn, yóu wō kǒu ér hái. jiǔ yuè, yòu lǜ bīng dù huái, dà pò sòng bīng yú tuán shān, zhào qiān guān shēng zhí yǒu chà.
先是,宋將時青襲破泗州西城。二月,牙吾塔將兵取之,宋兵拒守甚力,乃募死士以梯衝並進,大敗宋兵。時青乘城指麾,射中其目,遂拔眾南奔。乃陳兵橫絕走路擊之,宋兵大潰,遂復泗州西城。三月,復出兵宋境,以報其役,破團山、賈家等諸寨,進逼濠州。牙吾塔慮州人出拒,躬率勁兵逆之,遇邏騎二百於城東,擊殺過半。會偵者言前路芻糧甚艱,乃西掠定遠,由渦口而還。九月,又率兵渡淮,大破宋兵於團山,詔遷官升職有差。
yuán guāng yuán nián wǔ yuè, yǐ jīng dōng pián yí zǒng shuài jiān xíng hù gōng bù shì, shàng yīn wèi zǎi chén yuē: yá wú tǎ xìng gāng, rén jiē wèi zhī, wěi zhī xíng bù, wú bù bàn zhě. zhì yú yù xià yì pō yǒu shù, tí kòng yǒu hú lùn chū zhě, qú hòu dài zhī, cháng tóng qì ér shí, qí rén gǎn fèn, suì yǐ zhàn sǐ. yīng wáng shǒu chún yuē: fán wèi jiāng shuài, jià yù rén cái jiē dāng rú cǐ. shàng yuē: rán. wèi jǐ, sòng rén sān qiān qián dù huái, zhì liáo lín, jǐn fá dī liǔ, sāi biàn shuǐ yǐ duàn wú liáng dào. yá wú tǎ qiǎn jīng jiǎ qiān yú pò zhī, huò qí zhōu jí dù zhě qī bǎi rén, biàn liú yóu shì fù tōng.
元光元年五月,以京東便宜總帥兼行戶、工部事,上因謂宰臣曰:「牙吾塔性剛,人皆畏之,委之行部,無不辦者。至於御下亦頗有術,提控有胡論出者,渠厚待之,常同器而食,其人感奮,遂以戰死。」英王守純曰:「凡為將帥,駕馭人材皆當如此。」上曰:「然。」未幾,宋人三千潛渡淮,至聊林,盡伐堤柳,塞汴水以斷吾糧道。牙吾塔遣精甲千餘破之,獲其舟及渡者七百人,汴流由是復通。
èr nián sì yuè, shàng yán: shǎng fá guó zhī dà xìn, dì wáng suǒ yǐ quàn shàn ér chéng è, qí lìng yī chū, bù kě zhōng biàn. xiàng guān jūn zhàn mò zhě jiē lǐn gěi qí jiā, ēn zhì hòu yě. chén jìn dǐ sù zhōu, nǎi zhī lì yǐ chǔ bì zhé zhī, wǎng wǎng bù gěi, zhì yú shī suǒ. cǐ dài yǒu sī chū nà zhī lìn, bù néng fèng xíng cháo tíng dé yì zhī guò yě. zì jīn yuàn zhī běn shǎi, lìng dé shàn jì. yǐ liáng chǔ fāng jiān, zhào yǒu sī gěi qí bàn.
二年四月,上言:「賞罰國之大信,帝王所以勸善而懲惡,其令一出,不可中變。向官軍戰歿者皆廩給其家,恩至厚也。臣近抵宿州,乃知例以楮幣折支,往往不給,至於失所。此殆有司出納之吝,不能奉行朝廷德意之過也。自今願支本色,令得贍濟。」以糧儲方艱,詔有司給其半。
hóng ǎo zéi kòu shòu yǐng, piāo lüè shù rì ér qù. yá wú tǎ wén zhī, lǜ bīng dù huái, zhēn zhī zhū cūn xiào yì cūn yǒu zéi gè shù bǎi, fēn bīng gōng zhī, lián pò liǎng shān, jí fén qí cūn wù shù shí. hái yù sòng bīng shù bǎi, zhèn huái nán àn, jī shā qí bàn, xún yǒu bīng qiān yú zì dōng nán lái zhuī, fù dà bài zhī.
