zhān gé nú shēn liú tiān qǐ fù wán yán lóu shì wū gǔ lùn gǎo zhāng tiān gāng wán yán zhòng dé
粘葛奴申(刘天起附) 完颜娄室 乌古论镐 张天纲 完颜仲德
zhān gé nú shēn, yóu rèn zǐ rù gōng, huò yuē cè lùn jìn shì. tiān xìng chū, zú kāi fēng fǔ, yǐ yán gàn chēng. qí nián wǔ yuè, zhuó wèi chén zhōu fáng yù shǐ. shí bīng gē qiǎng rǎng, dào lù bù tōng, nú shēn shòu mìng, yì rán cè gū qí yóu jiān dào yǐ wǎng. chén zì bīng xìng, jūn mín jiē bì qiān tā jùn, nú shēn wèi zhī zé guān lì, míng hào lìng, wán yán guō, lì lú shè, shí cāng lǐn, bèi qì xiè. wèi jǐ, jù liú wáng shù shí wàn kǒu, mǐ yī hú zhí bái jīn sì liǎng, shì sì xuān hōng, rú biàn zhī huán jiá, jīng chéng wēi kùn zhī mín wàng ér guī zhě bù jué, suì zhǐ yǐ wéi dōng nán shēng lù.
粘葛奴申,由任子入宫,或曰策论进士。天兴初,卒开封府,以严干称。其年五月,擢为陈州防御使。时兵戈抢攘,道路不通,奴申受命,毅然策孤骑由间道以往。陈自兵兴,军民皆避迁他郡,奴申为之择官吏,明号令,完颜郭,立庐舍,实仓廪,备器械。未几,聚流亡数十万口,米一斛直白金四两,市肆喧哄,如汴之闤铗,京城危困之民望而归者不绝,遂指以为东南生路。
míng nián, āi zōng zǒu guī dé, gǎi chén zhōu wèi jīn xìng jūn, chí shǐ bāo yù, yǐ nú shēn wèi jié dù shǐ. é bài cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng yú chén. yú shì, nú shēn lì wǔ dū wèi yǐ jiāng qí bīng, jiàn wēi lái zhū fèn hǔ wēi pú chá hé dá zhèn wǔ lǐ shùn ér zhèn wēi wáng yì guǒ yì wán yán mǒu, fán zhāo fǔ sī zhì zhě jiē shǐ lì dū wèi sī.
明年,哀宗走归德,改陈州为金兴军,驰使褒谕,以奴申为节度使。俄拜参知政事,行尚书省于陈。于是,奴申立五都尉以将其兵,建威来猪粪、虎威蒲察合达、振武李顺儿、振威王义、果毅完颜某,凡招抚司至者皆使隶都尉司。
shì shí, jiāo zhàn wú xū rì, zhōu suǒ tún jūn shí wàn yǒu yú. nú shēn yǔ guān shǔ móu yuē:" dà bīng rì zhì, ér wú zhōu liáng yǒu jǐn, nài hé?" nǎi jiǎn jūn suǒ gěi, yuè yī hú wǔ dǒu zhě zuò yī hú, yòu zuò bā dǒu, yòu zuò liù dòu. jiàng lǐng zé bù gěi. rén xīn shāo yuàn. gù lǐ shùn ér cuī dū wèi yīn ér yǒu yì zhì, liú tí kòng jí wán yán bù rú gē tí kòng zhě yù yān. nú shēn zhī qí móu, cháng yǐ bīng zì fáng. jí wén dà yuán bīng wǎng zhū xiān zhèn shì yì, nú shēn qiǎn wǔ dū wèi jūn gè èr bǎi rén, yǐ lǐ shùn ér fù dū wèi cuī mǒu jiāng zhī, xí xiàng chéng zhài. lìng sūn zhèn fǔ zhě zhào shùn ér yì bīng shì, sūn zhì qí jiā, shùn ér yǐ huàn jiǎ, sūn yù guān qí dāo, shùn ér bá shì zhī, sūn sè dòng, jí chū mén bēn qù. shùn ér zhuī shā zhī, nǎi shàng mǎ, yǐn bīng èr bǎi rén rù shěng, shuō jūn shì yuē:" xíng shěng kè jiǎn jūn liáng, rǔ bèi yù bǎo shí zé cóng wǒ, bù yù zé cóng xíng shěng." yú shì, shěng zhōng jūn shì jiē zuò bù qǐ. nú shēn wén biàn zǒu hòu táng, zhuī shā zhī. tí kòng liú mǒu jiā hài, jiě qí hǔ fú yǐ yǔ shùn ér, bìng shā qí zǐ zhí xù jí xiāng rén wáng dū wèi. shùn ér lìng wǔ dū wèi jūn jiē jiǎ, shǒu jiē qū. zì chēng xíng shěng, shǔ yuán shuài, dū wèi. yǐ liú tí kòng yǔ bù shùn, zhǎn zhī zuò zhōng. míng rì, suì qiǎn kè shí liè zhèng zhī sòng kuǎn yú biàn. cuī lì nǎi qiǎn qí dì yǐ jiù jiā shùn ér huái yáng jūn jié dù shǐ, xíng shěng rú gù.
是时,交战无虚日,州所屯军十万有余。奴申与官属谋曰:“大兵日至,而吾州粮有尽,奈何?”乃减军所给,月一斛五斗者作一斛,又作八斗,又作六斗。将领则不给。人心稍怨。故李顺儿、崔都尉因而有异志,刘提控及完颜不如哥提控者预焉。奴申知其谋,常以兵自防。及闻大元兵往朱仙镇市易,奴申遣五都尉军各二百人,以李顺儿、副都尉崔某将之,袭项城寨。令孙镇抚者召顺儿议兵事,孙至其家,顺儿已擐甲,孙欲观其刀,顺儿拔示之,孙色动,即出门奔去。顺儿追杀之,乃上马,引兵二百人入省,说军士曰:“行省克减军粮,汝辈欲饱食则从我,不欲则从行省。”于是,省中军士皆坐不起。奴申闻变走后堂,追杀之。提控刘某加害,解其虎符以与顺儿,并杀其子侄婿及乡人王都尉。顺儿令五都尉军皆甲,守街曲。自称行省,署元帅,都尉。以刘提控语不顺,斩之坐中。明日,遂遣克石烈正之送款于汴。崔立乃遣其弟倚就加顺儿淮阳军节度使,行省如故。
wèi jǐ, hǔ wēi dū wèi pú chá hé dá yǔ gāo yuán shuài zhě jǐn shā shùn ér zhī tú, jǔ chéng zǒu cài zhōu. dà bīng jué, zhuī jí sūn jiā lín, lǎo yòu shù shí wàn shǎo yǒu tuō zhě.
未几,虎威都尉蒲察合达与高元帅者尽杀顺儿之徒,举城走蔡州。大兵觉,追及孙家林,老幼数十万少有脱者。
chū, nú shēn wén cuī lì zhī biàn, qiǎn rén tàn qí shì qíng, ér shùn ér cuī dū wèi yì mì lìng rén jié gòu cuī lì, shì yǔ nú shēn suǒ qiǎn zhě tóng wǎng tóng hái. shùn ér jù qí móu xiè, gù fā zhī yì sù. nú shēn yì zhī qí móu, gù qiǎn xí xiàng chéng, yù yīn qí xíng xí shā zhī, rán yǐ wèi suǒ xiān.
初,奴申闻崔立之变,遣人探其事情,而顺儿、崔都尉亦密令人结构崔立,适与奴申所遣者同往同还。顺儿惧其谋泄,故发之益速。奴申亦知其谋,故遣袭项城,欲因其行袭杀之,然已为所先。
liú tiān qǐ zhě, qǐ yú pǐ fū, chū shén yōng bǐ. biàn jīng jiè yán, cháng shàng shū yǐ gàn jūn xiāng, yuàn zàn jiǎ yī zhí yǐ zì xiào. měi yán zhàn guó bīng fǎ, píng zhāng bái sā děng xìn zhī, lìng jǐng dé sì jiān zào gé chē sān qiān liǎng. tiān xìng yuán nián, shòu dōu zhāo fǔ shǐ, pèi jīn fú. zhào jiàn, qǐ wǎng chén zhōu yùn liáng, shàng cóng zhī, yī shí jiē qiè xiào qí jiǎo xìng. jí zhì chén, xíng jūn shū yǒu fāng lüè, měi chū zhàn, shù yǒu gōng, chén rén shén yǐ zhòng zhī. shùn ér zhī biàn, tiān qǐ yǎn jiǎn bù cóng, wèi suǒ shā. tóng shí yī táng kuò zhāo fǔ zhě yì bù qū ér sǐ.
刘天起者,起于匹夫,初甚庸鄙。汴京戒严,尝上书以干君相,愿暂假一职以自效。每言战国兵法,平章白撒等信之,令景德寺监造革车三千两。天兴元年,授都招抚使,佩金符。召见,乞往陈州运粮,上从之,一时皆窃笑其侥幸。及至陈,行军殊有方略,每出战,数有功,陈人甚倚重之。顺儿之变,天起偃蹇不从,为所杀。同时一唐括招抚者亦不屈而死。
wán yán lóu shì sān rén, jiē nèi zú yě, shí yǐ qí míng tóng, gù gè yǐ cháng yòu bié zhī.
