wán yán sài bù bái sā yī míng chéng yì chì zhǎn hé xǐ
完顏賽不 白撒(一名承裔) 赤盞合喜
wán yán sài bù, shǐ zǔ dì bǎo huó lǐ zhī hòu yě. zhuàng mào kuí wěi, chén hòu yǒu dà lüè. chū bǔ qīn wèi jūn, zhāng zōng shí, xuǎn chōng hù wèi. míng chāng yuán nián bā yuè, yóu sù zhí jiāng jūn wèi níng huà zhōu cì shǐ. wèi jǐ, qiān wǔ wèi jūn fù dōu zhǐ huī shǐ. tài hé èr nián, zhuǎn hú lǐ gǎi lù jié dù shǐ. sì nián, shēng wǔ wèi jūn dōu zhǐ huī shǐ, xún wèi diàn qián zuǒ fù dōu diǎn jiǎn. jí píng zhāng pū sàn kuí fá sòng, wèi yòu yì dōu tǒng. liù nián liù yuè, sòng jiāng huáng fǔ bīn qiǎn lǜ bù qí shù wàn yóu què shān bāo xìn fēn lù qīn cài, wén guō zhuō lǐ shuǎng zhī bài, zǔ qín shuǐ bù gǎn jìn. yú shì, kuí qiǎn sài bù jí fù tǒng shàng jiù jú shǐ pú xiān wàn nú shēn zhōu cì shǐ wán yán dá jí bù děng yǐ qí qī qiān wǎng jī zhī. huì qín shuǐ zhǎng, sòng bīng è qiáo yǐ jù, sài bù děng móu qián shī yè chū, dá jí bù yǐ qí shè shuǐ chū qí yòu, wàn nú děng chū qí zuǒ. sài bù dù qí jūn bì dù, nǎi lǜ fù tǒng ā lǔ dài yǐ jīng bīng zhí qū qiáo, sòng bīng bù néng è, bǐ míng dà kuì. wàn nú yǐ bīng duàn zhēn yáng lù, zhū jūn zhuī jī zhì chén zé, zhǎn shǒu èr wàn jí, huò zhàn mǎ zá chù qiān yú. bīng hái, jìn jué yī jí, cì jīn bì shén hòu.
完顏賽不,始祖弟保活里之後也。狀貌魁偉,沉厚有大略。初補親衛軍,章宗時,選充護衛。明昌元年八月,由宿直將軍為寧化州刺史。未幾,遷武衛軍副都指揮使。泰和二年,轉胡里改路節度使。四年,升武衛軍都指揮使,尋為殿前左副都點檢。及平章仆散揆伐宋,為右翼都統。六年六月,宋將皇甫斌遣率步騎數萬由確山、褒信分路侵蔡,聞郭倬、李爽之敗,阻溱水不敢進。於是,揆遣賽不及副統尚廄局使蒲鮮萬奴、深州刺史完顏達吉不等以騎七千往擊之。會溱水漲,宋兵扼橋以拒,賽不等謀潛師夜出,達吉不以騎涉水出其右,萬奴等出其左。賽不度其軍畢渡,乃率副統阿魯帶以精兵直趨橋,宋兵不能遏,比明大潰。萬奴以兵斷真陽路,諸軍追擊至陳澤,斬首二萬級,獲戰馬雜畜千餘。兵還,進爵一級,賜金幣甚厚。
zhēn yòu chū, bài tóng qiān shū mì yuàn shì. sān nián, qiān zhī lín táo fǔ shì, jiān shǎn xī lù fù tǒng jūn. shàng zhào jiàn yù yuē: qīng xiàng zài xī jīng, jǐn xīn wèi guó, jí zhì huá zhōu, yì cháng xuān lì, jīn shǐ jí sān pǐn. tè shēng shòu rǔ cǐ zhí zhě, yǐ shǎn xī ān fǔ fù shǐ wū gǔ lùn yǎn zhōu bù zūn ān fǔ shǐ dá jí bù jié zhì, duō zhì bài shì. jīn yǐ zé fá yǎn zhōu, mìng qīng fù zhī. yí yì wù jǐn xīn, qí huò bù rán, fù dāng bié yì xíng zhī. bā yuè, zhī fèng xiáng fǔ shì, jiān běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn, é wèi yuán shuài yòu dōu jiān. sì nián sì yuè, diào bīng bá sòng mù dǒu guān. wǔ yuè, xià rén yú lái qiāng chéng jiè hé xiū zhé qiáo, yǐ bīng shǒu hù, sài bù qiǎn bīng fén zhī. bā yuè, xià rén kòu jié yé zī chuān, qiǎn bīng jī zǒu zhī, xún yòu pò qí zhòng yú chē ér bǎo.
貞祐初,拜同簽樞密院事。三年,遷知臨洮府事,兼陝西路副統軍。上召見諭曰:「卿向在西京,盡心為國,及治華州,亦嘗宣力,今始及三品。特升授汝此職者,以陝西安撫副使烏古論兗州不遵安撫使達吉不節制,多致敗事。今已責罰兗州,命卿副之。宜益務盡心,其或不然,復當別議行之。」八月,知鳳翔府事,兼本路兵馬都總管,俄為元帥右都監。四年四月,調兵拔宋木陡關。五月,夏人於來羌城界河修折橋,以兵守護,賽不遣兵焚之。八月,夏人寇結耶觜川,遣兵擊走之,尋又破其眾於車兒堡。
xìng dìng yuán nián èr yuè, zhuǎn qiān shū mì yuàn shì. shí shàng yǐ sòng suì bì bù zhì, qiě fù qīn dào, zhào sài bù tǎo zhī. sì yuè, yǔ sòng rén zhàn yú xìn yáng, zhǎn shǒu bā qiān, shēng qín tǒng zhì zhōu guāng, huò mǎ shù qiān niú yáng wǔ bǎi. yòu yù sòng rén yú lǒng shān qī lǐ shān děng chù, qián hòu liù zhàn, zhǎn huò shén zhòng. xún qiǎn bīng dù huái, lüè zhōng dù diàn, bá guāng shān luó shān dìng chéng děng xiàn, pò guāng zhōu liǎng guān, zhǎn shǒu wàn yú, huò mǎ niú jí bù, fēn gěi jiāng shì. zhào cì yù tù gú yī nèi fǔ zhòng bì shí duān.
興定元年二月,轉簽樞密院事。時上以宋歲幣不至,且復侵盜,詔賽不討之。四月,與宋人戰於信陽,斬首八千,生擒統制周光,獲馬數千、牛羊五百。又遇宋人於隴山、七里山等處,前後六戰,斬獲甚眾。尋遣兵渡淮,略中渡店,拔光山、羅山、定城等縣,破光州兩關,斬首萬餘,獲馬牛及布,分給將士。詔賜玉兔鶻一、內府重幣十端。
qī yuè, shàng zhāng yán: jīng dū tiān xià zhī gēn běn, qí chéng chí yí jí gāo shēn, jīn wài chéng suī jiān, rán zhōu liù shí yú lǐ, cāng cù yǒu jǐng nán yú jù shǒu. qiè jiàn chéng zhōng yǒu zǐ chéng gù jī, yí yú nóng xì zhú ér xīn zhī, wèi guó jiā jiǔ zhǎng zhī lì. jí fán hé nán shǎn xī zhōu fǔ, jiē qǐ liàng xiū. cóng zhī.
七月,上章言:「京都天下之根本,其城池宜極高深,今外城雖堅,然周六十餘里,倉猝有警難於拒守。竊見城中有子城故基,宜於農隙築而新之,為國家久長之利。及凡河南、陝西州府,皆乞量修。」從之。
èr nián zhēng yuè, pò sòng rén yú tiě shān jí shàng shí diàn táng xiàn. sì yuè, jìn jiān xī nán děng lù zhāo tǎo shǐ xī ān jūn jié dù shǐ shǎn zhōu guǎn nèi guān chá shǐ. fèng zhào gōng zǎo yáng, sòng chū bīng sān wàn jù zhàn, shāo yòu jī zhī, sòng bīng bài zǒu chéng, báo zhū háo, shā jí nì sǐ zhě sān qiān yú rén, suì jìn bīng wéi zhī. sòng qí bīng qiān bù zú wàn lái yuán, nì zhàn fù dà bài zhī. qī yuè, qiān xíng shān dōng xī lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn, jiān wǔ níng jūn jié dù shǐ. sān nián èr yuè, duó sòng bái shí guān, shā qí shǒu zhě qiān yú rén, huò kǎi zhàng qiān jì. sān yuè, pò sòng bīng yú qī kǒu cāng, yòu duó sòng xiǎo gú cāng, huò liáng jiǔ qiān dàn bīng zhàng sān shí yú wàn. shì yuè, fù bài sòng bīng sān qiān yú shí gú yá.
