zhāng wěi zhāng xíng jiǎn jiǎ yì qiān liú bǐng shù hǔ gāo qí tǎ bù yě
張暐 張行簡 賈益謙 劉炳 朮虎高琪 塔不也
zhāng wěi, zì míng zhòng, jǔ zhōu rì zhào xiàn rén. bó xué gāi tōng. dēng zhèng lóng wǔ nián jìn shì. diào chén liú zhǔ bù zī zhōu jiǔ shuì fù shǐ, kè zēng xiàn, qiān chāng lè lìng. gǎi yǒng qīng lìng, bǔ shàng shū shěng lìng shǐ, chú tài cháng bó shì, jiān guó zi zhù jiào. dīng fù yōu, fú chú, diào shān dōng dōng lù zhuǎn yùn fù shǐ, rù wèi tài cháng chéng, jiān zuǒ zàn shàn dài fū. zhāng zōng fēng yuán wáng, jiān yuán wáng fǔ wén xué. zhāng zōng cè wèi huáng tài sūn, fù wèi zuǒ zàn shàn, zhuǎn zuǒ yù dé, jiān tài cháng chéng, chōng sòng guó bào yù shǐ. zhì xū yí, sòng rén qǐng fù yàn, wěi yuē: dà xíng zài bìn, wèi kě. jí shòu cì, bù wǔ dǎo, sòng rén fú qí zhī lǐ. shǐ hái, qiān tài cháng shǎo qīng, jiān xiū qǐ jū zhù. gǎi lǐ bù láng zhōng, xiū qǐ jū zhù rú gù. qiān yòu jiàn yì dài fū, jiān lǐ bù shì láng.
張暐,字明仲,莒州日照縣人。博學該通。登正隆五年進士。調陳留主簿、淄州酒稅副使,課增羨,遷昌樂令。改永清令,補尚書省令史,除太常博士,兼國子助教。丁父憂,服除,調山東東路轉運副使,入為太常丞,兼左贊善大夫。章宗封原王,兼原王府文學。章宗冊為皇太孫,復為左贊善,轉左諭德,兼太常丞,充宋國報諭使。至盱眙,宋人請赴宴,暐曰:「大行在殯,未可。」及受賜,不舞蹈,宋人服其知禮。使還,遷太常少卿,兼修起居注。改禮部郎中,修起居注如故。遷右諫議大夫,兼禮部侍郎。
míng chāng èr nián, tài fù tú dān kè níng hōng, zhāng zōng yù qīn wèi shāo fàn, shì shí, xiào yì huáng hòu zǐ gōng zài bìn, wěi zòu: yǎng wéi shèng cí, zhuī niàn xūn chén, ēn lǐ lóng hòu, shú bù gǎn quàn. tài zǔ shí xiǎng, shàng qiě quán tíng, ruò wèi dà chén shāo fàn, lǐ yǒu wèi ān. jīn yǐ jiàng ēn zhǐ, shèng yì zhì hòu, rén jiē zhī zhī, qǐ fǔ cóng diǎn lǐ, zé liǎng quán yǐ. zhāng zōng cóng zhī. shàng fēng shì zhě yán tí xíng sī kě bà, wěi shàng shū yuē: bì xià jí wèi, yīn mín suǒ lì, gèng fǎ lì zhì, wú lǜ shù shí bǎi tiáo. tí xíng zhī shè, zhèng zhī dà zhě, ruò wèi fú yì suǒ yáo, zé nèi wài wú suǒ qǔ xìn. táng kāi yuán zhōng, huò qǐng xuǎn zé shǒu lìng, tíng cǎi fǎng shǐ, yáo chóng zòu shí dào cǎi fǎng yóu wèi jǐn dé rén, tiān xià sān bǎi yú zhōu, xiàn duō shù bèi, ān dé shǒu lìng jiē chēng qí zhí? rán zé tí xíng zhī rèn, chéng bù kě bà, zé qí rén ér yòng zhī, shēng mín zhī dà lì, guó jiā zhī zhǎng cè yě. yīn jǔ hàn cì shǐ liù tiáo yǐ zòu. shàng yuē: qīng yán yǔ zhèn yì hé.
明昌二年,太傅徒單克寧薨,章宗欲親為燒飯,是時,孝懿皇后梓宮在殯,暐奏:」仰惟聖慈,追念勛臣,恩禮隆厚,孰不感勸。太祖時享,尚且權停,若為大臣燒飯,禮有未安。今已降恩旨,聖意至厚,人皆知之,乞俯從典禮,則兩全矣。」章宗從之。上封事者言提刑司可罷,暐上疏曰:「陛下即位,因民所利,更法立制,無慮數十百條。提刑之設,政之大者,若為浮議所搖,則內外無所取信。唐開元中,或請選擇守令,停採訪使,姚崇奏『十道採訪猶未盡得人,天下三百餘州,縣多數倍,安得守令皆稱其職?』然則提刑之任,誠不可罷,擇其人而用之,生民之大利,國家之長策也。」因舉漢刺史六條以奏。上曰:「卿言與朕意合。」
bài lǐ bù shàng shū. sūn jí kāng jū zhì hào wáng yǒng zhōng shì, hái zòu, yǒu zhào fù xùn, qún chén jǔ wěi jí bīng bù shì láng wū gǔ lùn qìng yì. shàng shǐ cān zhī zhèng shì mǎ qí yù wěi yuē: bǎi guān jǔ yuè shí hào wáng shì, yào wù qū yì qí rén, yì bù kě kuī sǔn guó fǎ. shàng yīn wèi zǎi chén yuē: hào wáng shì yǒng dǎo wèi qīng. mǎ qí yuē: rén chén wú jiāng. yóu shì yǒng zhōng zhī yù jué yǐ. huò wáng cóng yí mǔ zǎo sǐ, wēn fēi shí mǒ shì yǎng zhī, míng chāng liù nián wēn fēi hōng, shàng wèn cóng yí sàng fú. wěi zòu: cí mǔ fú qí shuāi sān nián, tóng zhàng bù guān, lǐ yě. cóng yí jìn qīn, zhì zūn yā jiàng yǔ chén xià bù tóng, qǐ yú wèi zàng yǐ qián fú bái bù yī juàn jīn, jì zàng zhǐ yòng sù fú zhōng zhì, cháo huì cóng jí. shàng cóng qí zòu.
拜禮部尚書。孫即康鞫治鎬王永中事,還奏,有詔復訊,群臣舉暐及兵部侍郎烏古論慶裔。上使參知政事馬琪諭暐曰:「百官舉閱實鎬王事,要勿屈抑其人,亦不可虧損國法。」上因謂宰臣曰:「鎬王視永蹈為輕。」馬琪曰:「人臣無將。」由是永中之獄決矣。霍王從彝母早死,溫妃石抹氏養之,明昌六年溫妃薨,上問從彝喪服。暐奏:「慈母服齊衰三年,桐杖布冠,禮也。從彝近親,至尊壓降與臣下不同,乞於未葬以前服白布衣絹巾,既葬止用素服終制,朝會從吉。」上從其奏。
chéng ān yuán nián bā yuè rén zǐ, shàng zhào wěi zhì nèi diàn, wèn yuē: nán jiāo dà sì, jīn yòng dù bù gěi, qí tā nián kě hū? wěi yuē: bì xià jí wèi yú jīn bā nián, dà lǐ wèi jǔ, yí jí xíng zhī. shàng yuē: běi fāng wèi níng, zhì zhāi zhī jì, yǒu bù cè zòu bào hé rú? duì yuē: qǐ kě nì dù ér fáng dà lǐ. jīn hé píng suì fēng, zhèng qí shí yě. shàng fù wèn yuē: sēng dào sān nián yī shì, bā shí ér qǔ yī, bù yì shǎo hū? duì yuē: cǐ bèi fú shí, wú yì yǒu sǔn, bù yí zī yì yě. shàng yuē: zhōu wǔ dì táng wǔ zōng hòu zhōu shì zōng jiē xián jūn, qí shòu bù yǒng, suī yuē ǒu rán, shì yì yǒu yīn yě. duì yuē: sān jūn jiǎo wǎng tài guò. jīn bù huǐ chú bù chóng fèng, shì wèi dé zhòng yǐ. shì suì, jiāo jiàn shàng dì yān.
承安元年八月壬子,上召暐至內殿,問曰:「南郊大祀,今用度不給,俟他年可乎?」暐曰:「陛下即位於今八年,大禮未舉,宜亟行之。」上曰:「北方未寧,致齋之際,有不測奏報何如?」對曰:「豈可逆度而妨大禮。今河平歲豐,正其時也。」上復問曰:「僧道三年一試,八十而取一,不亦少乎?」對曰:「此輩浮食,無益有損,不宜滋益也。」上曰:「周武帝、唐武宗、後周世宗皆賢君,其壽不永,雖曰偶然,似亦有因也。」對曰:「三君矯枉太過。今不毀除、不崇奉,是為得中矣。」是歲,郊見上帝焉。
qǐng zhī, hàn lín xiū zhuàn lù duó lùn xū chí guó bù kě zài yòng, yīn jí dǒng shī zhōng qū zǒu chí guó jí chéng xiàng xiāng zhī mén, shàng yuē: zhāng wěi fù zǐ bì bù rú shì yě. sān nián, wèi yù shǐ dài fū, kěn cí, bù xǔ. míng nián, zuò zòu shì bù shí, duó yī guān, jiě zhí. qǐ wèi ān wǔ jūn jié dù shǐ. zhì shì, lì gěi bàn fèng, jiǔ zhī, wěi bù fù qǐng, suì zhǐ.
頃之,翰林修撰路鐸論胥持國不可再用,因及董師中趨走持國及丞相襄之門,上曰:「張暐父子必不如是也。」三年,為御史大夫,懇辭,不許。明年,坐奏事不實,奪一官,解職。起為安武軍節度使。致仕,例給半俸,久之,暐不復請,遂止。
wěi zì qī zú hòu bù fù qǔ, yì wú jī shì, zhāi jū yǔ zi xíng jiǎn jiǎng lùn gǔ jīn, zhū sūn kè sòng qí cè, zhì yè fēn nǎi bà, yǐ wèi cháng. lì tài cháng, lǐ bù èr shí yú nián, zuì míng gǔ jīn lǐ xué, jiā fǎ wèi shì zú yí biǎo. zi xíng jiǎn xíng xìn, xíng xìn zì yǒu chuán.
暐自妻卒後不復娶,亦無姬侍,齋居與子行簡講論古今,諸孫課誦其側,至夜分乃罷,以為常。歷太常,禮部二十餘年,最明古今禮學,家法為士族儀表。子行簡、行信,行信自有傳。
xíng jiǎn zì jìng fǔ. yǐng wù lì xué, yān guàn jīng shǐ. dà dìng shí jiǔ nián jìn shì dì yī, chú yīng fèng hàn lín wén zì. dīng mǔ yōu, guī zàng yì dōu, dù mén dú shū, rén mò jiàn qí miàn. fú chú, fù rèn. zhāng zōng jí wèi, zhuǎn xiū zhuàn, jìn dú chén yán wén zì, shè tài cháng bó shì. xià guó qiǎn shǐ chén wèi, yù zhì jì dà xíng líng diàn. xíng jiǎn yuē: bǐ chén wèi fēi zhuān jì, bù kě. tíng yì qiǎn shǐ héng cì gāo lì, bǐ qiǎn shǐ bào āi, bǐ yǐ xì gù yāo zǔ, qiě chū mān yán, qí yí wèn hái bào, héng cì wèi wǎn. tú dān kè níng wěi qí yán, shēn qì zhòng zhī. zhuǎn hàn lín xiū zhuàn, yǔ lù bó dá jù jìn dú chén yán wén zì, lèi qiān lǐ bù láng zhōng.