完颜娄室三人,皆内族也,时以其名同,故各以长幼别之。
zhèng dà bā nián, qìng shān nú qì jīng zhào, shì yīng yáng dū wèi dà lóu shì yùn jūn qì zhì bái lù yuán, yù dà bīng yǔ zhàn, bīng rèn jì jǐn, yǐ tāo xì diào jīn pái, lì zhàn ér sǐ.
正大八年,庆山奴弃京兆,适鹰扬都尉大娄室运军器至白鹿原,遇大兵与战,兵刃既尽,以绦系掉金牌,力战而死。
jiǔ nián zhēng yuè, dà bīng zhì xiāng chéng, yuán shuài zhōng lóu shì xiǎo lóu shì yǐ mǎ jūn sān qiān yù zhī yú rǔ fén. shí dà bīng yǐ sān sì shí qí rù xiāng chéng, qū yì mǎ ér chū, yòu rù dōng yíng, shā yī qiān fū zhǎng, jīn rén shǐ jué zhī. liǎng lóu shì yǐ zhēng dàn yǐn jiàng xiào, jiē zuì bù néng jūn, suì bài, tuì zǒu xǔ zhōu. huì zhōng shǐ zhào rù jīng shī. tiān xìng èr nián zhēng yuè, hé shuò jūn kuì, āi zōng zǒu guī dé, zhōng lóu shì wèi běi miàn zǒng shuài, xiǎo lóu shì zuǒ yì yuán shuài, shōu kuì zú jí jiāng jūn jiā gǔ jiǔ shí bēn cài zhōu. cài shuài wū gǔ lùn kǎo lǎo zhī qí bá hù bù nà, suì zǒu xī zhōu, xī shuài shí mǒ jiǔ zhù nà zhī. shí bái huá yǐ shàng mìng sòng hǔ fú yú jiǔ zhù wèi xī zhōu xíng shuài fǔ shì. jiǔ zhù chū jìn shì, hǎo zì biāo zhì, zōu cóng yíng lù. sān rén zhě dù zhī, gè yǐ zhāo jí qín wáng jūn shì wéi míng, dé wǔ liù bǎi rén, zhōu yǐ jiǎ zhàng gěi zhī. jiǔ zhī, jiàn shēng cāi èr, jiǔ zhù yì zhāo fù fàn yá kuài shù bǎi rén wéi" hǔ zǐ jūn", yè zé huàn jiǎ wèi bèi. yī rì, jiǔ zhù shǐ yī wàn hù xún chéng, sān shuài zhí ér qū zhī, shǐ dà hū yún:" wù xué wǒ yù kāi xī mén fǎn!" jí zhǎn zhī. nǎi zhào jiǔ zhù, jiǔ zhù yù bù wǎng, jù zhōu rén jí huò, nǎi cóng sān bǎi zú yǐ wǎng. sān shuài lìng jiǎ shì shǒu jiē qū, jiǔ zhù cóng zhě guò, chǔ chù zhí zhī. jiǔ zhù dú rù, sān shuài wèn rǔ hé wéi yù fǎn, jiǔ zhù yuē:" wǒ hé yuán fǎn?" sān shuài nù, yù shā zhě jiǔ zhī. xiǎo lóu shì yì shāo jiě, pō wéi jiù hù, dé bù shā, shǐ rén suǒ zhī. yǐ jiā gǔ jiǔ shí wèi shuài, jiān quán xī zhōu.
九年正月,大兵至襄城,元帅中娄室、小娄室以马军三千遇之于汝坟。时大兵以三四十骑入襄城,驱驿马而出,又入东营,杀一千夫长,金人始觉之。两娄室以正旦饮将校,皆醉不能军,遂败,退走许州。会中使召入京师。天兴二年正月,河朔军溃,哀宗走归德,中娄室为北面总帅,小娄室左翼元帅,收溃卒及将军夹谷九十奔蔡州。蔡帅乌古论栲栳知其跋扈不纳,遂走息州,息帅石抹九住纳之。时白华以上命送虎符于九住为息州行帅府事。九住出近侍,好自标致,驺从盈路。三人者妒之,各以招集勤王军士为名,得五六百人,州以甲仗给之。久之,渐生猜贰,九住亦招负贩牙侩数百人为“虎子军”,夜则擐甲为备。一日,九住使一万户巡城,三帅执而驱之,使大呼云:“勿学我欲开西门反!”即斩之。乃召九住,九住欲不往,惧州人及祸,乃从三百卒以往。三帅令甲士守街曲,九住从者过,处处执之。九住独入,三帅问汝何为欲反,九住曰:“我何缘反?”三帅怒,欲杀者久之。小娄室意稍解,颇为救护,得不杀,使人锁之。以夹谷九十为帅,兼权息州。
cài shuài kǎo lǎo wén jiǔ zhù wèi sān shuài suǒ wū, shàng zòu biàn zhī, sān shuài yì jùn zhí jiǔ zhù zhī guò shàng wén. cháo tíng zhǔ kǎo lǎo zhī biàn, qiě bù zhí sān shuài. liù yuè, shè zhì cài, kǎo lǎo jù jiǔ zhù wèi sān shuài suǒ zhū, qiǎn èr zú chí sòng zhào shū yú xī, nǎi dé miǎn. jí shàng jiàng xìng cài, mì zhào zhōng lóu shì yǐn bīng lái yà, lóu shì chí yí jiǔ zhī, nǎi lǜ suǒ zhāo zú fèng yíng. qī yuè, shàng qiǎn jìn shì jú shǐ rù xī zhōu kuò mǎ, jí zhào jiǔ zhù. jiǔ zhù zhì, yǔ zhōng lóu shì biàn yú shàng qián. shí zhōng lóu shì yǐ shòu tóng qiān shū mì yuàn shì, shàng bù yù shǐ zhī zhōng sòng, nǎi bà jiǔ zhù shuài zhí, shòu hù bù láng zhōng, yǐ wū gǔ lùn hū lǔ wèi xī zhōu cì shǐ.
蔡帅栲栳闻九住为三帅所诬,上奏辨之,三帅亦捃摭九住之过上闻。朝廷主栲栳之辨,且不直三帅。六月,赦至蔡,栲栳惧九住为三帅所诛,遣二卒驰送诏书于息,乃得免。及上将幸蔡,密召中娄室引兵来迓,娄室迟疑久之,乃率所招卒奉迎。七月,上遣近侍局使入息州括马,即召九住。九住至,与中娄室辨於上前。时中娄室已授同签枢密院事,上不欲使之终讼,乃罢九住帅职,授户部郎中,以乌古论忽鲁为息州刺史。
shí yǒu tǔ háo liú tū ér mǎ ān fǔ zhě zì cài cháo hái, yǐ jūn chǔ bù gěi pàn rù sòng, zhōu zhī běi guān wèi suǒ fén huǐ. shì shí chéng zhōng jūn wú jǐ, rì yǒu pàn qù zhě, qiě chān zhī sòng rén yǒu kuī xī zhī yì, xī shuài jù, shàng zòu qǐng yì bīng wèi bèi. cháo tíng yǐ cān zhī zhèng shì mǒ niǎn wù diǎn xíng shěng shì yú xī zhōu, zhōng lóu shì yǐ tóng qiān shū mì yuàn shì wèi zǒng shuài, xiǎo lóu shì yǐ fù diǎn jiǎn wèi yuán shuài, wáng jìn wèi tán yā shuài, jiā gǔ jiǔ shí wèi dū wèi, yǐ zhōng xiào mǎ jūn èr bǎi bù jūn wǔ bǎi shǔ zhī, xíng shěng yuàn yú xī. jiāng xíng, shàng yù zhī yuē:" běi bīng suǒ yǐ cháng qǔ quán shèng zhě, shì běi fāng zhī mǎ lì, jiù zhōng guó zhī jì qiǎo ěr, wǒ shí nán yǔ zhī dí. zhì yú sòng rén, hé zú dào zāi. zhèn dé jiǎ shì sān qiān, zòng héng jiāng huái jiān yǒu yú lì yǐ. qīng děng miǎn zhī."
时有土豪刘秃儿、马安抚者自蔡朝还,以军储不给叛入宋,州之北关为所焚毁。是时城中军无几,日有叛去者,且觇知宋人有窥息之意,息帅惧,上奏请益兵为备。朝廷以参知政事抹捻兀典行省事于息州,中娄室以同签枢密院事为总帅,小娄室以副点检为元帅,王进为弹压帅,夹谷九十为都尉,以忠孝马军二百、步军五百属之,行省、院于息。将行,上谕之曰:“北兵所以常取全胜者,恃北方之马力,就中国之技巧耳,我实难与之敌。至于宋人,何足道哉。朕得甲士三千,纵横江、淮间有余力矣。卿等勉之。”
bā yuè rén chén, xíng shěng qiǎn rén zòu zhōng dù diàn zhī jié. chū, wù diǎn děng fù xī, jì zhì zhī yè, qián qiǎn zhōng xiào jūn bǎi yú qí xí sòng yíng yú zhōng dù. wǒ jūn jiē běi yǔ, yòu sǎn màn shì zhī, sòng rén wàng zhī hài è bēn kuì, zhǎn huò shén zhòng. fù zòu yuán shuài zhāng rùn bù zūn yuē shù, shī wáng jūn shì, qǐ zhèng diǎn xíng. lóu shì biǎo rùn wú zuì, shàng qiǎn rén shè zhī, bǐ zhì, yǐ sǐ yù zhōng. gài rùn wèi lóu shì fù xīn, jiǔ zhù zhī yù jiē rùn fā zhī. wù diǎn lián dé qí shì, yīn qí shī lǜ ér zhū zhī yě. jiǔ yuè, yǐ hū lǔ tuì suō, bù néng fǔ yù, mín duō pàn qù, duó qí zhí, yǐ jiā gǔ jiǔ shí quán xī zhōu shì.