二年正月,破宋人於鐵山及上石店、唐縣。四月,進兼西南等路招討使、西安軍節度使、陝州管內觀察使。奉詔攻棗陽,宋出兵三萬拒戰,稍誘擊之,宋兵敗走城,薄諸濠,殺及溺死者三千餘人,遂進兵圍之。宋騎兵千、步卒萬來援,逆戰復大敗之。七月,遷行山東西路兵馬都總管,兼武寧軍節度使。三年二月,奪宋白石關,殺其守者千餘人,獲鎧仗千計。三月,破宋兵於七口倉,又奪宋小鶻倉,獲糧九千石、兵仗三十餘萬。是月,復敗宋兵三千於石鶻崖。
sì nián sān yuè, fèng zhào chū bīng hé běi zhāo xiáng, jìn ān quán fǔ shì huáng fǔ guī zhèng píng xiàn lìng xí yǒng jiān lǜ wǔ qiān yú rén lái guī, dé liáng wàn shí. shí hé běi suǒ zài yì jūn guān mín jiān shǒu bǎo zhài, lì zhàn pò dí zhě zhòng. sài bù shàng zhāng yán: cǐ lèi zhōng chì kě jiā, ruò bù jīng chóu wú yǐ jī rén xīn. qǐ cháo tíng liàng jiā guān shǎng, wàn yī dí bīng fù lái, jiāng zhēng xiān xiào yòng yǐ. shàng lǎn zòu, zhào shū mì guān yuē: zhèn yǔ qīng děng yì cháng yǒu cǐ yì, yǐ bù jiàn bǐ zhōng shì shì, gù yī tīng shuài chén guī huà. jīn guān cǐ zòu, shén chēng zhèn yì, qí lìng yǒu sī qiān shǎng zhī. shì nián sì yuè, qiān shū mì fù shǐ.
四年三月,奉詔出兵河北招降,晉安權府事皇甫珪、正平縣令席永堅率五千餘人來歸,得糧萬石。時河北所在義軍官民堅守堡寨,力戰破敵者眾。賽不上章言:「此類忠赤可嘉,若不旌酬無以激人心。乞朝廷量加官賞,萬一敵兵復來,將爭先效用矣。」上覽奏,召樞密官曰:「朕與卿等亦嘗有此議,以不見彼中事勢,故一聽帥臣規畫。今觀此奏,甚稱朕意,其令有司遷賞之。」是年四月,遷樞密副使。
wǔ nián wǔ yuè, fèng zhào yǐn bīng jiù hé dōng, zhàn lǚ jié, fù jìn ān píng yáng èr chéng. jiān chá yù shǐ yán qí bù néng jiǎn shù shì zhòng, zòng zhī lǔ lüè, qǐng zhèng qí zuì. shàng yǐ yǒu gōng, zhào wù wèn. yuán guāng èr nián wǔ yuè, fù hé zhōng. liù yuè, zhào yù zǎi chén yuē: shū mì fù shǐ sài bù běn huáng zú, xiān shì ǒu rán tuō yí. zhèn zhòng qí jiù rén, qiě jiǔ láo wáng jiā, yǐ mìng mù qīn fǔ fù yú shǔ jí yǐ. qīng děng yí zhī zhī. zhèng dà yuán nián wǔ yuè, bài píng zhāng zhèng shì. wèi jǐ, zhuǎn shàng shū yòu chéng xiàng. yǎ yǔ cān zhī zhèng shì lǐ qī xiāng de, jí qī yǐ gōng zuì chū yǐn jīng luò, sài bù shù jiàn qī, bǐ táng wèi zhēng, yǐ gù qī dé fù xiāng. sān nián, xuān zōng miào chéng, jiāng dì jì, yì pèi xiǎng gōng chén, lùn zhě fēn yún. sài bù wèi dà lǐ shǐ, yīn yán: chéng xiàng fú xìng sǐ wáng shì, qī jīn jǐn shǒu hé nán yǐ yíng dà jià, gōng yí pèi xiǎng. yì suì dìng.
五年五月,奉詔引兵救河東,戰屢捷,復晉安、平陽二城。監察御史言其不能檢束士眾,縱之虜略,請正其罪。上以有功,詔勿問。元光二年五月,復河中。六月,詔諭宰臣曰:「樞密副使賽不本皇族,先世偶然脫遺。朕重其舊人,且久勞王家,已命睦親府附於屬籍矣。卿等宜知之。」正大元年五月,拜平章政事。未幾,轉尚書右丞相。雅與參知政事李蹊相得,及蹊以公罪出尹京洛,賽不數薦蹊,比唐魏徵,以故蹊得復相。三年,宣宗廟成,將禘祭,議配享功臣,論者紛紜。賽不為大禮使,因言:「丞相福興死王事,七斤謹守河南以迎大駕,功宜配享。」議遂定。
sì nián, lì bù láng zhōng yáng jū rén shàng fēng shì, yán zǎi xiàng yí zé rén, shàng yǔ dà chén yuē: xiāng fǔ fēi qí rén, yù shǐ jiàn guān dāng yán, bǐ lì cáo, hé yǔ yú cǐ. shàng shū zuǒ chéng yán zhǎn shì lǔ sù jí jū rén, yì yǐ wèi tiě, sài bù xú jìn yuē: tiān xià yǒu dào, shù rén yóu dé xiàn yán, kuàng zài láng guān. bì xià yǒu kuān hóng zhī dé, gù bù yīng yán zhě yóu yán. shǐ qí yán kě yòng zé xíng zhī, bù kě yòng bù bì shì chén xià yě. shàng shì zhī. jū rén zì xíng zhī, dà xìng rén. tài hé sān nián jìn shì. tiān xìng mò shí běi dù, jǔ jiā tóu huáng hé sǐ.
四年,吏部郎中楊居仁上封事,言宰相宜擇人,上語大臣曰:「相府非其人,御史諫官當言,彼吏曹,何與於此。」尚書左丞顏盞世魯素嫉居仁,亦以為僣,賽不徐進曰:「天下有道,庶人猶得獻言,況在郎官。陛下有寬弘之德,故不應言者猶言。使其言可用則行之,不可用不必示臣下也。」上是之。居仁字行之,大興人。泰和三年進士。天興末時北渡,舉家投黃河死。
wǔ nián, xíng shàng shū shěng yú jīng zhào, wèi dōu shì shāng héng yuē: gǔ lái zǎi xiàng bì yòng wén rén, yǐ qí zhī wèi xiāng zhī dào. sài bù hé suǒ zhī, shǐ jū cǐ wèi, wú kǒng tā rì shǐ guān shū zhī, mǒu shí yǐ mǒu wèi xiāng ér guó nǎi wáng. jí cù héng cǎo biǎo qǐ zhì shì. píng zhāng zhèng shì hóu zhì pǔ zhí wú yùn jí, cháo tíng bǐ zhī, tiān xìng yuán nián bīng shì jí, zì zhì shì qǐ wèi dà sī nóng, wèi jǐ fù zhì shì, xú zhōu xíng shàng shū shěng wú gǎn xíng zhě, fù bài zhì píng zhāng zhèng shì. dōu táng huì yì, zhì yǐ guó shì bù zhī, yīn lùn shù shì, yuē: zhǐ shì gèng wú bāi huà. bái sā nù yuē: píng zhāng chū cǐ yán, guó jiā hé wàng yé! yì zài zhì zhī bù cè. sài bù gù wèi bái sā yuē: hóu xiāng yán shén dāng. bái sā suì hán fèn ér bà.
五年,行尚書省於京兆,謂都事商衡曰:「古來宰相必用文人,以其知為相之道。賽不何所知,使居此位,吾恐他日史官書之,某時以某為相而國乃亡。」即促衡草表乞致仕。平章政事侯摯樸直無蘊藉,朝廷鄙之,天興元年兵事急,自致仕起為大司農,未幾復致仕,徐州行尚書省無敢行者,復拜摯平章政事。都堂會議,摯以國勢不支,因論數事,曰:「只是更無擘劃。」白撒怒曰:「平章出此言,國家何望耶!」意在置之不測。賽不顧謂白撒曰:「侯相言甚當。」白撒遂含憤而罷。
shí dà yuán bīng báo biàn, bái sā cè hòu rì jiǎng hé huò chū zhì, bì shǒu xiàng dāng xíng, lì qǐng sài bù lǐng shěng shì, bài wèi zuǒ chéng xiàng, xún fù zhì shì. shì nián dōng, āi zōng qiān guī dé, qǐ fù wèi yòu chéng xiàng, shū mì shǐ, jiān zuǒ fù yuán shuài, fēng shòu guó gōng, hù cóng yǐ xíng. hé běi bīng kuì, cóng zhì guī dé, yòu qǐng zhì shì. èr nián qī yuè, fù zhào xíng shàng shū shěng shì yú xú zhōu. jì zhì, yǐ zhōu fá liáng, qiǎn láng zhōng wáng wàn qìng huì xú sù líng bì bīng qǔ yuán zhōu, lìng yuán shuài guō ēn tǒng zhī. jiǔ yuè, ēn zhì yuán zhōu chéng xià, bài jī ér hái. zài mìng zhuō yì gōng fēng xiàn, pò zhī. chū, guō ēn yǐ bài wèi chǐ, tuō jí bù xíng, nǎi mì yǔ hé běi zhū pàn jiāng guō yě lǘ bèi móu guī guó yòng ān, zhí yuán shuài shāng yǔ fù zǐ yuán shuài zuǒ dōu jiān hé shí liè shàn zhù, bìng shā zhī. yòu zhú dū wèi wò zhuǎn liú nú ní páng gǔ huán duān pú chá shì móu yuán shuài yòu dōu jiān lǐ jū rén yuán wài láng cháng zhōng. zì shì, fáng chéng yǔ shǒu mén zhě jiē hé běi yì jūn, chū rù zì zì. sài bù xiān bìng jū, jiǔ bù shì shì, zhòng wèi zéi dǎng suǒ zhì, shù shǒu tīng mìng ér yǐ.