紅襖賊寇壽、潁,剽掠數日而去。牙吾塔聞之,率兵渡淮,偵知朱村、孝義村有賊各數百,分兵攻之,連破兩柵,及焚其村塢數十。還遇宋兵數百,陣淮南岸,擊殺其半,尋有兵千餘自東南來追,復大敗之。
xiān shì, nà hé liù gē shā yuán shuài méng gǔ gāng, jù pī zhōu yǐ pàn. shí yuè, yá wú tǎ wéi zhī, fén qí lóu lǔ, zhǎn shǒu bǎi yú. yú shì, sòng qián xiá gāo xiǎn tǒng zhì hóu jìn zhèng jiāng chén róng děng zhī bù néng shǒu, gòng zhū liù gē, chí qí shǒu zhuì chéng jiàng. liù gē jì zhū, zhòng yóu jù shǒu, fāng dū bīng jìn gōng, sòng zǒng lǐng liú bīn tí kòng huáng wēn děng fù shǒu luàn yán jùn qī yì wán yán qǐ gē, jí xiāo tí kòng jīn shān bā dǎ shǒu, qiǎn qí xiào mǎ jùn wú guī lái xiàn. jì ér hóng ǎo jiān jūn xú fú tǒng zhì wáng xǐ děng yì qiǎn qí zǒng lǐng sūn chéng zǒng yā xú qí nà kuǎn. liú bīn děng suì lǜ jūn mín chū jiàng, yá wú tǎ rù chéng, fǔ wèi qí zhòng, gè shǐ ān jí, yòu zhāo huò hóng ǎo tǒng zhì shí yǒu wǔ rén, jiāng guān xùn liàn bǎi sān shí yǒu jiǔ rén. shí yī yuè, qiǎn rén lái bào, réng hán liù gē shǒu yǐ xiàn. xuān zōng dà xǐ, jìn yá wú tǎ guān yī jiē, cì jīn sān bǎi liǎng nèi fǔ zhòng bì shí duān, jiāng shì qiān shǎng yǒu chà.
先是,納合六哥殺元帥蒙古綱,據邳州以叛。十月,牙吾塔圍之,焚其樓櫓,斬首百餘。於是,宋鈐轄高顯、統制侯進、正將陳榮等知不能守,共誅六哥,持其首縋城降。六哥既誅,眾猶拒守,方督兵進攻,宋總領劉斌、提控黃溫等縛首亂顏俊、戚誼、完顏乞哥,及梟提控金山八打首,遣其校馬俊、吳珪來獻。既而紅襖監軍徐福、統制王喜等亦遣其總領孫成、總押徐琦納款。劉斌等遂率軍民出降,牙吾塔入城,撫慰其眾,各使安集,又招獲紅襖統制十有五人,將官訓練百三十有九人。十一月,遣人來報,仍函六哥首以獻。宣宗大喜,進牙吾塔官一階,賜金三百兩、內府重幣十端,將士遷賞有差。
zhèng dà sān nián shí yī yuè, běi bīng cù rù xī xià, gōng zhōng xìng fǔ shén jí. zhào shǎn xī xíng shěng jí shǎn zhōu líng bǎo èr zǒng shuài é kě yá wú tǎ yì bīng. yòu zhào yù liǎng shěng yuē: tǎng biān fāng yǒu jǐng, nèi dì kě yōu, ruò bù zǎo tú, kǒng chéng shì qí. dàn xī shì shì bù tóng, suí jī yīng biàn, ruò zhú xuán shēn zòu, kǒng shī shì jī, bìng cóng xíng shěng cóng yí guī huà.