八月壬辰,行省遣人奏中渡店之捷。初,兀典等赴息,既至之夜,潜遣忠孝军百余骑袭宋营于中渡。我军皆北语,又散漫似之,宋人望之骇愕奔溃,斩获甚众。复奏元帅张闰不遵约束,失亡军士,乞正典刑。娄室表闰无罪,上遣人赦之,比至,已死狱中。盖闰为娄室腹心,九住之狱皆闰发之。兀典廉得其事,因其失律而诛之也。九月,以忽鲁退缩,不能抚御,民多叛去,夺其职,以夹谷九十权息州事。
shí yī yuè, sòng rén yǐ jūn èr wàn lái gōng. chéng zhōng shí jǐn, nǎi hé dí, jì ér kuò zhī, měi shí zhǐ liú yī dòu, bìng kuò jīn bó yī wù, chéng zhōng jiē wú liáo yǐ. qián liǎng yuè, cài zhōu yǐ jūn hù lǎo yòu wàn kǒu lái jiù shí, běi bīng jué zhī, zhuī jí yú èr shí lǐ zhī wài, zhì xī zhě cái shí yú rén. zhì shì, cài wèn bù tōng. xíng shěng jí zhū shuài rì yǐ gē jiǔ wèi shì, shēng yuè bù jué. xià jí jūn shì qiáng qǔ guǎ fù yòu nǚ, jué miè rén lǐ, wú suǒ bù zhì.
十一月,宋人以军二万来攻。城中食尽,乃和籴,既而括之,每石止留一斗,并括金帛衣物,城中皆无聊矣。前两月,蔡州以军护老幼万口来就食,北兵觉之,追及于二十里之外,至息者才十余人。至是,蔡问不通。行省及诸帅日以歌酒为事,声乐不绝。下及军士强娶寡妇幼女,绝灭人理,无所不至。
sān nián jiǎ wǔ zhēng yuè, cài xiōng wèn zhì, zhū shuài shā zhī yǐ miè kǒu, rán mín jiān yì pō yǒu zhī zhě. chū, zhū shuài yù běi jiàng, ér dì xiāng cāi jì, wú gǎn xiān fā zhě. shù rì, cài xìn hōng rán, zhū shuài píng rén jù yì, jiē yán sòng kuǎn nán zhōng wèi biàn. shí lǐ yù wèi mù qīn fǔ tóng qiān huán duān guó xìn shǐ xià jīng lì guān, nǎi shǐ sòng kuǎn yú sòng. suì fā sāng shè jì, shì āi zōng yuē zhāo zōng. zhōu mín fèng xíng shěng wèi lǐng shěng, chéng xiàng zǒng shuài zuǒ píng zhāng jiē qǔ fù. shí sān rì, jǔ chéng nán qiān, sòng rén fén zhōu lóu lǔ. zhōu rén lǎo yòu dù huái nán xíng, rù luó shān, wěi qū zhī xìn yáng. běi bīng jiàn huǒ qǐ, zhuī jí zhī, wú yǒu miǎn zhě, qiě zhū suǒ xíng shěng yǐ xià guān shǔ yú sòng. sòng rén lìng guān shǔ rù chéng, tuō yǐ kào shǎng, cóng wàn hù yǐ shàng liù qī bǎi rén jiē shā zhī, jūn zhōng yì yǒu duó mìng sǐ dí zhě. sòng rén yù zhū jūn, xíng shěng yǐ xià yǒu zuì yǐ chǔ zhì, rǔ děng jiù mí hún zhài ān tún, suì yǐ jūn fáng zhī. jì ér yǔ běi jūn jiē, nán jūn liǎn bì, yī jūn xī wèi suǒ shā.
三年甲午正月,蔡凶问至,诸帅杀之以灭口,然民间亦颇有知者。初,诸帅欲北降,而递相猜忌,无敢先发者。数日,蔡信哄然,诸帅屏人聚议,皆言送款南中为便。时李裕为睦亲府同佥桓端国信使下经历官,乃使送款于宋。遂发丧设祭,谥哀宗曰昭宗。州民奉行省为领省,丞相、总帅、左平章皆娶妇。十三日,举城南迁,宋人焚州楼橹。州人老幼渡淮南行,入罗山,委曲之信阳。北兵见火起,追及之,无有免者,且诛索行省已下官属于宋。宋人令官属入城,托以犒赏,从万户以上六七百人皆杀之,军中亦有夺命死敌者。宋人谕诸军,行省已下有罪已处置,汝等就迷魂寨安屯,遂以军防之。既而与北军接,南军敛避,一军悉为所杀。
wū gǔ lùn gǎo, běn míng kǎo lǎo, dōng běi lù zhāo tǎo sī rén. yóu hù wèi qǐ shēn, lèi guān qìng yáng zǒng guǎn. tiān xìng chū, qiān cài xī chén yǐng děng zhōu pián yí zǒng shuài. èr nián, āi zōng zài guī dé, pú chá guān nú guó yòng ān yù shàng xìng hǎi zhōu, wèi jué. huì gǎo yùn mǐ sì bǎi yú hú zhì guī dé, qiě qǐng xìng cài, shàng yì suì jué. xiān qiǎn zhí xué shì wū gǔ lùn pú xiān rú cài, gào cài rén yǐ lín xìng zhī yì. liù yuè, zhēng cài xī jūn mǎ lái yà, yǐ cài zhòng zhèn, qiě lǜ yǒu bù cè, zhào gǎo wù yuǎn yíng.
乌古论镐,本名栲栳,东北路招讨司人。由护卫起身,累官庆阳总管。天兴初,迁蔡、息、陈、颍等州便宜总帅。二年,哀宗在归德,蒲察官奴、国用安欲上幸海州,未决。会镐餫米四百余斛至归德,且请幸蔡,上意遂决。先遣直学士乌古论蒲鲜如蔡,告蔡人以临幸之意。六月,征蔡、息军马来迓,以蔡重镇,且虑有不测,诏镐勿远迎。
xīn mǎo, chē jià fā guī dé, shí jiǔ yǔ, cháo shì hù cóng zhě tú xíng ní shuǐ zhōng, duō qīng zǎo wèi liáng, shù rì zú jìng jǐn zhǒng, cān zhèng tiān gāng yì rán. rén chén, zhì bó, shàng huáng yī zào lì, jīn tù gǔ dài, yǐ qīng huáng qí èr dǎo qián, huáng sǎn yōng hòu, cóng zhě èr sān bǎi rén, mǎ wǔ shí yú pǐ ér yǐ. xíng cì chéng zhōng, sēng dào fù lǎo bài fú dào zuǒ, shàng qiǎn jìn shì yù yǐ" guó jiā hán yǎng rǔ bèi bǎi yǒu yú nián, jīn zhèn wú dé, lìng ěr tú tàn. zhèn yì wú zú yán zhě, rǔ bèi wú wàng zǔ zōng zhī dé kě yě." jiē hū wàn suì, qì xià. liú yī rì, jìn bó zhī nán liù shí lǐ, bì yǔ shuāng gōu sì zhōng, hāo ài mǎn mù, wú yī rén jī, shàng tài xī yuē:" shēng líng jǐn yǐ." wèi zhī yī tòng. shì rì, xiǎo lóu shì zì xī lái yà, dé mǎ èr bǎi. jǐ hài, rù cài. cài zhī fù lǎo qiān rén luó bài yú dào, jiàn shàng yí wèi xiāo tiáo, mò bù gǎn qì, shàng yì xū xī zhě jiǔ zhī.
辛卯,车驾发归德,时久雨,朝士扈从者徒行泥水中,掇青枣为粮,数日足胫尽肿,参政天纲亦然。壬辰,至亳,上黄衣皂笠,金兔鹘带,以青黄旗二导前,黄伞拥后,从者二三百人,马五十余匹而已。行次城中,僧道父老拜伏道左,上遣近侍谕以“国家涵养汝辈百有余年,今朕无德,令尔涂炭。朕亦无足言者,汝辈无忘祖宗之德可也。”皆呼万岁,泣下。留一日,进亳之南六十里,避雨双沟寺中,蒿艾满目,无一人迹,上太息曰:“生灵尽矣。”为之一恸。是日,小娄室自息来迓,得马二百。己亥,入蔡。蔡之父老千人罗拜于道,见上仪卫萧条,莫不感泣,上亦歔欷者久之。
qī yuè, yǐ gǎo wèi yù shǐ dài fū, zǒng shuài rú gù. chū, gǎo shǒu cài, mén jìn shén yán, nán nǚ qiáo cǎi, bì yǐ mò shí qí miàn, rén yǒu yǐ qián chū zhě, shí qǔ yī fēn yǒu bàn yǐ shàn jūn. shàng zhì cài, huò yán qí fēi biàn, jí chí qí jìn. shí dà bīng qù yuǎn, shāng fàn pō jí, xiǎo mín gǔ wǔ, yǐ wéi fù jiàn tài píng, gōng sī sù niàng, yī rì jù jǐn.