行簡字敬甫。穎悟力學,淹貫經史。大定十九年進士第一,除應奉翰林文字。丁母憂,歸葬益都,杜門讀書,人莫見其面。服除,復任。章宗即位,轉修撰,進讀陳言文字,攝太常博士。夏國遣使陳慰,欲致祭大行靈殿。行簡曰:「彼陳慰非專祭,不可。」廷議遣使橫賜高麗,「比遣使報哀,彼以細故邀阻,且出嫚言,俟移問還報,橫賜未晚」。徒單克寧韙其言,深器重之。轉翰林修撰,與路伯達俱進讀陳言文字,累遷禮部郎中。
sī tiān tāi liú dào yòng gǎi jìn xīn lì, zhào xué shì yuàn gēng dìng lì míng, xíng jiǎn zòu qǐ fù xiào cè yàn, qí jiāng lái yuè shí wú chà, rán hòu cì míng. zhào hàn lín shì jiǎng xué shì dǎng huái yīng děng fù xiào. huái yīng děng xiào dìng dào yòng xīn lì: míng chāng sān nián bù zhì rùn, jí yǐ rùn yuè wèi sān yuè èr nián shí èr yuè shí sì rì, jīn mù xīng jù zài wēi shí sān dù, dào yòng lì zài shí sān rì, chà yī rì sān nián sì yuè shí liù rì yè yuè shí, shí kè bù tóng. dào yòng bù huì kǎo yàn gǔ jīn suǒ jì, bǐ dēng shì jī, zhé yǐ shàng jìn, bù kě yòng. dào yòng dāng tú yī nián shōu shú, zhǎng xíng péng huī děng sì rén gè zhàng bā shí bà qù.
司天台劉道用改進新曆,詔學士院更定歷名,行簡奏乞復校測驗,俟將來月食無差,然後賜名。詔翰林侍講學士党懷英等復校。懷英等校定道用新曆:明昌三年不置閏,即以閏月為三月;二年十二月十四日,金木星俱在危十三度,道用歷在十三日,差一日;三年四月十六日夜月食,時刻不同。道用不會考驗古今所記,比登事跡,輒以上進,不可用。道用當徒一年收贖,長行彭徽等四人各杖八十罷去。
qún chén lǚ qǐng shàng zūn hào, zhāng zōng bù cóng, jiāng xià zhào yǐ shì sì fāng, xíng jiǎn zòu yuē: wǎng nián jī mín qì zi, huò gài yǐ yǔ rén, qí hòu zhào shū guān wèi shōu shú, huò qí fù mǔ yī shí shāo chōng, jí shí rèn, guān yì duàn yǔ zhī. zì cǐ yǐ hòu, jī suì liú lí dào lù, rén bù kěn shōu yǎng, sì wèi juān jí, è sǐ gōu zhōng. fú jiàn jìn dài yù zāi zhào shū, jiē yuē yǐ hòu bù dé fù qǔ jīn qǐ yī cǐ shī xíng. shàng shì qí yán, zhào shū zhōng xíng zhī. jiǔ zhī, jiān tóng xiū guó shǐ. gǎi lǐ bù shì láng tí diǎn sī tiān tāi, zhí xué shì, tóng xiū shǐ rú gù.
群臣屢請上尊號,章宗不從,將下詔以示四方,行簡奏曰:「往年饑民棄子,或丐以與人,其後詔書官為收贖,或其父母衣食稍充,即識認,官亦斷與之。自此以後,飢歲流離道路,人不肯收養,肆為捐瘠,餓死溝中。伏見近代御災詔書,皆曰『以後不得復取』今乞依此施行。」上是其言,詔書中行之。久之,兼同修國史。改禮部侍郎、提點司天台,直學士,同修史如故。
xíng jiǎn yán: táng zhì, pú shè zǎi xiàng shàng rì, bǎi guān tōng bān zhì hè, jiàng jiē dá bài. guó cháo huáng tài zǐ yuán zhèng shēng rì, sān shī sān gōng zǎi zhí yǐ xià xū qún guān tóng bān bài hè, huáng tài zǐ lì shòu zài dá bài. jīn shàng shū shěng zǎi zhí shàng rì, fēn liù pǐn yǐ xià bié wèi yī bān yī hè, zǎi zhí zuò dá yī, zuǒ yòu sī láng zhōng wǔ pǐn guān tíng yī, yì zuò dá zhī. chén wèi shēn zuò jǔ shǒu dá yī, jìn yú zuò shòu yě. zǎi zhí shòu hè, qí lǐ nǎi zhòng yú huáng tài zǐ, gǒng yú yì wèi ān. bié xián míng wēi, lǐ zhī dà jié, fú qǐng zǎi zhí shàng rì lìng sān pǐn yǐ xià guān tóng bān hè, zǎi zhí qǐ lì, yī jiàn sān pǐn guān yí shì tōng dá yī. shàng yuē: cǐ shì hé bù zǎo biàn zhèng zhī, rú dōu shěng shàn xíng, qīng lùn zhī shì yǐ. xíng jiǎn duì yuē: lǐ bù gài cháng cān zhuó gǔ jīn diǎn lǐ, nǐ dìng yí shì, shěng tíng bù cóng, zhé gǎi yǐ zòu. xià shàng shū shěng yì, suì yòng zhī. zǎi zhí shàng rì, sān pǐn yǐ xià qún guān tōng bān hè, qǐ lì dá bài, zì cǐ shǐ.
行簡言:「唐制,僕射、宰相上日,百官通班致賀,降階答拜。國朝皇太子元正、生日,三師、三公、宰執以下須群官同班拜賀,皇太子立受再答拜。今尚書省宰執上日,分六品以下別為一班揖賀,宰執坐答揖,左右司郎中五品官廷揖,亦坐答之。臣謂身坐舉手答揖,近於坐受也。宰執受賀,其禮乃重於皇太子,鞏於義未安。別嫌明微,禮之大節,伏請宰執上日令三品以下官同班賀,宰執起立,依見三品官儀式通答揖。」上曰:「此事何不早辨正之,如都省擅行,卿論之是矣。」行簡對曰:「禮部蓋嘗參酌古今典禮,擬定儀式,省廷不從,輒改以奏。」下尚書省議,遂用之。宰執上日,三品以下群官通班賀,起立答拜,自此始。
xíng jiǎn zhuǎn duì, yīn lùn diǎn gù zhī xué, qǐ yú tài cháng bó shì zhī xià zhì jiǎn yuè guān èr yuán, tōng lǐ xué zī qiǎn zhě shǐ wèi zhī, jī zī nǎi qiān bó shì. yòu yuē: jīn suī yǒu guó cháo jí lǐ, zhì yú shí huò guān zhí bīng xíng yán gé, wèi yǒu chéng shū, qǐ dìng huì yào, yǐ shì wú qióng. chéng ān wǔ nián, qiān shì jiǎng xué shì, tóng xiū shǐ tí diǎn sī tiān rú gù.
行簡轉對,因論典故之學,乞於太常博士之下置檢閱官二員,通禮學資淺者使為之,積資乃遷博士。又曰:「今雖有《國朝集禮》,至於食貨、官職、兵刑沿革,未有成書,乞定會要,以示無窮。」承安五年,遷侍講學士,同修史、提點司天如故。
tài hé èr nián, wèi sòng zhǔ shēng rì fù shǐ. shàng zhào shēng rì shǐ wán yán táng jiè zhī yuē: qīng guò jiè wù yǐn jiǔ, měi shì tīng yú xíng jiǎn. wèi xíng jiǎn yuē: sòng rén xíng lǐ, hǎo shì mò jié, gǒu yǒu fēi shì, jiē xū zhèng zhī, jiù lì suǒ yǒu, bù kě bù zhì. shàng fù yuē: pō wén qián fèng shǐ zhě guò huái, měi zhì zhōng liú, jí yǐ fēn jiè zhēng dù chuán, cǐ shū fēi lǐ. qīng zì jiè zhōu rén, qiě yǔ sòng shǐ yuē: liǎng guó hé hǎo jiǔ yǐ, bù yí zhēng xì gù shāng dà tǐ. dīng níng yù zhī, shǐ xī cǐ yì yě. sì nián, zhào yuē: měi zòu shì zhī jì, xū lìng zhāng xíng jiǎn cháng zài zuǒ yòu.
泰和二年,為宋主生日副使。上召生日使完顏瑭戒之曰:「卿過界勿飲酒,每事聽於行簡。」謂行簡曰:「宋人行禮,好事末節,苟有非是,皆須正之,舊例所有,不可不至。」上復曰:「頗聞前奉使者過淮,每至中流,即以分界爭渡船,此殊非禮。卿自戒舟人,且語宋使曰:『兩國和好久矣,不宜爭細故傷大體。』丁寧諭之,使悉此意也。」四年,詔曰:「每奏事之際,須令張行簡常在左右。」
wǔ nián, qún chén fù qǐng shàng zūn hào, shàng bù xǔ, zhào xíng jiǎn zuò pī dá, yīn wèn xíng jiǎn sòng fàn zǔ yǔ zuò táng jiàn lùn zūn hào shì. xíng jiǎn duì yuē: sī mǎ guāng yì cháng jiàn zūn hào shì, bù ruò zǔ yǔ zhī cí shēn zhì, yǐ wèi chén zǐ shēng shì jūn fù, pō shì cǎn qiè. shàng yuē: qīng yòng zǔ yǔ yì dá zhī, réng yuē tài zǔ suī yǒu zūn hào, tài zōng wèi cháng shòu yě. xíng jiǎn qǐ bù jū duì ǒu, yǐn zǔ yǔ yǐ wēi jiàn qí yì. cóng zhī. qí wén shēn yǎ, shén dé dài yán zhī tǐ.
五年,群臣復請上尊號,上不許,詔行簡作批答,因問行簡宋范祖禹作《唐鑒》論尊號事。行簡對曰:「司馬光亦嘗諫尊號事,不若祖禹之詞深至,以謂臣子生諡君父,頗似慘切。」上曰:「卿用祖禹意答之,仍曰太祖雖有尊號,太宗未嘗受也。」行簡乞不拘對偶,引祖禹以微見其意。從之。其文深雅,甚得代言之體。
gǎi shùn tiān jūn jié dù shǐ. shàng wèi xíng jiǎn yuē: qīng wèi gèng zhì mín, jīn zhì bǎo zhōu, mín zhī qíng wěi, zú nán yì duó, rú hé zhì zhī zé kě? duì yuē: chén fèng xíng fǎ lìng, bù gǎn wéi shī, yù sòng zhī shì, yǐ qíng chá zhī, qián zhì gōng lì, jìn yì háo huá, yǐ zhèn jìng wèi wù, shù jǐ wàn fēn zhī yī. shàng yuē: zài rèn bàn suì huò yī nián, suǒ de lì hài shàng zhī. xíng jiǎn dào bǎo zhōu, shàng shū yuē: bǐ zhě kuò guān tián gěi jūn, jì yí dìng yǐ, yǒu gào yù bié gěi zhě, zhé cóng qí gào, zhì jīn wèi yǐ. míng yuē guān tián, shí qǔ zhī mín yǐ yǔ zhī, duó bǐ yǔ cǐ, tú qǐ zhēng duān. chén suǒ guǎn yǐ bō shēn zé xiàn dì sān bǎi yú qǐng, fù gào shuǐ zhàn shā jiǎn zhě sān fēn zhī èr, ruò xī cóng zhī, hé shí kě dìng. chén wèi dāng xiàn yǐ yuè rì, bù xǔ zài gào wèi biàn. xià shàng shū shěng yì, zòu qǐng: rú shí yǒu shuǐ zhàn hé tā, bù kě gēng zhǒng, běn lù jí yùn sī zuǒ guān àn shì, shàng shū shěng xià àn chá sī fù tóng, rán hòu gǎi bō. ruò shā jiǎn jí báo, dāng zhǔn yǐ bō wèi dìng. zhì yuē: kě.