正大三年十一月,北兵猝入西夏,攻中興府甚急。召陝西行省及陝州、靈寶二總帥訛可、牙吾塔議兵。又詔諭兩省曰:「倘邊方有警,內地可憂,若不早圖,恐成噬臍。旦夕事勢不同,隨機應變,若逐旋申奏,恐失事機,並從行省從宜規畫。」
sì nián, yá wú tǎ fù qǔ píng yáng, huò mǎ sān qiān. shì suì, dà bīng jì miè xià guó, jìn gōng shǎn xī dé shùn qín zhōu qīng shuǐ děng chéng suì zì fèng xiáng rù jīng zhào, guān zhōng dà zhèn. wǔ nián, wéi qìng yáng. liù nián shí yuè, shàng mìng shǎn shěng yǐ yáng jiǔ jí bì fù qìng yáng kào běi shuài, wèi huǎn shī jì. běi zhōng yì qiǎn táng qìng děng wǎng lái yì hé, xún qiǎn wò gǔ luán wèi xiǎo shǐ, jìng lái xíng shěng. shí èr yuè, zhào yǐ yá wú tǎ yǔ fù shū pú ā quán qiān shū mì yuàn shì, nèi zú é kě jiāng bīng jiù qìng yáng. qī nián zhēng yuè, zhàn yú dà chāng yuán, qìng yáng wéi jiě. zhào yǐ yá wú tǎ wèi zuǒ fù yuán shuài, tún jīng zhào. chū, wò gǔ luán lái, xíng shěng kǒng xiè shì jī, yīn liú zhī. pú ā děng jì jiě qìng yáng zhī wéi, zhì qì jiāo mǎn, nǎi qiǎn hái, wèi shǐ zhě yuē: wǒ yǐ zhǔn bèi jūn mǎ, kě zhàn dòu lái. yǔ shén bù xùn, wò gǔ luán yǐ cǐ yán shàng wén, tài zōng huáng dì dà nù, zhì yīng zhōu, yǐ jiǔ rì bài tiān, jí qīn tǒng dà bīng rù shǎn xī. bā nián, qiān jū mín yú hé nán, qì jīng zhào dōng hái. wǔ yuè, zhì wén xiāng, dé hán jí, hàn bù chū, sǐ.
四年,牙吾塔復取平陽,獲馬三千。是歲,大兵既滅夏國,進攻陝西德順、秦州、清水等城、遂自鳳翔入京兆,關中大震。五年,圍慶陽。六年十月,上命陝省以羊酒及幣赴慶陽犒北帥,為緩師計。北中亦遣唐慶等往來議和,尋遣斡骨欒為小使,徑來行省。十二月,詔以牙吾塔與副樞蒲阿權簽樞密院事,內族訛可將兵救慶陽。七年正月,戰於大昌原,慶陽圍解。詔以牙吾塔為左副元帥,屯京兆。初,斡骨欒來,行省恐泄事機,因留之。蒲阿等既解慶陽之圍,志氣驕滿,乃遣還,謂使者曰:「我已準備軍馬,可戰鬥來。」語甚不遜,斡骨欒以此言上聞,太宗皇帝大怒,至應州,以九日拜天,即親統大兵入陝西。八年,遷居民於河南,棄京兆東還。五月,至閿鄉,得寒疾,汗不出,死。
tǎ yì zuò tài, yì yuē yá hū dài, gài nǚ zhí yǔ, wú zhèng zì yě. shì suì jiǔ yuè, guó xìn shǐ nèi zú chéng qìng zì běi shǐ hái, shǐ zhī yá wú tǎ bù xùn jī nù zhī yǔ, qiě yán qìng děng zài páng xīn pò zhèn dàng, dài bù rěn wén. dāng shí yǐ shuài chén bù zhī shū, wù guó nǎi ěr.
「塔」亦作「太」,亦曰「牙忽帶」,蓋女直語,無正字也。是歲九月,國信使內族乘慶自北使還,始知牙吾塔不遜激怒之語,且言慶等在旁心魄震盪,殆不忍聞。當時以帥臣不知書,誤國乃爾。
tǎ wèi rén zhì hěn láng lì, hǎo jié xiǎo rén, bù tīng cháo tíng jié zhì. cháng rù cháo, yì shěng táng, dǐ huǐ zǎi zhí, zǎi zhí yì bù gǎn yán, ér shàng yǐ qí zhèn dōng fāng, yì yōu róng zhī. yóu bù xǐ wén shì, liáo shǔ yǒu zhǎng jū zhě, zhé yǐ dāo jié qù. yòu xǐ líng wǔ shǐ zhě, fán cháo tíng qiǎn shǐ lái, bì yǐ jiǔ shí kùn zhī. huò cí yǐ bù yǐn, yīn bìng shí bù gěi, shǐ è ér qù. sī nóng shǎo qīng zhāng yòng zhāng yǐ xíng hù bù guò sù, tǎ yǐn yǐ jiǔ. zhāng cí yǐ hán jí, tǎ xiào yuē: cǐ yì zhì ěr. qū zuǒ yòu chí ài lái, wò zhāng yú chuáng, jiǔ zhī shù shí. yòu yǐ yín fú pèi jì, lǚ wǎng zhōu jùn qǔ qiú , zhōu jiāng zhī qī jiē yuǎn yíng yà, hào shěng chà xíng shǒu, hòu huì zhī. yù shǐ kāng xī shàng zhāng hé zhī, qiě yuē: cháo tíng róng zhī, shì suǒ yǐ hài zhī. yù bǎo quán qí rén, yí jiā cái zhì. cháo tíng jìng bù zhì qí zuì, yǐ lǚ bài sòng bīng, wēi zhèn huái sì. hǎo yòng gǔ chuí jī rén, shì hū yuē lú gǔ chuí, qí míng kě yǐ bù ér tí, dà gài rú hū má hú yún.