時大元兵薄汴,白撒策後日講和或出質,必首相當行,力請賽不領省事,拜為左丞相,尋復致仕。是年冬,哀宗遷歸德,起復為右丞相,樞密使,兼左副元帥,封壽國公,扈從以行。河北兵潰,從至歸德,又請致仕。二年七月,復詔行尚書省事於徐州。既至,以州乏糧,遣郎中王萬慶會徐、宿、靈璧兵取源州,令元帥郭恩統之。九月,恩至源州城下,敗績而還。再命卓翼攻豐縣,破之。初,郭恩以敗為恥,託疾不行,乃密與河北諸叛將郭野驢輩謀歸國用安,執元帥商瑀父子、元帥左都監紇石烈善住,並殺之。又逐都尉斡轉留奴、泥龐古桓端、蒲察世謀、元帥右都監李居仁、員外郎常忠。自是,防城與守門者皆河北義軍,出入自恣。賽不先病疽,久不視事,重為賊黨所制,束手聽命而已。
chū, yuán xú jiāo gōng, guō yě lǘ zhě měi cí jí bù xíng, sài bù suí shòu yě lǘ xú zhōu jié dù fù shǐ, jiān fáng chéng dōu zǒng lǐng, shí jī zhī yě. yě lǘ jì jiàn xú zhōu kōng xū, nǎi yuē yuán zhōu pàn jiāng má cóng nèi wài xiāng yīng. shí yuè jiǎ shēn, jié dàn, xí pò xú zhōu. shí cài yǐ bèi wéi, xú zhōu jiāng shì yǐ cháo mìng zǔ jué, qiě bī dà bīng, yì chū jiàng. sài bù fú cóng, kǒng bèi zhí, zhì shì tóu hé qiú sǐ, liú sān shí yú bù bù méi, jūn shì yuán chū zhī. yòu wǔ rì, zì yì yú zhōu dì. má cóng nǎi qiǎn rén yǐ zhōu jiàng dà yuán.
初,源、徐交攻,郭野驢者每辭疾不行,賽不遂授野驢徐州節度副使,兼防城都總領,實羈之也。野驢既見徐州空虛,乃約源州叛將麻琮內外相應。十月甲申,詰旦,襲破徐州。時蔡已被圍,徐州將士以朝命阻絕,且逼大兵,議出降。賽不弗從,恐被執,至是投河求死,流三十餘步不沒,軍士援出之。又五日,自縊於州第。麻琮乃遣人以州降大元。
zi àn chūn, zhèng dà zhōng chōng hù wèi, zuò yǔ zōng shì nǚ jiān, zhàng yī bǎi shōu xì. jū xǔ zhōu, dà bīng zhì xǔ, àn chūn kāi nán mén yǐ jiàng. cóng gōng jīng shī, cáo wáng chū zhì, cháo chén jí jìn wèi yǒu cóng chū zhě, àn chūn jí kǒu dà mà, yǐ zhì zhǐ chì. shì dōng, fù zì běi zhōng táo huí, zhào lìng yā rù shěng, wèn shì qíng, àn chūn suí jìn shì dēng jiē zuò huī tì zhī zhuàng. zhào wèn chéng xiàng yún: àn chūn zì běi zhōng lái, chéng xiàng hǎo yǔ wèn bǐ zhōng xī hào. sài bù fù zòu yuē: lǎo chén bù xìng shēng cǐ zéi, shì zhì jīn rì, hèn bù shǒu rèn zhī, rěn yǔ duì miàn yǔ hū! shí èr yuè, chē jià dōng shòu, liú hòu èr xiāng xià kāi fēng, qín bǔ zhǎn zhī yù zhōng.
子按春,正大中充護衛,坐與宗室女奸,杖一百收系。居許州,大兵至許,按春開南門以降。從攻京師,曹王出質,朝臣及近衛有從出者,按春極口大罵,以至指斥。是冬,復自北中逃回,詔令押入省,問事情,按春隨近侍登階作揮涕之狀。詔問丞相云:「按春自北中來,丞相好與問彼中息耗。」賽不附奏曰:「老臣不幸生此賊,事至今日,恨不手刃之,忍與對面語乎!」十二月,車駕東狩,留後二相下開封,擒捕斬之獄中。
zàn yuē: sài bù lín zhèn duì lěi jì yǒu jiāng lüè, jì bǐng jūn héng, guān qí jiù jiě yáng jū rén hóu zhì děng yán, shū yǒu xiāng dù, àn chūn zhī shì yóu yǒu gǔ rén zhī fēng yān. wǎn yǐ lǎo bìng, shòu zhì pàn chén, zhì xiū pǐ fū pǐ fù zhī jié, cǐ yóu dà shà jiāng qīng, fēi yī mù zhī suǒ néng zhī yě, bēi fū!
贊曰:賽不臨陣對壘既有將略,洎秉鈞衡,觀其救解楊居仁、侯摯等言,殊有相度,按春之事尤有古人之風焉。晚以老病,受制叛臣,致修匹夫匹婦之節,此猶大廈將傾,非一木之所能支也,悲夫!
nèi zú bái sā, míng chéng yì, mò dì chéng lín zhī xiōng yě, xì chū shì zǔ zhū sūn. zì yòu wèi fèng yù. zhēn yòu jiān, lèi guān zhī lín táo fǔ shì jiān běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn. xìng dìng yuán nián, wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng shuài fǔ shì yú fèng xiáng. shì nián, zhào shǎn xī xíng shěng fá sòng, bái sā chū gǒng zhōu yán chuān, yù sòng bīng yú zào jiāo bǎo, bài zhī. yòu yù sòng bīng yú tiān shuǐ jūn, yǎn jī, sòng bīng dà kuì. èr nián sì yuè, fù bài sòng bīng, zhì jī gōng shān, suì bá xī hé zhōu, huǐ qí zhū ài yíng tún. qiǎn hé zā dōu tǒng wán yán xí niè ā bù lǜ jūn qū chéng zhōu, sòng shuài luó cān zhèng tǒng zhì lǐ dà hēng fén lú shě qì chéng dùn, liú qiān yú rén chéng shǒu, dū bīng fù zhī, zhú kè yān, huò liáng qī wàn hú, qián shù qiān wàn. hé chí xiàn shǒu jiāng yáng jiǔ dǐng yì fén xiàn shě zǒu bǎo qīng yě yuán. tǒng zhì gāo qiān jù hēi gǔ guān shén gù, qiǎn bīng xí zhī, qiān dùn qù, huò liáng èr wàn hú, qì xiè chēng shì, yīn yí qí xiǎn ér hái. sān nián, pò hǔ tóu guān, bài sòng bīng yú qī pán zi jī guān guān. bāo chéng xiàn guān mín zì fén chéng yǔ dùn, yīn qǔ qí chéng. xìng yuán fǔ tí xíng jiān zhī fǔ shì zhào xī xī wén bīng jiāng zhì, lǜ guān mín dùn, yú shì bái sā suì qǔ xìng yuán, yǐ zhù bīng yān. mìng tí kòng zhāng xiù huá chí shì yáng zhōu, guān mín yì dùn, yòu qǔ qí chéng. xún wén hàn jiāng zhī nán sān shí lǐ, sòng bīng èr qiān jù shān ér zhèn, qiǎn tí kòng táng kuò yí shī bù jī zǒu zhī. xíng shěng yǐ jié wén, xuān zōng dà yuè, jìn bái sā guān yī jiē. shí cháo yì yǐ lán zhōu dāng xī xià zhī chōng, jiǔ wèi dí jù, jiāng qiǎn bái sā fù zhī, bái sā zòu yuē: chén jìn rù sòng jìng, lüè hé chí, xià fèng zhōu, pò xìng yuán, dǐ yáng zhōu ér hái. jīng shè xiǎn zǔ shù qiān lǐ, shì mǎ pí bì, wèi dé shǎo xiū, ér yù zhòng wèi shì jǔ, shén fēi jì yě, bù ruò xī bīng yǎng shì yǐ bèi. cóng zhī.
