wán yán sù lán chén guī xǔ gǔ
完顏素蘭 陳規 許古
wán yán sù lán, yī míng yì, zì bó yáng, zhì níng yuán nián cè lùn jìn shì yě. zhēn yòu chū, lèi qiān yīng fèng hàn lín wén zì, quán jiān chá yù shǐ. èr nián, xuān zōng qiān biàn, liú huáng tài zǐ yú yàn dōu, jì ér zhào zhī, sù lán yǐ wèi bù kě, píng zhāng gāo qí yuē: zhǔ shàng jū cǐ, tài zǐ yí cóng. qiě rǔ néng bǎo dū chéng bì wán fǒu? sù lán yuē: wán gù bù gǎn bì, dàn tài zǐ zài bǐ zé shēng shì jù zhòng, biān ài yǒu shǒu zé dū chéng kě wú yú. xī táng míng huáng xìng shǔ, tài zǐ shí zài líng wǔ, gài jiāng yǐ xì tiān xià zhī xīn yě. bù cóng, jìng zhào tài zǐ cóng.
完顏素蘭,一名翼,字伯揚,至寧元年策論進士也。貞祐初,累遷應奉翰林文字,權監察御史。二年,宣宗遷汴,留皇太子於燕都,既而召之,素蘭以為不可,平章高琪曰:「主上居此,太子宜從。且汝能保都城必完否?」素蘭曰:「完固不敢必,但太子在彼則聲勢俱重,邊隘有守則都城可無虞。昔唐明皇幸蜀,太子實在靈武,蓋將以系天下之心也。」不從,竟召太子從。
qī yuè, chē jià zhì biàn, sù lán shàng shū yán shì, lüè yuē: xī dōng hǎi zài wèi, xìn yòng chán chǎn, shū chì zhōng zhí, yǐ zhì xiǎo rén rì jìn, jūn zǐ rì tuì, jì gāng wěn luàn, fǎ dù yì huī. fēng zhé chéng mén zhī guān, huǒ fén shì lǐ zhī shě, gài shàng tiān chuí xiàng yǐ jǐng jù zhī yě. yán zhě quàn qí qīn jūn zǐ yuǎn xiǎo rén kǒng jù xiū shěng, yǐ dá tiān biàn, dōng hǎi bù cóng, suì zhì wáng miè. fū shàn jiù luàn zhě bì jī qí luàn zhī suǒ yóu shēng, shàn gé bì zhě bì jiū qí bì zhī suǒ zì qǐ, chéng néng dà míng chù zhì yǐ gé dōng hǎi zhī zhèng, zé zhì ān zhī xiào kě zhǐ rì ér dài yě. bì xià lóng xìng, bù sī chū cǐ, zhé yì nán qiān, zhào xià zhī rì, shì mín xiāng shuài shàng zhāng qǐng liú, qǐ xíng zhī rì, fēng yǔ bù shí qiáo liáng shù huài, rén xīn tiān yì yì kě jiàn yǐ. cǐ shì jì wǎng, qǐ róng fù zhuī, dàn zì jīn yóu yí jiè shèn, fù chē zhī zhé bù kě yǐn yuán ér fù dǎo yě.
七月,車駕至汴,素蘭上書言事,略曰:「昔東海在位,信用讒諂,疏斥忠直,以致小人日進,君子日退,紀綱紊亂,法度益隳。風折城門之關,火焚市里之舍,蓋上天垂象以儆懼之也。言者勸其親君子、遠小人、恐懼修省,以答天變,東海不從,遂至亡滅。夫善救亂者必跡其亂之所由生,善革弊者必究其弊之所自起,誠能大明黜陟以革東海之政,則治安之效可指日而待也。陛下龍興,不思出此,輒議南遷,詔下之日,士民相率上章請留,啟行之日,風雨不時、橋樑數壞,人心天意亦可見矣。此事既往,豈容復追,但自今尤宜戒慎,覆車之轍不可引轅而復蹈也。」
yòu yuē: guó jiā bù kě yī rì wú bīng, bīng bù kě yī rì wú shí. bì xià wèi shè jì zhī jì, gōng zhōng yòng dù jiē cóng biǎn sǔn, ér yǒu sī fù duō zhì jūn guān, bù xù wàng fèi, shén wú wèi yě. huò wèi jūn guān zhī zhòng suǒ yǐ zhāng dà wēi shēng, chén qiè yǐ wèi bù rán. bù jiā jīng xuǎn ér tú wù qí duō, huǎn jí lín dí qí kě yòng hū? qiě zhōng dōu wéi qí liáng fá, gù shǐ chē jià zhì cǐ. shāo huò ān dì, suì wàng qí wēi ér bù zhī bèi, wàn yī zài rú qián rì, wèi zhī yǒu sī fù qǐng bì xià hé zhī yě.
又曰:「國家不可一日無兵,兵不可一日無食。陛下為社稷之計,宮中用度皆從貶損,而有司復多置軍官,不恤妄費,甚無謂也。或謂軍官之眾所以張大威聲,臣竊以為不然。不加精選而徒務其多,緩急臨敵其可用乎?且中都惟其糧乏,故使車駕至此。稍獲安地,遂忘其危而不之備,萬一再如前日,未知有司復請陛下何之也。」
sān nián zhēng yuè, sù lán zì zhōng dōu jì yì jūn shì huí, shàng shū qiú jiàn, qǐ píng zuǒ yòu. shàng qiǎn rén yù zhī yuē: píng rén zòu shì, zhèn gù cháng ěr. jìn yǐ yóu mào yīn yuán shēng yí jiān zhī yǔ, gù fán yǒu suǒ yǐn jiàn, bì lìng yī jìn chén lì shì, rǔ yǒu fēng zhāng, yì wú huàn bù mì yě. xún zhào zhì jìn shì jú, gěi zhǐ zhā lìng shū suǒ yù yán, shū wèi jí bàn, shàng chū yù biàn diàn jiàn zhī, xī qù zuǒ yòu, wéi jìn shì jú zhí zhǎng zhào hé hé zài yān. sù lán zòu yuē: chén wén xìng shuāi zhì luàn yǒu guó zhī cháng, zài suǒ yòng zhī rén rú hé ěr. yòng dé qí rén, suī shuāi luàn shàng kě fú chí, yī huò fēi cái, zé zhì ān yì luàn yǐ. xiàng zhě zhǎn jūn zhī biàn, zhōng dōu shuài fǔ zì zú jiǎo miè, cháo tíng nǎi lìng yí lá cì tǎ bù yě děng zhāo yòu zhī, shǐ shuài fǔ bù gǎn jǐn qí lì, jì bù néng zhāo, yù bù kě zhì yǐ. zhì yú bó dé wén gē zhī pàn, shuài fǔ fāng yì xuē qí quán, ér cháo tíng chuán zhǐ bǐ lǐng yì jūn, wén gē yóu shì yì sì, gǎi chú zhī lìng zhé jù bù shòu, bù chén zhī zhuàng yì xiǎn yǐ. shuài fǔ fāng qiě shōu bǔ, ér cháo tíng fù shè zhī, qiě bù lìng lì shuài fǔ. guó jiā fù fāng miàn yú zhòng chén, nǎi bù xìn rèn, gù yǎng pàn zéi zhī jiān, bù zhī shuí wèi bì xià huà cǐ jì zhě. chén zì wài fēng wén, jiē píng zhāng gāo qí zhī yì, wéi bì xià cái chá. shàng yuē: rǔ yán jiē shì. wén gē zhī shì, zhèn suǒ wèi xī, chéng rú suǒ yán, zhèn kěn shè zhī hū? qiě rǔ hé yǐ zhī cǐ shì chū yú gāo qí? sù lán yuē: chén jiàn wén gē dié yǒng qīng fù tí kòng liú wēn yún: suǒ chāi rén zhāng xī hán zhì zì nán jīng, dào fù shū píng zhāng chù fēn, yǐ zòu lìng wén gē lì dà míng xíng shěng, wù fù zūn zhōng dōu shuài fǔ yuē shù. wēn jí jù yán yú shuài fǔ. rán zé, zuì rén yǔ gāo qí jì jié míng yǐ. shàng hàn zhī. sù lán xù zòu yuē: gāo qí běn wú xūn láo, yì wú gōng wàng, xiàng yǐ wèi sǐ gù shàn zhū hú shā hǔ, gài chū wú liáo ěr. yī dàn dé zhì, dù xián néng, shù jiān dǎng, qiè nòng guó quán, zì zuò wēi fú. qù suì, dū xià shū shēng fán zhī yī zhě yì gāo qí yán: zhǎn jūn bù kě xìn, kǒng zhōng zuò luàn. suì yǐ dāo zhàng jué shā zhī, zì shì wú fù gǎn yán jūn guó lì hài zhě. chén cōng zhī bù tōng, xià qíng zhī bù dá, jiē cǐ rén zuì yě. jí zhǎn jūn wèi biàn, yǐ dǎng rén tǎ bù yě wèi wǔ níng jūn jié dù shǐ wǎng zhāo zhī, yǐ ér wú chéng, zé fù yǐ wèi wǔ wèi jūn shǐ. tǎ bù yě hé rén, qiě yǒu hé gōng, ér zhòng yòng rú cǐ. yǐ chén guān zhī, cǐ zéi biàn luàn jì gāng, qiāng hài zhōng liáng, shí yǒu bù yù guó jiā píng zhì zhī yì. xī dōng hǎi shí, hú shā hǔ bá hù wú shàng, tiān xià zhī zhī, ér bù gǎn yán, dú tái guān wū gǔ lùn dé shēng zhāng xíng xìn dàn hé qí è, dōng hǎi bù chá, zú bèi qí huò. jīn gāo qí zhī jiān, guò yú hú shā hǔ yuǎn yǐ. tái jiàn zhí dāng yán zé, pò yú xiōng wēi, jìn bù gǎn wǔ. rán nèi wài chén shù jiàn qí zì héng, mò bù è wàn qiè chǐ, yù yī zì rèn, bì xià hé xī ér bù qù zhī yé. chén fēi bù zhī yán chū ér huàn zhì, gù chén fù zǐ dié shì shèng cháo, jiǔ shí hòu lù, bù gǎn tōu ān. wéi bì xià duàn rán xíng zhī, shè jì zhī fú yě. shàng yuē: cǐ nǎi dà shì, rǔ gǎn jí zhī, shén shàn. sù lán fù zòu: chéng xiàng fú xìng, guó zhī xūn jiù, qǐ zhào hái jīng, yǐ zhèn yǎ sú, fù zuǒ chéng tuàn duō yǐ liú hòu shì, zú yě. shàng yuē: rú qīng suǒ yán, èr rén dé wú xiāng è yé? sù lán yuē: fú xìng tuàn duō tóng xīn tóng dé, wú bù xié zhě. shàng yuē: dū xià shì yīn, kǒng chéng xiàng bù kě chuò. sù lán yuē: chén wén cháo tíng zhèng zé tiān xià zhèng, bù ruò lìng fú xìng hái, yǐ zhèng gēn běn. shàng yuē: zhèn xú sī zhī. sù lán chū, shàng fù jiè yuē: jīn rì yǔ zhèn duì zhě zhǐ rǔ èr rén, shèn wú xiè yě. jué hòu, shàng yǐ sù lán lǚ jìn zhí yán, mìng zài rèn jiān chá yù shǐ.