改順天軍節度使。上謂行簡曰:「卿未更治民,今至保州,民之情偽,卒難臆度,如何治之則可?」對曰:「臣奉行法令,不敢違失,獄訟之事,以情察之,鈐制公吏,禁抑豪猾,以鎮靜為務,庶幾萬分之一。」上曰:「在任半歲或一年,所得利害上之。」行簡到保州,上書曰:「比者括官田給軍,既一定矣,有告欲別給者,輒從其告,至今未已。名曰官田,實取之民以與之,奪彼與此,徒啟爭端。臣所管已撥深澤縣地三百餘頃,復告水占沙鹼者三分之二,若悉從之,何時可定。臣謂當限以月日,不許再告為便。」下尚書省議,奏請:「如實有水占河塌,不可耕種,本路及運司佐官按視,尚書省下按察司復同,然後改撥。若沙鹼瘠薄,當準已撥為定。」制曰:「可。」
liù nián, zhào wèi lǐ bù shàng shū, jiān shì jiǎng tóng xiū guó shǐ. mì shū jiān jìn tài yī xīn lì, zhào xíng jiǎn xiào zhī. qī nián, shàng qiǎn zhōng shǐ féng xián tóng yǐ shí fēng yù zā cì xíng jiǎn yuē: zhèn niàn hào zhèng èr wáng wù gàn tiān cháng, zì yí yī qī. gǎo zàng jiāo yě, duō lì nián suǒ, zhèn shén dào yān. yù zhuī fù qián jué, bèi lǐ gǎi zàng, qīng kě xiáng yuè táng zhēn guān zhuī zèng yǐn cháo, bìng qián dài gù shì, mì fēng yǐ wén. yòu yuē: yù shǐ shí gǔ nǎi yú wēi zhōu zé dì yíng zàng, suì shí jì diàn, jiān mìng wèi wáng zhū zi zhōng lì yī rén wèi zhèng wáng hòu, jǐn qí jì sì. cǐ shì jì xíng, lǐ xū jiàng zhào, qīng cǎo zhào wén dà yì, yī jiù fēng jìn. xíng jiǎn nǎi jù hàn huái nán lì wáng zhǎng chǔ wáng yīng táng yǐn tài zǐ jiàn chéng cháo lá wáng yuán jí qiào wáng zhòng fú gù shì wèi zòu, bìng jìn zhào cǎo, suì shī xíng yān. lèi qiān tài zǐ tài bǎo hàn lín xué shì chéng zhǐ, shàng shū xiū shǐ rú gù.
六年,召為禮部尚書,兼侍講、同修國史。秘書監進《太一新曆》,詔行簡校之。七年,上遣中使馮賢童以實封御紥賜行簡曰:「朕念鎬、鄭二王誤干天常,自貽伊戚。藁葬郊野,多歷年所,朕甚悼焉。欲追復前爵,備禮改葬,卿可詳閱唐貞觀追贈隱、巢,並前代故事,密封以聞。」又曰:「欲使石古乃於威州擇地營葬,歲時祭奠,兼命衛王諸子中立一人為鄭王后,謹其祭祀。此事既行,理須降詔,卿草詔文大意,一就封進。」行簡乃具漢淮南厲王長、楚王英、唐隱太子建成、巢剌王元吉、譙王重福故事為奏,並進詔草,遂施行焉。累遷太子太保、翰林學士承旨,尚書、修史如故。
zhēn yòu chū, zhuǎn tài zǐ tài fù, shàng shū lùn yì hé shì, qí lüè yuē: dōng hǎi jùn hòu cháng qiǎn yuē hé, jiào jì xì gù, qiān yán bù jué. jīn dū chéng wēi jí, qǐ kě jù jué. chén yuàn gèng liú shèng lǜ, bāo huāng hán gòu, yǐ jiù shēng líng. huò rú liáo sòng xiāng wèi dí guó, suì fèng bì bó, huò èr sān nián yǐ jì. xuǎn zhōng shí biàn jié zhī rén, wǎng yǔ yì zhī, shù jǐ yǒu chéng, kě yǐ shū huàn. shì shí, bǎi guān yì zhě, suī yǒu yì tóng, dà gài yǐ hé qīn wèi zhǔ yān. zhuāng xiàn tài zǐ zàng hòu, bù zhì gōng shī guān, shēng chéng zhǐ wèi èr pǐn, yǐ chǒng xíng jiǎn, jiān zhí rú gù.
貞祐初,轉太子太傅,上書論議和事,其略曰:「東海郡候嘗遣約和,較計細故,遷延不決。今都城危急,豈可拒絕。臣願更留聖慮,包荒含垢,以救生靈。或如遼、宋相為敵國,歲奉幣帛,或二三年以繼。選忠實辨捷之人,往與議之,庶幾有成,可以紓患。」是時,百官議者,雖有異同,大概以和親為主焉。莊獻太子葬後,不置宮師官,升承旨為二品,以寵行簡,兼職如故。
sān nián qī yuè, cháo tíng bèi fáng qiū bīng xiè, lìng nèi wài zhí guān bù yǐ dīng yōu zhì shì, jiē nà gōng jiàn. xíng jiǎn shàng shū yuē: gōng jiàn fēi tōng yǒu zhī wù, qí qīng pín zhī jiā jí zhōng xià jiān dāng, dīng yōu zhì shì, ān yǒu suǒ wèi rú fǎ jūn qì. jīn shéng yǐ jūn qī, bǔ bì xiū huài, yǐ qiú yīng mìng ér yǐ, yǔ cāng cù zhì zào hé yǐ yì zāi. ruò yú suí zhōu jùn jí měng ān móu kè rén hù jū kuò, zé qí jiā zhě mǎi zhī, bù zú zé lìng zhí shū suǒ mǎi zhī jià, shù bù rǎo ér shì kě bàn. zuǒ chéng xiàng pū sàn duān píng zhāng zhèng shì gāo qí jǐn zhōng yòu chéng jiǎ yì qiān jiē yuē: dīng yōu zhì shì zhě kě yǐ miǎn cǐ. quán cān zhèng wū gǔ lùn dé shēng yuē: zhí guān jiǔ xiǎng jué lù, jūn xìng yǐ lái, céng wú cùn bǔ, kuàng shì yǐ xíng ér fù gǎi, tiān xià hé suǒ qǔ xìn. shì yì yě, dīng yōu zhì shì guān jìng dé miǎn. shì suì, zú, zèng yín qīng róng lù dài fū, shì wén zhèng.
三年七月,朝廷備防秋兵械,令內外職官不以丁憂致仕,皆納弓箭。行簡上書曰:「弓箭非通有之物,其清貧之家及中下監當,丁憂致仕,安有所謂如法軍器。今繩以軍期,補弊修壞,以求應命而已,與倉猝製造何以異哉。若於隨州郡及猛安謀克人戶拘括,擇其佳者買之,不足則令職輸所買之價,庶不擾而事可辦。」左丞相仆散端、平章政事高琪、盡忠、右丞賈益謙皆曰:「丁憂致仕者可以免此。」權參政烏古論德升曰:「職官久享爵祿,軍興以來,曾無寸補,況事已行而復改,天下何所取信。」是議也,丁憂致仕官竟得免。是歲,卒,贈銀青榮祿大夫,諡文正。
xíng jiǎn duān què shèn mì, wèi rén zhǔ suǒ zhī. zì chū rù hàn lín, zhì tài cháng lǐ bù, diǎn gòng jǔ zhōng shēn, jìn shēn yǐ wèi róng. yǔ dì xíng xìn tóng jū shù shí nián, rén wú jiān yán. suǒ zhe wén zhāng shí wǔ juǎn, lǐ lì zuǎn yī bǎi èr shí juǎn, huì tóng cháo xiàn dì pèi sàng zàng, jiē yǒu jì lù, jí qīng tái, huáng huá jiè yán wèi shàn zì gōng děng jì, cáng yú jiā.
行簡端愨慎密,為人主所知。自初入翰林,至太常、禮部,典貢舉終身,縉紳以為榮。與弟行信同居數十年,人無間言。所著文章十五卷,《禮例纂》一百二十卷,會同、朝獻、禘佩、喪葬,皆有記錄,及《清台》,《皇華》、《戒嚴》、《為善》、《自公》等記,藏於家。
zàn yuē: zhāng wěi xíng jiǎn shì wèi lǐ guān, shì xí lǐ xué. qí wèi lǐ yě, xíng yú jiā tíng, jiǎng yú cháo tíng, shī yòng yú lín guó, wú bù zhōng dù. gǔ zhě guān yǒu shì zhǎng, xué yǒu zhuān mén, jīn zhū rú chén, wéi zhāng shì fù zǐ shù jǐ wú kuì yú gǔ hū.
贊曰:張暐、行簡世為禮官,世習禮學。其為禮也,行於家庭,講於朝廷,施用於鄰國,無不中度。古者官有世掌,學有專門,金諸儒臣,唯張氏父子庶幾無愧於古乎。
jiǎ yì qiān, zì yàn hēng, wò zhōu rén yě, běn míng shǒu qiān, bì āi zōng huì gǎi yān. dà dìng shí nián cí fù jìn shì, lì shì zhōu jùn, yǐ néng chēng. míng chāng jiān, rù wèi shàng shū shěng lìng shǐ, lèi qiān zuǒ sī láng zhōng. zhāng zōng yù zhī yuē: rǔ zì zhī chú zhì jū shì zhí, zuǒ sī shì bù wèi bù liàn, fán bǎi guān xíng zhǐ zī lì gù yí zhào kān, wù shǐ chà móu. ruò wǔ kù shǔ zhí zhǎng yí cì hǎo zì píng dìng zhōu jūn shì pàn guān zhào wèi diǎn yú fù xiá, zài zhí cái wǔ yuè, jiàng shòu mén shān xiàn bù wèi. zhèn bǐ yuè tiē huáng, xíng zhǐ nǎi jù shū zuò yī shí sān yuè, xíng zhǐ shàng rú cǐ shī shí, qí rú xuǎn fǎ hé? gài shì rǔ bù yòng xīn zhì rán ěr. jīn gū zhàng zhī chú yuàn, rǔ wù fù fàn zhī.
賈益謙,字彥亨,沃州人也,本名守謙,避哀宗諱改焉。大定十年詞賦進士,歷仕州郡,以能稱。明昌間,入為尚書省令史,累遷左司郎中。章宗諭之曰:「汝自知除至居是職,左司事不為不練,凡百官行止、資歷固宜照勘,勿使差繆。若武庫署直長移刺郝自平定州軍事判官召為典輿副轄,在職才五月,降授門山縣簿尉。朕比閱貼黃,行止乃俱書作一十三月,行止尚如此失實,其如選法何?蓋是汝不用心致然爾。今姑杖知除掾,汝勿復犯之。」
wǔ nián, wèi yòu jiàn yì dài fū, shàng yán: tí xíng sī guān bù xū qiǎn jiān chá tǐ fǎng, yí jù qí rèn nèi xíng shì, kǎo qí néng fǒu ér shēng chù zhī. shàng yuē: qīng zhī yán qí yǒu suǒ jiàn hū? shǒu qiān duì yuē: tí xíng guān ruò bù chēng zhí, zhòng suǒ gòng zhī, qiě qí zhí yǔ jiān chá děng, chén shì gù yán zhī. shàng jiā nà yān. shì nián xià, shàng jiāng xìng jǐng míng gōng qīng shǔ, shǒu qiān lián shàng shū, jí jiàn zhī. shàng yù hòu gé, zhào shǒu qiān rù duì, chēng zhǐ. jìn jiān shàng shū lì bù shì láng. shí hào wáng yǐ yí jì xià yù, shàng nù shén, cháo chén wú gǎn yán zhě. shǒu qiān shàng zhāng lùn qí bù kě, yán jí kěn qiè. shàng yù zhī yuē: rǔ yán zhū wáng jiē yǒu jì xīn, ér yóu qí mén zhě bù wú héng yì. cǐ hé děng yǔ, gù dāng zuì rǔ. yǐ rǔ qián yán shì yì yǒu dāng chù, gù miǎn. jì ér yǐ yì hào wáng shì yǒu wéi shàng yì, jiě zhí, xuē guān èr jiē. chéng ān yuán nián qī yuè, jiàng wèi níng huà zhōu cì shǐ. wǔ nián bā yuè, gǎi wèi shān dōng lù àn chá shǐ, zhuǎn hé běi xī lù zhuǎn yùn shǐ. tài hé sān nián sì yuè, zhào wèi yù shǐ zhōng chéng. sì nián sān yuè, chū wèi dìng wǔ jūn jié dù shǐ.