內族白撒,名承裔,末帝承麟之兄也,系出世祖諸孫。自幼為奉御。貞祐間,累官知臨洮府事、兼本路兵馬都總管。興定元年,為元帥左都監,行帥府事於鳳翔。是年,詔陝西行省伐宋,白撒出鞏州鹽川,遇宋兵於皂郊堡,敗之。又遇宋兵於天水軍,掩擊,宋兵大潰。二年四月,復敗宋兵,至雞公山,遂拔西和州,毀其諸隘營屯。遣合紥都統完顏習涅阿不率軍趨成州,宋帥羅參政、統制李大亨焚廬捨棄城遁,留千餘人城守,督兵赴之,逐克焉,獲糧七萬斛,錢數千萬。河池縣守將楊九鼎亦焚縣舍走保清野原。統制高千據黑谷關甚固,遣兵襲之,千遁去,獲糧二萬斛,器械稱是,因夷其險而還。三年,破虎頭關,敗宋兵於七盤子、雞冠關。褒城縣官民自焚城宇遁,因取其城。興元府提刑兼知府事趙希昔聞兵將至,率官民遁,於是白撒遂取興元,以駐兵焉。命提控張秀華馳視洋州,官民亦遁,又取其城。尋聞漢江之南三十里,宋兵二千據山而陣,遣提控唐括移失不擊走之。行省以捷聞,宣宗大悅,進白撒官一階。時朝議以蘭州當西夏之沖,久為敵據,將遣白撒復之,白撒奏曰:「臣近入宋境,略河池,下鳳州,破興元,抵洋州而還。經涉險阻數千里,士馬疲弊,未得少休,而欲重為是舉,甚非計也,不若息兵養士以備。」從之。
wèi jǐ, quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú píng liáng. sì nián, shàng yán: sòng jìng shān zhōu dàng chāng dōng shàng zā yī dài fān zú, xī cháng guī fù, fēn chù dé shùn zhèn róng zhī jiān. qí hòu yǒu sī bù néng cún fǔ, xiāng jì wáng qù. jìn wén fù yǒu guī xīn, rán bù zhāo zhī yì wú yóu zì zhì. chéng dé qí zhòng, kě yǐ zhù bīng, níng mì yī fāng. chén yǐ tóng zhī tōng yuǎn jūn jié dù shǐ shì wū gǔ lùn zhǎng shòu jí tōng yuǎn jūn jié dù fù shǐ wēn dūn yǒng chāng jiē běn fān shǔ, qiě jiǔ zhèn biān bǐ, shēn dé bǐ xīn, yǐ mìng qiǎn rén zhāo zhī. qí suǒ qiǎn jí zhū lái guī zhě, jiē dāng zhēn jiǎng, qǐng yù dìng shǎng gé yǐ dài zhī. shàng shì qí yán.
未幾,權參知政事,行省事於平涼。四年,上言:「宋境山州宕昌東上拶一帶蕃族,昔嘗歸附,分處德順、鎮戎之間。其後有司不能存撫,相繼亡去。近聞復有歸心,然不招之亦無由自至。誠得其眾,可以助兵,寧謐一方。臣以同知通遠軍節度使事烏古論長壽及通遠軍節度副使溫敦永昌皆本蕃屬,且久鎮邊鄙,深得彼心,已命遣人招之。其所遣及諸來歸者,皆當甄獎,請預定賞格以待之。」上是其言。
shì nián, xià bīng sān wàn yóu gāo fēng lǐng rù kòu dìng xī zhōu, huán chéng wèi shān, bái sā qiǎn cì shǐ ài shēn ā shī lá yǔ xíng jūn tí kòng wū gǔ lùn zhǎng shòu wēn dūn yǒng chāng chū zhàn, dà bài zhī, zhǎn shǒu qiān yú, huò mǎ zhàng shén zhòng. wǔ nián wǔ yuè, bái sā yán: jìn zhào chén qiǎn guān yù zhū fān zú yǐ tǎo xī xià, chén jí lìng lín táo lù zǒng guǎn nǚ xī liè gǔ lǐ jiān jì yuē qiáo jiā bǐng lìng zú shǒu lǐng yǐ yù yú zú. yòu bié qiǎn quán zuǒ yòu sī dōu shì zhào méi wěi chà guān yáo shòu hé hé xiàn wèi liú zhēn tóng wǎng fǔ yù. wèi jǐ, méi zhēn bào xī gē chéng děng chù zhū zú, yǔ xiān jiàng zú gòng yuàn zhù bīng qī wàn bā qiān yú rén, běn guó fān zú yuàn zhù bīng jiǔ qiān, ruò gèng yǐ guān jūn jì wèi shēng yuán, shèng xià bì yǐ. chén yǐ lìng gǔ lǐ jiān jiāng gǒng zhōu bīng sān wàn, yí gèng zé yǒng lüè zhī chén fù zhī. méi zhēn děng jì xī shì shì, dāng jiǎ yǐ jūn qián zhī zhí. fān sēng nà lín xīn bō yì zhāo yòu yǒu gōng, qǐ qiān guān shòu zhí yǐ jiǎng lì zhī. shàng jiē cóng qí qǐng.
是年,夏兵三萬由高峰嶺入寇定西州,環城為柵,白撒遣刺史愛申阿失剌與行軍提控烏古論長壽、溫敦永昌出戰,大敗之,斬首千餘,獲馬仗甚眾。五年五月,白撒言:「近詔臣遣官諭諸蕃族以討西夏,臣即令臨洮路總管女奚烈古裡間計約喬家丙令族首領以諭余族。又別遣權左右司都事趙梅委差官遙授合河縣尉劉貞同往撫諭。未幾,梅、貞報溪哥城等處諸族,與先降族共願助兵七萬八千餘人,本國蕃族願助兵九千,若更以官軍繼為聲援,勝夏必矣。臣已令古裡間將鞏州兵三萬,宜更擇勇略之臣副之。梅、貞等既悉事勢,當假以軍前之職。蕃僧納林心波亦招誘有功,乞遷官授職以獎勵之。」上皆從其請。
yuán guāng yuán nián èr yuè, xíng shěng shàng yán: jìn yǔ yán ān yuán shuài wán yán hé dá nà hé mǎi zhù yì: hé běi jùn xiàn jù yǐ cán huǐ, shǎn xī hé nán yì jīng chāo lüè. bǐ zhě xī běi èr dí bìng gōng fū yán, chéng yì suí xiàn, wéi yán ān gū yōng jǐn dé bǎo quán. ruò jīn qiū fù zhì, bì zhǎng qū ér shēn rù, suī jīng zhào fèng xiáng qìng yáng píng liáng yǐ gè yì jūn, ér lǜ jiē bù zú, qiě xiāng qù kuò yuǎn, zú nán yīng yuán, tǎng guān zhōng zhū zhèn bù zhī, zé hé nán yì bù ān yǐ. jīn èr dí yuǎn qù, xī běi shǎo xiū, yí chéng cǐ xì jìng qǔ shǔ hàn shí guó jiā jī yè wàn quán zhī jì. zhào shū mì yì zhī.
元光元年二月,行省上言:「近與延安元帥完顏合達、納合買住議:河北郡縣俱已殘毀,陝西、河南亦經抄掠。比者西北二敵並攻鄜延,城邑隨陷,惟延安孤墉僅得保全。若今秋復至,必長驅而深入,雖京兆、鳳翔、慶陽、平涼已各益軍,而率皆步卒,且相去闊遠,卒難應援,倘關中諸鎮不支,則河南亦不安矣。今二敵遠去,西北少休,宜乘此隙徑取蜀、漢、實國家基業萬全之計。」詔樞密議之。
xiān shì, xià bīng shù shí wàn fēn kòu kān gǔ fū yán dà tōng zhū chéng, shàng zhào bái sā děng shòu yǐ fāng lüè, mìng fā bīng xí qí fú qiáo, suì qū xī liáng. bié qiǎn jiāng qǔ dà tōng chéng, chū xī gē lù, lüè xià dì. bái sā xú chū zhèn róng, hé dá chū huán zhōu, yǐ bào sān dào zhī yì. bái sā chí zhì lín táo, qiǎn zǒng guǎn nǚ xī liè gǔ lǐ jiān jī shí zhōu cì shǐ tú dān yá wǔ gè shè shuài zhí, lǜ bīng xī rù, yù xià bīng qiān yú yú tà nán sì, jī zǒu zhī. xià rén jù dà tōng chéng, yīn wéi zhī, fēn bīng duó qí qiáo, yǔ shǒu bīng qī qiān rén zhàn, dà bài zhī, jǐ shā qí bàn, rù hé sǐ zhě bù kě jì, yú bīng fén qí qiáo xī dùn. nǎi hái jūn gōng dà tōng, kè zhī, zhǎn shǒu sān qiān, yīn zhāo lái zhū sì zú bèi xié sēng sú rén, jiē àn dǔ rú gù. yǐ hé liáng jì fén, sài wài dì hán shǎo cǎo, shī suì hái.