三年正月,素蘭自中都計議軍事回,上書求見,乞屏左右。上遣人諭之曰:「屏人奏事,朕固常爾。近以游茂因緣生疑間之語,故凡有所引見,必令一近臣立侍,汝有封章,亦無患不密也。」尋召至近侍局,給紙劄令書所欲言,書未及半,上出御便殿見之,悉去左右,惟近侍局直長趙和和在焉。素蘭奏曰:「臣聞興衰治亂有國之常,在所用之人如何耳。用得其人,雖衰亂尚可扶持,一或非才,則治安亦亂矣。向者颭軍之變,中都帥府自足剿滅,朝廷乃令移剌刺塔不也等招誘之,使帥府不敢盡其力,既不能招,愈不可制矣。至於伯德文哥之叛,帥府方議削其權,而朝廷傳旨俾領義軍,文哥由是益肆,改除之令輒拒不受,不臣之狀亦顯矣。帥府方且收捕,而朝廷復赦之,且不令隸帥府。國家付方面於重臣,乃不信任,顧養叛賊之奸,不知誰為陛下畫此計者。臣自外風聞,皆平章高琪之意,惟陛下裁察。」上曰:「汝言皆是。文哥之事,朕所未悉,誠如所言,朕肯赦之乎?且汝何以知此事出於高琪?」素蘭曰:「臣見文哥牒永清副提控劉溫云:『所差人張希韓至自南京,道副樞平章處分,已奏令文哥隸大名行省,勿復遵中都帥府約束』。溫即具言于帥府。然則,罪人與高琪計結明矣。」上頷之。素蘭續奏曰:「高琪本無勳勞,亦無公望,向以畏死故擅誅胡沙虎,蓋出無聊耳。一旦得志,妒賢能,樹奸黨,竊弄國權,自作威福。去歲,都下書生樊知一者詣高琪言:『颭軍不可信,恐終作亂。』遂以刀杖決殺之,自是無復敢言軍國利害者。宸聰之不通,下情之不達,皆此人罪也。及颭軍為變,以黨人塔不也為武寧軍節度使往招之,已而無成,則復以為武衛軍使。塔不也何人,且有何功,而重用如此。以臣觀之,此賊變亂紀綱,戕害忠良,實有不欲國家平治之意。昔東海時,胡沙虎跋扈無上,天下知之,而不敢言,獨台官烏古論德升、張行信彈劾其惡,東海不察,卒被其禍。今高琪之奸,過於胡沙虎遠矣。台諫職當言責,迫於凶威,噤不敢忤。然內外臣庶見其恣橫,莫不扼腕切齒,欲一剚刃,陛下何惜而不去之耶。臣非不知言出而患至,顧臣父子迭仕聖朝,久食厚祿,不敢偷安。惟陛下斷然行之,社稷之福也。」上曰:「此乃大事,汝敢及之,甚善。」素蘭復奏:「丞相福興,國之勛舊,乞召還京,以鎮雅俗,付左丞彖多以留後事,足也。」上曰:「如卿所言,二人得無相惡耶?」素蘭曰:「福興、彖多同心同德,無不協者。」上曰:「都下事殷,恐丞相不可輟。」素蘭曰:「臣聞朝廷正則天下正,不若令福興還,以正根本。」上曰:「朕徐思之。」素蘭出,上復戒曰:「今日與朕對者止汝二人,慎無泄也。」厥後,上以素蘭屢進直言,命再任監察御史。
sì nián sān yuè, yán: chén jìn bèi mìng tǐ wèn wài lù guān, lián gàn zhě nǐ bù chāi qiǎn, ruò nuò ruò bù gōng zhě bà zhī, jù shēn cháo tíng, bié yì nǐ zhù. chén fú niàn bǐ nuò ruò bù gōng zhī rén suī lìng bà qù, bù guò zhǐ yǐ dài què zhě dài zhī, qí néng fǒu yòu wèi kě zhī, huò fǎn bù jí qián guān, gài tú yǒu xuǎn rén zhī xū míng, ér wú dé rén zhī shí jī. gǔ yǔ yuē: xiàn lìng fēi qí rén, bǎi xìng shòu qí yāng. jīn ruò hòu guān gèng liè, zé wèi huàn zī shén, qǐ cháo tíng xù mín zhī yì zāi? fū shǒu lìng, zhì zhī běn yě. qǐ lìng suí cháo qī pǐn wài lù liù pǐn yǐ shàng guān, gè jǔ kān chōng sī xiàn zhǎng guān zhě, réng míng zhe jǔ guān xìng míng, tā rì chá qí néng fǒu, tóng dìng shǎng fá, shù jǐ qí kě. yì zhě huò yǐ ài xuǎn fǎ wěn zī pǐn wèi yán, shì bù zhī fāng jīn zhī shì yǔ píng xī bù tóng, qǐ kě jū yí dìng zhī fǎ, zuò shì sī mín zhī bìng ér bù quán yí gēng dìng hū. zhào yǒu sī yì xíng zhī.
四年三月,言:「臣近被命體問外路官,廉干者擬不差遣,若懦弱不公者罷之,具申朝廷,別議擬注。臣伏念彼懦弱不公之人雖令罷去,不過止以待闕者代之,其能否又未可知,或反不及前官,蓋徒有選人之虛名,而無得人之實跡。古語曰:『縣令非其人,百姓受其殃。』今若後官更劣,則為患滋甚,豈朝廷恤民之意哉?夫守令,治之本也。乞令隨朝七品、外路六品以上官,各舉堪充司縣長官者,仍明著舉官姓名,他日察其能否,同定賞罰,庶幾其可。議者或以閡選法、紊資品為言,是不知方今之事與平昔不同,豈可拘一定之法,坐視斯民之病而不權宜更定乎。」詔有司議行之。
shí āi zōng wèi huáng tài zǐ, chūn gōng suǒ shè shī bǎo zàn yù zhī guān duō fēi qí rén, yú shì sù lán shàng zhāng yán: chén wén tài zǐ zhě tiān xià zhī běn yě, yù zhì tiān xià xiān zhèng qí běn, zhèng běn zhī yào wú tā, zài xuǎn rén fǔ yì zhī ěr. fū shēng yú qí zhě néng qí yán ér bù néng chǔ yǔ, wèi xí zhī gù yě. rén zhī xìng yì zài fū xí zhī ér yǐ. xī chéng wáng zài qiǎng bǎo zhōng, jí mìng zhōu zhào yǐ wèi shī bǎo, jiè qí yì yù zhī xīn, gào yǐ chí shǒu zhī dào, zhōng zhī gōng guāng wén wǔ, chuí xiū wú qióng. qīn wéi bì xià shùn tiān rén zhī xīn, yù jiàn chūn gōng. huáng tài zǐ rén xiào cōng míng chū yú tiān zī, zǒng zhì shū wù gù yǐ chuò rán yǒu yú, tǎng gèng xuǎn xián rú zhōu zhào zhī chóu zhě shǐ zhī jiā fǔ, zé chéng zhōu zhī zhì bù zú móu yǐ. shàng chēng shàn. wèi jǐ, zhuó wèi nèi shì jú zhí zhǎng, xún qiān jiàn yì dài fū, jìn shì yù shǐ.
時哀宗為皇太子,春宮所設師保贊諭之官多非其人,於是素蘭上章言:「臣聞太子者天下之本也,欲治天下先正其本,正本之要無他,在選人輔翼之耳。夫生於齊者能齊言而不能楚語,未習之故也。人之性亦在夫習之而已。昔成王在襁褓中,即命周、召以為師保,戒其逸豫之心,告以持守之道,終之功光文、武,垂休無窮。欽惟陛下順天人之心,預建春宮。皇太子仁孝聰明出於天資,總制樞務固已綽然有餘,倘更選賢如周、召之儔者使之夾輔,則成周之治不足侔矣。」上稱善。未幾,擢為內侍局直長,尋遷諫議大夫,進侍御史。
xìng dìng èr nián sì yuè, yǐ pú xiān wàn nú pàn, qiǎn sù lán yǔ jìn shì jú fù shǐ nèi zú é kě tóng fù liáo dōng, zhào yù zhī yuē: wàn nú shì jìng bù zhī guǒ hé rú, qīng děng dào bǐ dāng dé qí xiáng, rán yí zhǐ jū tiě shān, ruò fù yuǎn qù, zé zhèn nán dé qí hào yě. yòu yuē: zhèn yǐ é kě xìng pō lǜ yì, gù tè mìng qīng xié xíng, měi shì dāng xiáng yì zhī. sù lán jiāng xíng, shàng yán yuē: chén jìn qǐng xuān yù gāo lì fù kāi hù shì shì, wén yǐ zhào shū fù xíng shěng bì lán chū. ruò lìng xíng shěng jiù qiǎn yù zhī, bù guò lín jìng lǐng shòu, kǒng zhōng jiān yǒu suǒ bù tōng, shǐ shèng ēn bù dá yú gāo lì, gāo lì yì wú yóu zhī cháo tíng běn yì yě. kuàng bǐ shì wèi fān fǔ, wèi cháng què chén zǐ lǐ, rú qiǎn xìn shǐ míng chí ēn zhào yù zhī, dài liáng kāi shì èr zhě bì yǒu yī jì. gǒu jù bù cóng, zé qí qū zài bǐ, rán hòu bié yì tú zhī kě yě. shàng shì qí yán, yú shì qiǎn diǎn kè shǔ shū biǎo liú bǐng cóng xíng. jí hái, shòu hàn lín dài zhì.
興定二年四月,以蒲鮮萬奴叛,遣素蘭與近侍局副使內族訛可同赴遼東,詔諭之曰:「萬奴事竟不知果何如,卿等到彼當得其詳,然宜止居鐵山,若復遠去,則朕難得其耗也。」又曰:「朕以訛可性頗率易,故特命卿偕行,每事當詳議之。」素蘭將行,上言曰:「臣近請宣諭高麗復開互市事,聞以詔書付行省必蘭出。若令行省就遣諭之,不過鄰境領受,恐中間有所不通,使聖恩不達於高麗,高麗亦無由知朝廷本意也。況彼世為藩輔,未嘗闕臣子禮,如遣信使明持恩詔諭之,貸糧、開市二者必有一濟。苟俱不從,則其曲在彼,然後別議圖之可也。」上是其言,於是遣典客署書表劉丙從行。及還,授翰林待制。
zhèng dà yuán nián zhēng yuè, zhào jí qún chén yì xiū fù hé zhōng fǔ, sù lán yǔ chén guī děng zòu qí wèi kě, yǔ zài guī chuán. shì yuè, zhuǎn xíng bù láng zhōng. shí nán yáng rén bù chén móu fǎn, zuò xì zhě shù bǎi rén, sī zhí bái huá yán yú sù lán yuē: cǐ yù guà wù zhě duō, xīn tiān zǐ fāng wù kuān dà, tā rì bì zài zhào tuī wèn, bǐ dé zhāo xuě, sǐ yú bàng chī zhī xià zhě duō yǐ. sù lán mìng huá jí jiǎn fǎ biān zé fēn bié dāng sǐ dāng miǎn zhě, sù lán yǐ wén, zhǐ zuò shǒu è jí nǐ wěi jiāng xiāng zhě shù rén, yú xī shì zhī.
正大元年正月,詔集群臣議修復河中府,素蘭與陳規等奏其未可,語在《規傳》。是月,轉刑部郎中。時南陽人布陳謀反,坐系者數百人,司直白華言於素蘭曰:「此獄詿誤者多,新天子方務寬大,他日必再詔推問,比得昭雪,死於榜笞之下者多矣。」素蘭命華及檢法邊澤分別當死、當免者,素蘭以聞,止坐首惡及擬偽將相者數人,余悉釋之。
bā yuè, quán hù bù shì láng. èr nián sān yuè, shòu jīng xī sī nóng qīng, é gǎi sī nóng dà qīng, zhuǎn yù shǐ zhōng chéng. qī nián qī yuè, quán yuán shuài yòu dōu jiān cān zhī zhèng shì, xíng shěng yú jīng zhào. wèi jǐ, qiān jīn ān jūn jié dù shǐ, jiān tóng huá ān fǔ shǐ. jì ér zhào hái cháo, xíng zhì shǎn bèi wéi, jiǔ zhī, wáng bēn xíng zài, dào zhōng yù hài.
八月,權戶部侍郎。二年三月,授京西司農卿,俄改司農大卿,轉御史中丞。七年七月,權元帥右都監、參知政事,行省於京兆。未幾,遷金安軍節度使,兼同、華安撫使。既而召還朝,行至陝被圍,久之,亡奔行在,道中遇害。
sù lán lì guān yǐ xiū jǐn dé míng, rán kē xì bù néng rèn dà shì, jiào zhī bèi liú pō kě chēng. zì zhuó wèi jìn shì jú zhí zhǎng, měi jìn yán duō yǒu bǔ yì. qí jū fù sàng, bù yǐn jiǔ, lú mù sān nián, shí lùn yǐ wèi nán.
素蘭蒞官以修謹得名,然苛細不能任大事,較之輩流頗可稱。自擢為近侍局直長,每進言多有補益。其居父喪,不飲酒,廬墓三年,時論以為難。
chén guī, zì zhèng shū, jiàng zhōu jì shān rén. míng chāng wǔ nián cí fù jìn shì, nán dù wèi jiān chá yù shǐ. zhēn yòu sān nián shí yī yuè, shàng zhāng yán: cān zhèng hóu zhì chū yǐ dōu xī lì gōng, huò bù cì zhī yòng, suì zì qǐng zhèn fǔ hé běi. bì xià jù shòu yǐ zhí zhèng, gài yù zé qí bào xiào yě. jì ér pán huán xī shān, bù néng jìn tuì, jí zhào hái què, zì dāng cí bì, nǎi tián rán ān jū, zhì yú àn yuè cāng kù, guī huà què gū, qǐ dà chén suǒ yí qīn. fāng jīn jiāng tǔ rì cù, jiāng shuài fá rén, shì bù xuǎn liàn, rǒng shí wěi duō, shǒu lìng tān cán, bǎi xìng liú wáng, dào zéi zī qǐ, zāi biàn bù xī, zé dāng rì yè jiǎng qiú qí gù, qǐ gào bì xià zhě yě, ér zhì wèi cháng jí zhī. fú yuàn bì xià tè cì xǐng chá, liàng qí cái fèn bié jiā rèn shǐ, wú lìng fù tiān xià zhī bàng. bù bào. yòu yán: jǐng xún shǐ féng xiáng jìn yóu dāo bǐ, wú tā cái néng, dì yǐ cǎn kè dū zé wèi shì. yóu shì shēng zhí, kǒng zhǎng cán nüè zhī fēng, qǐ chù tuì yǐ lì yú zhě. zhào jí bà xiáng zhí, qiě yù guī yuē: qīng zhī chén zǐ zhī fēn, gǎn yán rú cǐ, zhèn shén jiā zhī.