五年,為右諫議大夫,上言:「提刑司官不須遣監察體訪,宜據其任內行事,考其能否而升黜之。」上曰:「卿之言其有所見乎?」守謙對曰:「提刑官若不稱職,眾所共知,且其職與監察等,臣是故言之。」上嘉納焉。是年夏,上將幸景明宮清暑,守謙連上疏,極諫之。上御後閣,召守謙入對,稱旨。進兼尚書吏部侍郎。時鎬王以疑忌下獄,上怒甚,朝臣無敢言者。守謙上章論其不可,言極懇切。上諭之曰:「汝言諸王皆有覬心,而游其門者不無橫議。此何等語,固當罪汝。以汝前言事亦有當處,故免。」既而以議鎬王事有違上意,解職,削官二階。承安元年七月,降為寧化州刺史。五年八月,改為山東路按察使,轉河北西路轉運使。泰和三年四月,召為御史中丞。四年三月,出為定武軍節度使。
bā nián liù yuè, fù wèi yù shǐ zhōng chéng. bā yuè, gǎi lì bù shàng shū. jiǔ yuè, zhào shǒu qiān děng yī shí sān yuán fēn yì zhū lù, yǔ běn lù àn chá sī guān yī yuán tóng tuī pái mín hù wù lì. shàng zhào jiàn yú xiāng gé, yù zhī yuē: zhèn xuǎn qīng děng suí lù tuī pái, chú tuī shōu wài, qí xīn qiáng xiāo fá hù, suī jí zhòng tuī chàng, rán xiāo fá zhě wù xiāo bù jǐn, rú yī hù yuán wù lì sān bǎi guàn, jīn juān jiǎn èr bǎi wǔ shí guàn, yóu yǒu bù néng dāng. xīn qiáng zhě wù tiān jǐn, liàng cún qì lì, rú yī hù tiān sān bǎi guàn ér zhǐ tiān èr bǎi guàn zhī lèi. qīng děng yí gè yòng xīn. bǎi xìng yīng dāng fù yì, shí nián zhī jiān, lì hài fēi xì. gǒu bù chēng suǒ wěi, zhì zuì dāng bù qīng yě. xún chū zhī jì nán fǔ, yí zhèn hé zhōng. dà ān mò, bài cān zhī zhèng shì. zhēn yòu èr nián èr yuè, gǎi hé dōng nán lù ān fǔ shǐ, é zhī zhāng dé fǔ.
八年六月,復為御史中丞。八月,改吏部尚書。九月,詔守謙等一十三員分詣諸路,與本路按察司官一員同推排民戶物力。上召見於香閣,諭之曰:「朕選卿等隨路推排,除推收外,其新強、銷乏戶,雖集眾推唱,然銷乏者勿銷不盡,如一戶元物力三百貫,今蠲減二百五十貫,猶有不能當。新強者勿添盡,量存氣力,如一戶添三百貫而止添二百貫之類。卿等宜各用心。百姓應當賦役,十年之間,利害非細。苟不稱所委,治罪當不輕也。」尋出知濟南府,移鎮河中。大安末,拜參知政事。貞祐二年二月,改河東南路安撫使,俄知彰德府。
sān nián, zhào wèi shàng shū shěng yòu chéng. huì xuān zōng shǐ qiān biàn liáng, yì qiān nǎi jiàn yán: biàn zhī xíng shì, wéi shì dà hé. jīn hé shuò shòu bīng, qún dào bìng qǐ, yí yán hé jìn yǐ bèi bù yú, fán zì běi lái ér wú gōng píng zhě, wù tīng dù. shì shí, hé běi mín qiān bì hé nán zhě shén zhòng. shì yù shǐ liú wú guī shàng yán: qiáo hù yí yǔ tǔ mín jūn yīng chāi yì. shàng liú zhōng, ér zì yǐ qí yì wèn zǎi chén. chéng xiàng duān píng zhāng jǐn zhōng yǐ wèi biàn. yì qiān yuē: qiáo hù yīng yì, shén fēi jì yě. gài hé běi rén hù běn bì bīng ér lái, bīng shào xī jí guī yǐ. jīn lǚ yù cāng huáng zhī jì, wú yǐ wèi shēng, ruò yòu yǔ dì zhù zhě bìng yīng gōng yì, bì sāo dòng bù néng ān jū yǐ. qǐ zhǔ shàng jīn xù liú wáng zhī yì hū. shàng shén jiā shǎng, yuē: cǐ fēi zhèn yì yě. yīn chū yuán guī zhāng shì zhī. sān nián bā yuè, jìn bài shàng shū zuǒ chéng. sì nián zhēng yuè, zhì shì, jū zhèng zhōu.
三年,召為尚書省右丞。會宣宗始遷汴梁,益謙乃建言:「汴之形勢,惟恃大河。今河朔受兵,群盜並起,宜嚴河禁以備不虞,凡自北來而無公憑者,勿聽渡。」是時,河北民遷避河南者甚眾。侍御史劉無規上言:「僑戶宜與土民均應差役。」上留中,而自以其意問宰臣。丞相端、平章盡忠以為便。益謙曰:「僑戶應役,甚非計也。蓋河北人戶本避兵而來,兵稍息即歸矣。今旅寓倉皇之際,無以為生,若又與地著者並應供憶,必騷動不能安居矣。豈主上矜恤流亡之意乎。」上甚嘉賞,曰:「此非朕意也。」因出元規章示之。三年八月,進拜尚書左丞。四年正月,致仕,居鄭州。
xìng dìng wǔ nián zhēng yuè, shàng shū shěng zòu: zhāng zōng shí lù yǐ jìn chéng, wèi wáng shì jī yì yí yī hǎi líng shù rén shí lù, zuǎn jí chéng shū, yǐ shì hòu shì. zhì kě. chū, hú shā hǔ shì wèi wáng, lì xuān zōng, yī shí cháo chén jiē wèi wèi wáng shī dào, tiān mìng jué zhī, hǔ shí wú zuì, qiě yǒu tuī dài zhī gōng, dú zhāng xíng xìn kàng zhāng yán zhī, bù bào, jǔ cháo suì yǐ wèi huì. jí shì, shǐ guān wèi yì qiān cháng shì wèi wáng, yí zhī qí shì, nǎi qiǎn biān xiū yī rén jiù zhèng fǎng zhī. yì qiān zhī qí zhǐ, wèi zhī yuē: zhī wèi wáng mò rú wǒ. rán wǒ wén hǎi líng bèi shì ér shì zōng lì, dà dìng sān shí nián, jìn jìn néng bào hǎi líng zhé è zhě, zhé dé měi shì, gù dāng shí shǐ guān xiū shí lù duō suǒ fù huì. wèi wáng wèi rén qín jiǎn, shèn xī míng qì, jiào qí xíng shì, zhōng cái bù jí zhě duō yǐ. wú zhī cǐ ér yǐ, shè yù shì wú yán yǐ shí qí zuì, wú yì hé xī yú nián. cháo yì wěi zhī. zhèng dà sān nián, nián bā shí, hōng. sān zi: xián qīng yí qīng xiáng qīng, jiē yǐ mén zī rù shì.
興定五年正月,尚書省奏:「《章宗實錄》已進呈,衛王事跡亦宜依《海陵庶人實錄》,纂集成書,以示後世。」制可。初,胡沙虎弒衛王,立宣宗,一時朝臣皆謂衛王失道,天命絕之,虎實無罪,且有推戴之功,獨張行信抗章言之,不報,舉朝遂以為諱。及是,史官謂益謙嘗事衛王,宜知其事,乃遣編修一人就鄭訪之。益謙知其旨,謂之曰:「知衛王莫如我。然我聞海陵被弒而世宗立,大定三十年,禁近能暴海陵蟄惡者,輒得美仕,故當時史官修實錄多所附會。衛王為人勤儉,慎惜名器,較其行事,中材不及者多矣。吾知此而已,設欲飾吾言以實其罪,吾亦何惜餘年。」朝議偉之。正大三年,年八十,薨。三子:賢卿、頤卿、翔卿,皆以門資入仕。
zàn yuē: jiǎ yì qiān yú wèi shào wáng, kě wèi jǐn shì jūn zhī yì yǐ. hǎi líng zhī shì, jūn zǐ bù wú hàn yān. fū zhèng lóng zhī wèi è, bào qí dà zhě sī yì zú yǐ. zhōng fú zhī chǒu, shǐ bù jué shū, chéng rú yì qiān suǒ yán, zé shǐ yì kě wèi qǔ fù guì zhī dào hū? xī, qí shén yǐ. chuán yuē: bù yǒu fèi zhě, qí hé yǐ xìng!
贊曰:賈益謙於衛紹王,可謂盡事君之義矣。海陵之事,君子不無憾焉。夫正隆之為惡,暴其大者斯亦足矣。中綍之丑,史不絕書,誠如益謙所言,則史亦可為取富貴之道乎?嘻,其甚矣。《傳》曰:「不有廢者,其何以興!」
liú bǐng, gé chéng rén. měi dú shū, jiàn qián gǔ zhōng chén liè shì wèi guó jiā huà cè lǜ wàn shì ān, zhé tàn xī jǐng mù. zhēn yòu sān nián, zhōng jìn shì dì, jí rì shàng shū tiáo pián yí shí shì:
劉炳,葛城人。每讀書,見前古忠臣烈士為國家畫策慮萬世安,輒嘆息景慕。貞祐三年,中進士第,即日上書條便宜十事:
qí yī yuē, rèn zhū wáng yǐ zhèn shè jì. chén guān wǎng suì, wáng shī lǚ zhàn lǚ nǜ, lǜ jiē zì bài. chéng píng rì jiǔ, rén bù zhī bīng, jiāng shuài fēi cái, jì wú jìng nán zhī móu, yòu wú xiào sǐ zhī jié, wài tuō chí zhòng zhī míng, ér nèi wèi zì ān zhī jì, zé xiāo guǒ yǐ zì suí, wěi pí nuò yǐ lín zhèn, zhèn shì shāo dòng, wàng chén xiān bēn, shì zú cóng ér dà kuì. cháo tíng bù jiā jié wèn, zhé wèi yì bīng. shì yǐ fǎ dù rì wěn, cāng yǔ rì xū, lǘ jǐng rì diāo, tǔ dì rì cù. zì dà jià nán xún, yuǎn jìn xiāng wàng, yì wú gù zhì. lì rèn hé běi zhě yǐ wèi bù xìng, qūn xún tuì bì, mò zhī gǎn qián. xī táng tiān bǎo zhī mò, luò yáng tóng guān xiāng cì shī shǒu, huáng yú yè chū, xiàng fēi tài zǐ huí qū líng wǔ, shuài xiān zhū jiāng, zé xī xíng zhī shì dāng zhōng lǎo yú jiàn nán yǐ. chén yuàn bì xià zé zhū wáng zhī yīng míng zhě, zǒng jiān tiān xià zhī bīng, běi zhù zhòng zhèn, yí xí yuǎn jìn, jiè yǐ jūn zhèng. zé sì fāng wén fēng zhě jiē jiāng zì fèn, qián sǐ bù bì. zhé chōng yàn nán, wú dà yú cǐ. fū rén qíng kě yǐ qì jī bù kě yǐ lì shǐ, yī zú xiān dēng, zé wàn fū qí fèn, cǐ gǔ rén suǒ yǐ xiān shēn jiào ér hòu wēi lìng yě.