先是,夏兵數十萬分寇龕谷、鄜延、大通諸城,上召白撒等授以方略,命發兵襲其浮橋,遂趨西涼。別遣將取大通城,出溪哥路,略夏地。白撒徐出鎮戎,合達出環州,以報三道之役。白撒馳至臨洮,遣總管女奚烈古裡間、積石州刺史徒單牙武各攝帥職,率兵西入,遇夏兵千餘於踏南寺,擊走之。夏人據大通城,因圍之,分兵奪其橋,與守兵七千人戰,大敗之,幾殺其半,入河死者不可計,余兵焚其橋西遁。乃還軍攻大通,克之,斬首三千,因招來諸寺族被脅僧俗人,皆按堵如故。以河梁既焚,塞外地寒少草,師遂還。
shí èr yuè, xíng shěng yán: jìn yǒu rén zì běi lái zhě, chēng guó wáng mù huá lǐ xī bīng yán wèi ér xī, móu gōng fèng xiáng, fèng xiáng jì xià nǎi tú jīng zhào, jīng zhào zú bù kě dé, liú bīng shǒu zhī, zhì chūn róu jiàn èr mài yǐ kùn wǒ. wèi jǐ, dà bīng guǒ wéi fèng xiáng, shuài fǔ qiǎn rén gào jí. chén yǐ wèi èr zhèn chún chǐ yě, fèng xiáng cuō diē, zé jīng zhào bì wēi, ér shǎn yòu dà zhèn yǐ. rán píng chuān guǎng yě shí qí bīng chí chěng zhī dì, wèi kě yǔ zhī zhēng fēng. yǐ qiǎn tí kòng luó huán jiāng bīng èr qiān, xún nán shān ér jìn, sì xì gōng qí shān lěi, yǐ shū chéng wéi. gèng qǐ fā hé nán bù qí yǐ bèi tóng guān. zhào fù shàng shū shěng shū mì yuàn yì zhī.
十二月,行省言:「近有人自北來者,稱國王木華里悉兵沿渭而西,謀攻鳳翔,鳳翔既下乃圖京兆,京兆卒不可得,留兵守之,至春蹂踐二麥以困我。未幾,大兵果圍鳳翔,帥府遣人告急。臣以為二鎮唇齒也,鳳翔蹉跌,則京兆必危,而陝右大震矣。 然平川廣野實騎兵馳騁之地,未可與之爭鋒。已遣提控羅桓將兵二千,循南山而進,伺隙攻其柵壘,以紓城圍。更乞發河南步騎以備潼關。」詔付尚書省樞密院議之。
èr nián dōng, āi zōng jí wèi, biān shì yì jí. zhèng dà wǔ nián bā yuè, zhào bái sā hái cháo, bài shàng shū yòu chéng, wèi jǐ, bài píng zhāng zhèng shì. bái sā jū xī chuí jǐ shí nián, dāng sòng xià zhī jiāo, suī pō lì wēi xiào, jiē chū zhū jiāng zhī lì. rán běn kuāng qiè wú néng, tú yǐ yí tǐ wèi shì, xìng bì tān bǐ, jí rù wèi xiāng, zhuān bì yóu shén. cháng è táng shí bù shì kǒu, měi yǐ jiā shàn zì suí, guó jiā diān fù, chū bù xù yě.
二年冬,哀宗即位,邊事益急。正大五年八月,召白撒還朝,拜尚書右丞,未幾,拜平章政事。白撒居西垂幾十年,當宋、夏之交,雖頗立微效,皆出諸將之力。然本恇怯無能,徒以儀體為事,性愎貪鄙,及入為相,專愎尤甚。嘗惡堂食不適口,每以家膳自隨,國家顛覆,初不恤也。
jiǔ nián zhēng yuè, zhū jūn bài jī yú sān fēng shān. dà bīng yǔ bái pō bīng hé, zhǎng qū qū biàn. lìng shǐ yáng jū rén qǐng chéng qí yuǎn zhì jī zhī, bái sā bù cóng, qiě yīn nù zhī. suì qiǎn wán yán má jīn chū shào gōng mào děng bù mín wàn rén, kāi duǎn dī, jué hé shuǐ, yǐ gù jīng chéng. gōng wèi bì ér qí bīng yǎn zhì, má jīn chū děng jiē bèi hài, dīng zhuàng wú èr sān bǎi rén dé fǎn zhě. rén chén, qì wèi zhōu, yùn shǒu jù rù jīng. chū, dà bīng pò wèi zhōu, xuān zōng nán qiān, yí zhōu zhì yú yí cūn dù, zhú xīn chéng yú hé běi àn, qù hé bù shù bù, wéi běi miàn shòu dí, ér yǐ shí bāo zhī, suì tún zhòng bīng yú cǐ, dà bīng lǚ zhì bù néng jìn. zhì shì, qì zhī, suí wèi dà bīng suǒ jù.
九年正月,諸軍敗績於三峰山。大兵與白坡兵合,長驅趨汴。令史楊居仁請乘其遠至擊之,白撒不從,且陰怒之。遂遣完顏麻斤出、邵公茂等部民萬人,開短堤,決河水,以固京城。功未畢而騎兵奄至,麻斤出等皆被害,丁壯無二三百人得反者。壬辰,棄衛州,運守具入京。初,大兵破衛州,宣宗南遷,移州治於宜村渡,築新城於河北岸,去河不數步,惟北面受敵,而以石包之,歲屯重兵於此,大兵屢至不能近。至是,棄之,隨為大兵所據。
jiǎ wǔ, xiū jīng chéng lóu lǔ. chū, xuān zōng yǐ jīng chéng kuò yuǎn nán shǒu, zhào gāo qí zhú lǐ chéng, gōng sī lì jǐn jǐn nǎi dé chéng. zhì shì, yì suǒ shǒu. cháo chén yǒu yán lǐ chéng jué bù kě shǒu, wài chéng jué bù kě qì. dà bīng xiān dé wài chéng, liáng jǐn jiù jué, zǒu yī rén bù chū. lǐ chéng huò bù cè kě yòng, yú shì jué jì shǒu wài chéng. shí zài chéng zhū jūn bù mǎn sì wàn, jīng chéng zhōu bǎi èr shí lǐ, rén shǒu yī rǔ kǒu shàng bù néng biàn, gù yì bì qiān zhī mín chōng jūn. yòu zhào zài jīng jūn guān yú shàng qīng gōng, píng rì fáng chéng dé gōng zhě rú nèi zú àn chū hǔ dà hé ér liú bó gāng děng jiē suí zhào ér chū, jié zhǎng bǔ duǎn jiǎ jiè ér yòng, dé bǎi yú rén. yòu jí jīng dōng xī yán hé jiù tún liǎng dū wèi jí wèi zhōu yǐ qǐ yì jūn, tōng jiàn wēi dé sì wàn rén, yì yǐ dīng zhuàng liù wàn, fēn zhì sì chéng. měi miàn bié xuǎn yī qiān, míng fēi hǔ jūn, yǐ zhuān jiù yīng, rán yì bù néng jūn yǐ.
甲午,修京城樓櫓。初,宣宗以京城闊遠難守,詔高琪築里城,公私力盡僅乃得成。至是,議所守。朝臣有言裡城決不可守,外城決不可棄。大兵先得外城,糧盡救絕,走一人不出。里城或不測可用,於是決計守外城。時在城諸軍不滿四萬,京城周百二十里,人守一乳口尚不能遍,故議避遷之民充軍。又召在京軍官於上清宮,平日防城得功者如內族按出虎、大和兒、劉伯綱等皆隨召而出,截長補短假借而用,得百餘人。又集京東西沿河舊屯兩都尉及衛州已起義軍,通建威得四萬人,益以丁壯六萬,分置四城。每面別選一千,名「飛虎軍」,以專救應,然亦不能軍矣。
sān yuè, jīng chéng bèi gōng, dà chén fēn shǒu sì miàn. bái sā zhǔ xī nán, shòu gōng zuì jí, lóu lǔ chuí jiù zhé cuī, chuán lìng qǔ zhú wèi hù lián, suǒ sī chí rù chéng dà suǒ, jìng wú suǒ de, bái sā nù yù zhǎn zhī. yuán wài láng zhāng gǔn fù suǒ sī ěr yǔ yuē: jīn duō zé jì yǐ, hú bù jí píng zhāng fǔ qiú zhī. suǒ sī huái jīn sān bǎi liǎng jìng wǎng, lù qí jiā tóng, guǒ dé zhī.
三月,京城被攻,大臣分守四面。白撒主西南,受攻最急,樓櫓垂就輒摧,傳令取竹為護簾,所司馳入城大索,竟無所得,白撒怒欲斬之。員外郎張袞附所司耳語曰:「金多則濟矣,胡不即平章府求之。」所司懷金三百兩徑往,賂其家僮,果得之。
yǐ ér bīng tuì, cháo tíng yì bà bái sā, bái sā bù zì ān, nǎi wèi lìng lìng shǐ yuán hǎo wèn yuē: wǒ fáng xián lù jiǔ yǐ, dé tuì shì xìng, wèi wǒ zhuàn qǐ zhì shì biǎo. qǐng zhī, shàng yǐ qiǎn shǐ chí zhāo zhì qí dì, lìng zhì shì. jì fèi, jūn shì hèn qí bù zhàn wù guó, yáng yán yù shā zhī. bái sā jù, yī xī shù qiān, shàng yǐ qīn jūn èr bǎi yīn wèi zhī wèi. jūn shì wú yǐ xiè qí fèn, suì xiāng shuài huǐ qí bié shù ér qù. qí dǎng yuán shuài wán yán xié niǎn ā bù lǐng běn bù jūn shù biàn, wén zhī jìng yì qí suǒ, zhǎn jīng qí yuán xià zhě yī rén yǐ zhèn zhī.