陳規,字正叔,絳州稷山人。明昌五年詞賦進士,南渡為監察御史。貞祐三年十一月,上章言:「參政侯摯初以都西立功,獲不次之用,遂自請鎮撫河北。陛下遽授以執政,蓋欲責其報效也。既而盤桓西山,不能進退,及召還闕,自當辭避,乃恬然安居,至於按閱倉庫,規畫榷酤,豈大臣所宜親。方今疆土日蹙,將帥乏人,士不選練,冗食猥多,守令貪殘,百姓流亡,盜賊滋起,災變不息,則當日夜講求其故,啟告陛下者也,而摯未嘗及之。伏願陛下特賜省察,量其才分別加任使,無令負天下之謗。」不報。又言:「警巡使馮祥進由刀筆,無他才能,第以慘刻督責為事。由是升職,恐長殘虐之風,乞黜退以勵余者。」詔即罷祥職,且諭規曰:「卿知臣子之分,敢言如此,朕甚嘉之。」
sì nián zhēng yuè, shàng yán: fú jiàn yán hé xī jìn wù hú běi dù, suì shǐ hé běi jiān shí, rén xīn bù ān. xī qín jìn wèi chóu, yī yù nián jī zé hù shū zhī sù. jīn shèng zhǔ zài shàng, yī shì tóng rén, qǐ kě yǐ yī jiā zhī mín zì xiàn nán běi, zuò shì kùn něi ér bù jiù zāi. kuàng jūn mín xiào sǐ yù dí, shǐ fù fá shí, shēng yì hé liáo, rén xīn yī yáo, wèi hài bù xì. chén wèi yí yú dà yáng mèng jīn děng dù wěi guān yuè shì, guò hé zhī wù, měi shí guān shōu bù guò qí bàn, zé fù yǒu zhī jiā lì qí hòu xī, fú còu ér wǎng, shù jǐ gōng sī jù zú. zǎi zhí yǐ hé nán jūn chǔ wèi zhòng, zhào liǎng dù wěi guān qǔ qí bā, èr yǐ yǔ mín, zhì chūn zé zú, dà bīng běi hái, nǎi yī guī qǐng. zhì kě.
四年正月,上言:「伏見沿河悉禁物斛北渡,遂使河北艱食,人心不安。昔秦、晉為仇,一遇年飢則互輸之粟。今聖主在上,一視同仁,豈可以一家之民自限南北,坐視困餒而不救哉。況軍民效死禦敵,使復乏食,生亦何聊,人心一搖,為害不細。臣謂宜於大陽、孟津等渡委官閱視,過河之物,每石官收不過其半,則富有之家利其厚息,輻湊而往,庶幾公私俱足。」宰執以河南軍儲為重,詔兩渡委官取其八,二以與民,至春澤足,大兵北還,乃依規請。制可。
sān yuè, shàng yán: chén yīn xún àn zhì xú zhōu. qù suì hé běi hóng ǎo dào qǐ, zhōu qiǎn jié dù fù shǐ hé shí liè hè shòu jiāng bīng tǎo zhī, ér nǎi dà lüè liáng mín jiā shǔ wèi qū, shén bù kě yě. qǐ míng chì yǒu sī, fán hè shòu suǒ lǔ jù fàng miǎn zhī, yú lù jūn rén yǒu lüè běn guó rén wèi qū zhě, yì qǐ yī tǐ shī xíng, shù jǐ hé shuò yǒu suǒ xì wàng, shàng ēn wú yǒu jí yǐ. shì xià shàng shū shěng, mìng xú zhōu guī dé xíng yuàn jū kuò fàng zhī, yǒu yǐn nì zhě zuò lüè rén wèi nú bì fǎ, réng xǔ zhū rén gào bǔ, yī lìng gěi shǎng, bèi lǔ rén zì sù zhě yì shǎng zhī.
三月,上言:「臣因巡按至徐州。去歲河北紅襖盜起,州遣節度副使紇石烈鶴壽將兵討之,而乃大掠良民家屬為驅,甚不可也。乞明敕有司,凡鶴壽所虜俱放免之,余路軍人有掠本國人為驅者,亦乞一體施行,庶幾河朔有所系望,上恩無有極已。」事下尚書省,命徐州、歸德行院拘括放之,有隱匿者坐掠人為奴婢法,仍許諸人告捕,依令給賞,被虜人自訴者亦賞之。
sì yuè, shàng yán: hé běi bīn hé zhōu xiàn, lǜ jù yī shè wèi yī zhài, jí jū mín wèi bīng. shù zhài zhì zǒng lǐng guān yī rén, bìng yǐ xuān chà cóng yí wèi míng. qí rén dà dǐ jiē xián guān, yì jūn zhī zhǎng piān bì zhī shǔ yóu duō wú lài bèi, zhēng zhú yàn yǐn qǔ gěi yú xià, rì yǐ wèi cháng. jí dí zhì zé fú nì bù chū, dí qù sāo rǎo rú chū. cǐ bèi xiǎo rén jiǎ yǐ zhòng bǐng, cháo tíng hào lìng wēi quán wú nǎi tài qīng hū. chén wèi yí jiē bà zhī, dì wěi xuān fǔ sī cóng yí cuò huà zú yǐ. zhì kě.
四月,上言:「河北瀕河州縣,率距一舍為一寨,籍居民為兵。數寨置總領官一人,並以宣差從宜為名。其人大抵皆閒官,義軍之長、偏裨之屬尤多無賴輩,徵逐宴飲取給於下,日以為常。及敵至則伏匿不出,敵去騷擾如初。此輩小人假以重柄,朝廷號令威權無乃太輕乎。臣謂宜皆罷之,第委宣撫司從宜措畫足矣。」制可。
qī yuè, shàng zhāng yán:
七月,上章言:
bì xià yǐ shàng shèng kuān rén zhī zī, dāng tiān dì fǒu jí zhī yùn, guǎng kāi yán lù yǐ qiú zhì lùn, suī kuáng wàng shī shí zhě yì bù zuò zuì. chén tiǎn ěr mù zhī guān, jū kě yán zhī dì, gǒu wèi jiān mò, hé yǐ yǎng chóu hóng zào. jǐn tiáo chén bā shì, yuàn bù yǐ rén wēi ér fèi zhī, jí wú kě cǎi, qǐ fàng guī shān lín yǐ chéng shī lù zhī zuì.
陛下以上聖寬仁之姿,當天地否極之運,廣開言路以求至論,雖狂妄失實者亦不坐罪。臣忝耳目之官,居可言之地,苟為緘默,何以仰酬洪造。謹條陳八事,願不以人微而廢之,即無可采,乞放歸山林以懲尸祿之罪。
yī yuē zé dà chén yǐ shēn rèn ān wēi. jīn běi bīng qǐ zì biān chuí, shēn rù wú jìng, dà xiǎo zhī zhàn wú bù shèng jié, yǐ zhì shén dōu fù méi, cuì huá nán shòu, zhōng yuán zhī mín gān nǎo tú dì, dà hé yǐ běi mǎng wèi dào qū. chén měi niàn jí cǐ, jīng dá bù yǐ. kuàng zǎi xiàng dà chén jiē shè jì shēng líng suǒ xì yǐ ān wēi zhě, qǐ dé bù wèi bì xià yōu lǜ zāi. měi cháo zòu yì, bù guò mù qián shù tiáo, tè yǐ suì mò, hù shēng yì tóng, jù fēi jiù shí zhī jí zhě. kuàng jìn zhào jūn lǚ zhī wù, zhuān wěi shū fǔ, shàng shū shěng zuò shì lì hài, fàn rán bù wèn, yǐ wèi zé bù zài jǐ, qí yú bì xián zhōu shēn zhī jì zé dé yǐ, shè jì shēng líng jiāng hé suǒ lài. gǔ yǔ yún: yí zé wù rèn, rèn zé wù yí. yòu yuē: móu zhī yù zhòng, duàn zhī yù dú. bì xià jì yǐ zǎi xiàng rèn zhī, qǐ kě shǐ qīn qí xì ér bù tú qí dà zhě hū. fú yuàn tè tóng ruì duàn, ruò jūn wǔ qì xiè cháng chéng wén dú jí tīng shū fǔ zhuān xíng, zhì yú zhàn shǒu dà jì zhēng tǎo mì móu jiē xū shěng yuàn tóng yì kě fǒu, zé wèi dà chén zhě zhī yǒu suǒ zé, ér tiān xià kě wèi yǐ.
一曰責大臣以身任安危。今北兵起自邊陲,深入吾境,大小之戰無不勝捷,以致神都覆沒,翠華南狩,中原之民肝腦塗地,大河以北莽為盜區。臣每念及此,驚怛不已。況宰相大臣皆社稷生靈所系以安危者,豈得不為陛下憂慮哉。每朝奏議,不過目前數條,特以碎末,互生異同,俱非救時之急者。況近詔軍旅之務,專委樞府,尚書省坐視利害,泛然不問,以為責不在己,其於避嫌周身之計則得矣,社稷生靈將何所賴。古語云:「疑則勿任,任則勿疑。」又曰:「謀之欲眾,斷之欲獨。」陛下既以宰相任之,豈可使親其細而不圖其大者乎。伏願特同睿斷,若軍伍器械、常程文牘即聽樞府專行,至於戰守大計、征討密謀皆須省院同議可否,則為大臣者知有所責,而天下可為矣。
èr yuē rèn tái jiàn yǐ guǎng ěr mù. rén zhǔ yǒu zhèng shì zhī chén, yǒu yì lùn zhī chén. zhèng shì zhī chén zhě zǎi xiàng zhí zhèng, hé yīn yáng, suì wàn wù, zhèn fǔ sì yí, qīn fù bǎi xìng, yǔ tiān zǐ jīng lún yú miào táng zhī shàng zhě yě. yì lùn zhī chén zhě jiàn guān yù shǐ, yǔ tiān zǐ biàn qū zhí zhèng shì fēi zhě yě. èr zhě qǐ kě piān fèi zāi. xī táng wén huáng zhì zhōng shū mén xià rù gé yì shì jiē lìng jiàn guān suí zhī, yǒu shī zhé jiàn. guó cháo suī shè jiàn guān, tú bèi yuán ěr, měi yù zòu shì jiē lìng huí bì. huò jiān tā zhí, huò wèi shěng bù suǒ chà, yǒu zhōng rèn bù dí tiān yán bù chū yī yán ér qù zhě. suī yǒu yù shǐ, bù guò zé yǐ jiū chá guān lì zhào shuā àn dú xún shì cāng kù ér yǐ, qí shì guān lì hài huò zhèng lìng gèng gé, zé jiē yǐ wèi jī mì ér bù wén. wàn yī zhèng shì zhī chén zhuān rèn xiōng yì wēi fú zì yóu, huò zhǎng bīng zhě yǐ sī jiàn bài shì jī, bì xià ān dé ér zhī zhī. fú yuàn lín xuǎn xué shù yán jiā bó tōng xiǎo shì wù gǔ gěng gǎn yán zhě yǐ wèi tái jiàn, fán shì guān lì hài jiē lìng yù yì, qí huò bù dāng, xī tīng lùn liè, bù xǔ jiān zhí jí chōng shěng bù wěi chà, gǒu wèi xùn bù yán zé cóng ér chù zhī.