七月,以镐为御史大夫,总帅如故。初,镐守蔡,门禁甚严,男女樵采,必以墨识其面,人有以钱出者,十取一分有半以赡军。上至蔡,或言其非便,即弛其禁。时大兵去远,商贩颇集,小民鼓舞,以为复见太平,公私宿酿,一日俱尽。
yǎn chéng tǔ háo lú jìn shā qí zhǎng lì, zì chēng zhāo fǔ shǐ, yǐ qián guān shǎn shuài fǔ jīng lì fàn tiān bǎo wèi fù. zhì shì, tiān bǎo lái jiàn, jìn mài sān bǎi shí jí zhāng lù pú chá mì děng wù, suì cì jìn jīn pái, jiā tiān bǎo guān, zì shì jìn wù zhě zhǒng zhì. jì ér qiǎn nèi shì diàn tóu sòng guī yǔ gǎo qī xuǎn shì nǚ bèi hòu gōng, yǐ de shù rén, yòu chéng hū xié hǔ jiàn yuē:" xiǎo mín wú zhī, jiāng wèi bì xià zhù bì yǐ lái, bù wén huī fù yuǎn lüè, ér xiān qiú chǔ nǚ yǐ shì jiǔ jū. mín yú ér shén, bù kě bù wèi." shàng yuē:" zhèn yǐ liù gōng shī sàn, zuǒ yòu wú rén, gù lìng cǎi zé. jīn chéng guī huì, gǎn bù jìng cóng. zhǐ liú jiě wén yì zhě yī rén, yú jiē fàng qiǎn."
郾城土豪卢进杀其长吏,自称招抚使,以前关、陕帅府经历范天保为副。至是,天保来见,进麦三百石及獐鹿脯、茶、蜜等物,遂赐进金牌,加天保官,自是进物者踵至。既而遣内侍殿头宋珪与镐妻选室女备后宫,已得数人,右丞忽斜虎谏曰:“小民无知,将谓陛下驻跸以来,不闻恢复远略,而先求处女以示久居。民愚而神,不可不畏。”上曰:“朕以六宫失散,左右无人,故令采择。今承规诲,敢不敬从。止留解文义者一人,余皆放遣。”
shì shí, cóng guān jìn shì lǜ jiē qióng fá, xī qǔ gěi yú gǎo, gǎo yì bù néng rén mǎn qí yù, rì xī jiāo zèn yú shàng, shén yǐ shàng shí quē gōng wèi yán. shàng nù, suī zhuó bài dài fū, ér zhào jiàn tè shū. xiǎo lóu shì zhī zài xī zhōu yě, yǔ shí mǒ jiǔ zhù yǒu xì, yuàn gǎo wèi jiǔ zhù biàn qū zhí. jí shàng xìng cài, lóu shì jiàn yú shuāng gōu, yīn hòu wū gǎo zuì, shàng pō xìn zhī. gǎo zì zhī bèi chán, yōu fèn yù yì, cháng chēng jí zài gào. huì qián cān zhī zhèng shì shí zhǎn nǚ lǔ huān zhí dà ān lái, yǐ nǚ lǔ huān wú fǎn zhuàng, wèi guān nú suǒ shā, bái shàng shū shěng qiú gǎi zhèng, shàng shū shěng yǐ wén. shàng yuē:" zhèn cháng wèi nǚ lǔ huān fǎn xié, ér wú jī kě xún. wèi bù fǎn xié, zhèn fāng bào lù, qiǎn rén zhēng yuán bīng, bǐ liú jīng ruì zì fáng, fā qí léi ruò zhě yǐ lái. jì dào suī yáng, bǐ hòu zì fèng yǎng, shǐ zhèn xī jiàng yǒu quē. zhèn wéi rén jūn, bù dàng yǔ cǐ xì shì, dàn sì hǎi jùn xiàn, shú fēi guó jiā suǒ yǒu? zuò bǎo yī chéng, chén zǐ zhī fēn, bǐ nǎi zì fù ér yǒu jiāo jūn shàng zhī xīn, fēi fǎn ér hé? rán zhèn fāng jià yù rén cái yǐ jì jiān nán, lù gōng wàng guò cǐ qí shí yě, qí lí zhèng zhī." qún chén zhī shàng yì zhī zài gǎo yě, shù wèi yòu chéng zhòng dé yán zhī. zhòng dé měi jiàn shàng, bì chēng gǎo gōng yè, yí lìng yù cān jī wù, yòu jiàn yǐ zì dài, shàng nù shǎo jiě. jí cān zhèng mǒ niǎn wù diǎn xíng shěng xī zhōu, gǎo suì yǐ yù shǐ dài fū quán cān zhī zhèng shì.
是时,从官近侍率皆穷乏,悉取给于镐,镐亦不能人满其欲,日夕交谮于上,甚以尚食阙供为言。上怒,虽擢拜大夫,而召见特疏。小娄室之在息州也,与石抹九住有隙,怨镐为九住辨曲直。及上幸蔡,娄室见于双沟,因厚诬镐罪,上颇信之。镐自知被谗,忧愤郁抑,常称疾在告。会前参知政事石盏女鲁欢侄大安来,以女鲁欢无反状,为官奴所杀,白尚书省求改正,尚书省以闻。上曰:“朕尝谓女鲁欢反邪,而无迹可寻。谓不反邪,朕方暴露,遣人征援兵,彼留精锐自防,发其羸弱者以来。既到睢阳,彼厚自奉养,使朕醯酱有阙。朕为人君,不当语此细事,但四海郡县,孰非国家所有?坐保一城,臣子之分,彼乃自负而有骄君上之心,非反而何?然朕方驾驭人材以济艰难,录功忘过此其时也,其厘正之。”群臣知上意之在镐也,数为右丞仲德言之。仲德每见上,必称镐功业,宜令预参机务,又荐以自代,上怒少解。及参政抹捻兀典行省息州,镐遂以御史大夫权参知政事。
jiǔ yuè, dà bīng wéi cài, gǎo shǒu nán miàn, zhōng xiào jūn yuán shuài cài bā ér fù zhī. wèi jǐ, chéng pò bèi zhí, yǐ zhāo xī zhōu bù xià, shā zhī.
九月,大兵围蔡,镐守南面,忠孝军元帅蔡八儿副之。未几,城破被执,以招息州不下,杀之。
wū gǔ lùn xiān shēng zhě, běn guì rén jiā nú, wèi quán zhēn shī. yáng wèi kuáng tài, luǒ diān lù zú, zhuì má wèi yī, rén yì wèi zhī" má pèi xiān shēng". xuān zōng cháng zhào rù gōng, wèn yǐ mì shù. yīn chū rù dà zhǎng zhǔ jiā, shū yǒu huì jī, shàng wēi wén zhī, chì yǒu sī yǎn bǔ, yǐ táo qù. zhèng dà mò, cóng gǎo lái guān rǔ nán, rén jiē zhī yǔ qí qī tōng, ér gǎo bù zhī. shēng bù zì ān, qiú chū, gǎo wèi yíng dào yǔ, qīn lǜ sēng dào sòng shǐ jū zhī. chē jià jiāng zhì cài, shēng yù dùn wú suǒ wǎng, yīn zì yán néng shǐ jūn shì fú qì bù fèi liáng. yòu chéng zhòng dé zhī qí wàng, nǎi zòu:" yù rú tián dān jiǎ shén shī tuì dí zhī yì, shòu yī zhēn rén zhī hào, xuán chū qí jì, běi bīng xìn wū bì hài yì zhī, huò kě yǐ yǒu chéng gōng." cān zhèng tiān gāng yǐ wéi bù kě, suì zhǐ. fù qiú rù jiàn, yán yǒu guǐ jì kě yǐ tuì dí. jí jiàn, cháng yī bù bài, qiě duō dà yán, yù chū shuō dà shuài pēn zhǎn wèi tuō shēn jì. shí láng zhōng yí lá kè zhōng yuán wài láng wáng è jù yǐ xiàng zhě" má pèi" wèi yán, shàng nù shā zhī.
乌古论先生者,本贵人家奴,为全真师。佯为狂态,裸颠露足,缀麻为衣,人亦谓之“麻帔先生”。宣宗尝召入宫,问以秘术。因出入大长主家,殊有秽迹,上微闻之,敕有司掩捕,已逃去。正大末,从镐来官汝南,人皆知与其妻通,而镐不知。生不自安,求出,镐为营道宇,亲率僧道送使居之。车驾将至蔡,生欲遁无所往,因自言能使军士服气不费粮。右丞仲德知其妄,乃奏:“欲如田单假神师退敌之意,授一真人之号,旋出奇计,北兵信巫必骇异之,或可以有成功。”参政天纲以为不可,遂止。复求入见,言有诡计可以退敌。及见,长揖不拜,且多大言,欲出说大帅喷盏为脱身计。时郎中移剌克忠、员外郎王鹗具以向者“麻帔”为言,上怒杀之。
zàn yuē: jìn liú yuè shí cháng yú fǔ nà, duǎn yú jià yù, yǐ gù qǔ bài. zhān gé nú shēn chén zhōu zhī shì, dài lèi zhī yǐ. sān lóu shì jiē jīn nèi zú, wéi dà lóu shì sǐ dé qí suǒ, qí liǎng lóu shì chán zéi rén yě, xiāng chéng shì jí, zuì bù néng jūn, nǎi huàn yī sǐ, jīn shī zhèng xíng, yī zhì yú shì. wū gǔ lùn gǎo xìng cài zhī qǐng, suī fēi zhì móu, qū qū xiào zhōng yǐ chán jiàn jì, āi zōng zhī míng, gài kě zhī yǐ.