其一曰,任諸王以鎮社稷。臣觀往歲,王師屢戰屢衄,率皆自敗。承平日久,人不知兵,將帥非才,既無靖難之謀,又無效死之節,外托持重之名,而內為自安之計,擇驍果以自隨,委疲懦以臨陣,陣勢稍動,望塵先奔,士卒從而大潰。朝廷不加詰問,輒為益兵。是以法度日紊,倉庾日虛,閭井日凋,土地日蹙。自大駕南巡,遠近相望,益無固志。吏任河北者以為不幸,逡巡退避,莫之敢前。昔唐天寶之末,洛陽、潼關相次失守,皇輿夜出,向非太子回趨靈武,率先諸將,則西行之士當終老於劍南矣。臣願陛下擇諸王之英明者,總監天下之兵,北駐重鎮,移檄遠近,戒以軍政。則四方聞風者皆將自奮,前死不避。折衝厭難,無大於此。夫人情可以氣激不可以力使,一卒先登,則萬夫齊奮,此古人所以先身教而後威令也。
èr yuē, jié rén xīn yǐ gù jī běn. tiān zǐ huì rén, bù zài shī yǔ, zài yú chú qí tóng huàn, yīn suǒ lì ér lì zhī. jīn jiān wēi zhī hòu, yì yú wèi huì, yīn qí yù ān ér wèi fǔ zhī, zé zhōng chéng qīn shàng zhī xīn, dāng yì jiā yú qián rì. chén yuàn kuān qí fù yì, xìn qí hào lìng, fán shì bù biàn zhě yī qiè tíng bà. shí qiǎn zhòng chén àn xíng jùn xiàn, yán jiàn qí lǎo, wèn qí jí kǔ, xuǎn lián zhèng, chù tān cán, zhěng pín qióng, xù gū dú, láo lái hái dìng, zé xiào zhōng xùn yì, wú yǒu èr zhì yǐ. gù yuē ān mín kě yǔ xíng yì, wēi mín yì yǔ wèi luàn, wéi bì xià liú shén.
二曰,結人心以固基本。天子惠人,不在施予,在於除其同患,因所利而利之。今艱危之後,易於為惠,因其欲安而慰撫之,則忠誠親上之心,當益加於前日。臣願寬其賦役,信其號令,凡事不便者一切停罷。時遣重臣按行郡縣,延見耆老,問其疾苦,選廉正,黜貪殘,拯貧窮,恤孤獨,勞來還定,則效忠徇義,無有二志矣。故曰安民可與行義,危民易與為亂,惟陛下留神。
sān yuē, guǎng shōu rén cái yǐ bèi guó yòng. bèi suì hán zhě bì qiú diāo hú, shì zhǎng tú zhě bì chù qí jì. hé nán shǎn xī, chē jià lín xìng, dāng yǒu yǐ dà wèi shì mín zhī xīn. qí yǒu cāo xíng wèi mín wàng zhě, shāo zhuó yòng zhī, píng jū kě yǐ lì fēng sú, huǎn jí kě yǐ bèi qū cè. zhāo shì xīn ēn, yì mín guān tīng, yīn xì tiān xià zhī xīn yě.
三曰,廣收人材以備國用。備歲寒者必求貂狐,適長途者必畜騏驥。河南、陝西,車駕臨幸,當有以大慰士民之心。其有操行為民望者,稍擢用之,平居可以勵風俗,緩急可以備驅策。昭示新恩,易民觀聽,陰系天下之心也。
sì yuē, xuǎn shǒu lìng yǐ ān bǎi xìng. jùn shǒu xiàn lìng, tiān zǐ suǒ shì yǐ wèi zhì, bǎi xìng suǒ yī yǐ wèi mìng zhě yě. jīn zhòng shù yǐ bì, guān lì yōng àn, wú ān lì zhī cái, tān bào hūn luàn, yǔ jiān wèi shì, gōng yǒu dòu sù zhī fù, sī yǒu wàn qián zhī qiú, yuǎn jìn xiāo xiāo, wú suǒ kòng gào. zì jīn fēi cái qì guò rén, zhèng jī zhuō yì zhě, bù kě shǐ zài cǐ zhí. qīn xūn gù jiù, suī wàng lóng zī gāo, bù kě shǐ wèi zhǎng lì. zé xián zhě xǐ yú shū yòng, yì jǐn qí néng, bù xiào zhě kuì mù ér sī zì lì yǐ.
四曰,選守令以安百姓。郡守、縣令,天子所恃以為治,百姓所依以為命者也。今眾庶已弊,官吏庸暗,無安利之才,貪暴昏亂,與奸為市,公有斗粟之賦,私有萬錢之求,遠近囂囂,無所控告。自今非才器過人,政跡卓異者,不可使在此職。親勛故舊,雖望隆資高,不可使為長吏。則賢者喜於殊用,益盡其能,不肖者愧慕而思自勵矣。
wǔ yuē, bāo zhōng yì yǐ lì chén jié. zhōng yì zhī shì, fèn shēn xiào mìng, lì jǐn chéng pò ér bù shǎo qū. shì dìng zhī hòu, yǒu sī lüè bù jiā shěng, qì zhí zhě gù yǐ ēn dài, sǐ shì zhě fǎn bù jiàn lù, tiān xià hé suǒ mù dàn, ér bù wèi zì ān zhī jì xié? shǐ wèi chén zhě jiē zhī shā shēn zhī wú yì, lín nán kě yǐ gǒu miǎn, shén fēi guó jiā zhī lì yě.
五曰,褒忠義以勵臣節。忠義之士,奮身效命,力盡城破而不少屈。事定之後,有司略不加省,棄職者顧以恩貸,死事者反不見錄,天下何所慕憚,而不為自安之計邪?使為臣者皆知殺身之無益,臨難可以苟免,甚非國家之利也。
liù yuē, wù nóng lì běn yǐ guǎng xù jī. cǐ zuì qiáng bīng fù mín zhī yào shù, dāng jīn zhī jí wù yě.
六曰,務農力本以廣蓄積。此最強兵富民之要術,當今之急務也。
qī yuē, chóng jié jiǎn yǐ shěng cái yòng. jīn hǎi nèi xū hào, tián chóu huāng wú, fèi shē cóng jiǎn yǐ shū shēng mín zhī jí, wú xiān yú cǐ zhě.
七曰,崇節儉以省財用。今海內虛耗,田疇荒蕪,廢奢從儉以紓生民之急,無先於此者。
bā yuē, qù rǒng shí yǐ zhù jūn fèi. bīng gé zhī hòu, rén wù diāo sàng zhě shí sì wǔ, jùn xiàn guān lì shǔ zhì rú gù, shén fēi shěn quán jiù bì zhī dào.
八曰,去冗食以助軍費。兵革之後,人物凋喪者十四五,郡縣官吏署置如故,甚非審權救弊之道。
jiǔ yuē, xiū jūn zhèng yǐ xí shǒu zhàn. zì gǔ míng jiāng liào dí zhì shèng, xùn liàn shì zú, gù kě shǐ fù tāng dǎo huǒ, bǎi zhàn bù dài. kǒng zǐ yuē: yǐ bù jiào mín zhàn, shì wèi qì zhī. bīng fǎ yuē: qì xiè bù lì, yǐ qí zú yǔ dí yě. zú bù fú xí, yǐ qí jiāng yǔ dí yě. jiāng bù zhī bīng, yǐ qí zhǔ yǔ dí yě. zhǔ bù zé jiāng, yǐ qí guó yǔ dí yě. kě bù shèn zāi.
九曰,修軍政以習守戰。自古名將料敵制勝,訓練士卒,故可使赴湯蹈火,百戰不殆。孔子曰:「以不教民戰,是謂棄之。」兵法曰:「器械不利,以其卒與敵也。卒不服習,以其將與敵也。將不知兵,以其主與敵也。主不擇將,以其國與敵也。」可不慎哉。
shí yuē, xiū chéng chí yǐ bèi shǒu yù. bǎo zhàng guó jiā, wéi dū chéng yǔ fù jìn shù jùn ěr. běi dì bù shǒu, shì wú hé shuò yǐ, huáng hé qǐ zú shì zāi.
十曰,修城池以備守御。保障國家,惟都城與附近數郡耳。北地不守,是無河朔矣,黃河豈足恃哉。
shū zòu, xuān zōng yì yān. fù shì zhī yuē: hé běi chéng yì, hé shù kě bǎo? bīng mín zá jū, hé dào kě hé? chāo fǎ rú hé ér tōng? wù jià rú hé ér píng? bǐng duì dà lüè yǐ shěn zé shǒu jiāng zé chéng yì gù, bīng bù qīn mín zé bīng mín hé, liǎn sàn xiāng quán zé chāo fǎ tōng, quàn nóng báo fù zé wù jià píng. xuān zōng suī yì qí yán, ér bù néng yòng, dàn bǔ yù shǐ tái lìng shǐ ér yǐ.
書奏,宣宗異焉。複試之曰:「河北城邑,何術可保?兵民雜居,何道可和?鈔法如何而通?物價如何而平?」炳對大略以審擇守將則城邑固,兵不侵民則兵民和,斂散相權則鈔法通,勸農薄賦則物價平。宣宗雖異其言,而不能用,但補御史台令史而已。
lùn yuē: liú bǐng kě wèi néng yán zhī shì yǐ. xuān zōng zhào shì jì bù shī duì, ér yǐ yī tái lìng shǐ shǎng zhī, zú yǐ chàng shì qì hū?
論曰:劉炳可謂能言之士矣。宣宗召試既不失對,而以一台令史賞之,足以倡士氣乎?
shù hǔ gāo qí, huò zuò gāo qǐ, xī běi lù měng ān rén. dà dìng èr shí qī nián chōng hù wèi, zhuǎn shí rén zhǎng, chū zhí hé jiān dōu zǒng guǎn pàn guān, zhào wèi wǔ wèi jūn qián xiá, qiān sù zhí jiāng jūn, chú jiàn zhōu cì shǐ, gǎi tóng zhī jiān táo fǔ shì. tài hé liù nián, fá sòng, yǔ zhāng huà jūn jié dù fù shǐ bǎ huí hǎi bèi gǒng zhōu zhū zhèn, sòng bīng wàn yú zì gǒng zhōu lù lú lǐng rù, gāo qí fèn jī pò zhī, cì yín bǎi liǎng zhòng cǎi shí duān. qīng yí kě nèi fù, zhào zhī fǔ shì shí mǒ zhòng wēn yǔ gāo qí jù chū jiè, yǔ qīng yí kě hé bīng jìn qǔ. zhào gāo qí yuē: rǔ nián shàng shǎo, jìn wén yǔ sòng rén lì zhàn fèn yǒng, zhèn shén jiā zhī. jīn yǔ zhòng wēn tóng háng chū jiè, rú qí chéng gōng, gāo jué hòu lù, zhèn bù lìn yě.
朮虎高琪,或作高乞,西北路猛安人。大定二十七年充護衛,轉十人長,出職河間都總管判官,召為武衛軍鈐轄,遷宿直將軍,除建州刺史,改同知監洮府事。泰和六年,伐宋,與彰化軍節度副使把回海備鞏州諸鎮,宋兵萬餘自鞏州轆轤嶺入,高琪奮擊破之,賜銀百兩、重彩十端。青宜可內附,詔知府事石抹仲溫與高琪俱出界,與青宜可合兵進取。詔高琪曰:「汝年尚少,近聞與宋人力戰奮勇,朕甚嘉之。今與仲溫同行出界,如其成功,高爵厚祿,朕不吝也。」
zhào fēng wú xī wèi shǔ guó wáng, gāo qí wèi fēng cè shǐ. zhào jiè yù yuē: qīng dú shū jiě shì, shǔ rén yì shí wēi míng, wù yǐ cái huì dòng xīn, shī dà guó tǐ. rú huò suí qù fèng zhí yǒu wéi lǐ shēng shì, qīng yǔ qiáo yǔ tǐ chá yǐ wén. shǐ hái, jiā dōu tǒng, hào píng nán hǔ wēi jiāng jūn.
詔封吳曦為蜀國王,高琪為封冊使。詔戒諭曰:「卿讀書解事,蜀人亦識威名,勿以財賄動心,失大國體。如或隨去奉職有違禮生事,卿與喬宇體察以聞。」使還,加都統,號平南虎威將軍。
sòng ān bǐng qiǎn lǐ xiào yì lǜ bù qí sān wàn gōng qín zhōu, xiān yǐ wàn rén wéi zào jiǎo bǎo, gāo qí fù zhī. sòng bīng liè zhèn shān gǔ, yǐ wǔ chē wèi zuǒ yòu yì, fú nǔ qí xià lái nì zhàn. jì hé, sòng bīng yáng què. gāo qí jūn jiàn sòng bīng fú bù dé qián, tuì zhěng zhèn, sòng bīng fù lái. fán wǔ zhàn, sòng bīng yì jiān, bù kě yǐ dé zhì. gāo qí fēn qí wèi èr, chū zhě zhàn zé zhǐ zhě qí, zhǐ zhě chū zé zhàn zhě hái, hái zhě fù chū yǐ gèng. jiǔ zhī, qiǎn pú chá táo sī lá qián bīng shàng shān, zì shān chí xià hé jī, dà pò sòng bīng, zhǎn shǒu sì qiān jí, shēng qín shù bǎi rén, lǐ xiào yì nǎi jiě wéi qù. sòng bīng sān qiān zhì mǎ lián zhài yǐ kuī jiǎo chí, qiǎn jiā gǔ fú shòu jī zǒu zhī, zhǎn qī bǎi yú jí.