二曰任台諫以廣耳目。人主有政事之臣,有議論之臣。政事之臣者宰相執政,和陰陽,遂萬物,鎮撫四夷,親附百姓,與天子經綸於廟堂之上者也。議論之臣者諫官御史,與天子辨曲直、正是非者也。二者豈可偏廢哉。昔唐文皇制中書門下入閣議事皆令諫官隨之,有失輒諫。國朝雖設諫官,徒備員耳,每遇奏事皆令迴避。或兼他職,或為省部所差,有終任不覿天顏、不出一言而去者。雖有御史,不過責以糾察官吏、照刷案牘、巡視倉庫而已,其事關利害或政令更革,則皆以為機密而不聞。萬一政事之臣專任胸臆、威福自由,或掌兵者以私見敗事機,陛下安得而知之。伏願遴選學術訁夾博、通曉世務、骨鯁敢言者以為台諫,凡事關利害皆令預議,其或不當,悉聽論列,不許兼職及充省部委差,苟畏徇不言則從而黜之。
sān yuē chóng jié jiǎn yǐ dá tiān yì. xī wèi wén gōng chéng dí rén miè guó zhī yú, xǐ jū chǔ qiū, cái gé chē sān shí liǎng, nǎi gōng xíng jiǎn yuē, guān dà bó zhī guān, yī dà bù zhī yī, jì nián zhì lái pìn sān qiān, suì wèi fù shù. hàn wén dì chéng qín xiàng zhàn zhēng zhī hòu, sì hǎi kùn qióng, tiān zǐ bù néng jù jūn sì, nǎi shì yǐ dūn pǔ, shēn yī yì tí, zú lǚ gé xì, wèi jǐ tiān xià fù ān, sì yí xián fú. guó jiā zì bīng xìng yǐ lái, zhōu xiàn cán huǐ, cún zhě fù wèi tǔ kòu suǒ rǎo, dú hé nán shāo wán, rán dà jià suǒ zài, qí fèi bù zī, jǔ tiān xià suǒ fèng zé zhī yí lù, gù bù nán zāi. lài bì xià cí rén, shàng tiān juàn yòu, huáng zāi zhī yú ér qù suì qiū hé jīn nián xià mài shāo dé zhī chí. fū yīng tiān zhě yào zài yǐ shí, xíng jiǎn zhě tiān bì jiàng fú, qiè jiàn gōng zhōng jí dōng gōng fèng yǎng yǔ píng shí wú yì, suí cháo guān lì zhū jú chéng yīng rén yì wèi cháng yǒu suǒ cái shěng. zhì yú guì chén háo zú zhǎng bīng guān, mò bù yǐ shē chǐ xiāng shàng, fú shí chē mǎ wéi shì fēn huá. jīn jīng shī yù míng jīn yī fú jí zhū yù xī xiàng zhě rì zēng yú jiù, jù fēi kè jǐ xiāo è zhī dào. yuàn bì xià yǐ wèi wén gōng hàn wén dì wèi fǎ, fán suǒ fèng zhī wù tòng zì zūn jié, bà rǒng yuán, jiǎn fú fèi, jiè háo chǐ, jìn jí míng jīn fú shì, shù huáng tiān huǐ huò, tài píng kě zhì.
三曰崇節儉以答天意。昔衛文公乘狄人滅國之餘,徙居楚丘,才革車三十兩,乃躬行儉約,冠大帛之冠,衣大布之衣,季年致騋牝三千,遂為富庶。漢文帝承秦、項戰爭之後,四海困窮,天子不能具鈞駟,乃示以敦樸,身衣弋綈,足履革舄,未幾天下富安,四夷咸服。國家自兵興以來,州縣殘毀,存者復為土寇所擾,獨河南稍完,然大駕所在,其費不貲,舉天下所奉責之一路,顧不難哉。賴陛下慈仁,上天眷佑,蝗災之餘而去歲秋禾、今年夏麥稍得支持。夫應天者要在以實,行儉者天必降福,切見宮中及東宮奉養與平時無異,隨朝官吏、諸局承應人亦未嘗有所裁省。至於貴臣、豪族、掌兵官,莫不以奢侈相尚,服食車馬惟事紛華。今京師鬻明金衣服及珠玉犀象者日增於舊,俱非克己消厄之道。願陛下以衛文公、漢文帝為法,凡所奉之物痛自樽節,罷冗員,減浮費,戒豪侈,禁戢明金服飾,庶皇天悔禍,太平可致。
sì yuē xuǎn shǒu lìng yǐ jié mín xīn. fāng jīn jǔ tiān xià guān lì jūn bīng zhī fèi zhuǎn shū yíng zào zhī láo, jiē yǎng gěi hé nán shǎn xī. jiā zhī lián nián huáng hàn, bǎi xìng jiàn jī, xíng zhèn jì zé cāng lǐn xuán fá, miǎn zhēng diào zé yòng dù bù zú, yù qí shí huì jí mín, wéi dé xián shǒu lìng ér yǐ. dāng fù yì fán yīn qī huì cù pò zhī jì, ruò cuò huà yǒu fāng zé bǎi xìng lì shěng ér yì bàn, yī huò guāi miù yǒu bù shèng qí hài zhě. kuàng xiàn lìng zhī bì wú shén yú jīn, yóu jūn wèi jiān dāng jìn nà láo xiào ér dé zhě shí jū bā jiǔ, qí jié xiá zhě chéng shí tān zòng, yōng nuò zhě quán guī huá lì. jìn suī qiǎn guān lián chá, zhì qí jiān làn, yì qí pí ruǎn, rán dài zhě yì fēi xuǎn zé, suǒ wèi chú láng dé hǔ yě. fú qǐ míng chì shàng shū shěng, gōng xuǎn lián jié wú sī cái kān mù mín zhě, yǐ bǔ zhōu fǔ guān. réng qīng xiàn lìng zhī xuǎn, jí zé suí cháo qī pǐn, wài rèn liù pǐn yǐ shàng guān gè bǎo kān rèn xiàn lìng zhě yī yuán, rú tā rì fàn zāng bìng cóng zuò. qí zī lì yǐ xì zhèng qī pǐn, jí jiàn rèn xiàn lìng zhě, jiē tīng jì lǐ, qí zhì mǎn shēng qiān. fù lìng jiān chá yǐ shí xún àn, yǒu bù fǎ jí bù rèn zhí zhě jiū zhì zhī, zé shí huì jí mín ér mín xīn gù yǐ.
四曰選守令以結民心。方今舉天下官吏軍兵之費、轉輸營造之勞,皆仰給河南、陝西。加之連年蝗旱,百姓荐饑,行賑濟則倉廩懸乏,免徵調則用度不足,欲其實惠及民,惟得賢守令而已。當賦役繁殷、期會促迫之際,若措畫有方則百姓力省而易辦,一或乖謬有不勝其害者。況縣令之弊無甚於今,由軍衛監當進納勞效而得者十居八九,其桀黠者乘時貪縱,庸懦者權歸猾吏。近雖遣官廉察,治其奸濫,易其疲軟,然代者亦非選擇,所謂除狼得虎也。伏乞明敕尚書省,公選廉潔無私、才堪牧民者,以補州府官。仍清縣令之選,及責隨朝七品,外任六品以上官各保堪任縣令者一員,如他日犯贓並從坐。其資歷已系正七品,及見任縣令者,皆聽寄理,俟秩滿升遷。復令監察以時巡按,有不法及不任職者究治之,則實惠及民而民心固矣。
wǔ yuē bó móu qún chén yǐ dìng dà jì. bǐ zhě xǐ hé běi jūn hù bǎi wàn yú kǒu yú hé nán, suī gé qù rǒng làn ér suǒ cún yóu sì shí èr wàn yǒu qí, suì zhī sù sān bǎi bā shí yú wàn hú, zhì jié yí lù zhōng suì zhī liǎn, bù néng shàn cǐ bù gēng bù zhàn zhī rén. suī wú biān shì, yì jiāng zuò kùn, kuàng bīng shì fāng xìng, wèi jiàn xī qī yé. jìn yù fēn bù yán hé, shǐ zì zhǒng zhí, rán yóu duò zhī rén bù zhī gēng jià, qún yǐn dǔ bó xí yǐ chéng fēng, shì tú fán yǒu sī zhēng suǒ kè zū ér yǐ. jǔ shù bǎi wàn zhòng zuò mí lǐn gěi, huǎn zhī zé yòng què, jí zhī zé mín pí, cháo qiān wéi cǐ yī shì yǐ bù zhī suǒ chù, yòu hé yǐ dài dí zāi. shì gài bù shěn yú chū, bù jì qí hòu, zhì cǐ wù yě. shǐ chū qiān shí qù liú cóng qí suǒ yuàn, zé yù lái zhě shì zú yǐ zì shàn zhī jiā, hé jiǎ guān lǐn, qí liú zhě bì yǒu bì nán zhī suǒ, bù bì qiáng qiǎn, dāng bù zhì jīn rì cuò huà zhī nán. gǔ xī rén jūn jiāng jǔ dà shì, zé móu jí nǎi xīn, móu jí qīng shì shù rén bǔ shì, qǐ zì jīn fán yǒu dà shì bì lìng shěng yuàn tái jiàn jí suí cháo wǔ pǐn yǐ shàng guān tóng yì wèi biàn.
五曰博謀群臣以定大計。比者徙河北軍戶百萬餘口於河南,雖革去冗濫而所存猶四十二萬有奇,歲支粟三百八十餘萬斛,致竭一路終歲之斂,不能贍此不耕不戰之人。雖無邊事,亦將坐困,況兵事方興,未見息期耶。近欲分布沿河,使自種殖,然游惰之人不知耕稼,群飲賭博習以成風,是徒煩有司征索課租而已。舉數百萬眾坐糜廩給,緩之則用闕,急之則民疲,朝遷惟此一事已不知所處,又何以待敵哉。是蓋不審於初,不計其後,致此誤也。使初遷時去留從其所願,則欲來者是足以自贍之家,何假官廩,其留者必有避難之所,不必強遣,當不至今日措畫之難。古昔人君將舉大事,則謀及乃心,謀及卿士、庶人、卜筮,乞自今凡有大事必令省院台諫及隨朝五品以上官同議為便。
liù yuē zhòng guān shǎng yǐ quàn yǒu gōng. bì xià jí wèi yǐ lái, lǚ pèi tán ēn yǐ jūn dà qìng, bù lìn guān jué yǐ jī rén xīn, zhì yǒu wèi mǎn yī rèn ér bìng jìn shí jí, chéng yīng wèi chū zhí ér yǐ dài biāo qí róng lù zhě, rǒng làn zhī jí zhì yú rú cǐ, fù kāi yù jué jìn xiàn zhī mén, rán zé bèi jiān zhí ruì xiào sǐ xíng zhèn zhě hé suǒ quàn zāi. guān běn xū míng, tè chū yú rén zhǔ zhī kǒu, ér tiān xià zhī rén jí yì qū mù zhě, yǐ cháo tíng ài zhòng ěr. ruò bù jì xūn láo, cháo shòu yī guān, mù shēng yī zhí, rén yì jiāng qīng zhī ér bù mù yǐ. yǐ rán zhī shì jì bù kě jiù, fú yuàn bì xià zhòng xī jiāng lái, wú shǐ gōng qì wèi xún cháng zhī jù, gōng shǎng wèi jiǎo xìng suǒ chéng. yòu jīn zhī sàn guān dòng zhì sān pǐn, yǒu sī jiān yú qiān shòu, yí yú jiǎn bà bā zī nèi liàng zēng jiē shù, yì yǐ měi míng, shù jǐ lì guān zhě bù zhì yú tài zhòu, ér guó jiā ēn quán bù shī zhī tài qīng yǐ.