赞曰:晋刘越石长于抚纳,短于驾驭,以故取败。粘葛奴申陈州之事,殆类之矣。三娄室皆金内族,唯大娄室死得其所,其两娄室谗贼人也,襄城事急,醉不能军,乃逭一死,金失政刑,一至于是。乌古论镐幸蔡之请,虽非至谋,区区效忠以谗见忌,哀宗之明,盖可知矣。
zhāng tiān gāng, zì zhèng qīng, bà zhōu yì jīn rén yě. zhì níng yuán nián cí fù jìn shì. xìng kuān hòu duān zhí, lùn yì chún zhèng, zào cì bù shǎo biàn. lèi guān xián níng lín tóng lìng, rù bǔ shàng shū shěng lìng shǐ, bài jiān chá yù shǐ, yǐ gěng zhí wén. shēng hù bù láng zhōng, quán zuǒ yòu sī yuán wài láng. āi zōng dōng xìng, qiān zuǒ yòu sī láng zhōng, hù cóng zhì guī dé, gǎi lì bù shì láng. zhī yuán shuài guān nú yǒu fǎn zhuàng, lǚ wèi shàng yán zhī, shàng bù cóng, guān nú guǒ biàn, suì zhuó tiān gāng quán cān zhī zhèng shì. jí cóng shàng qiān cài, liú bó zhōu, shì jūn biàn, tiān gāng yǐ pián yí shòu zuò luàn zhě guān, zhōu lài zhī yǐ ān. jí cài, zhuǎn yù shǐ zhōng chéng, réng quán cān zhèng.
张天纲,字正卿,霸州益津人也。至宁元年词赋进士。性宽厚端直,论议醇正,造次不少变。累官咸宁、临潼令,入补尚书省令史,拜监察御史,以鲠直闻。升户部郎中,权左右司员外郎。哀宗东幸,迁左右司郎中,扈从至归德,改吏部侍郎。知元帅官奴有反状,屡为上言之,上不从,官奴果变,遂擢天纲权参知政事。及从上迁蔡,留亳州,适军变,天纲以便宜授作乱者官,州赖之以安。及蔡,转御史中丞,仍权参政。
fú gōu xiàn zhāo fǔ sī zhī shì liú chāng zǔ shàng fēng shì, qǐng dà jǔ fá sòng, qí lüè yún:" guān jūn zài qián, jī mín zài hòu, nán jiàn jiāng wéi, xī rù yì shǔ." pō hé shàng yì. shàng mìng tiān gāng miàn jí qí yùn jiè, zhào yǔ yǔ wú kě qǔ zhě, rán zhòng wéi shàng mìng, qiě kǒng bì sè yán lù, zòu yǐ wéi shàng shū shěng wěi chà guān. hù wèi nǚ xī liè wán chū jìn shì jú zhí zhǎng nián hé xié liè fèng yù chén qiān quán jìn shì jú zhí zhǎng nèi zú tài hé sì rén, yǐ shí bù gěi chū yuàn yán, qǐ wǎng chén zhōu jiù shí. tiān gāng zòu lìng jiān zhī chū mén rèn suǒ wǎng. cái chū jí rǔ nán àn, yù běi bīng jiē jiàn shā, shí rén kuài zhī. yāo rén wū gǔ lùn xiān shēng zhě zì yán néng shǐ jūn shì fú qì, kě bù fèi liáng. yòu chéng zhòng dé yuán tián dān gù shì, yù jiǎ qí shù yǐ hài dí, yǔ zài wū gǔ lùn gǎo chuán. shàng pō rán zhī, tiān gāng lì biàn yǐ wéi bù kě, suì zhǐ, qiě yuē:" xiàng fēi zhāng tiān gāng, jǐ wèi cǐ zéi suǒ kuáng." jūn lì shí mǒ hǔ ér zhě qiú jiàn zhòng dé, zì wèi yǒu qí jì tuì dí, chū mǎ miàn jù rú shī zi zhuàng ér è, bié zhì qīng má bù wèi zú wěi, yīn yán:" běi bīng suǒ shì zhě mǎ ér yǐ, yù zhì qí rén, xiān zhì qí mǎ. rú wǒ jūn jìn zhàn, xún shǎo què, bǐ bì lái zhuī. wǒ yǐ xún qí bǎi yú jiē cǐ zhuàng, réng xì dà líng yú jǐng, zhuàng shì chéng zhī, yǐ tū bǐ qí, qí bì jīng yì, wǒ jūn gǔ zào jì qí hòu, cǐ tián dān suǒ yǐ pò yàn yě." tiān gāng yuē:" bù kě. bǐ zhòng wǒ guǎ, cǐ bù zú shì, zòng shǐ jīng qù, ān bǎo qí bù fù lái hū? kǒng tú fèi gōng wù, zhǐ qǔ dí rén xiào ěr." nǎi bà zhī.
扶沟县招抚司知事刘昌祖上封事,请大举伐宋,其略云:“官军在前,饥民在后,南践江、惟,西入邑、蜀。”颇合上意。上命天纲面诘其蕴藉,召与语无可取者,然重违上命,且恐闭塞言路,奏以为尚书省委差官。护卫女奚烈完出、近侍局直长粘合斜烈、奉御陈谦、权近侍局直长内族泰和四人,以食不给出怨言,乞往陈州就食。天纲奏令监之出门任所往。才出及汝南岸,遇北兵皆见杀,时人快之。妖人乌古论先生者自言能使军士服气,可不费粮。右丞仲德援田单故事,欲假其术以骇敌,语在《乌古论镐传》。上颇然之,天纲力辨以为不可,遂止,且曰:“向非张天纲,几为此贼所诳。”军吏石抹虎儿者求见仲德,自谓有奇计退敌,出马面具如狮子状而恶,别制青麻布为足、尾,因言:“北兵所恃者马而已,欲制其人,先制其马。如我军进战,寻少却,彼必来追。我以驯骑百余皆此状,仍系大铃于颈,壮士乘之,以突彼骑,骑必惊逸,我军鼓噪继其后,此田单所以破燕也。”天纲曰:“不可。彼众我寡,此不足恃,纵使惊去,安保其不复来乎?恐徒费工物,只取敌人笑耳。”乃罢之。
cài chéng pò, wèi sòng jiāng mèng gǒng dé zhī, jiàn chē xiè zhì lín ān, bèi lǐ gào miào. jì ér, mìng lín ān zhī fǔ xuē qióng wèn yuē:" yǒu hé miàn mù dào cǐ?" tiān gāng duì yuē:" guó zhī xīng wáng, hé dài wú zhī. wǒ jīn zhī wáng, bǐ rǔ èr dì hé rú?" qióng dà chì yuē:" yè qù." míng rì, suì zòu qí yǔ, sòng zhǔ zhào wèn yuē:" tiān gāng zhēn bù wèi sǐ yé?" duì yuē:" dà zhàng fū huàn sǐ zhī bù zhōng jié ěr, hé wèi zhī yǒu." yīn qí sǐ bù yǐ. sòng zhǔ bù tīng. chū, yǒu sī lìng gòng zhuàng bì yù shū lǔ zhǔ, tiān gāng yuē:" shā jí shā, yān yòng zhuàng wèi!" yǒu sī bù néng qū, tīng qí suǒ gōng, tiān gāng dàn shū gù zhǔ ér yǐ. wén zhě lián zhī. hòu bù zhī suǒ zhōng.
蔡城破,为宋将孟珙得之,槛车械至临安,备礼告庙。既而,命临安知府薛琼问曰:“有何面目到此?”天纲对曰:“国之兴亡,何代无之。我金之亡,比汝二帝何如?”琼大叱曰:“曳去。”明日,遂奏其语,宋主召问曰:“天纲真不畏死耶?”对曰:“大丈夫患死之不中节尔,何畏之有。”因祈死不已。宋主不听。初,有司令供状必欲书虏主,天纲曰:“杀即杀,焉用状为!”有司不能屈,听其所供,天纲但书故主而已。闻者怜之。后不知所终。
wán yán zhòng dé, běn míng hū xié hǔ, hé lǎn lù rén. shǎo yǐng wù bù qún, dú shū xí cè lùn, yǒu wén wǔ cái. chū shì bǔ qīn wèi jūn, suī bèi sù wèi ér xué yè bù chuò. zhōng tài hé sān nián jìn shì dì, lì shì zhōu xiàn. zhēn yòu yòng bīng, pì chōng jūn zhí, cháng wèi dà yuán bīng suǒ fú, bù yú nián jǐn jiě qí yǔ, xún lǜ zhū jiàng rén wàn yú lái guī. xuān zōng zhào jiàn, qí zhī, shòu pī zhōu cì shǐ jiān cóng yí. zēng zhù chéng bì, huì shuǐ huán zhī, zhōu yóu shì kě shǒu. āi zōng jí wèi, yáo shòu tóng zhī guī dé fǔ shì, tóng qiān shū mì yuàn shì, xíng yuàn yú xú zhōu. xú zhōu chéng dōng xī běi sān miàn jiē huáng hé ér nán dú píng lù, zhòng dé dié shí wèi jī, zēng chéng zhī bàn, fù jùn huáng yǐn shuǐ wèi gù, mín lài yǐ ān.