已而兵退,朝廷議罷白撒,白撒不自安,乃謂令令史元好問曰:「我妨賢路久矣,得退是幸,為我撰乞致仕表。」頃之,上已遣使持招至其第,令致仕。既廢,軍士恨其不戰誤國,揚言欲殺之。白撒懼,一夕數遷,上以親軍二百陰為之衛。軍士無以泄其憤,遂相率毀其別墅而去。其黨元帥完顏斜捻阿不領本部軍戍汴,聞之徑詣其所,斬經其垣下者一人以鎮之。
shì shí, sù bù jué děng bīng sàn tún hé nán, biàn chéng liáng qiě jǐn, lèi zhào yuán bīng fù wú zhì zhě. dōng shí yuè, nǎi fù qǐ bái sā wèi píng zhāng zhèng shì quán shū mì shǐ jiān yòu fù yuán shuài. yú shì, qún chén wèi shàng huà chū jīng jì, yǐ sài bù wèi yòu chéng xiàng shū mì shǐ jiān zuǒ fù yuán shuài, nèi zú é chū yòu fù yuán shuài jiān shū mì fù shǐ quán cān zhī zhèng shì, lǐ qī bīng bù shàng shū quán shàng shū zuǒ chéng, tú dān bǎi jiā yuán shuài zuǒ jiān jūn xíng zǒng shuài fǔ shì. dōng miàn yuán shuài gāo xiǎn, fù yǐ guǒ yì dū wèi nián hé yǎo zhù bīng wǔ qiān. nán miàn yuán shuài wán yán zhū ér, fù yǐ jiàn wēi dū wèi wán yán wò lùn chū bīng wǔ qiān. xī miàn yuán shuài liú yì shàng dǎng gōng zhāng kāi, fù yǐ ān píng dū wèi jì gāng jūn wǔ qiān. běi miàn yuán shuài nèi zú lóu shì, fù yǐ zhèn wēi dū wèi zhāng rùn jūn wǔ qiān. zhōng yì dū wèi hè dōu shàn jūn sì qiān, lì zǒng shuài bǎi jiā. dū wèi nèi zú jiǔ zhù, fù dū wèi wáng jiǎn zǒng lǐng wáng fú yìn shén bì jūn sān qiān wǔ bǎi, zuǒ yì yuán shuài nèi zú xiǎo lóu shì qīn wèi jūn yī qiān, yòu yì yuán shuài wán yán àn chū hǔ qīn wèi jūn yī qiān, zǒng lǐng wán yán zhǎng lè fù shuài wēn dūn chāng sūn mǎ jūn sān bǎi, jùn wáng wáng yì shēn mǎ jūn yī bǎi wǔ shí, jùn wáng fàn chéng jìn zǒng lǐng sū yuán sūn guī jūn sān qiān, lì zǒng shuài bǎi jiā. fēi qí dū wèi jiān hé lǐ hé zǒng lǐng shù hǔ zhǐ lǔ huān zǒng lǐng jiā gǔ dé bó zhǎn jūn tián zhòng jiā nú děng bǎi rén jí zhū chén xià, fā jīng shī.
是時,速不泬等兵散屯河南,汴城糧且盡,累召援兵復無至者。冬十月,乃復起白撒為平章政事、權樞密使、兼右副元帥。於是,群臣為上畫出京計,以賽不為右丞相、樞密使、兼左副元帥,內族訛出右副元帥、兼樞密副使、權參知政事,李蹊兵部尚書、權尚書左丞,徒單百家元帥左監軍、行總帥府事。東面元帥高顯,副以果毅都尉粘合咬住兵五千。南面元帥完顏豬兒,副以建威都尉完顏斡論出兵五千。西面元帥劉益、上黨公張開,副以安平都尉紀綱軍五千。北面元帥內族婁室,副以振威都尉張閏軍五千。中翼都尉賀都善軍四千,隸總帥百家。都尉內族久住,副都尉王簡、總領王福胤神臂軍三千五百,左翼元帥內族小婁室親衛軍一千,右翼元帥完顏按出虎親衛軍一千,總領完顏長樂、副帥溫敦昌孫馬軍三百,郡王王義深馬軍一百五十,郡王范成進、總領蘇元孫圭軍三千,隸總帥百家。飛騎都尉兼合里合總領術虎只魯歡、總領夾谷得伯、颭軍田眾家奴等百人及諸臣下,發京師。
shí èr yuè jiǎ chén, chē jià zhì huáng líng gāng, bái sā xiān jiàng dà bīng liǎng zhài, dé hé shuò jiàng jiāng, shàng shè zhī, shòu yǐ yìn jí jīn hǔ fú. qún chén yì yǐ hé shuò zhū jiāng qián dǎo, gǔ xíng rù kāi zhōu, qǔ dà míng dōng píng, háo jié dāng yǒu xiǎng yīng zhě, pò zhú zhī shì chéng yǐ. wēn dūn chāng sūn yuē: tài hòu zhōng gōng jiē zài nán jīng, běi xíng wàn yī bù rú yì, shèng zhǔ gū shēn yù hé suǒ wèi? ruò wǎng guī dé, gèng wǔ liù yuè bù néng hái jīng. bù rú xiān qǔ wèi zhōu, hái jīng wèi biàn. bái sā zòu yuē: shèng tǐ bù biàn ān mǎ, qiě bù kě lìng dà bīng zhī shàng suǒ zài, jīn kě zhù guī dé. chén děng lǜ jiàng jiāng wǎng dōng píng, qí zhū jūn zhì, kě yī gǔ ér xià, yīn ér jīng lüè hé shuò, qiě kōng hé nán zhī jūn. shàng yǐ wèi rán. shí shàng yǐ qiǎn guān nú jiāng sān bǎi qí tàn ōu má gāng wèi hái, shàng jiāng yù chuán, cì bái sā jiàn, dé pián yí cóng shì, jué dōng píng zhī cè. guān nú hái zòu wèi zhōu, yǒu liáng kě qǔ? shàng zhào bái sā wèn zhī, bái sā yuē: jīng shī qiě bù néng shǒu, jiù dé wèi zhōu, yù hé wèi yé? yǐ chén guān zhī, dōng píng zhī cè wèi biàn. shàng zhǔ guān nú zhī yì.
十二月甲辰,車駕至黃陵岡,白撒先降大兵兩寨,得河朔降將,上赦之,授以印及金虎符。群臣議以河朔諸將前導,鼓行入開州,取大名、東平,豪傑當有響應者,破竹之勢成矣。溫敦昌孫曰:「太后、中宮皆在南京,北行萬一不如意,聖主孤身欲何所為?若往歸德,更五六月不能還京。不如先取衛州,還京為便。」白撒奏曰:「聖體不便鞍馬,且不可令大兵知上所在,今可駐歸德。臣等率降將往東平,俟諸軍至,可一鼓而下,因而經略河朔,且空河南之軍。」上以為然。時上已遣官奴將三百騎探漚麻岡未還,上將御船,賜白撒劍,得便宜從事,決東平之策。官奴還奏衛州,有糧可取?上召白撒問之,白撒曰:「京師且不能守,就得衛州,欲何為耶?以臣觀之,東平之策為便。」上主官奴之議。
míng nián zhēng yuè shuò, cì huáng líng gāng. shì rì, guī dé shǒu chén yǐ liáng qiǔ sān bǎi yú chuán lái xiǎng, suì jiù qí zhōu yǐ jì nán àn, wèi jì zhě wàn rén, dà yuán jiāng huí gǔ nǎi lǜ sì qiān qí zhuī jī zhī, hè dōu xǐ huī yī huáng qí dū zhàn, shēn zhōng shí liù qī jiàn, jūn shū sǐ dòu, dé zú shí yú rén, dà bīng shǎo què. shàng qiǎn sòng jiǔ bǎi hú láo zhī. xū yú, běi fēng dà zuò, zhōu jiē chuī zhe nán àn, zhū bīng fù jī zhī, nì sǐ zhě jìn qiān rén, yuán shuài zhū ér dū wèi hé shí liè é lùn děng sǐ zhī. jiàn wēi dū wèi wán yán é lùn chū jiàng yú dà yuán. shàng yú běi àn wàng zhī zhèn jù, lǜ cóng guān wèi zhū ér děng shè jì, kū zhī, jiē zèng guān, lù yòng qí zǐ zhí, zhǎn é lùn chū èr dì yǐ xùn.