六曰重官賞以勸有功。陛下即位以來,屢沛覃恩以均大慶,不吝官爵以激人心,至有未滿一任而並進十級,承應未出職而已帶驃騎榮祿者,冗濫之極至於如此,復開鬻爵進獻之門,然則被堅執銳效死行陣者何所勸哉。官本虛名,特出於人主之口,而天下之人極意趨慕者,以朝廷愛重耳。若不計勳勞,朝授一官,暮升一職,人亦將輕之而不慕矣。已然之事既不可咎,伏願陛下重惜將來,無使公器為尋常之具,功賞為僥倖所乘。又今之散官動至三品,有司艱於遷授,宜於減罷八資內量增階數,易以美名,庶幾歷官者不至於太驟,而國家恩權不失之太輕矣。
qī yuē xuǎn jiāng shuài yǐ míng jūn fǎ. fū jiāng zhě guó zhī sī mìng, tiān xià suǒ lài yǐ ān wēi zhě yě. jǔ wàn zhòng zhī mìng fù zhī yī rén, hū xī zhī jiān yǐ jué shēng sǐ, qí rèn gù bù zhòng yú? zì běi bīng rù jìng, yě zhàn zé quán jūn jù yāng, chéng shǒu zé hé jùn bèi tú, qǐ jiē shì zú dān ruò shǒu bèi bù yán zāi, tè yǐ yōng jiāng bù zhī yòng bīng zhī dào ér yǐ. gǔ yǔ yún: sān chén bù guǐ, qǔ shì wèi xiāng. sì yí jiāo qīn, bá zú wèi jiāng. jīn zhī jiāng shuài, dà dǐ xiān lùn chū shēn guān pǐn, huò mén fá gāo liáng zhī zǐ, huò qīn gù jiǎ tuō zhī liú, píng jū zé yì qì zì gāo, yù dí zé shǒu wěi tuì suō, jiāng shuài jì zì wèi qiè, shì zú fū shuí kěn qián. yòu jū cháng póu kè, nà qí kuì xiàn, shì zú yīn zhī yǐ rǎo liáng mín ér mò kě zhì. jí lǜ zhī yīng dí, zài tú zé qián hòu luàn xíng, tún cì zé pái mén zé wū, kǒng bī xiǎo mín, zì qí qiú suǒ, yǐ cǐ zé qí wèi fǎ sǐ shì, qǐ bù nán zāi. kuàng jīn jūn guān shù duō, zì qiān hù ér shàng, yǒu wàn hù yǒu fù tǒng yǒu dōu tǒng yǒu fù tí kòng, shí yáng jiǔ mù, hào lìng bù yī, dòng xiāng qiān zhì. qiè wén guó chū qǔ tiān xià, yuán shuài ér xià, wéi yǒu wàn hù, suǒ tǒng jūn shì bù xià shù wàn rén, zhuān zhì yí lù, qǐ zài duō zāi? duō zé nán zé, shǎo zé yì jīng. jīn zhī jūn fǎ, měi èr shí wǔ rén wèi yī móu kè, sì móu kè wèi yī qiān hù, móu kè zhī xià yǒu pú niǎn yī rén qí gǔ sī huǒ tóu wǔ rén, qí rèn zhàn zhě cái shí yǒu bā rén ér yǐ. yòu wèi tóu mù xuǎn qí zhuàng jiàn yǐ gěi shǐ lìng, zé shì yī qiān hù suǒ tǒng bù jí bǎi rén, bù zú chéng qí duì wǔ yǐ. gǔ zhī liáng jiāng cháng yǔ shì zú tóng gān kǔ, jīn jūn guān jì yǒu fèng lǐn, yòu yǒu quàn liáng, yī rì zhī gěi jiān shù shí rén zhī yòng. jiāng shuài zé fēng bǎo yǒu yú, shì zú zé jī hán bù zú, hé ruò cái shěng rǒng shí ér jiā zhī jūn shì zāi. fú qǐ míng chì dà chén, jīng xuǎn tōng xiǎo jūn zhèng zhě, fēn yì zhū lù, biān liè duì wǔ, yào bì wǔ shí rén wèi yī móu kè, sì móu kè wèi yī qiān hù, wǔ qiān hù wèi yī wàn hù, wèi zhī sàn jiāng. wàn rén shè yī dōu tǒng, wèi zhī dà jiāng, zǒng zhī shuài fǔ. shù bù zú zhě jiē bìng zhī, qí fù tǒng fù tí kòng jí wú jūn xū shè dōu tǒng wàn hù zhě xī bà shěng. réng chì shěng yuàn dà chén jí nèi wài wǔ pǐn yǐ shàng, gè jǔ fāng lüè yōu zhǎng, wǔ yǒng chū zhòng cái kān jiāng shuài zhě yī èr rén, bù xiàn guān pǐn, yǐ chōng wàn hù yǐ shàng dōu tǒng yuán shuài zhī zhí. qiān hù yǐ xià, xuǎn jūn zhōng yǒu móu lüè wǔ yì wèi zhòng suǒ fú zhě chōng. shēn míng jūn fǎ, jū cháng jiào yuè, bì shǐ jiāng shuài míng yú qí zhèng xū shí zhī shù, shì zú shú yú zuò zuò jìn tuì zhī jié. zhì yú gōng shǐ kǎi zhàng xū lìng zì fù, xí yú láo kǔ. ruò yǒu suǒ fàn, bì xíng wú shè. zé jiāng shuài dé rén, shì qì rì zhèn, kě yǐ dài dí yǐ.
七曰選將帥以明軍法。夫將者國之司命,天下所賴以安危者也。舉萬眾之命付之一人,呼吸之間以決生死,其任顧不重歟?自北兵入境,野戰則全軍俱殃,城守則闔郡被屠,豈皆士卒單弱、守備不嚴哉,特以庸將不知用兵之道而已。古語云:「三辰不軌,取士為相。四夷交侵,拔卒為將。」今之將帥,大抵先論出身官品,或門閥膏粱之子,或親故假託之流,平居則意氣自高,遇敵則首尾退縮,將帥既自畏怯,士卒夫誰肯前。又居常裒刻,納其饋獻,士卒因之以擾良民而莫可制。及率之應敵,在途則前後亂行,屯次則排門擇屋,恐逼小民,恣其求索,以此責其畏法死事,豈不難哉。況今軍官數多,自千戶而上,有萬戶、有副統、有都統、有副提控,十羊九牧,號令不一,動相牽制。切聞國初取天下,元帥而下,惟有萬戶,所統軍士不下數萬人,專制一路,豈在多哉?多則難擇,少則易精。今之軍法,每二十五人為一謀克,四謀克為一千戶,謀克之下有蒲輦一人、旗鼓司火頭五人,其任戰者才十有八人而已。又為頭目選其壯健以給使令,則是一千戶所統不及百人,不足成其隊伍矣。古之良將常與士卒同甘苦,今軍官既有俸廩,又有券糧,一日之給兼數十人之用。將帥則豐飽有餘,士卒則饑寒不足,曷若裁省冗食而加之軍士哉。伏乞明敕大臣,精選通曉軍政者,分詣諸路,編列隊伍,要必五十人為一謀克,四謀克為一千戶,五千戶為一萬戶,謂之散將。萬人設一都統,謂之大將,總之帥府。數不足者皆並之,其副統、副提控及無軍虛設都統、萬戶者悉罷省。仍敕省院大臣及內外五品以上,各舉方略優長,武勇出眾、材堪將帥者一二人,不限官品,以充萬戶以上都統、元帥之職。千戶以下,選軍中有謀略武藝為眾所服者充。申明軍法,居常教閱,必使將帥明於奇正虛實之數,士卒熟於坐作進退之節。至於弓矢鎧仗須令自負,習於勞苦。若有所犯,必刑無赦。則將帥得人,士氣日振,可以待敵矣。
bā yuē liàn shì zú yǐ zhèn bīng wēi. xī zhōu shì zōng cháng yuē: bīng guì jīng ér bù guì duō, bǎi nóng fū bù néng yǎng yī zhàn shì, nài hé zuī mín zhī gāo yǎng cǐ wú yòng zhī zú. gǒu jiàn nuò bù fēn, zhòng hé yǐ quàn. yīn dà sōu jūn zú, suì xià huái nán, qǔ sān guān, bīng bù xuè rèn, xuǎn liàn zhī lì yě. táng wèi zhēng yuē: bīng zài yǐ dào yù zhī ér yǐ. yù zhuàng jiàn zú yǐ wú dí yú tiān xià, hé qǔ xì ruò yǐ zēng xū shù. bǐ zhě fán zhàn duō bài, fēi yóu bīng shǎo, zhèng yǐ qí duō ér bù fēn jiàn nuò, gù wèi dí suǒ chéng, nuò zhě xiān bēn, jiàn zhě bù néng dú zhàn ér suì kuì, cǐ suǒ yǐ qǔ bài yě. jīn mò ruò xuǎn chà xí bīng gōng zhèng zhī guān, jiāng yǐ jí jūn rén suí qí suǒ zhǎng ér lèi shì zhī. qí wǔ yì chū zhòng zhě bié zuò yī jūn, liàng zēng kǒu liáng, shí jiā xùn liàn, shì děng dì ér shǎng zhī. rú cǐ, zé rén rén jī lì, zhēng xiào suǒ zhǎng, ér shuāi nuò zhě yì yǒu kě yòng zhī jiàn yǐ. xī táng wén huáng chū zhēng, cháng fēn qí jūn wèi shàng zhōng xià, fán lín dí zé guān qí qiáng ruò, shǐ xià dāng qí shàng, ér shàng dāng qí zhōng, zhōng dāng qí xià. dí chéng xià jūn bù guò bēn zhú shù bù, ér shàng jūn zhōng jūn yǐ shèng qí èr jūn, yòng shì cháng shèng. gài gǔ zhī jiāng shuài yì yǒu yǐ nuò bīng wěi dí zhě, yào zài yù wèi fēn bié, bù shǐ hùn xiáo ěr.
八曰練士卒以振兵威。昔周世宗常曰:「兵貴精而不貴多,百農夫不能養一戰士,奈何朘民脂膏養此無用之卒。苟健懦不分,眾何以勸。」因大搜軍卒,遂下淮南,取三關,兵不血刃,選練之力也。唐魏徵曰:「兵在以道御之而已。御壯健足以無敵於天下,何取細弱以增虛數。」比者凡戰多敗,非由兵少,正以其多而不分健懦,故為敵所乘,懦者先奔,健者不能獨戰而遂潰,此所以取敗也。今莫若選差習兵公正之官,將已籍軍人隨其所長而類試之。其武藝出眾者別作一軍,量增口糧,時加訓練,視等第而賞之。如此,則人人激厲,爭效所長,而衰懦者亦有可用之漸矣。昔唐文皇出征,常分其軍為上中下,凡臨敵則觀其強弱,使下當其上,而上當其中,中當其下。敵乘下軍不過奔逐數步,而上軍中軍已勝其二軍,用是常勝。蓋古之將帥亦有以懦兵委敵者,要在預為分別,不使混淆耳。
shàng lǎn shū bù yuè, zhào fù shàng shū shěng jié zhī. zǎi zhí è qí fēn gèng zhū shì, wèi suǒ yán duō bù dāng. yú shì guī huáng jù dài zuì, zhào yù yuē: zhèn shǐ yǐ guī yǒu fàng guī shān lín zhī yǔ, gù lìng jié zhī, nǎi cí yǐ bù zhí jì huì, yì wèi zhèn è qí yán ér nù yě. zhèn chū wú yì jiā zuì, qí lìng yù shǐ tái yù zhī. xún chū wèi xú zhōu shuài fǔ jīng lì guān.
上覽書不悅,詔付尚書省詰之。宰執惡其紛更諸事,謂所言多不當。於是規惶懼待罪,詔諭曰:「朕始以規有放歸山林之語,故令詰之,乃辭以不職忌諱,意謂朕惡其言而怒也。朕初無意加罪,其令御史台諭之。」尋出為徐州帥府經歷官。
zhèng dà yuán nián, zhào wèi yòu sī jiàn, shù shàng zhāng yán shì, xún quán lì bù láng zhōng. shí zhào qún chén yì xiū fù hé zhōng fǔ, guī yǔ yáng yún yì děng yán: hé zhōng jīn wèi wú rén zhī jìng, shǎn xī mín lì pí fá, xiū zhī yì bù néng shǒu, bù ruò yǐ jiàn tún jūn shì liàng lì bǔ zhì, dài qí kě shǒu jí xiū zhī wèi wǎn yě. cóng zhī. wèi jǐ, zuò shì jiě zhí. chū, lì bù shàng shū zhào bó chéng zuò quán xuǎn lì yuán chū shēn wáng jīng yǔ jìn shì wáng zhù tián kāi fēng jǐng xún pàn guān jiàn què, wèi jīng suǒ sòng miǎn guān, guī yì zuò zhī. shì nián shí yī yuè, gǎi chōng bǔ què. shí èr yuè, yán jiāng xiāng fēi cái, qiě jiàn shù rén kě yòng zhě.
正大元年,召為右司諫,數上章言事,尋權吏部郎中。時詔群臣議修復河中府,規與楊雲翼等言:「河中今為無人之境,陝西民力疲乏,修之亦不能守,不若以見屯軍士量力補治,待其可守即修之未晚也。」從之。未幾,坐事解職。初,吏部尚書趙伯成坐銓選吏員出身王京與進士王著填開封警巡判官見闕,為京所訟免官,規亦坐之。是年十一月,改充補闕。十二月,言將相非材,且薦數人可用者。
èr nián zhēng yuè, guī jí tái jiàn tóng zòu wǔ shì: yī, qǐ shàng shū shěng tí kòng shū mì yuàn, rú dà dìng míng chāng gù shì. èr, jiǎn liú qīn wèi jūn. sān, shā tài rǒng jūn, jiǎn xíng shū mì yuàn shuài fǔ. sì, xuǎn dà chén wèi xuān fǔ shǐ, zhāo jí liú wáng yǐ shí biān fáng. wǔ, xuǎn guān zhì suǒ, yì yī qiè shěng jiǎn. lüè shī xíng zhī.
二年正月,規及台諫同奏五事:一,乞尚書省提控樞密院,如大定、明昌故事。二,簡留親衛軍。三,沙汰冗軍,減行樞密院、帥府。四,選大臣為宣撫使,招集流亡以實邊防。五,選官置所,議一切省減。略施行之。
sì yuè, yǐ dà hàn zhào guī shěn lǐ yuān zhì, lín fā shàng zòu: jīn hé nán yí lù pián yí xíng yuàn shuài fǔ cóng yí fán èr shí chù, shǎn xī xíng shàng shū shěng shuài fǔ wǔ, jiē dé yǐ pián yí shā rén, yuān yù zài cǐ, bù zài zhōu xiàn. yòu yuē: yǔ shuǐ bù shí zé zé shěn lǐ, rán zé zhí xiè lǐ zhě dāng hé rú? shàng shàn qí yán ér bù néng yǒu wèi yě.