完颜仲德,本名忽斜虎,合懒路人。少颖悟不群,读书习策论,有文武才。初试补亲卫军,虽备宿卫而学业不辍。中泰和三年进士第,历仕州县。贞祐用兵,辟充军职,尝为大元兵所俘,不逾年尽解其语,寻率诸降人万余来归。宣宗召见,奇之,授邳州刺史、兼从宜。增筑城壁,汇水环之,州由是可守。哀宗即位,遥授同知归德府事,同签枢密院事,行院于徐州。徐州城东西北三面皆黄河而南独平陆,仲德叠石为基,增城之半,复浚隍引水为固,民赖以安。
zhèng dà wǔ nián, zhào guān shǎn yǐ nán xíng yuán shuài fǔ shì, yǐ bèi xiǎo guān jí shàn chē huí. shí běi bīng kòu guān, zhòng dé shì yǔ qián shuài ào tún a lǐ bù zhuó jiǔ gēng dài, ér bīng cù zhì, suì qū ér dōng. a lǐ bù sù wú shǒu yù zhī cè, wèi yǒu sī suǒ hé, zuì dāng sǐ. zhòng dé shàng shū yǐn jiù, yǐ wèi" běi bīng yuè guān zhī jì, fú yìn yǐ jiāo, ān dé guī zuì qián shuài, chén qǐng shòu lù." shàng yì zhī, zhǐ zhàng a lǐ bù ér shì qí sǐ.
正大五年,诏关陕以南行元帅府事,以备小关及扇车回。时北兵叩关,仲德适与前帅奥屯阿里不酌酒更代,而兵猝至,遂驱而东。阿里不素无守御之策,为有司所劾,罪当死。仲德上书引咎,以谓“北兵越关之际,符印已交,安得归罪前帅,臣请受戮。”上义之,止杖阿里不而贳其死。
liù nián, yí zhī gǒng chāng fǔ, jiān xíng zǒng shuài fǔ shì. shí shǎn xī zhū jùn yǐ cán, zhòng dé zhāo jí sàn wáng, dé jūn shù wàn, yī shān wèi zhà, tún tián jī gǔ, rén duō guī yān. yī fāng dú de xiǎo kāng, hào lìng míng sù, zhì lù bù shí yí. bā nián sì yuè, zhào shòu zhòng dé gǒng chāng xíng shěng jí hǔ fú yín yìn. tiān xìng yuán nián jiǔ yuè, bài gōng bù shàng shū cān zhī zhèng shì, xíng shàng shū shěng shì yú shǎn zhōu. shí wù diǎn xīn bài, shǎn zhōu cán pò, zhòng dé fù lì shān zhài, ān fǔ jūn mín. huì shàng yǐ là wán shū zhēng zhū dào bīng rù yuán, xíng shěng yuàn shuài fǔ wǎng wǎng guān wàng bù jìn, huò zhōng dào yù bīng ér kuì, wéi zhòng dé tí gū jūn qiān rén, lì qín lán shāng dèng, xié guǒ cài wèi shí, jiān guān bǎi sǐ zhì biàn. zhì zhī rì, shì shàng dōng qiān. qī zǐ zài jīng shī wǔ nián yǐ, zhòng dé bù rù qí jiā, qū jiàn shàng yú sòng mén, wèn dōng xìng zhī yì. zhī yù běi dù, lì jiàn yún:" běi bīng zài hé nán, ér shàng yuǎn xùn hé běi, wàn yī wú gōng, dé wán guī hū? guó zhī cún wáng, zài cǐ yī jǔ, yuàn jiā shěn chá. chén cháng lǚ qiǎn rén zòu, qín gǒng zhī jiān shān yán shēn gù, liáng xiǎng fēng shàn. bù ruò xī xīn, yī xiǎn gù yǐ jū, mìng shuài chén fēn dào chū zhàn, rán hòu jìn qǔ xìng yuán, jīng lüè bā shǔ, cǐ wàn quán cè yě." shàng yǐ yǔ bái sā yì dìng, bù cóng, rán sù zhòng zhòng dé, qiě jiā qí fù nàn, jìn bài shàng shū shěng yòu chéng jiān shū mì fù shǐ, jūn cì huáng líng gāng.
六年,移知巩昌府,兼行总帅府事。时陕西诸郡已残,仲德招集散亡,得军数万,依山为栅,屯田积谷,人多归焉。一方独得小康,号令明肃,至路不拾遗。八年四月,诏授仲德巩昌行省及虎符、银印。天兴元年九月,拜工部尚书、参知政事,行尚书省事于陕州。时兀典新败,陕州残破,仲德复立山寨,安抚军民。会上以蜡丸书征诸道兵入援,行省院帅府往往观望不进,或中道遇兵而溃,惟仲德提孤军千人,历秦、蓝、商、邓,撷果菜为食,间关百死至汴。至之日,适上东迁。妻子在京师五年矣,仲德不入其家,趋见上于宋门,问东幸之意。知欲北渡,力谏云:“北兵在河南,而上远徇河北,万一无功,得完归乎?国之存亡,在此一举,愿加审察。臣尝屡遣人奏,秦、巩之间山岩深固,粮饷丰赡。不若西辛,依险固以居,命帅臣分道出战,然后进取兴元,经略巴蜀,此万全策也。”上已与白撒议定,不从,然素重仲德,且嘉其赴难,进拜尚书省右丞、兼枢密副使,军次黄陵冈。
èr nián zhēng yuè, chē jià zhì guī dé, yǐ zhòng dé xíng shàng shū shěng yú xú zhōu. jì zhì, qiǎn rén yǔ guó yòng ān tōng wèn. pèi xiàn zhuō yì sūn bì chōng zhě chū tóu yòng ān, yòng ān fēng yì wèi dōng píng jùn wáng, bì chōng bó píng gōng, shēng pèi xiàn wèi yuán zhōu. yǐ ér yì bì chōng lái guī, zhòng dé bì zhī jiù zhí, lìng tǒng hé běi zhū zhài, xíng yuán zhōu shuài fǔ shì. yòng ān lèi xí wáng dé quán rù yuán, bù fù. zhòng dé zhì xú, dé quán dà kǒng, qiú fù guī dé. zhòng dé liú zhī, qiǎn rén nà zòu tiě yún:" xú zhōu zhòng dì, dé quán bù yí lí zhèn." zhòng dé xū zhōu xiè bù jū, yì wú bīng wèi zì fáng, rì yǐ guān shū wèi shì, ér dé quán zì yí yì shén.
二年正月,车驾至归德,以仲德行尚书省于徐州。既至,遣人与国用安通问。沛县卓翼、孙璧冲者初投用安,用安封翼为东平郡王,璧冲博平公,升沛县为源州。已而翼、璧冲来归,仲德畀之旧职,令统河北诸砦,行源州帅府事。用安累檄王德全入援,不赴。仲德至徐,德全大恐,求赴归德。仲德留之,遣人纳奏帖云:“徐州重地,德全不宜离镇。”仲德虚州廨不居,亦无兵卫自防,日以观书为事,而德全自疑益甚。
èr yuè, yú shān zǒng lǐng zhāng huán zuò luàn, shā yuán shuài wán yán hú tǔ jiàng běi. zhòng dé lèi yì tǎo zhī, dé quán bù cóng, jí lǐng huī xià shí xǔ rén, qīn quàn mín bīng dé sān bǎi rén, jìng wǎng yú shān, ér cóng yí yán lù yǐ zhū huán fǎn zhèng, zhòng dé fǔ wèi jūn mín ér hái. yǒu cáo zǒng lǐng zhě, dào yù mǎ dōng xíng, zhì zhǐ yù xíng shěng tǎo zhī, zhòng dé jì shā zéi, dé quán yù gōng chū jǐ, shā cáo dǎng sì shí bā rén.
二月,鱼山总领张瓛作乱,杀元帅完颜胡土降北。仲德累议讨之,德全不从,即领麾下十许人,亲劝民兵得三百人,径往鱼山,而从宜严禄已诛瓛反正,仲德抚慰军民而还。有曹总领者,盗御马东行,制旨谕行省讨之,仲德既杀贼,德全欲功出己,杀曹党四十八人。
sān yuè, ā shù lǔ gōng xiāo xiàn, yóu qí zhì xú, dé quán mǎ xī wèi suǒ yāo. zhòng dé shí wǎng sù zhōu, dé quán yǐ shī mǎ gù, shǐ yì jiù xiāo xiàn, qiǎn zhāng yuán gē miáo xiù chāng lǜ qí bā bǎi yǐ wǎng. wèi jí jiāo zhàn, yuán gē tuì zǒu, běi bīng yǎn zhī, jiē wèi suǒ qín shā zhī, xiāo xiàn suì pò. sì yuè, zhòng dé yáng yǐ guān liáng wǎng pī zhōu, zhōu guān chū yíng, jiù zhí dé quán bìng qí zi shā zhī, yú dǎng zhī wài, yī wú suǒ wèn, hé jùn chēng kuài.