塔為人鷙狠狼戾,好結小人,不聽朝廷節制。嘗入朝,詣省堂,詆毀宰執,宰執亦不敢言,而上倚其鎮東方,亦優容之。尤不喜文士,僚屬有長裾者,輒以刀截去。又喜凌侮使者,凡朝廷遣使來,必以酒食困之。或辭以不飲,因並食不給,使餓而去。司農少卿張用章以行戶部過宿,塔飲以酒。張辭以寒疾,塔笑曰:「此易治耳。」趨左右持艾來,臥張於床,灸之數十。又以銀符佩妓,屢往州郡取賕 ,州將之妻皆遠迎迓,號「省差行首」,厚賄之。御史康錫上章劾之,且曰:「朝廷容之,適所以害之。欲保全其人,宜加裁製。」朝廷竟不治其罪,以屢敗宋兵,威震淮、泗。好用鼓椎擊人,世呼曰「盧鼓椎」,其名可以怖兒啼,大概如呼「麻胡」雲。
yǒu zi míng a lǐ hé, shì mù yuē xiǎo gǔ chuí, cháng wèi yuán shuài, cóng āi zōng zhì guī dé, yǔ pú chá guān nú zuò luàn, fú zhū.
有子名阿里合,世目曰「小鼓椎」,嘗為元帥,從哀宗至歸德,與蒲察官奴作亂,伏誅。
kāng xī, zì bó lù, zhào zhōu rén. zhì níng yuán nián jìn shì. zhèng dà chū, yóu shěng yuàn bài yù shǐ, hé hóu zhì shī ān shí fēi xiāng cái, jìn shì jú zōng shì sā hé niǎn shēng shì xūn zhuó, qǐng tuō gōng xíng, bù kě shǐ zài jìn jìn, shí lùn wěi zhī. zhuǎn yòu sī dōu shì jīng nán lù sī nóng chéng, wèi hé zhōng lù zhì zhōng. hé zhōng pò, cóng shí shuài lǜ bīng nán bēn, jì hé, chuán bài sǐ. wèi rén qì zhì zhòng hòu, gōng jiā zhī shì zhī wú bù wèi, yǔ léi yuān yì yǔ xī qí míng.
康錫,字伯祿,趙州人。至寧元年進士。正大初,由省掾拜御史,劾侯摯、師安石非相材,近侍局宗室撒合輦聲勢熏灼,請託公行,不可使在禁近,時論韙之。轉右司都事、京南路司農丞,為河中路治中。河中破,從時帥率兵南奔,濟河,船敗死。為人氣質重厚,公家之事知無不為,與雷淵、翼禹錫齊名。
zàn yuē: jīn zì hú shā hǔ gāo qí yòng shì, fēng sú yī biàn, cháo tíng jiǎo kuān hòu zhī zhèng, hǎo wèi kē chá, rán wèi zhī bù guǒ, fǎn chéng gū xī. jiāng shuài bǐ rú yǎ zhī fēng, hǎo wèi cū háo, rán yòng fēi qí yí, zhōng zhì bá hù. yá wú tǎ zhàn shèng gōng qǔ, wēi xíng jiāng huái, ér jīn bào bù fǎ, sì wǔ wáng rén, cǐ qǐ kě zhì zhě hū? qì shǎn ér guī, sǐ yú dào tú, dài qí xìng yú! qí zi xiào yóu, jìng xiàn dà lù, jūn zǐ nǎi zhī kāng xī zhī yán bù wèi guò yě.
贊曰:金自胡沙虎、高琪用事,風俗一變,朝廷矯寬厚之政,好為苛察,然為之不果,反成姑息。將帥鄙儒雅之風,好為粗豪,然用非其宜,終至跋扈。牙吾塔戰勝攻取,威行江、淮,而矜暴不法,肆侮王人,此豈可制者乎?棄陝而歸,死於道途,殆其幸歟!其子效尤,竟陷大僇,君子乃知康錫之言不為過也。