宋安丙遣李孝義率步騎三萬攻秦州,先以萬人圍皂角堡,高琪赴之。宋兵列陣山谷,以武車為左右翼,伏弩其下來逆戰。既合,宋兵陽卻。高琪軍見宋兵伏不得前,退整陣,宋兵復來。凡五戰,宋兵益堅,不可以得志。高琪分騎為二,出者戰則止者俟,止者出則戰者還,還者復出以更。久之,遣蒲察桃思剌潛兵上山,自山馳下合擊,大破宋兵,斬首四千級,生擒數百人,李孝義乃解圍去。宋兵三千致馬連寨以窺湫池,遣夾谷福壽擊走之,斬七百餘級。
dà ān sān nián, lèi guān tài zhōu cì shǐ, yǐ zhǎn jūn sān qiān tún tōng xuán mén wài. wèi jǐ, shēng jìn shān xiàn wèi zhèn zhōu, yǐ gāo qí wèi fáng yù shǐ, quán yuán shuài yòu dōu jiān, suǒ bù zhǎn jūn shǎng lài yǒu chà. zhì níng yuán nián bā yuè, shàng shū zuǒ chéng wán yán gāng jiāng bīng shí wàn xíng shěng yú jìn shān, bài jī. zhēn yòu chū, qiān yuán shuài yòu jiān jūn. rùn yuè, zhào gāo qí yuē: wén jūn shì jiē zhōng fù, dé wú shī jī huì hū? zì jīn dāng jí xíng zhī, zhèn dàn zé chéng gōng ěr.
大安三年,累官泰州刺史,以颭軍三千屯通玄門外。未幾,升縉山縣為鎮州,以高琪為防禦使,權元帥右都監,所部颭軍賞賚有差。至寧元年八月,尚書左丞完顏綱將兵十萬行省於縉山,敗績。貞祐初,遷元帥右監軍。閏月,詔高琪曰:「聞軍事皆中覆,得無失機會乎?自今當即行之,朕但責成功耳。」
shì yuè, bèi zhào zì zhèn zhōu yí jūn shǒu yù zhōng dōu yí nán, cì liáng xiāng bù dé qián, nǎi hái zhōng dōu. měi chū zhàn zhé bài, hé shí liè zhí zhōng jiè zhī yuē: rǔ lián bài yǐ, ruò zài bù shèng, dāng yǐ jūn fǎ cóng shì. jí chū, guǒ bài, gāo qí jù zhū. shí yuè xīn hài, gāo qí zì jūn zhōng rù, suì yǐ bīng wéi zhí zhōng dì, shā zhí zhōng, chí qí shǒu yì què dài zuì. xuān zōng shè zhī, yǐ wèi zuǒ fù yuán shuài, yī xíng jiāng shì qiān shǎng yǒu chà. bǐng yín, zhào yuē: hú shā hǔ chù wú jūn zhī xīn, xíng jī lù jiàn, bù kě jǐn yán. wǔ wèi fù shǐ tí diǎn jìn shì jú qìng shān nú jìn shì jú shǐ xié liè zhí zhǎng sā hé niǎn lèi céng chén zòu, fāng shèn tú zhī. xié liè lòu cǐ yì yú àn chá pàn guān hú lǔ, hú lǔ yǐ gào hàn lín dài zhì é chū, é chū dá yú gāo qí, jīn yuè shí wǔ rì jiāng hú shā hǔ lù qì. wéi zī chén shù jiāng kǒng yǒu yí, sì jiàng zhá shū, bù nì jué zhǐ. lùn zhě wèi gāo qí zhuān shā, gù jiàng cǐ zhào. qǐng zhī, bài píng zhāng zhèng shì.
是月,被詔自鎮州移軍守御中都迤南,次良鄉不得前,乃還中都。每出戰輒敗,紇石烈執中戒之曰:「汝連敗矣,若再不勝,當以軍法從事。」及出,果敗,高琪懼誅。十月辛亥,高琪自軍中入,遂以兵圍執中第,殺執中,持其首詣闕待罪。宣宗赦之,以為左副元帥,一行將士遷賞有差。丙寅,詔曰:「胡沙虎畜無君之心,形跡露見,不可盡言。武衛副使提點近侍局慶山奴、近侍局使斜烈、直長撒合輦累曾陳奏,方慎圖之。斜烈漏此意於按察判官胡魯,胡魯以告翰林待制訛出,訛出達於高琪,今月十五日將胡沙虎戮訖。惟茲臣庶將恐有疑,肆降札書,不匿厥旨。」論者謂高琪專殺,故降此詔。頃之,拜平章政事。
xuān zōng lùn mǎ zhèng, gù gāo qí yuē: wǎng suì shì mǎ xī xià, jīn kěn shì fǒu? duì yuē: mù bō chù mǎ shén duō, shì zhī kě dé, kuò yuán biān bù luò mǎ, yì bù shǎo yǐ. xuān zōng yuē: jǐn kuò biān mǎ, huǎn jí rú zhī hé? yuè sān rì, fù zòu yuē: hé nán zhèn fáng èr shí yú jūn, jì kě dé jīng qí èr wàn, huǎn jí yì zú yòng. xuān zōng yuē: mǎ suī duō, yǎng zhī yǒu fǎ, xí zhī yǒu shí, xiáng yù suǒ sī lìng jiā yì yě. zhēn yòu èr nián shí yī yuè, xuān zōng wèn gāo qí yuē: suǒ zào jūn qì wǎng wǎng bù kě yòng, cǐ shuí zhī zuì yě? duì yuē: jūn qì měi è zài bīng bù, cái wù zé hù bù, gōng jiàng zé gōng bù. xuān zōng yuē: zhì zhī! qiě jiāng bài shì. xuān zōng wèn yáng ān ér shì, gāo qí duì yuē: zéi fāng jù xiǎn, chén lìng zhǔ jiāng yǐ shí qiáng wéi zhī, shì bù dé chū, qín zài dàn xī yǐ. xuān zōng yuē: kě yǐ jí gōng, huò lì zhàn tū wéi, wǒ shī bì yǒu shāng zhě.
宣宗論馬政,顧高琪曰:「往歲市馬西夏,今肯市否?」對曰:「木波畜馬甚多,市之可得,括緣邊部落馬,亦不少矣。」宣宗曰:「盡括邊馬,緩急如之何?」閱三日,復奏曰:「河南鎮防二十餘軍,計可得精騎二萬,緩急亦足用。」宣宗曰:「馬雖多,養之有法,習之有時,詳諭所司令加意也。」貞祐二年十一月,宣宗問高琪曰:「所造軍器往往不可用,此誰之罪也?」對曰:「軍器美惡在兵部,材物則戶部,工匠則工部。」宣宗曰:「治之!且將敗事。」宣宗問楊安兒事,高琪對曰:「賊方據險,臣令主將以石牆圍之,勢不得出,擒在旦夕矣。」宣宗曰:「可以急攻,或力戰突圍,我師必有傷者。」
yīng fèng hàn lín wén zì wán yán sù lán zì zhōng dōu yì jūn shì hái, shàng shū qiú jiàn, qǐ píng zuǒ yòu. gù shì, yǒu zòu mì shì zhé píng zuǒ yòu. xiān shì, tài fǔ jiān chéng yóu mào yǐ gāo qí wēi quán tài zhòng, zhōng wài wèi zhī, cháng yǐ wèi yōu, yīn rù jiàn, píng rén mì zòu, qǐng cái yì zhī. xuān zōng yuē: jì wěi rèn zhī, quán ān dé bù zhòng? mào tuì bù zì ān, fù yù jié gāo qí, yì qí dì shàng shū yuē: zǎi xiàng zì yǒu tǐ, qǐ kě yǐ cǐ shēng rén zhǔ zhī yí, zhāo tiān xià zhī yì. kǒng gāo qí bù xiāng xìn, fù yuē: mào cháng jiān jiàn zhǔ shàng, shí è xiàng gōng quán zhòng. xiàng gōng ruò néng yòng mào, dāng shǐ shàng bù yí, ér xià wú suǒ yì. gāo qí wén mào cháng qǐng jiān píng rén zòu shì, yí zhī, nǎi jù yǐ wén. yóu mào lùn sǐ, zhào miǎn sǐ, zhàng yī bǎi, chú míng. zì shì fán píng rén zòu shì, bì lìng jìn chén yī rén shì lì. jí sù lán qǐng mì, zhào zhì jìn shì jú, gěi bǐ zhá, shǐ shū suǒ yù yán. shǎo qǐng, xuān zōng yù biàn diàn jiàn zhī, wéi liú jìn shì jú zhí zhǎng zhào hé hé shì lì. sù lán zòu yuē: rì zhě yuán shuài fǔ yì xuē bó dé wén gē bīng quán, cháo tíng nǎi zhào lǐng yì jūn. gǎi chú zhī mìng jù ér bù shòu, yuán shuài fǔ fāng yù tǎo bǔ, cháo tíng fù shè zhī, qiě bù lìng lì yuán shuài fǔ. bù zhī shuí wèi bì xià huà cǐ jì zhě, chén zì wài fēng wén jiē chū píng zhāng gāo qí. xuān zōng yuē: rǔ hé yǐ zhī cǐ shì chū yú gāo qí? sù lán yuē: chén jiàn wén gē yǔ yǒng qīng fù tí kòng liú wēn dié yún, chāi rén zhāng xī hán zhì zì nán jīng, dào fù shū píng zhāng chù fēn, yǐ zòu lìng wén gē lì dà míng xíng shěng, wú zūn zhōng dōu shuài fǔ yuē shù. wēn jí jù yán yú shuài fǔ. rán zé wén gē yǔ gāo qí jì jié, míng yǐ. shàng hàn zhī. sù lán fù zòu yuē: gāo qí běn wú xūn wàng, xiàng yǐ wèi sǐ shàn shā hú shā hǔ, jì chū yú wú liáo ěr. dù xián néng, shù dǎng yǔ, qiè nòng wēi quán, zì zuò wēi fú. qù suì, dū xià shū shēng fán zhī yī yì gāo qí, yán zhǎn jūn bù kě xìn, kǒng shēng luàn. gāo qí yǐ dāo zhàng jué shā zhī, zì shì wú fù gǎn yán jūn guó lì hài zhě. shǐ qí dǎng yí lá tǎ bù yě wèi wǔ níng jūn jié dù shǐ, zhāo zhǎn jūn, yǐ ér wú gōng, fù yǐ wèi wǔ wèi jūn shǐ. yǐ chén guān zhī, cǐ zéi miè luàn jì gāng, qiāng hài zhōng liáng, shí yǒu bù yù guó jiā píng zhì zhī yì. wéi bì xià duàn rán xíng zhī, shè jì zhī fú yě. xuān zōng yuē: zhèn xú sī zhī. sù lán chū, fù jiè yuē: shèn wú xiè yě.