四月,以大旱詔規審理冤滯,臨發上奏:「今河南一路便宜、行院、帥府、從宜凡二十處,陝西行尚書省、帥府五,皆得以便宜殺人,冤獄在此,不在州縣。」又曰:「雨水不時則責審理,然則職燮理者當何如?」上善其言而不能有為也。
shí yī yuè, shàng zhào wán yán sù lán jí guī rù jiàn, miàn yù yuē: sòng rén qīng fàn biān jiè, wǒ yǐ qīng qí xí zhī, jì qí chéng chuàng gào hé, yǐ xī wú mín ěr. sòng guǒ xíng chéng, shàng yù yòng bīng hū. qīng děng dāng shí cǐ yì. guī jìn yuē: dì wáng zhī bīng guì yú wàn quán, xī guāng wǔ zhōng xìng, suǒ zhēng bì kè, yóu yán měi yī chū bīng, tóu xū wèi bái. bīng bù wàng dòng rú cǐ. shàng shàn zhī. sì nián sān yuè, shàng zhào qún chén yù yǐ shǎn xī shì yuē: fāng chūn běi fāng mǎ jiàn léi jí, qiū gāo dà shì bìng lái, hé yǐ zhī chí. zhèn yǐ yù hé dá jǐn lì jué yī zhàn yǐ, qīng děng yǐ wèi rú hé? yòu yán hé shì wú yì, sā hé niǎn lì pò hé yì, sài bù yán: jīn yǐ qiǎn hé shǐ, kě zhōng chuò hū. yú jiē wú yán, guī dú jìn yuē: bīng nán yáo dù, bǎi wén bù rú yī jiàn. chén cháng rèn shǎn xī guān, jìn nián yòu lǚ dào shǎn xī, bīng jiāng rǒng nuò, kǒng bù kě yòng, wèi rú shèng liào. yán wèi zhōng, wū gǔ lùn sì hé yuē: chén guī zhī yán fēi shì, chén jìn zhì shǎn xī, jūn shì yǒng ruì, jiē sī yī zhàn. jiān chá yù shǐ wán yán xí xiǎn cóng ér hé zhī, shàng shǒu kěn, yòu fàn yán hé shì. guī duì yuē: hé shì gù fēi shàng cè, yòu bù kě bì chéng, rán fāng jīn shì shì bù dé bù rán. shǐ bǐ nán cóng, yóu kě yǐ jī lì jiāng shì, yǐ dài qí biàn. shàng bù yǐ wèi rán. míng rì, yòu lìng jí yì shěng zhōng, yù bà hé shì, qún chén duō yǐ hé wèi biàn, nǎi zhào xíng shěng zhēn zhuó fā qiǎn, ér shì jìng bù xíng.
十一月,上召完顏素蘭及規入見,面諭曰:「宋人輕犯邊界,我以輕騎襲之,冀其懲創告和,以息吾民耳。宋果行成,尚欲用兵乎。卿等當識此意。」規進曰:「帝王之兵貴於萬全,昔光武中興,所征必克,猶言『每一出兵,頭須為白』。兵不妄動如此。」上善之。四年三月,上召群臣喻以陝西事曰:「方春北方馬漸羸瘠,秋高大勢並來,何以支持。朕已喻合達盡力決一戰矣,卿等以為如何?」又言和事無益,撒合輦力破和議,賽不言:「今已遣和使,可中輟乎。」余皆無言,規獨進曰:「兵難遙度,百聞不如一見。臣嘗任陝西官,近年又屢到陝西,兵將冗懦,恐不可用,未如聖料。」言未終,烏古論四和曰:「陳規之言非是,臣近至陝西,軍士勇銳,皆思一戰。」監察御史完顏習顯從而和之,上首肯,又泛言和事。規對曰:「和事固非上策,又不可必成,然方今事勢不得不然。使彼難從,猶可以激厲將士,以待其變。」上不以為然。明日,又令集議省中,欲罷和事,群臣多以和為便,乃詔行省斟酌發遣,而事竟不行。
shí yuè, guī yǔ yòu shí yí lǐ dà jié shàng zhāng, hé tóng pàn dà mù qīn shì sā hé niǎn chǎn nìng, zhāo quán nà huì jí bù gōng shì. yóu shì sā hé niǎn jìng chū wèi zhōng jīng liú shǒu, cháo tíng kuài zhī. wǔ nián èr yuè, yòu yǔ dà jié yán sān shì: yī, jiāng shuài chū bīng měi wèi jìn chén qiān zhì, bù dé zhuān zhé. èr, jìn shì sòng xuān chuán zhǐ, gōng shòu lù yí, shī cháo tíng tǐ, kě yī qiè jìn jué. sān, zuì tóng fá yì, hé yǐ shǐ rén. shàng jiā nà yān.
十月,規與右拾遺李大節上章,劾同判大睦親事撒合輦諂佞,招權納賄及不公事。由是撒合輦竟出為中京留守,朝廷快之。五年二月,又與大節言三事:「一,將帥出兵每為近臣牽制,不得專輒。二,近侍送宣傳旨,公受賂遺,失朝廷體,可一切禁絕。三,罪同罰異,何以使人。」上嘉納焉。
chū, xuān zōng cháng zhào wén xiù shǔ lìng wáng shòu sūn zuò dà hóng bàn shēn xiù yī, qiě jiè yǐ wù lìng chén guī zhī. jí chéng, jìn, zhào shòu sūn wèn yuē: céng lìng chén guī bèi zhī fǒu? shòu sūn dùn shǒu yán: chén shì jìn tíng, fán gōng shěng dà xiǎo shì bù gǎn wèi wài rén yán, kuàng qīn bèi shèng xùn hū. shàng yīn tàn yuē: chén guī ruò zhī, bì yǐ huá shì jiàn wǒ, wǒ shí wèi qí yán. gài guī yán shì bù jiǎ jiè, cháo wàng shén zhòng, fán gōng zhōng jǔ shì, shàng bì yuē: kǒng chén guī yǒu yán. yī shí jìn chén qiè yì, wéi wèi chén zhèng shū ěr, tǐng rán yī shí zhí shì yě. hòu chū wèi zhōng jīng fù liú shǒu, wèi fù, zú, shì lùn xī zhī.
初,宣宗嘗召文繡署令王壽孫作大紅半身繡衣,且戒以勿令陳規知。及成,進,召壽孫問曰:「曾令陳規輩知否?」壽孫頓首言:「臣侍禁庭,凡宮省大小事不敢為外人言,況親被聖訓乎。」上因嘆曰:「陳規若知,必以華飾諫我,我實畏其言。」蓋規言事不假借,朝望甚重,凡宮中舉事,上必曰:「恐陳規有言。」一時近臣切議,惟畏陳正叔耳,挺然一時直士也。後出為中京副留守,未赴,卒,士論惜之。
guī bó xué néng wén, shī yì yǒu lǜ dù. wèi rén gāng yì zhì shí, yǒu gǔ rén fēng, dǔ yú xué wèn, zhì lǎo bù fèi. hún yuán liú cóng yì jiàn qí suǒ shàng bā shì, tàn yuē: zǎi xiàng cái yě. měi yǔ rén lùn jí shí shì zhé fèn wǎn, gài shāng qí yán zhī bù xíng yě. nán dù hòu, jiàn guān chēng xǔ gǔ chén guī, ér guī bù yǐ jié zhí zì míng, yóu jiàn zhòng yún. sǐ zhī rì, jiā wú yī jīn, zhī yǒu wèi zàng zhī. zi liáng chén.
規博學能文,詩亦有律度。為人剛毅質實,有古人風,篤於學問,至老不廢。渾源劉從益見其所上八事,嘆曰:「宰相材也。」每與人論及時事輒憤惋,蓋傷其言之不行也。南渡後,諫官稱許古、陳規,而規不以訐直自名,尤見重雲。死之日,家無一金,知友為葬之。子良臣。
xǔ gǔ, zì dào zhēn, fén yáng jūn jié dù shǐ zhì shì ān rén zi yě. dēng míng chāng wǔ nián cí fù jìn shì dì. zhēn yòu chū, zì zuǒ shí yí bài jiān chá yù shǐ. shí xuān zōng qiān biàn, xìn rèn chéng xiàng gāo qí, wú huī fù zhī móu, gǔ shàng zhāng yuē:
許古,字道真,汾陽軍節度使致仕安仁子也。登明昌五年詞賦進士第。貞祐初,自左拾遺拜監察御史。時宣宗遷汴,信任丞相高琪,無恢復之謀,古上章曰:
zì zhōng dōu shī shǒu, miào shè líng qǐn gōng shì fǔ kù, zhì yú tú jí zhòng qì, bǎi nián jī lèi, yī zhāo qì zhī. wéi shèng zhǔ tòng dào zhī xīn zhì wèi shēn qiè, sù yè sī jù suǒ yǐ jiàn zhōng xìng zhī gōng zhě, wèi cháng shǎo zhì yě. wèi chén zǐ zhě shí lù shòu zé, qí néng wú kuì hū! qiě lǘ yán xì mín yóu yóng wàng cháo tíng zhěng xùn shī tú, wèi huī fù jì. ér jīn cái wén jù hé zì bǎo, yòu jǐn xǐ zhū lù jūn hù hé nán, bǐ jì qì qí héng chǎn wú yǐ zì shēng, tǔ jū zhī mín fù bèi qí rǎo, chén bù zhī shuí wèi cǐ móu zhě. rán yè yǐ rú shì, dàn dāng yì suǒ yǐ chù zhī, shǐ jūn wú wàng fèi, mín bù zhì kùn qióng zé shàn yǐ.
自中都失守,廟社陵寢、宮室府庫,至於圖籍重器,百年積累,一朝棄之。惟聖主痛悼之心至為深切,夙夜思懼所以建中興之功者,未嘗少置也。為臣子者食祿受責,其能無愧乎!且閭閻細民猶顒望朝廷整訓師徒,為恢復計。而今才聞拒河自保,又盡徙諸路軍戶河南,彼既棄其恆產無以自生,土居之民復被其擾,臣不知誰為此謀者。然業已如是,但當議所以處之,使軍無妄費,民不至困窮則善矣。
chén wén ān wēi suǒ xì, zài yú yī xiāng, kǒng zǐ chēng: wēi ér bù chí, diān ér bù fú, zé jiāng yān yòng? shì shì zhì cǐ, bù zhī zhí zhèng zhě měi duì tiān yán, hé yǐ yǎng dá qīng wèn yě. jīn zhī suǒ jí, mò ruò dé rén, rú qián yù shǐ dài fū péi mǎn dé rén gōng bù shàng shū sūn dé yuān, zhōng liàng míng mǐn, kě yǐ dà yòng, jìn jiē xǔ gào lǎo, yuàn fù qǐ ér rèn zhī, bì néng yǒu suǒ jiàn lì yǐ lì guó jiā. tài zǐ tài shī zhì shì sūn duó, suī pō shuāi jí, rú yǒu dà yì yóu kě cì zhào, huò jiù wèn zhī. rén cái zì gǔ suǒ nán, fán zhī zhì tǐ zhě jiē dāng zhòng xī, kuàng cǐ qí jiù, qǐ yí qīng qì zāi. ruò nǎi lín shì bù jǐn qí xīn, suī jǐn xīn ér bù míng yú lǐ, dé wú yì shī wú sǔn zhě, zòng qí shàng zhuàng, yì ān suǒ yòng. fāng shí duō nán, gù bù róng lù lù zhī tú bèi yuán shī sù, yǐ sāi xián lù yě. wéi bì xià chén zhōng gāng duàn, chù zhì yī xīn, yǐ xìng tiān xià. chén qián wèi shí yí shí, yǐ cháng bèi lùn zé xiāng zhī dào, qǐ qǔ chén qián zòu bìng jīn suǒ yán, jiā shěn sī yān.