三月,阿术鲁攻萧县,游骑至徐,德全马悉为所邀。仲德时往宿州,德全以失马故,始议救萧县,遣张元哥、苗秀昌率骑八百以往。未及交战,元哥退走,北兵掩之,皆为所擒杀之,萧县遂破。四月,仲德阳以关粮往邳州,州官出迎,就执德全并其子杀之,余党之外,一无所问,阖郡称快。
chū, wán yán hú tǔ yǐ yáo shòu xú zhōu jié dù, wǎng shuài yán lù jūn yú yǒng zhōu běi bǎo ān zhèn. shí lù yǐ wèi cóng yí, zài dàng shān shù nián, yòu dé shì xīn. hū tǔ dào, jūn shì bù yuè, èr yuè xīn mǎo yè, suì wèi zǒng lǐng zhāng huán cuī zhèn suǒ hài. lì bù láng zhōng zhāng mǐn xiū, hū tǔ xià jīng lì guān, nǎi yǐ jūn biàn xié yán lù jiàng běi. lù yáng yīng zhī, yīn zhào yǒng zhōu shǒu chén lì fù zhāo fǔ guō shēng, huì zhū yì jūn fù bǎo ān zhèn zhū zuò luàn zhě. jūn yè zhì, lù qiǎn mǐn xiū zhào huán zhèn jì shì, èr rén bù yí, jiè zhòu ér zhì, jí qí dǎng yǔ jiē wèi lù suǒ shā. xú zhōu qù bǎo ān bǎi lǐ, xíng shěng wén zhī lái tǎo, huì lù yǐ fǎn zhèng, nǎi yǐ pián yí shòu lù xíng yuán shuài zuǒ dōu jiān, jiù pèi hū tǔ hǔ fú. cháo tíng fù shòu lù yáo lǐng guī dé zhī fǔ jiān xíng shuài fǔ shì. wèi jǐ, dà yuán jiāng ā shù lǔ bīng zhì bǎo ān, lù yè dùn. hòu lù wén guān nú biàn, yī jūn dùn xú sù jiān jǐ yī yuè, suì tóu lián shuǐ, mǐn xiū rù xú.
初,完颜胡土以遥授徐州节度,往帅严禄军于永州北保安镇。时禄已为从宜,在砀山数年,又得士心。忽土到,军士不悦,二月辛卯夜,遂为总领张瓛、崔振所害。吏部郎中张敏修,忽土下经历官,乃以军变胁严禄降北。禄佯应之,阴召永州守陈立、副招抚郭升,会诸义军赴保安镇诛作乱者。军夜至,禄遣敏修召瓛、振计事,二人不疑,介胄而至,及其党与皆为禄所杀。徐州去保安百里,行省闻之来讨,会禄已反正,乃以便宜授禄行元帅左都监,就佩忽土虎符。朝廷复授禄遥领归德知府、兼行帅府事。未几,大元将阿术鲁兵至保安,禄夜遁。后禄闻官奴变,一军顿徐、宿间几一月,遂投涟水,敏修入徐。
wǔ yuè, zhào zhòng dé fù xíng zài. shí guān nú yǐ biàn, guān shǔ jù wèi suǒ dài, quàn wù wǎng. zhòng dé yuē:" jūn fù zhī mìng, qǐ biàn zhēn wěi yé? sǐ yì dāng háng." xún shǐ zhě zhì, guǒ guān nú zhī zhà. liù yuè, guān nú zhū, zhào zhòng dé yì qiān cài, zhòng dé yǎ yù fèng shàng xī xìng, yīn zàn chéng zhī. jí cài, lǐng shěng yuàn, shì wú jù xì, lǜ qīn wèi zhī, xuǎn shì kuò mǎ, shàn zhì jiǎ bīng, wèi cháng yī rì wú xī zhì. jìn shì zuǒ yòu jiǔ kùn suī yáng, xìng jí rǔ yáng zhī ān, jiē qǔ qī yíng yè, bù yuàn qiān xǐ, rì xī wèi shàng yán xī xíng bù biàn. wèi jǐ, dà bīng gěng lù, jìng bù guǒ xíng. zhòng dé měi shēn jū yàn zuò, míng mù tài xī, yǐ bù dé xī qiān wèi hèn.
五月,诏仲德赴行在。时官奴已变,官属惧为所绐,劝勿往。仲德曰:“君父之命,岂辨真伪耶?死亦当行。”寻使者至,果官奴之诈。六月,官奴诛,诏仲德议迁蔡,仲德雅欲奉上西幸,因赞成之。及蔡,领省院,事无巨细,率亲为之,选士括马,缮治甲兵,未尝一日无西志。近侍左右久困睢阳,幸即汝阳之安,皆娶妻营业,不愿迁徙,日夕为上言西行不便。未几,大兵梗路,竟不果行。仲德每深居燕坐,瞑目太息,以不得西迁为恨。
shì yuè, shàng zhì cài, mìng yǒu sī xiū jiàn shān tíng jí tóng zhī yá, wèi yóu xī zhī suǒ. zhòng dé jiàn yuē:" zì gǔ rén jūn zāo nàn, bō yuè yú wài, bì tòng zì kè kǔ biǎn sǔn, rán hòu kě yǐ kè fù jiù wù. kuàng jīn zhū jùn cán pò, bǎo wán zhě dú yī cài ěr. cài zhī gōng xiè gù bù jí gōng què wàn yī, fāng zhī yě chù lù sù zé yǒu jiā yǐ. qiě shàng chū xíng xìng, yǐ cháng láo mín qì zhì, jīn yòu xìng tǔ mù zhī yì yǐ qiú ān yì, kǒng rén xīn jiě chí, bù zú yǐ jì dà shì." shàng jù mìng zhǐ zhī.
是月,上至蔡,命有司修见山亭及同知衙,为游息之所。仲德谏曰:“自古人君遭难,播越于外,必痛自刻苦贬损,然后可以克复旧物。况今诸郡残破,保完者独一蔡耳。蔡之公廨固不及宫阙万一,方之野处露宿则有加矣。且上初行幸,已尝劳民葺治,今又兴土木之役以求安逸,恐人心解弛,不足以济大事。”上遽命止之。
qī yuè, dìng jìn mǎ qiān shǎng gé. měi jiǎ mǎ yī pǐ huò èr pǐ yǐ shàng, qiān shǎng yǒu chà. zì shì, xī shān shuài chén fàn zhēn jī rǔ zuò děng gè yǐ mǎ jìn, fán dé qiān yú pǐ, yǐ mǒ niǎn ā diǎn lǐng zhī. yòu qiǎn shǐ fēn yì zhū dào zhēng bīng fù cài, dé jīng ruì wàn rén. yòu yǐ qì jiǎ bù wán, mìng gōng bù shì láng shù jiǎ yǎo zhù jiān dū xiū shàn, bù yú yuè gào chéng. jūn wēi shāo zhèn, hù cóng zhū rén gǒu yī shí zhī ān, suì yǐ cài wèi kě shǒu yǐ.
七月,定进马迁赏格。每甲马一匹或二匹以上,迁赏有差。自是,西山帅臣范真、姬汝作等各以马进,凡得千余匹,以抹捻阿典领之。又遣使分诣诸道征兵赴蔡,得精锐万人。又以器甲不完,命工部侍郎术甲咬住监督修缮,不逾月告成。军威稍振,扈从诸人苟一时之安,遂以蔡为可守矣。
lǔ shān yuán shuài yuán zhì lǐng jūn qiān yú lái yuán. shí zhū shuài wǎng wǎng yōng bīng zì gù, zhì dú mào xiǎn shù bǎi lǐ, qiě zhàn qiě xíng, bǐ zhì cài, jǐ sàng qí bàn. shàng biǎo yì zhī, cì yǐ dà xìn pái, shēng wèi zǒng shuài. xī zhōu zhōng xiào jūn shuài cài bā ér wáng shān ér yì lái yuán.
鲁山元帅元志领军千余来援。时诸帅往往拥兵自固,志独冒险数百里,且战且行,比至蔡,几丧其半。上表异之,赐以大信牌,升为总帅。息州忠孝军帅蔡八儿、王山儿亦来援。
rén wǔ, zhōng xiào jūn tí kòng lǐ dé lǜ shí yú rén chéng mǎ rù shěng dà hū, yǐ yuè liáng bù yōu, jǐ yú mà lì. láng zhōng yí lá kè zhōng bái zhī zhòng dé, zhòng dé dà nù, fù dé táng xià, zhàng zhī liù shí. shàng yù zhòng dé yuē:" cǐ jūn dé lì, fāng yù yǐ yòng, qīng hé bù róng rěn, zé fá nǎi ěr." zhòng dé yuē:" shí fāng duō gù, lù gōng yǐn guò, zì bì xià zhī dé. zhì yú jiàng shuài zhī zhí zé bù rán, xiǎo fàn zé jué, dà fàn zé zhū, qiáng bīng hàn zú, bù kě shǐ yī rì bù zài jì lǜ. gài xiǎo rén zhī qíng zòng zé jiāo, jiāo zé nán zhì, suī yáng zhī huò, qǐ dú guān nú zhī zuì, yì yǒu sī zòng zhī tài guò yě. jīn yù gēng yì qián zhé, bù yí ài kè jué wēi, shǎng bì yóu zhōng, fá zé chén rèn qí zé." jūn shì wén zhī, zhì yú guó wáng bù gǎn yǒu fàn.