應奉翰林文字完顏素蘭自中都議軍事還,上書求見,乞屏左右。故事,有奏密事輒屏左右。先是,太府監丞游茂以高琪威權太重,中外畏之,常以為憂,因入見,屏人密奏,請裁抑之。宣宗曰:「既委任之,權安得不重?」茂退不自安,復欲結高琪,詣其第上書曰:「宰相自有體,豈可以此生人主之疑,招天下之議。」恐高琪不相信,復曰:「茂嘗間見主上,實惡相公權重。相公若能用茂,當使上不疑,而下無所議。」高琪聞茂嘗請間屏人奏事,疑之,乃具以聞。游茂論死,詔免死,杖一百,除名。自是凡屏人奏事,必令近臣一人侍立。及素蘭請密,召至近侍局,給筆札,使書所欲言。少頃,宣宗御便殿見之,惟留近侍局直長趙和和侍立。素蘭奏曰:「日者元帥府議削伯德文哥兵權,朝廷乃詔領義軍。改除之命拒而不受,元帥府方欲討捕,朝廷復赦之,且不令隸元帥府。不知誰為陛下畫此計者,臣自外風聞皆出平章高琪。」宣宗曰:「汝何以知此事出於高琪?」素蘭曰:「臣見文哥與永清副提控劉溫牒雲,差人張希韓至自南京,道副樞平章處分,已奏令文哥隸大名行省,毋遵中都帥府約束。溫即具言于帥府。然則文哥與高琪計結,明矣。」上頷之。素蘭復奏曰:「高琪本無勛望,向以畏死擅殺胡沙虎,計出於無聊耳。妒賢能,樹黨與,竊弄威權,自作威福。去歲,都下書生樊知一詣高琪,言颭軍不可信,恐生亂。高琪以刀杖決殺之,自是無復敢言軍國利害者。使其黨移剌塔不也為武寧軍節度使,招颭軍,已而無功,復以為武衛軍使。以臣觀之,此賊滅亂紀綱,戕害忠良,實有不欲國家平治之意。惟陛下斷然行之,社稷之福也。」宣宗曰:「朕徐思之。」素蘭出,復戒曰:「慎無泄也。」
sì nián shí yuè, dà yuán dà bīng qǔ tóng guān, cì sōng rǔ jiān, dài què tái yuàn lìng shǐ gāo yí shàng shū yuē: xiàng zhě hé shuò bài jī, cháo tíng bù shí chū yīng, cǐ shī jī huì yī yě. jí shēn rù wú jìng, dū chéng jīng bīng wú lǜ shù shí wàn, ruò xiào mìng yī zhàn, bì wú jīn rì zhī yōu, cǐ shī jī huì èr yě. jì tuì zhī hòu, bù yì zhuī xí, cǐ shī jī huì sān yě. jīn yǐ dù guān, bù jí jìn yù, huàn yì shēn yǐ. qǐ mìng píng zhāng zhèng shì gāo qí wèi shuài, yǐ yàn zhòng xīn. bù bào. yù shǐ tái yán: bīng yú tóng guān xiáo miǎn, shēn rù zhòng dì, jìn dǐ xī jiāo. bǐ zhī jīng shī tún sù zhòng bīng, bù fù kòu chéng suǒ zhàn, dàn yǐ yóu qí zhē jué dào lù, ér bié bīng gōng jī zhōu xiàn, shì yì kùn jīng shī zhī jiàn yě. ruò zhuān yǐ chéng shǒu wèi shì, zhōng dōu zhī wēi yòu jiāng jiàn yú jīn rì, kuàng gōng sī xù jī shì zhōng dōu bǎi bù jí yī, cǐ chén děng suǒ wèi hán xīn yě. bù gōng jīng chéng ér zòng qí bié gōng zhōu xiàn, shì yóu huǒ zài fù xīn, bō zhì yú shǒu zú zhī shàng, jūn yī shēn yě, yuàn bì xià chá zhī. qǐng yǐ shǎn xī bīng è jù tóng guān, yǔ yòu fù yuán shuài pú chá a lǐ bù sūn wèi jǐ jiǎo zhī shì, xuǎn zài jīng yǒng gǎn zhī jiāng shí shù rén, gè fù jīng bīng shù qiān, suí yí cì chá, qiě zhàn qiě shǒu, fù yù hé běi, yì yǐ cǐ dài zhī. zhào fù shàng shū shěng, gāo qí zòu yuē: tái guān sù bù xí bīng, bèi yù fāng lüè, fēi suǒ zhī yě. suì qǐn. gāo qí zhǐ yù yǐ zhòng bīng tún zhù nán jīng yǐ zì gù, zhōu jùn cán pò bù fù xù yě. xuān zōng huò zhī, jì xíng yán tīng, zhōng yǐ zì bì.
四年十月,大元大兵取潼關,次嵩、汝間,待闕台院令史高嶷上書曰:「向者河朔敗績,朝廷不時出應,此失機會一也。及深入吾境,都城精兵無慮數十萬,若效命一戰,必無今日之憂,此失機會二也。既退之後,不議追襲,此失機會三也。今已度關,不亟進御,患益深矣。乞命平章政事高琪為帥,以厭眾心。」不報。御史台言:「兵逾潼關、崤、澠,深入重地,近抵西郊。彼知京師屯宿重兵,不復叩城索戰,但以游騎遮絕道路,而別兵攻擊州縣,是亦困京師之漸也。若專以城守為事,中都之危又將見於今日,況公私蓄積視中都百不及一,此臣等所為寒心也。不攻京城而縱其別攻州縣,是猶火在腹心,撥置於手足之上,均一身也,願陛下察之。請以陝西兵扼拒潼關,與右副元帥蒲察阿里不孫為掎角之勢,選在京勇敢之將十數人,各付精兵數千,隨宜伺察,且戰且守,復諭河北,亦以此待之。」詔付尚書省,高琪奏曰:「台官素不習兵,備御方略,非所知也。」遂寢。高琪止欲以重兵屯駐南京以自固,州郡殘破不復恤也。宣宗惑之,計行言聽,終以自斃。
wèi jǐ, jìn bài shàng shū yòu chéng xiàng, zòu yuē: fán jiān chá yǒu shī jiū dàn zhě cóng běn fǎ. ruò rén shǐ rù guó, sī tōng yán yǔ, shuō zhī běn guó shì qíng, sù wèi jìn shì guān chéng yīng rén chū rù qīn wáng gōng zhǔ zǎi zhí zhī jiā, zāi shāng què shí, tǐ jiū bù shí, zhì shāng rén mìng, zhuǎn yùn jūn chǔ, ér yǒu sī zài, jí kǎo shì jǔ rén guān fáng bù yán zhě, bìng de zhàng. zài jīng fàn zhì liǎng cì zhě, tái guān jiǎn jiān chá yī děng lùn shú, yú zhǐ zuò zhuān chà zhě. rèn mǎn rì yì dìng shēng jiàng. ruò rèn nèi yǒu lòu chá zhī shì yīng de jué zhě, yī gé suī wèi chēng zhí, zhǐ cóng píng cháng, píng cháng zhě cóng jiàng fá. zhì kě. gāo qí qǐng xiū nán jīng lǐ chéng, xuān zōng yuē: cǐ yì yī xìng, mín zī bìng yǐ. chéng suī wán gù, néng dú ān hū?
未幾,進拜尚書右丞相,奏曰:「凡監察有失糾彈者從本法。若人使入國,私通言語,說知本國事情,宿衛、近侍官、承應人出入親王、公主、宰執之家,災傷闕食,體究不實,致傷人命,轉運軍儲,而有私載,及考試舉人關防不嚴者,並的杖。在京犯至兩次者,台官減監察一等論贖,余止坐專差者。任滿日議定升降。若任內有漏察之事應的決者,依格雖為稱職,止從平常,平常者從降罰。」制可。高琪請修南京里城,宣宗曰:「此役一興,民滋病矣。城雖完固,能獨安乎?」
chū, chén yán rén wáng shì ān xiàn gōng qǔ xū yí chǔ zhōu cè, shū mì yuàn zòu qǐ yǐ shì ān wèi zhāo fǔ shǐ, xuǎn móu yǒng èr sān rén tóng wǎng huái nán, zhāo hóng ǎo zéi jí huái nán sòng guān. xuān zōng kě qí zòu, zhào sì zhōu yuán shuài fǔ qiǎn rén tóng wǎng. xìng dìng yuán nián zhēng yuè guǐ wèi, sòng hè zhēng dàn shǐ cháo cí, xuān zōng yuē: wén xī zhōu tòu lòu sòng rén, cǐ nǎi bǐ jiè jī mín yán huái wèi luàn, sòng rén hé gǎn fàn wǒ? gāo qí qǐng fá zhī yǐ guǎng jiāng tǔ. shàng yuē: zhèn dàn néng shǒu zǔ zōng suǒ fù zú yǐ, ān shì wài tǎo. gāo qí xiè yuē: jīn yǔ xuě yīng qī, jiē shèng dé suǒ zhì. ér néng bāo róng xiǎo guó, tiān xià xìng shèn, chén yán guò yǐ. sì yuè, qiǎn yuán shuài zuǒ dōu jiān wū gǔ lùn qìng shòu qiān shū mì yuàn shì wán yán sài bù jīng lüè nán biān, xún fù xià zhào bà bīng, rán zì shì yǔ sòng jué yǐ.
初,陳言人王世安獻攻取盱眙、楚州策,樞密院奏乞以世安為招撫使,選謀勇二三人同往淮南,招紅襖賊及淮南宋官。宣宗可其奏,詔泗州元帥府遣人同往。興定元年正月癸未,宋賀正旦使朝辭,宣宗曰:「聞息州透漏宋人,此乃彼界饑民沿淮為亂,宋人何敢犯我?」高琪請伐之以廣疆土。上曰:「朕但能守祖宗所付足矣,安事外討。」高琪謝曰:「今雨雪應期,皆聖德所致。而能包容小國,天下幸甚,臣言過矣。」四月,遣元帥左都監烏古論慶壽、簽樞密院事完顏賽不經略南邊,尋復下詔罷兵,然自是與宋絕矣。
xìng dìng yuán nián shí yuè, yòu sī jiàn xǔ gǔ quàn xuān zōng yǔ sòng yì hé, xuān zōng mìng gǔ cǎo dié, yǐ shì zǎi chén, gāo qí yuē: cí yǒu āi qí zhī yì, zì shì wēi ruò bù zú qǔ. suì qǐn. jí xián yuàn zī yì guān lǚ jiàn yán: nán biān tún bīng shù shí wàn, zì táng dèng zhì shòu sì yán biān jū mín táo wáng dài jǐn, bīng shì yì duō wáng zhě, yì yǐ rén yān jué shǎo gù yě. chén cháng bǐ jiān xī zhōu què chǎng, měi chǎng suǒ huò bù bó shù qiān pǐ yín shù bǎi liǎng, dà jì bù bó shù wàn pǐ, yín shù qiān liǎng, bīng xìng yǐ lái jù shī zhī yǐ. fū jūn mín yǒu táo wáng zhī bìng, ér guó jiā shī rì huò zhī lì, fēi jì yě. jīn lóng dōng hù hán, wú qí dé chěng, dāng zhòng bīng tún jìng shàng, chí shū yù zhī, chéng wèi dà biàn. ruò qí chūn hé, zé lì zài yú bǐ, nán yǔ yì yǐ. xī yàn rén huò zhào wáng, zhào qiǎn biàn shì shuō zhī, bù xǔ, yī mù shù qǐng xíng, zhào wáng nǎi hái. kǒng zǐ shī mǎ, yù zú dé zhī. rén wú guì jiàn, gǒu zhōng shì jī, jiē kě yǐ chéng gōng. chén suī bù xiào, yuàn xiào mù shù yù zú zhī zhì, fú wàng chén duàn. zhào wèn shàng shū shěng. gāo qí yuē: jiàn kuáng wàng wú jī, dàn qí qì àn kě shàng, yí fù shǎn xī xíng shěng bèi rèn shǐ. zhì kě. shí èr yuè, xū dǐng jiàn fá sòng, yǔ zài dǐng chuán. gāo qí yuē: dà jūn yǐ jìn, wú fù kě yì. suì qǐn.