明年正月朔,次黃陵岡。是日,歸德守臣以糧糗三百餘船來餉,遂就其舟以濟南岸,未濟者萬人,大元將回古乃率四千騎追擊之,賀都喜揮一黃旗督戰,身中十六七箭,軍殊死斗,得卒十餘人,大兵少卻。上遣送酒百壺勞之。須臾,北風大作,舟皆吹著南岸,諸兵復擊之,溺死者近千人,元帥豬兒、都尉紇石烈訛論等死之。建威都尉完顏訛論出降於大元。上於北岸望之震懼,率從官為豬兒等設祭,哭之,皆贈官,錄用其子侄,斬訛論出二弟以徇。
suì mìng bái sā gōng wèi zhōu. shàng zhù bīng hé shàng, liú qīn wèi jūn sān qiān hù cóng, dū wèi gāo xiǎn bù jūn yī wàn, yuán shuài guān nú zhōng xiào jūn yī qiān, jùn wáng fàn chéng jìn wáng yì shēn shàng dǎng gōng zhāng kāi yuán shuài liú yì děng jūn zǒng shuài bǎi jiā zǒng zhī, gè jī shí rì liáng, tīng chéng yì jié zhì. fā zì pú chéng, shàng shí yǐ qiǎn sài bù jiāng mǎ jūn běi xiàng yǐ, bái sā yǐ sān shí qí zhuī jí, wèi sài bù yuē: yǒu zhǐ, mìng wǒ jiāng mǎ jūn. sài bù wèi shàng yuē: běi xíng yì yǐ jué, bù kě zhōng biàn. shàng yuē: chéng xiàng dāng yǔ píng zhāng hé tóng. wán yán zhòng dé chí yù mǎ xián kǔ jiàn yuē: cún wáng zài cǐ yī jǔ, wèi zhōu jué bù kě gōng. shàng huī zhī yuē: cān zhèng bù zhī. bái sā suì gōng wèi zhōu, bīng zhì chéng xià, yù qí huáng sǎn zhāo zhī bù xià. qí yè, běi qí sān qiān yǎn zhì, guān nú hé sù jiā wù dì bù àn chū hǔ yǔ zhī zhàn, běi bīng què liù shí lǐ. rán zì fā pú chéng, qiān yán bā rì shǐ zhì wèi, ér cù wú gōng jù, fù qiāng wèi yún tī. zhōu rén zhī bù néng gōng, shǒu yì yán. fán gōng sān rì bù kè. jí wén hé nán dà bīng jì zì zhāng jiā dù, zhì wèi xī nán, suì bān shī. dà bīng zhǒng qí hòu, zhàn yú bái gōng miào, bài jī, bái sā děng qì jūn dùn, liú yì zhāng kāi jiē wèi mín jiā suǒ shā. chē jià hái cì pú chéng dōng sān shí lǐ, bái sā shǐ rén mì zòu liú yì yī jūn pàn qù. diǎn jiǎn mǒ niǎn wù diǎn zǒng lǐng wēn dūn chāng sūn shí shì xíng zhàng zhōng, qǐng shàng dēng zhōu, shàng yuē: zhèng dāng jué zhàn, hé jù tuì hū? shǎo qǐng, bái sā zhì, cāng huáng yán yú shàng yuē: jīn jūn yǐ kuì, dà bīng jìn zài dī wài, qǐng shèng zhǔ xìng guī dé. shàng suì dēng zhōu, shì wèi jiē bù zhī, xún jǐng rú gù. shí yè yǐ sì gēng yǐ, suì láng bèi rù guī dé.
遂命白撒攻衛州。上駐兵河上,留親衛軍三千護從,都尉高顯步軍一萬,元帥官奴忠孝軍一千,郡王范成進、王義深、上黨公張開、元帥劉益等軍總帥百家總之,各齎十日糧,聽承裔節制。發自蒲城,上時已遣賽不將馬軍北向矣,白撒以三十騎追及,謂賽不曰:「有旨,命我將馬軍。」賽不謂上曰:「北行議已決,不可中變。」上曰:「丞相當與平章和同。」完顏仲德持御馬銜苦諫曰:「存亡在此一舉,衛州決不可攻。」上麾之曰:「參政不知。」白撒遂攻衛州,兵至城下,御旗黃傘招之不下。其夜,北騎三千奄至,官奴、和速嘉兀地不、按出虎與之戰,北兵卻六十里。然自發蒲城,遷延八日始至衛,而猝無攻具,縛槍為雲梯。州人知不能攻,守益嚴。凡攻三日不克。及聞河南大兵濟自張家渡,至衛西南,遂班師。大兵踵其後,戰於白公廟,敗績,白撒等棄軍遁,劉益、張開皆為民家所殺。車駕還次蒲城東三十里,白撒使人密奏劉益一軍叛去。點檢抹捻兀典、總領溫敦昌孫時侍行帳中,請上登舟,上曰:「正當決戰,何遽退乎?」少頃,白撒至,倉皇言於上曰:「今軍已潰,大兵近在堤外,請聖主幸歸德。」上遂登舟,侍衛皆不知,巡警如故。時夜已四更矣,遂狼狽入歸德。
bái sā shōu kuì bīng dà qiáo, dé èr wàn yú rén, jù bù gǎn rù. shàng wén, qiǎn jìn shì jú tí diǎn yí lá zhān gǔ hé shí liè a lǐ hé hù wèi èr rén yǐ zhōu wǎng yíng zhī. jì zhì, bù tīng rù jiàn, bìng qí zi xià yù. zhū dū wèi sī jūn yǐ bái sā bù zhàn ér tuì, fā fèn chū yuàn yán. shàng nǎi bào qí zuì yuē: wéi rǔ jiāng shì, míng tīng zhèn yán: wǒ chū tí dà jūn cì huáng líng gāng dé jié, bái sā jí zòu yí dù hé qǔ wèi zhōu, kě dé liáng shí wàn shí, chéng shèng huī fù hé běi. wǒ cóng qí jì, lìng lǜ zhū jūn gōng wèi. qù pú chéng èr bǎi yú lǐ, bái sā qiān yán bā rì fāng zhì, yòu bù yù bèi gōng jù, yǐ zhì bài nǜ. bái sā qì jūn cuàn hái pú chéng, biàn yán zhū jūn yǐ kuì, běi bīng shì dà bù kě dāng, xìn cóng dēng zhōu, jǐ sǐ yú shuǐ. ruò dāng shí zhī zhū jūn wèi cháng kuì, zhǐ hé běi zhàn sǐ, yì kě chuí míng yú hòu. jīn bái sā yǐ xià yù, bù fù lù yòng, jí qí jiā chǎn yǐ cì rǔ zhòng, qí jǐn lì guó jiā, wú xiào cǐ rén. qiú bái sā qī rì ér è sǐ, fā qí dì chéng lín zi gǒu ér xú zhōu ān zhì. dāng shí yì zhě, wèi zhōu zhī jǔ běn zì guān nú, guī zhī bái sā zé yì guò yǐ.
白撒收潰兵大橋,得二萬餘人,懼不敢入。上聞,遣近侍局提點移剌粘古、紇石烈阿里合、護衛二人以舟往迎之。既至,不聽入見,並其子下獄。諸都尉司軍以白撒不戰而退,發憤出怨言。上乃暴其罪曰:」惟汝將士,明聽朕言:我初提大軍次黃陵岡得捷,白撒即奏宜渡河取衛州,可得糧十萬石,乘勝恢復河北。我從其計,令率諸軍攻衛。去蒲城二百餘里,白撒遷延八日方至,又不預備攻具,以致敗衄。白撒棄軍竄還蒲城,便言諸軍已潰,北兵勢大不可當,信從登舟,幾死於水。若當時知諸軍未嘗潰,只河北戰死,亦可垂名於後。今白撒已下獄,不復錄用,籍其家產以賜汝眾,其盡力國家,無效此人。」囚白撒七日而餓死,發其弟承麟、子狗兒徐州安置。當時議者,衛州之舉本自官奴,歸之白撒則亦過矣。
chū, bīn hé jū mín wén guān jūn běi dù, zhú tǎn sāi hù, qián fú dòng xué, jí jiàn guān nú yī jūn hào lìng míng sù, fǔ láo zhōu xī, suǒ guò wú sī fà zhī fàn, lǎo yòu fù zi tǎn rán xiāng shì, wú fù wèi bì. é bái sā bèi zòng jūn sì chū, piāo lüè fú lǔ, tiāo jué fén zhì, mí suǒ bù zhì. kū shēng xiāng jiē, shī hái yíng yě. dū wèi gāo lù qiān miáo yòng xiù bèi réng lüè rén shí zhī, ér bái sā zhū zhǎn zài kǒu, suǒ guò guān lì cán nüè bù shèng, yī fàn zhī fèi yǒu shù shí jīn bù néng gěi zhě, gōng sī huáng huáng, rì jiē xī dà bīng zhì yǐ.
初,瀕河居民聞官軍北渡,築坦塞戶,潛伏洞穴,及見官奴一軍號令明肅,撫勞周悉,所過無絲髮之犯,老幼婦子坦然相視,無復畏避。俄白撒輩縱軍四出,剽掠俘虜,挑掘焚炙,靡所不至。哭聲相接,屍骸盈野。都尉高祿謙、苗用秀輩仍掠人食之,而白撒誅斬在口,所過官吏殘虐不勝,一飯之費有數十金不能給者,公私皇皇,日皆徯大兵至矣。
bái sā mù bù zhī shū, jiān xiá yǒu yú, bù shū zhèng shì, wén zhī jí jiě, shàn tán yì, duō zhī, jiē rén zé xù xù rán, hǎo huò zhí, néng bǎi hé zhōng rén zhǔ xīn, suì jìn zì yǐ qǔ jiāng xiāng. jì fù guì, qǐ dì yú biàn zhī xī chéng, guī mó nǐ gōng yē, bì qiè bǎi shù, jiē yī jīn lǚ, nú lì yuè lǐn yǔ liè jiāng děng, yóu yǐ wèi wèi zú yě. shàng cháng qiǎn zhōng shǐ zé zhī yuē: qīng jí jí yú cǐ, jiāng wú běi guī yì yé? bái sā zhōng bù quān, yǐ jí yú huò.