臣聞安危所系,在於一相,孔子稱:「危而不持,顛而不扶,則將焉用?」事勢至此,不知執政者每對天顏,何以仰答清問也。今之所急,莫若得人,如前御史大夫裴滿德仁、工部尚書孫德淵,忠諒明敏,可以大用,近皆許告老,願復起而任之,必能有所建立以利國家。太子太師致仕孫鐸,雖頗衰疾,如有大議猶可賜召,或就問之。人才自古所難,凡知治體者皆當重惜,況此耆舊,豈宜輕棄哉。若乃臨事不盡其心,雖盡心而不明於理,得無益、失無損者,縱其尚壯,亦安所用。方時多難,固不容碌碌之徒備員屍素,以塞賢路也。惟陛下宸衷剛斷,黜陟一新,以幸天下。臣前為拾遺時,已嘗備論擇相之道,乞取臣前奏並今所言,加審思焉。
chén yòu wén jiāng zhě mín zhī sī mìng, guó jiā ān wēi suǒ xì, gù gǔ zhī rén jūn bì zhòng qí xuǎn, wèi jiāng zhě yì bì yǐ tiān xià wèi jǐ rèn. fū jiāng zhě guì móu ér jiàn zhàn, bì yě shǎng fá shǐ rén xìn zhī ér bù yí, quán móu shǐ rén yóu zhī ér bù zhī, sān jūn bēn zǒu hào lìng yǐ qǔ shèng, rán hòu zhōng xīn chéng fú ér lè wèi zhī yòng. ěr lái chéng shǒu bù jiān, lín zhàn zhé běi, jiē yǐ jiāng zhī bù cái gù yě. sī yú suǒ nì, shǎng fá bù gōng, zhì yú zhòng yuàn, ér jù qí shēng biàn, zé fǔ mó wèi jí, yī qiè wèi gū xī zhī shì. yóu shì bīng qīng qí jiāng, jiāng wèi qí bīng, shàng néng shǐ zhī chū sǐ lì yǐ yù dí hū? yuàn lìng fù xīn zhī chén jí xián yú bīng shì zhě, gè jǔ suǒ zhī, guǒ dé zhēn cái, yōu jiā chǒng rèn, yóu zhàn gōng kě qī yǐ. rú hé dōng xuān fǔ shǐ xū dǐng shān dōng xuān fǔ shǐ wán yán bì zhuō zhōu cì shǐ nèi zú cóng tǎn, zhāo yì jié dù shǐ bì lán ā lǔ dài, huò zhōng qín yǒng gàn, huò zhòng hòu yǒu móu, jiē kě rèn zhī, yǐ gǎn fāng miàn.
臣又聞將者民之司命,國家安危所系,故古之人君必重其選,為將者亦必以天下為己任。夫將者貴謀而賤戰,必也賞罰使人信之而不疑,權謀使人由之而不知,三軍奔走號令以取勝,然後中心誠服而樂為之用。邇來城守不堅,臨戰輒北,皆以將之不才故也。私於所昵,賞罰不公,至於眾怨,而懼其生變,則撫摩慰籍,一切為姑息之事。由是兵輕其將,將畏其兵,尚能使之出死力以禦敵乎?願令腹心之臣及閒於兵事者,各舉所知,果得真才,優加寵任,由戰功可期矣。如河東宣撫使胥鼎、山東宣撫使完顏弼、涿州刺史內族從坦,昭義節度使必蘭阿魯帶,或忠勤勇干,或重厚有謀,皆可任之,以扞方面。
yòu yuē:
又曰:
hé běi zhū lù yǐ dū chéng jì shī, jūn hù jǐn qiān, jiāng wèi guó jiā jǔ ér qì zhī, zhōu xiàn guān wǎng wǎng táo bèn hé nán. qǐ lìng suǒ zài gēn kuò, lì qī qiǎn hái, wéi zhě wù fù lù yòng. wèi cháng lí rèn zhě yì jiā ēn lài, rú yuàn zì xiào hé běi zhě yì tīng chén qǐng, réng xiān shǎng zhī, jiǎn qí rì yuè. zhōu xiàn zhǎng èr guān bìng lìng jiān lǐng jūn zhí, xǔ zé jūn zhōng yǒu cái lüè dǎn yǒng zhě wèi tóu mù, huò jiā jué mìng yǐ shōu qí xīn, néng qǔ yī fǔ zhě jí shòu yǐ fǔ zhǎng guān, zhōu xiàn yì rú zhī, shǐ rén huái fù tǔ zhī xīn. bié qiǎn zhōng shí gàn jì zhě, yǐ wén xí guān shǎng zhāo zhū xié cóng rén, bǐ jì kǔ yú dí yì, lái zhě bì duō, dí shì dāng zì xuē. yǒu sī bù zhī chū cǐ, ér dàn wèi qīng yě jì, shì wú huǎn jí wéi qī sù bàn, jīn wǎn hé shí sǔn qī bā, yuǎn jìn wēi jù, suǒ móu kě wèi dà lì yǐ.
河北諸路以都城既失,軍戶盡遷,將謂國家舉而棄之,州縣官往往逃奔河南。乞令所在根括,立期遣還,違者勿復錄用。未嘗離任者議加恩賚,如願自效河北者亦聽陳請,仍先賞之,減其日月。州縣長貳官並令兼領軍職,許擇軍中有才略膽勇者為頭目,或加爵命以收其心,能取一府者即授以府長官,州縣亦如之,使人懷復土之心。別遣忠實幹濟者,以文檄官賞招諸脅從人,彼既苦於敵役,來者必多,敵勢當自削。有司不知出此,而但為清野計,事無緩急惟期速辦,今晚禾十損七八,遠近危懼,所謀可謂大戾矣。
yòu yuē:
又曰:
jīng shī zhū xià gēn běn, kuàng jīn cháng sù zhòng bīng, huǎn jí zhēng tǎo bì yóu yú cǐ, píng shí shàng yí yōu yú wài lù, shǐ bǎi xìng yǒu suǒ xù jī, suī zài sī shì yóu gōng jiā yě. jīn yǒu sī sōu kuò yú liáng, zhì zhuǎn fàn zhě wú fù gǎn rù, yí jí zhǐ zhī. chén qǐng kàn dú chén yán, jiàn qí jǐn xīn jié chéng yǐ tǔ zhèng lùn zhě, lǜ jiē cǎo zé shū jiàn zhī rén, kuàng zài bǎi liáo, qǐ wú wèi guó shēn yōu jìn zhāng shū zhě hū? chéng yí míng chì zhōng wài, shǐ de jǐn yán bù huì, zé tài píng zhī zhǎng cè chū yǐ.
京師諸夏根本,況今常宿重兵,緩急征討必由於此,平時尚宜優於外路,使百姓有所蓄積,雖在私室猶公家也。今有司搜括餘糧,致轉販者無復敢入,宜即止之。臣頃看讀陳言,見其盡心竭誠以吐正論者,率皆草澤疏賤之人,況在百僚,豈無為國深憂進章疏者乎?誠宜明敕中外,使得盡言不諱,則太平之長策出矣。
zhào fù shàng shū shěng, lüè shī xíng yān.
詔付尚書省,略施行焉。
xún qiān shàng shū zuǒ sī yuán wài láng, jiān qǐ jū zhù, wú hé, zhuǎn yòu sī jiàn. shí chéng xiàng gāo qí lì fǎ, zhí guān yǒu fàn jiē de jué, gǔ jí zuǒ sī jiàn mǒ niǎn hú lǔ lá shàng yán yuē: lǐ yì lián chǐ yǐ zhì jūn zǐ, xíng fá wēi yù yǐ zhì xiǎo rén, cǐ wàn shì bù yì lùn yě. jìn zhě cháo tíng jí yú qiú zhì, yǒu sī zòu qǐng cóng quán lì fǎ: zhí guān yǒu fàn yīng shú zhě yì duō de jué. fū jué lù suǒ yǐ yù guì yě, guì bù miǎn rǔ, zé bēi jiàn zhě yòu hé jiā yān. chē jià suǒ zhù fēi tóng zhēng xíng, ér fán kē zhēng xiǎo guò jiē yǐ jūn qī zuì zhī, bù yǐ shèn hū. bì xià rén shù, jué fēi běn xīn, dài yǒu sī bù sī kuān jìng kě yǐ cuò ān, ér zhuān shì dū zé gù ěr. qiě bǎi guān jiē cháo tíng lín xuǎn, duō yóu wén xíng wǔ gōng fá yuè ér jìn, nǎi yǔ fán shù děng, zé xiǎng jué lù zhě yì bù zú wèi róng yǐ. yì yòu yǒu dà kě lǜ zhě, wèi shàng zhě jiāng yuē guān yóu bù miǎn, mín fù hé cí, zé kē bào zhī zhèng rì xíng. wèi xià zhě jiāng yuē bǐ jì yì rán, wú fù hé chǐ, zé líng fàn zhī xīn yì sì. qí bì qǐ shèng yán zāi. fú yuàn yī yuán nián shè ēn xíng bù shàng dài fū zhī wén, xuē cǐ yī qiè zhī fǎ, xìng shèn. shàng chū yù xíng zhī, ér gāo qí gù zhí yǐ wèi bù kě, suì qǐn.
尋遷尚書左司員外郎,兼起居注,無何,轉右司諫。時丞相高琪立法,職官有犯皆的決,古及左司諫抹捻胡魯剌上言曰:「禮義廉恥以治君子,刑罰威獄以治小人,此萬世不易論也。近者朝廷急於求治,有司奏請從權立法:職官有犯應贖者亦多的決。夫爵祿所以馭貴也,貴不免辱,則卑賤者又何加焉。車駕所駐非同征行,而凡科征小過皆以軍期罪之,不已甚乎。陛下仁恕,決非本心,殆有司不思寬靜可以措安,而專事督責故耳。且百官皆朝廷遴選,多由文行、武功、閥閱而進,乃與凡庶等,則享爵祿者亦不足為榮矣。抑又有大可慮者,為上者將曰官猶不免,民復何辭,則苛暴之政日行。為下者將曰彼既亦然,吾復何恥,則陵犯之心益肆。其弊豈勝言哉。伏願依元年赦恩『刑不上大夫』之文,削此一切之法,幸甚。」上初欲行之,而高琪固執以為不可,遂寢。
sì nián, yǐ yòu sī jiàn jiān shì yù shǐ. shí dà bīng yuè tóng guān ér dōng, zhào shàng shū shěng jí bǎi guān yì, gǔ shàng yán yuē: bīng yú guān ér cháo tíng fǔ zhī, cǐ gài zhū jiāng qī bì zuì yě. suī rán, dà bīng zhù wén xiāng jìng, shù rì bù dòng, yì zhě kǒng wú hé nán zhī jūn nì zhū qián, shǎn xī zhī zhòng yì qí hòu, huò yù xiān lìng chān zhě cì qū xiàng zhī biàn, huò yǐ shēn rù rén jìng fēi qí dì lì ér zì wēi, suǒ yǐ guān wàng wèi jù jìn yě. cǐ shí zhèng yí xuǎn mù ruì zú bìng lì jī zhī, qiě kāi qí guī lù, bǐ jì yí huò, yù dí bì zǒu, wǒ zhòng cóng ér xí zhī, qí pò bì yǐ. shàng yǐ shì shàng shū shěng, gāo qí jǔ qí yì, suì bù xíng. shì yuè, shǐ zhì zhāo xián suǒ, lìng gǔ děng lǐng qí shì.
四年,以右司諫兼侍御史。時大兵越潼關而東,詔尚書省集百官議,古上言曰:「兵逾關而朝廷甫知,此蓋諸將欺蔽罪也。雖然,大兵駐閿鄉境,數日不動,意者恐吾河南之軍逆諸前,陝西之眾議其後,或欲先令覘者伺趨向之便,或以深入人境非其地利而自危,所以觀望未遽進也。此時正宜選募銳卒併力擊之,且開其歸路,彼既疑惑,遇敵必走,我眾從而襲之,其破必矣。」上以示尚書省,高琪沮其議,遂不行。是月,始置招賢所,令古等領其事。
xìng dìng yuán nián qī yuè, shàng wén sòng bīng lián xiàn gàn yú lián shuǐ zhū xiàn, qiě huò wěi xí, cí duō dǐ chì, yīn yù zǎi chén yuē: sòng rén gòu huò jiǔ yǐ, zhèn gū hán róng zhě, zhòng lǜ kāi bīng duān yǐ láo wú mín ěr. jīn shù jiàn qīn, jiāng hé yǐ chù, qīng děng qí yǔ bǎi guān yì. yú shì jí zhòng yì yú dōu táng, gǔ yuē: sòng rén chán ruò, wèi wǒ sù shēn, qiě zhī běi bīng fāng qiáng, jiāng shì wǒ wèi píng bì, suī shí tiào liáng, jì bì bù gǎn shēn rù, qí wǔ mān zhī yǔ, tè shì jǐng tú gū ér suǒ wèi, wū zú jiào zhī. zhǐ dāng mìng yǒu sī yí wén, yù yǐ běn cháo lèi yǒu dà zào, jí shèng zhǔ jiān ài shēng líng yì. bǐ ruò yǒu zhī, fù xún jiù hǎo, zé yòu hé qiú. qí huò hù è bù quān, jǔ zhòng tǎo zhī, gù yì wèi wǎn yě. shí yù yì zhě shí yú rén, suī huò xiǎo yì ér dà lüè zé yī, jì ér chéng xiàng gāo qí děng zòu: bǎi guān zhī yì, xián qǐng yán bīng shè bèi yǐ yì dài láo, cǐ shàng cè yě. shàng rán zhī. shí cháo tíng yǐ zhū lù bǎ jūn guān shí yǒu bù hé bù tīng, gèng xiāng sù sòng, gǔ shàng yán yuē: chén yǐ wèi shàn zhě yǒu quàn, è zhě yǒu chéng, guó zhī dà fǎ yě. gǒu shàn è bù wén, zé shàng xià xiāng méng, chéng quàn wú suǒ shī yǐ. shàng jiā nà zhī.