興定元年十月,右司諫許古勸宣宗與宋議和,宣宗命古草牒,以示宰臣,高琪曰:「辭有哀祈之意,自示微弱不足取。遂寢。集賢院諮議官呂鑒言:「南邊屯兵數十萬,自唐、鄧至壽、泗沿邊居民逃亡殆盡,兵士亦多亡者,亦以人煙絕少故也。臣嘗比監息州榷場,每場所獲布帛數千匹、銀數百兩,大計布帛數萬匹,銀數千兩,兵興以來俱失之矣。夫軍民有逃亡之病,而國家失日獲之利,非計也。今隆冬冱寒,吾騎得騁,當重兵屯境上,馳書諭之,誠為大便。若俟春和,則利在於彼,難與議矣。昔燕人獲趙王,趙遣辯士說之,不許,一牧豎請行,趙王乃還。孔子失馬,馭卒得之。人無貴賤,苟中事機,皆可以成功。臣雖不肖,願效牧豎馭卒之智,伏望宸斷。」詔問尚書省。高琪曰:「鑒狂妄無稽,但其氣岸可尚,宜付陝西行省備任使。」制可。十二月,胥鼎諫伐宋,語在鼎傳。高琪曰:「大軍已進,無復可議。」遂寢。
èr nián, xū dǐng shàng shū jiàn yuē: qián gǔ zhī rǒng, fēi jiǔ zhòng suǒ néng jiān, tiān zǐ zǒng dà gāng, zé chéng gōng ér yǐ. gāo qí yuē: bì xià fǎ shàng tiān xíng jiàn zhī yì, yōu qín shù wù, sù yè bù huáng, nǎi tài píng zhī jiē yě. dǐng yán fēi shì. xuān zōng yǐ nán běi yòng bīng, shēn yǐ wèi yōu, yòu sī jiàn lǚ zào shàng zhāng: qǐ zhào nèi wài bǎi guān gè shàng fēng shì, zhí yán wú huì. huò shí zhào jiàn, qīn wèi fǎng wèn. bì xià bó cǎi jiān tīng, yǐ jǐn qún xià zhī qíng, tiān xià xìng shèn. xuān zōng jiā nà, zhào jí bǎi guān yì hé běi shǎn xī shǒu yù zhī cè. gāo qí xīn jì zhī, bù yòng yī yán. shì shí, zhú biàn jīng chéng lǐ chéng, xuān zōng wèn gāo qí yuē: rén yán cǐ yì kǒng bù néng jiù, rú hé? gāo qí yuē: zhōng dāng gào chéng, dàn qí háo wèi jí jùn ěr. xuān zōng yuē: wú háo kě hū? gāo qí yuē: gǒu fáng chéng yǒu fǎ, zhèng shǐ bīng lái, chén děng yù dé xiào lì. xuān zōng yuē: yǔ qí lín chéng, hé ruò bù lìng zhì cǐ wèi shàn. gāo qí wú yǐ duì.
二年,胥鼎上書諫曰:「錢穀之冗,非九重所能兼,天子總大綱,責成功而已。」高琪曰:「陛下法上天行健之義,憂勤庶務,夙夜不遑,乃太平之階也。鼎言非是。」宣宗以南北用兵,深以為憂,右司諫呂造上章:「乞詔內外百官各上封事,直言無諱。或時召見,親為訪問。陛下博採兼聽,以盡群下之情,天下幸甚。」宣宗嘉納,詔集百官議河北、陝西守御之策。高琪心忌之,不用一言。是時,築汴京城裡城,宣宗問高琪曰:「人言此役恐不能就,如何?」高琪曰:「終當告成,但其濠未及浚耳。」宣宗曰:「無濠可乎?」高琪曰:「苟防城有法,正使兵來,臣等愈得效力。」宣宗曰:「與其臨城,曷若不令至此為善。」高琪無以對。
gāo qí zì wèi zǎi xiàng, zhuān gù quán chǒng, shàn zuò wēi fú, yǔ gāo rǔ lì xiāng chàng hè. gāo qí zhǔ jī wù, gāo rǔ lì zhǎng lì quán, fù jǐ zhě yòng, bù fù jǐ zhě chì. fán yán shì wǔ yì, jí fù cái lì huò yǔ jǐ xié wán zhě, duì xuān zōng yáng chēng qí cái, shǐ gàn dāng yú hé běi, yīn zhì zhī sǐ dì. zì bù jiān shū mì yuán shuài zhī hòu, cháng yù de bīng quán, suì lì quàn xuān zōng fá sòng. zhì hé běi bù fù wèi yì, fán jīng bīng jiē zhì hé nán, gǒu qiě suì yuè, bù kěn zhé chū yī zú, yǐ yīng fāng miàn zhī jí. píng zhāng zhèng shì yīng wáng shǒu chún yù fā qí zuì, mì zhào yòu sī yuán wài láng wáng a lǐ zhī àn pú xiān shí lǔ lá lìng shǐ pú chá hú lǔ móu zhī. shí lǔ lá hú lǔ yǐ gào shàng shū shěng dōu shì pū sàn nú shī bù, pū sàn nú shī bù yǐ gào gāo qí. yīng wáng jù gāo qí dǎng yǔ, suì bù gǎn fā. qǐng zhī, gāo qí shǐ nú sài bù shā qí qī, nǎi guī zuì yú sài bù, sòng kāi fēng fǔ shā zhī yǐ miè kǒu. kāi fēng fǔ wèi gāo qí, bù gǎn fā qí shí, sài bù lùn sǐ. shì jué, xuān zōng jiǔ wén gāo qí jiān è, suì yīn cǐ shì zhū zhī, shí xìng dìng sān nián shí èr yuè yě. shàng shū shěng dōu shì pū sàn nú shī bù yǐ yīng wáng móu gào gāo qí, lùn sǐ. pú xiān shí lǔ lá pú chá hú lǔ gè zhàng qī shí, lēi tíng.
高琪自為宰相,專固權寵,擅作威福,與高汝礪相唱和。高琪主機務,高汝礪掌利權,附己者用,不附己者斥。凡言事忤意,及負材力或與己頡頑者,對宣宗陽稱其才,使幹當於河北,陰置之死地。自不兼樞密元帥之後,常欲得兵權,遂力勸宣宗伐宋。置河北不復為意,凡精兵皆置河南,苟且歲月,不肯輒出一卒,以應方面之急。平章政事英王守純欲發其罪,密召右司員外郎王阿里、知案蒲鮮石魯剌、令史蒲察胡魯謀之。石魯剌、胡魯以告尚書省都事仆散奴失不,仆散奴失不以告高琪。英王懼高琪黨與,遂不敢發。頃之,高琪使奴賽不殺其妻,乃歸罪於賽不,送開封府殺之以滅口。開封府畏高琪,不敢發其實,賽不論死。事覺,宣宗久聞高琪奸惡,遂因此事誅之,時興定三年十二月也。尚書省都事仆散奴失不以英王謀告高琪,論死。蒲鮮石魯剌、蒲察胡魯各杖七十,勒停。
chū, xuān zōng jiāng qiān nán, yù zhì zhǎn jūn yú píng zhōu, gāo qí nán zhī. jí qiān biàn, jiè tuàn duō hòu fǔ cǐ jūn, tuàn duō zhé shā zhǎn jūn shù rén, yǐ zhì yú bài. xuān zōng mò nián cháng yuē: huài tiān xià zhě, gāo qí tuàn duō yě. zhōng shēn yǐ wèi hèn yún.
初,宣宗將遷南,欲置颭軍於平州,高琪難之。及遷汴,戒彖多厚撫此軍,彖多輒殺颭軍數人,以至於敗。宣宗末年嘗曰:「壞天下者,高琪、彖多也。」終身以為恨雲。
yí lá tǎ bù yě, dōng běi lù měng ān rén. míng chāng yuán nián, lèi guān xī shàng gé mén shǐ. èr nián, xí fù móu kè. tài hé fá sòng, yǒu gōng, yáo shòu tóng zhī qìng zhōu shì, quán dí liè zhǎn xiáng wěn. dīng fù yōu, qǐ fù xī běi lù zhāo tǎo pàn guān, gǎi shàng niǎn jú shǐ cáo wáng fù. zhēn yòu èr nián, qiān wǔ níng jūn jié dù shǐ, zhāo lái zhōng dōu zhǎn jūn, wú gōng, píng zhāng gāo qí pí zhī, zhào wèi wǔ wèi jūn dōu zhǐ huī shǐ. yīng fèng hàn lín wén zì wán yán sù lán cháng miàn zòu gāo qí dǎng bǐ, yǔ zài gāo qí chuán. xún zhī hé nán fǔ shì, jiān fù tǒng jūn, xǐ zhāng huà jūn jié dù shǐ. shàng yán: jǐn jí shān dōng hé jiān dà míng měng ān rén wèi bīng, lǎo ruò chéng shǒu, zhuàng zhě hàn yù. yòu yán: hé dōng dì xiǎn rén yǒng, bù bīng wèi tiān xià guān, kě jǐn diào yǐ shù zhū ài. cóng zhī. zì shì hé dōng jùn xiàn tún bīng shǎo, bù kě shǒu yǐ. gǎi zhī lín táo fǔ shì, jiān shǎn xī fù tǒng jūn. zhēn yòu sān nián shí yī yuè, pò xià bīng yú shú yáng zhài. píng zhāng gāo qí lǜ zǎi chén rù hè yuē: tǎ bù yě yǐ shǎo bài zhòng, gài bì xià wēi dé suǒ zhì. xuān zōng yuē: zì gǔ xìng guó jiē lài zhōng xián, jīn zī lì gōng, jiē jiāng lǜ zhū xián zhī lì yě. nǎi yǐ tǎ bù yě wèi quàn nóng shǐ, jiān zhī píng liáng fǔ shì, jìn jiē yín qīng róng lù dài fū. sì nián, fá xī xià, gōng wēi líng ān huì děng zhōu. xìng dìng yuán nián, zhī qìng yáng fǔ shì. sān nián, qiān yuán shuài zuǒ dōu jiān, zú.
移剌塔不也,東北路猛安人。明昌元年,累官西上閣門使。二年,襲父謀克。泰和伐宋,有功,遙授同知慶州事,權迪列颭詳穩。丁父憂,起復西北路招討判官,改尚輦局使、曹王傅。貞祐二年,遷武寧軍節度使,招徠中都颭軍,無功,平章高琪芘之,召為武衛軍都指揮使。應奉翰林文字完顏素蘭嘗面奏高琪黨比,語在《高琪傳》。尋知河南府事,兼副統軍,徙彰化軍節度使。上言:「盡籍山東、河間、大名猛安人為兵,老弱城守,壯者捍禦。」又言:「河東地險人勇,步兵為天下冠,可盡調以戍諸隘。」從之。自是河東郡縣屯兵少,不可守矣。改知臨洮府事,兼陝西副統軍。貞祐三年十一月,破夏兵於熟羊寨。平章高琪率宰臣入賀曰:「塔不也以少敗眾,蓋陛下威德所致。」宣宗曰:「自古興國皆賴忠賢,今茲立功,皆將率諸賢之力也。」乃以塔不也為勸農使,兼知平涼府事,進階銀青榮祿大夫。四年,伐西夏,攻威、靈、安、會等州。興定元年,知慶陽府事。三年,遷元帥左都監,卒。
lùn yuē: gāo qí shàn shā zhí zhōng, xuān zōng bù néng zhèng qí zuì, yòu qū wèi zhī shuō, yǐ zhào chén xià. jiù qí shì lùn zhī, rén jūn yù zhū dà chén, ér yǔ jìn shì mì móu yú gōng zhōng, yǐ fēi qí dào. móu zhī bù mì, yòu wèi wài chén suǒ zhī, yǐ gào bài jūn zhī jiāng, yīn shā zhī yǐ wèi shuō, cǐ kě qī hòu shì xié? jīn zhì nán dù, pì zhī wāng léi bìng rén, yuán qì wú jǐ. qí xǐ lì ér è rú, hǎo bīng ér yàn jìng, jǔ qiān zhǎn zhī yì, pò hé sòng zhī móu, zhèng yóu móu yī, tóu yǐ wū huì fù zǐ, zhǐ sù qí wáng ěr. shǐ xuān zōng yú shàn shā zhī rì, jí néng shēn dà yì ér zhū zhī, hé zhì wù guó rú shì xié.
論曰:高琪擅殺執中,宣宗不能正其罪,又曲為之說,以詔臣下。就其事論之,人君欲誅大臣,而與近侍密謀於宮中,已非其道。謀之不密,又為外臣所知,以告敗軍之將,因殺之以為說,此可欺後世邪?金至南渡,譬之尫羸病人,元氣無幾。琪喜吏而惡儒,好兵而厭靜,沮遷颭之議,破和宋之謀,正猶繆醫,投以烏喙、附子,只速其亡耳。使宣宗於擅殺之日,即能伸大義而誅之,何至誤國如是邪。