壬午,忠孝军提控李德率十余人乘马入省大呼,以月粮不优,几于骂詈。郎中移剌克忠白之仲德,仲德大怒,缚德堂下,杖之六十。上谕仲德曰:“此军得力,方欲倚用,卿何不容忍,责罚乃尔。”仲德曰:“时方多故,录功隐过,自陛下之德。至于将帅之职则不然,小犯则决,大犯则诛,强兵悍卒,不可使一日不在纪律。盖小人之情纵则骄,骄则难制,睢阳之祸,岂独官奴之罪,亦有司纵之太过也。今欲更易前辙,不宜爱克厥威,赏必由中,罚则臣任其责。”军士闻之,至于国亡不敢有犯。
jiǔ yuè, cài chéng jiè yán. xíng liù bù shàng shū pú chá shì dá yǐ dà bīng jiāng zhì, qǐng yù mín bìng shōu wǎn tián, bù jí zhě jiàn huǐ zhī, wú zī dí, zhì kě. bǐng chén, zhào cái rǒng yuán, tài rǒng jūn, jí dìng guān lì jūn bīng yuè fèng, zì zǎi zhí yǐ xià zhì yú zào lì, rén yuè zhī liù dòu. chū, yǒu sī dìng jiǎn liáng, rén pō yuàn wàng. shàng wén zhī, yù fēn jūn wèi sān, shàng jūn yuè gěi bā dǒu, zhōng qī dòu, xià liù dòu, rén fù yuàn bù jūn. nǎi lì shè gé, ér shàng zhōng jūn zhé duō shòu shǎng, lián zhòng zhě huò miàn cì jiǔ, rén yì wèi quàn, qiě yīn yǒu suǒ zēng ér rén bù zhī, zhòng dé zhī móu yě. jiǎ zǐ, fēn jūn fáng shǒu sì miàn.
九月,蔡城戒严。行六部尚书蒲察世达以大兵将至,请谕民并收晚田,不及者践毁之,毋资敌,制可。丙辰,诏裁冗员,汰冗军,及定官吏军兵月俸,自宰执以下至于皂隶,人月支六斗。初,有司定减粮,人颇怨望。上闻之,欲分军为三,上军月给八斗,中七斗,下六斗,人复怨不均。乃立射格,而上中军辄多受赏,连中者或面赐酒,人益为劝,且阴有所增而人不知,仲德之谋也。甲子,分军防守四面。
shí yuè rén shēn shuò, dà bīng háo lěi chéng, yào bīng chéng xià, qí zhì bì tiān. chéng zhōng hài jù, jí mù, fén sì guān, yí qí qiáng ér tuì. shí yī yuè xīn chǒu, dà bīng yǐ gōng jù fù chéng, yǒu sī jǐn jí mín dīng fáng shǒu, bù zú zé kuò fù nǚ zhuàng jiàn zhě, jiǎ nán zǐ yì guān shǐ yùn mù shí. cài jì shòu wéi, zhòng dé yíng huà yù bèi, wèi cháng yī zhì qí jiā, fǔ cún jūn shì, wú bù dé qí huān xīn, jiàng xiào yǒu zhàn wáng zhě, qīn wèi fù jì, kū zhī jǐn āi. jǐ chǒu, xī chéng pò, chéng zhōng qián qī zhù zhà jùn háo wèi bèi, suī kè zhī bù néng rù yě. dàn yú chéng shàng lì zhà, nán běi xiāng qù bǎi yú bù ér yǐ. zhòng dé zhāi sān miàn jīng ruì rì xī zhàn yù, zhōng bù néng bá.
十月壬申朔,大兵壕垒成,耀兵城下,旗帜蔽天。城中骇惧,及暮,焚四关,夷其墙而退。十一月辛丑,大兵以攻具傅城,有司尽籍民丁防守,不足则括妇女壮健者,假男子衣冠使运木石。蔡既受围,仲德营画御备,未尝一至其家,拊存军士,无不得其欢心,将校有战亡者,亲为赙祭,哭之尽哀。己丑,西城破,城中前期筑栅浚濠为备,虽克之不能入也。但于城上立栅,南北相去百余步而已。仲德摘三面精锐日夕战御,终不能拔。
sān nián zhēng yuè gēng zǐ shuò, dà bīng yǐ zhēng dàn huì yǐn, gǔ chuī xiāng jiē, chéng zhōng jī jiǒng, chóu tàn ér yǐ. wéi chéng yǐ lái, zhàn mò zhě sì shuài sān dū wèi, qí yú zǒng shuài yǐ xià, bù kě shèng jì. zhì shì, jǐn chū jìn jìn, zhì yú shè rén pái yìn shěng bù yuàn shǔ, yì jiē gōng yì. wù shēn, dà bīng záo xī chéng wèi wǔ mén, zhěng jūn yǐ rù, dū jūn áo zhàn, jí mù nǎi tuì, shēng yán lái rì fù jí. jǐ yǒu, dà bīng guǒ fù lái, zhòng dé lǜ jīng bīng yī qiān xiàng zhàn, zì mǎo jí sì, é jiàn zǐ chéng huǒ qǐ, wén shàng zì yì, wèi jiàng shì yuē:" wú jūn yǐ bēng, wú hé yǐ zhàn wèi? wú bù néng sǐ yú luàn bīng zhī shǒu, wú fù rǔ shuǐ, cóng wú jūn yǐ. zhū jūn qí shàn wèi jì." yán qì, fù shuǐ sǐ. jiàng shì jiē yuē:" xiàng gōng néng sǐ, wú bèi dú bù néng yé?" yú shì cān zhèng bèi shù lǔ lóu shì wù lín dá hú tǔ, zǒng shuài yuán zhì, yuán shuài wáng shān ér gē shí liè bǎi shòu wū gǔ lùn héng duān jí jūn shì wǔ bǎi yú rén, jiē cóng sǐ yān.
三年正月庚子朔,大兵以正旦会饮,鼓吹相接,城中饥窘,愁叹而已。围城以来,战殁者四帅、三都尉,其余总帅以下,不可胜纪。至是,尽出禁近,至于舍人、牌印、省部掾属,亦皆供役。戊申,大兵凿西城为五门,整军以入,督军鏖战,及暮乃退,声言来日复集。己酉,大兵果复来,仲德率精兵一千巷战,自卯及巳,俄见子城火起,闻上自缢,谓将士曰:“吾君已崩,吾何以战为?吾不能死于乱兵之手,吾赴汝水,从吾君矣。诸君其善为计。”言讫,赴水死。将士皆曰:“相公能死,吾辈独不能耶?”于是参政孛术鲁娄室、兀林答胡土,总帅元志,元帅王山儿、纥石烈柏寿、乌古论恒端及军士五百余人,皆从死焉。
zhòng dé zhuàng mào bù yú cháng rén, píng shēng xǐ nù wèi cháng wàng fā, wén rén guò, cháng hù huì zhī. suī zài jūn lǚ, shǒu bù shì juàn, mén shēng gù lì měi yǐ míng fēn jiào zhī. jiā sù pín, bì yī lì shí, zhōng qí shēn yàn rú yě. yǎ hǎo bīn kè, jí jiàn jǔ rén cái, rén yǒu cùn cháng, jí kǒu chēng dào. qí zhǎng jūn wù, shǎng fá míng xìn, hào lìng yán zhěng, gù suǒ zhì jūn mín wèi yòng, zhì wēi jí sǐ shēng zhī jì, wú yī shì yǒu yì zhì zhě. nán dù yǐ hòu, jiàng xiàng wén wǔ, zhōng liàng shǐ zhōng wú xiá, zhòng dé yī rén ér yǐ.
仲德状貌不逾常人,平生喜怒未尝妄发,闻人过,常护讳之。虽在军旅,手不释卷,门生故吏每以名分教之。家素贫,敝衣粝食,终其身晏如也。雅好宾客,及荐举人材,人有寸长,极口称道。其掌军务,赏罚明信,号令严整,故所至军民为用,至危急死生之际,无一士有异志者。南渡以后,将相文武,忠亮始终无瑕,仲德一人而已。
zàn yuē: jīn zhī wáng, bù kě wèi wú rén cái yě. ruò wán yán zhòng dé zhāng tiān gāng, qǐ fēi jiàng xiàng zhī qì hū. xī zhě zhì bó sǐ yòu wú hòu, qí chén yù ràng bù wàng guó shì zhī bào, jūn zǐ wèi qí wú suǒ wéi ér wèi zhī, zhēn yì shì yě. jīn wáng yǐ, zhòng dé tiān gāng zhū chén bù biàn suǒ shǒu, qǐ kuì gǔ yì shì zāi!
赞曰:金之亡,不可谓无人才也。若完颜仲德、张天纲,岂非将相之器乎。昔者智伯死又无后,其臣豫让不忘国士之报,君子谓其无所为而为之,真义士也。金亡矣,仲德、天纲诸臣不变所守,岂愧古义士哉!