興定元年七月,上聞宋兵連陷贛榆、漣水諸縣,且獲偽檄,辭多詆斥,因諭宰臣曰:「宋人構禍久矣,朕姑含容者,眾慮開兵端以勞吾民耳。今數見侵,將何以處,卿等其與百官議。」於是集眾議於都堂,古曰:「宋人孱弱,畏我素深,且知北兵方強,將恃我為屏蔽,雖時跳梁,計必不敢深入,其侮嫚之語,特市井屠沽兒所為,烏足較之。止當命有司移文,諭以本朝累有大造,及聖主兼愛生靈意。彼若有知,復尋舊好,則又何求。其或怙惡不悛,舉眾討之,顧亦未晚也。」時預議者十餘人,雖或小異而大略則一,既而丞相高琪等奏:「百官之議,咸請嚴兵設備以逸待勞,此上策也。」上然之。時朝廷以諸路把軍官時有不和不聽,更相訴訟,古上言曰:「臣以為善者有勸,惡者有懲,國之大法也。苟善惡不聞,則上下相蒙,懲勸無所施矣。」上嘉納之。
gǔ yǐ cháo tíng yù jǔ bīng fá sòng, shàng shū jiàn yuē: xī dà dìng chū, sòng rén fàn sù zhōu, yǐ ér lǚ bài, shì zōng liào qí bù gǎn jù qǐ hé, nǎi chì yuán shuài fǔ qiǎn rén yì zhī, zì shì tài píng jǐ sān shí nián. tài hé zhōng, hán tuō zhòu wàng kāi biān xìn, zhāng zōng qiǎn fù mǎ pū sā kuí tǎo zhī. kuí lǜ bīng xìng fèi zhòng bù néng jiǔ zhī, yīn qiǎn tuō zhòu zú rén jī nǎi zǔ qí huà xiàng jí jiā dié, wěi wèi guī fù, yǐ jiàn qiū chóng, yīn zhī jì hǎo, zhèn lǚ ér hái. fū yǐ shì zōng zhāng zōng zhī lóng, fǔ kù chōng shí, tiān xià fù shù, yóu xiān fǔ qū yǐ jí chéng gōng, gào zhī zǔ miào, shū zhī shǐ cè, wèi wàn shì měi tán, jīn qí kě bù wù hū? jīn dà bīng shǎo xī, ruò fù nán biān wú shì, zé tài píng bù yuǎn yǐ. huò wèi zhuān yòng wēi wǔ kě shǐ sòng rén qū fú, cǐ dài xū yán, bù jiù shí yòng. jiè lìng shí huò xiǎo jié, yì bù zú duō hè. bǐ jiàn wú shì dà, bì jiān shǒu bù chū, wǒ jūn cāng cù wú dé, xū hái yǐ jiù liáng, bǐ fù chéng ér xí zhī, shǐ wǒ yù zhàn bù dé yù tuì bù néng, zé xiū bīng zhī qī dài wèi jiàn yě. kuàng bǐ yǒu jiāng nán xù jī zhī yú, wǒ zhǐ hé nán yí lù zhēng liǎn zhī bì, kě wèi hán xīn. yuàn bì xià yǐn rěn bāo róng, sù xíng cǐ cè, guǒ tōng zhī, zé dà bīng wén zhī, yì jiāng liǎn jī, yǐ wú wú chè zhǒu gù yě. hé nán jì dé xī jiān, rán hòu jīng lüè shuò fāng, zé bì xià xiǎng zhōng xìng zhī fú, tiān xià lài hán yǎng zhī qìng yǐ. wéi bì xià lüè jìn gōng lǜ hòu huàn, bù shèng xìng shèn. shàng shì qí yán, jí mìng gǔ cǎo yì hé dié wén. jì chéng, yǐ shì zǎi chén, zǎi chén yán qí yǒu āi qí zhī yì, zì shì wēi ruò, suì bù yòng.
古以朝廷欲舉兵伐宋,上疏諫曰:「昔大定初,宋人犯宿州,已而屢敗,世宗料其不敢遽乞和,乃敕元帥府遣人議之,自是太平幾三十年。泰和中,韓侂胄妄開邊釁,章宗遣駙馬仆撒揆討之。揆慮兵興費重不能久支,陰遣侂胄族人齎乃祖琦畫像及家牒,偽為歸附,以見丘崇,因之繼好,振旅而還。夫以世宗、章宗之隆,府庫充實,天下富庶,猶先俯屈以即成功,告之祖廟,書之史冊,為萬世美談,今其可不務乎?今大兵少息,若復南邊無事,則太平不遠矣。或謂專用威武可使宋人屈服,此殆虛言,不究實用。借令時獲小捷,亦不足多賀。彼見吾勢大,必堅守不出,我軍倉猝無得,須還以就糧,彼復乘而襲之,使我欲戰不得、欲退不能,則休兵之期殆未見也。況彼有江南蓄積之餘,我止河南一路征斂之弊,可為寒心。願陛下隱忍包容,速行此策,果通知,則大兵聞之,亦將斂跡,以吾無掣肘故也。河南既得息肩,然後經略朔方,則陛下享中興之福,天下賴涵養之慶矣。惟陛下略近功、慮後患,不勝幸甚。」上是其言,即命古草議和牒文。既成,以示宰臣,宰臣言其有哀祈之意,自示微弱,遂不用。
jiān chá yù shǐ zhān gē suō shī hé què huò sī tóng tí jǔ máo duān qīng tān wū bù fǎ, gǔ yǐ cí lǐ fán zá, zhé wèi shān dìng, pō yǒu tuō lòu, suō shī yǐ wén, xuē guān yī jiē, jiě zhí, tè miǎn diàn nián. sān nián zhēng yuè, shàng shū shěng zòu jiàn guān què yuán, yīn yǐ gǔ wèi qǐng, shàng yuē: zhèn zuó mù fāng sī gǔ, ér qīng děng jí zhī, zhèng hé zhèn yì, qí qū zhào zhī. fù bài zuǒ bǔ què. bā yuè, xuē guān sì jiē, jiě zhí. chū, cháo tíng qiǎn jìn shì jú zhí zhǎng wēn dūn bǎi jiā nú jì xíng bù shì láng ào tún hú sā hé xǐ jí zhōu zhī mín yú dān yǐ bì bīng fēng, zhōu mín zhòng qiān, zhē dào kòng sù, bǎi jiā nú yù yǐ tiān zǐ kǒng shāng bǎi xìng zhī yì, qiě lìng zhào jìn ān bīng jiāng hù lǎo yòu yǐ xíng. zhòng yì bīng zhì zé bì jiàn qiáng yě, nǎi zào rù zhōu shǔ, suǒ bǎi jiā nú shā zhī. hú sā hé wèi huò, jiǎo xùn zhòng qíng, yǔ zhī huì yǐn gē lè jǐn rì, zhòng jiān yú dǎo yōng, huān hū bài xiè ér qù. jì hái, zhào gǔ yǔ jiān chá yù shǐ hé shí liè tiě lùn jū zhī, yù zhǐ yuē: bǎi jiā nú zhī sǐ, jiē hú sā hé suǒ mài yě, qí yuè shí yǐ wén. ào tún hú sā hé jì xià yù, shàng nù shén, jí yù de qí qíng yǐ zhèng diǎn xíng, ér gǔ děng pō kuān zòng zhī. hú sā hé zì yì sǐ, yǒu sī yǐ gù chū lùn zuì, suì yǒu shì fá.
監察御史粘割梭失劾榷貨司同提舉毛端卿貪污不法,古以詞理繁雜,輒為刪定,頗有脫漏,梭失以聞,削官一階,解職,特免殿年。三年正月,尚書省奏諫官闕員,因以古為請,上曰:「朕昨暮方思古,而卿等及之,正合朕意,其趨召之。」復拜左補闕。八月,削官四階,解職。初,朝廷遣近侍局直長溫敦百家奴暨刑部侍郎奧屯胡撒合徙吉州之民于丹以避兵鋒,州民重遷,遮道控訴,百家奴諭以天子恐傷百姓之意,且令召晉安兵將護老幼以行。眾意兵至則必見強也,乃噪入州署,索百家奴殺之。胡撒合畏禍,矯徇眾情,與之會飲歌樂盡日,眾肩舁導擁,歡呼拜謝而去。既還,詔古與監察御史紇石烈鐵論鞫之,諭旨曰:「百家奴之死,皆胡撒合所賣也,其閱實以聞。」奧屯胡撒合既下獄,上怒甚,亟欲得其情以正典刑,而古等頗寬縱之。胡撒合自縊死,有司以故出論罪,遂有是罰。
āi zōng chū jí wèi, zhào wèi bǔ què, é qiān zuǒ sī jiàn, yán shì shāo bù jí xī shí. wèi jǐ, zhì shì, jū yī yáng, jùn shǒu wèi qǐ yī chuān tíng. gǔ xìng shì jiǔ, lǎo ér wèi shuāi, měi chéng zhōu chū cūn luò jiān, liú yǐn huò shí shù rì bù guī, jí sù liú ér shàng, lǎo zhì zhēng wèi wǎn zhōu, shù shí lǐ bù jué, qí wèi shí rén ài mù rú cǐ. zhèng dà qī nián zú, nián qī shí sì. gǔ píng shēng hǎo wèi shī jí shū, rán bù wèi shì dài fū suǒ zhòng, shí lùn dàn chēng qí zhí yún.
哀宗初即位,召為補闕,俄遷左司諫,言事稍不及昔時。未幾,致仕,居伊陽,郡守為起伊川亭。古性嗜酒,老而未衰,每乘舟出村落間,留飲或十數日不歸,及溯流而上,老稚爭為挽舟,數十里不絕,其為時人愛慕如此。正大七年卒,年七十四。古平生好為詩及書,然不為士大夫所重,時論但稱其直雲。
tiān xìng jiān, yǒu yòu sī jiàn chén kě zhě, yù shì zhé yán wú shǎo yǐn, shàng cháng miàn jiǎng. jí biàn jīng bèi bīng, lǚ shàng fēng shì yán dé shī, qǐng zhàn yī shū yóu wèi kǎi qiè, qí lüè yún: jīn rì zhī shì, jiē chū bì xià bù duàn, jiāng xiāng qiè nuò, ruò yīn xún bù jué, yī dàn wú rú zhī hé, kǒng jūn chén xiāng duì tì qì ér yǐ. kě wèi qiè zhòng shí bìng, ér shí xiāng chì zhǎn hé xǐ děng jǔ zhī, cè wèi bù xíng, shí zhě xī yān. kě zì hé zhī, cāng zhōu rén, dà ān yuán nián jìn shì.
天興間,有右司諫陳岢者,遇事輒言無少隱,上嘗面獎。及汴京被兵,屢上封事言得失,請戰一書尤為剴切,其略云:「今日之事,皆出陛下不斷,將相怯懦,若因循不決,一旦無如之何,恐君臣相對涕泣而已。」可謂切中時病,而時相赤盞合喜等沮之,策為不行,識者惜焉。岢字和之,滄州人,大安元年進士。
zàn yuē: xuān zōng jí wèi, zī zī yān yǐ jì shù shì zōng wèi zhì, ér qí suǒ wèi yī qiè fǎn zhī. dà dìng jiǎng hé, nán běi chēng zhì, zhēn yòu yòng bīng, shēng mín tú tàn. shí jū wèi xiāng, jūn chén zhī jiān wù xíng kuān hòu. gāo qí bǐng zhèng, è rú xǐ lì, shàng xià kē chá. wán yán sù lán shǒu gōng qí è, wèi qí bì luàn jì gāng. chén guī lì yán dāo bǐ lì cán nüè, kǒng huài fēng sú. xǔ gǔ qǐng yǔ sòng hé, cí jí zhōng ài. sān rén suǒ yán jiē qiè zhòng shí bìng, yǒu gǔ zhèng chén zhī fēng yān. xuān zōng zhī qí wèi zhí, ér bù yòng qí yán, rú shì ér yù bǐ lóng shì zōng, nán yǐ.
贊曰:宣宗即位,孜孜焉以繼述世宗為志,而其所為一切反之。大定講和,南北稱治,貞祐用兵,生民塗炭。石琚為相,君臣之間務行寬厚。高琪秉政,惡儒喜吏,上下苛察。完顏素蘭首攻琪惡,謂琪必亂紀綱。陳規力言刀筆吏殘虐,恐壞風俗。許古請與宋和,辭極忠愛。三人所言皆切中時病,有古諍臣之風焉。宣宗知其為直,而不用其言,如是而欲比隆世宗,難矣。