白撒目不知書,奸黠有餘,簿書政事,聞之即解,善談議,多知,接人則煦煦然,好貨殖,能捭闔中人主心,遂浸漬以取將相。既富貴,起第於汴之西城,規模擬宮掖,婢妾百數,皆衣金縷,奴隸月廩與列將等,猶以為未足也。上嘗遣中使責之曰:「卿汲汲於此,將無北歸意耶?」白撒終不悛,以及於禍。
zàn yuē: bái sā běn fēi jiāng cái, kuāng qiè wù guó, tú néng ā hé yǐ qǔ fù guì, xìng bì tān bǐ, dāng cǐ wēi wáng, fāng móu fēng zhí yǐ zì yì, cǐ yóu dà shà jiāng fén ér yàn què bù wù zhě yú!
贊曰:白撒本非將才,恇怯誤國,徒能阿合以取富貴,性愎貪鄙,當此危亡,方謀封殖以自逸,此猶大廈將焚而燕雀不悟者歟!
chì zhǎn hé xǐ, xìng gāng bì, hǎo zì yòng, cháo tíng yǐ qí yǒu cái gàn rèn zhī. xuān zōng shí, lèi qiān lán zhōu cì shǐ tí kòng jūn mǎ. zhēn yòu sì nián shí yī yuè, xià rén sì wàn yú qí wéi dìng xī, niǎn zhì gōng jù, jiāng qǔ qí chéng. hé xǐ jí yáng wò liè děng lǜ bīng áo zhàn zǒu zhī, zhǎn shǒu èr qiān jí, fú shù shí rén, huò mǎ bā bǎi yú pǐ, qì xiè chēng shì, yú xī dùn qù. xìng dìng yuán nián zhēng yuè, yǐ lǚ bài xià rén, yáo shòu tóng zhī lín táo fǔ shì, jiān qián zhí. shì dōng, shǎn xī xíng shěng fèng zhào fá sòng, hé xǐ quán xíng yuán shuài fǔ, zhù lái yuǎn zhài yǐ zhāng shēng shì, jì ér huò jié. èr nián sì yuè, sòng bīng shù qiān qīn lín táo, hé xǐ jī zǒu zhī, zhǎn huò shén zhòng. sān nián sì yuè, qiān yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng yuán shuài fǔ shì yú gǒng zhōu.
赤盞合喜,性剛愎,好自用,朝廷以其有才幹任之。宣宗時,累遷蘭州刺史、提控軍馬。貞祐四年十一月,夏人四萬餘騎圍定西,輦致攻具,將取其城。合喜及楊斡烈等率兵鏖戰走之,斬首二千級,俘數十人,獲馬八百餘匹,器械稱是,余悉遁去。興定元年正月,以屢敗夏人,遙授同知臨洮府事,兼前職。是冬,陝西行省奉詔伐宋,合喜權行元帥府,駐來遠寨以張聲勢,既而獲捷。二年四月,宋兵數千侵臨洮,合喜擊走之,斬獲甚眾。三年四月,遷元帥左都監,行元帥府事於鞏州。
sì nián sì yuè, xià rén fàn biān, hé xǐ tǎo zhī, shī cì lù ér yuán, yù fù bīng qiān rén, qiǎn tí kòng wū gǔ lùn shì xiǎn lǜ piān shī bài zhī, dōu tǒng wáng dìng yì pò qí zhòng yī qiān wǔ bǎi yú xīn quán chéng. jiǔ yuè, xià rén gōng gǒng zhōu, hé xǐ qiǎn bīng jī zhī, yī rì shí yú zhàn, xià rén tuì jù nán xián, qiǎn jīng bīng sān wàn fù chéng, yòu jī zǒu zhī, shēng qín xià jiāng liú dǎ jiǎ yù děng. xùn zhī xià dà jiāng nǐ sī dīng wù míng èr rén móu, yǐ wèi gǒng shuài fǔ suǒ zài, gǒng jì xià zé lín táo jī shí hé táo zhū chéng bù gōng zì pò, gù xiān jí gǒng, qiě gòu sòng tǒng zhì chéng xìn děng jiāng bīng sì wàn lái gōng. hé xǐ wén zhī, chì bīng yán bèi. é ér bīng guǒ zhì, hé xǐ dū bīng bó zhàn, què zhī, shā shù qiān rén. gōng yì jí, jiāng shì shū sǐ zhàn, shā shāng zhě yǐ wàn jì. xià rén fén qí gōng jù, bá shān ér qù. hé xǐ yǐ xiān fú jiǎ yào dì yāo zhī, fù lǜ zhòng niè qí hòu, zhǎn shǒu shén zhòng. shí yuè, yǐ gōng yáo shòu píng xī jūn jié dù shǐ.
四年四月,夏人犯邊,合喜討之,師次鹿兒原,遇復兵千人,遣提控烏古論世顯率偏師敗之,都統王定亦破其眾一千五百於新泉城。九月,夏人攻鞏州,合喜遣兵擊之,一日十餘戰,夏人退據南閒,遣精兵三萬傅城,又擊走之,生擒夏將劉打、甲玉等。訊知夏大將你思丁、兀名二人謀,以為鞏帥府所在,鞏既下則臨洮、積石、河、洮諸城不攻自破,故先及鞏,且構宋統製程信等將兵四萬來攻。合喜聞之,飭兵嚴備。俄而兵果至,合喜督兵搏戰,卻之,殺數千人。攻益急,將士殊死戰,殺傷者以萬計。夏人焚其攻具,拔柵而去。合喜已先伏甲要地邀之,復率眾躡其後,斬首甚眾。十月,以功遙授平西軍節度使。
yuán guāng yuán nián, dà jiāng méng gǔ bù huā gōng fèng xiáng, cháo tíng yǐ zhǔ jiāng wán yán zhòng yuán gū jūn bù zú shǒu yù, mìng hé xǐ jiāng bīng yuán zhī. èr nián èr yuè, mù huá lí guó wáng xié lǐ jí bù huā děng jí xià rén bù qí shù shí wàn wéi fèng xiáng, dōng zì fú fēng qí shān, xī lián qiān lǒng, shù bǎi lǐ jiān jiē qí yíng shān, gōng chéng shén jí, hé xǐ jǐn lì, jǐn néng yù zhī. yú shì, hé xǐ yǐ tóng zhī lín táo fǔ shì yán zhǎn xiā má zhàn yóu lì, suì yǐ pián yí shēng wèi tōng yuǎn jūn jié dù shǐ, shàng jiā qí gōng, xǔ zhī. shì suì, shēng qiān shū mì yuàn shì. āi zōng jí wèi, bài cān zhī zhèng shì, quán shū mì fù shǐ.
元光元年,大將萌古不花攻鳳翔,朝廷以主將完顏仲元孤軍不足守御,命合喜將兵援之。二年二月,木華黎國王、斜里吉不花等及夏人步騎數十萬圍鳳翔,東自扶風、岐山,西連汧、隴,數百裡間皆其營柵,攻城甚急,合喜盡力,僅能御之。於是,合喜以同知臨洮府事顏盞蝦蟆戰尤力,遂以便宜升為通遠軍節度使,上嘉其功,許之。是歲,升簽樞密院事。哀宗即位,拜參知政事,權樞密副使。
zhèng dà bā nián shí yī yuè, dèng zhōu chí bào dà yuán bīng pò yáo fēng guān, yóu jīn zhōu dōng xià. bào zhì shí rì yǐ mù, shěng yuàn guān rù zòu, shàng yuē: shì zhì yú cǐ, nài hé? shàng jí wèi zhì shì bā nián, cóng zài dōng gōng rì lì shí sān dū wèi, měi wèi bù xià wàn rén, qiáng zhuàng jiǎo jié, jí wèi jīng liàn. bù zú fù dān qì jiǎ liáng qiǔ zhòng zhì liù qī dòu, yī rì yè xíng èr bǎi lǐ. zhōng xiào jūn wàn bā qiān rén, jiē huí hé hé xī jí zhōng zhōu rén yè lüè ér táo guī zhě, rén yǒu cóng mǎ, yǐ qí shè xuǎn zhī nǎi dé bǔ. qīn wèi qí bīng wǔ wèi hù wèi, qiān wài zhū jūn yòu èr shí yú wàn. gù pín nián yǒu dà chāng yuán dǎo huí gǔ zhī jié, shì qì jì zhèn, suì yǒu yī zhàn zhī zī. zhì shì, yuàn guān tóng zòu: běi jūn mào wàn lǐ zhī xiǎn, lì èr nián zhī jiǔ, fāng rù wǔ xiū, qí láo kǔ yǐ jí. wèi wú jì zhě, yǐ bīng tún suī zhèng chāng wǔ guī dé jí jīng jī zhū xiàn, yǐ dà jiāng shǒu luò yáng tóng guān huái mèng děng chù, yán bīng bèi zhī. jīng shī jī liáng shù bǎi wàn hú, lìng hé nán zhōu jùn jiān bì qīng yě, bǎi xìng bù néng rù chéng zhě jù bǎo shān zhài. bǐ shēn rù zhī shī, yù gōng bù néng, yù zhàn bù dé, shī lǎo shí jǐn, bù jī zì guī yǐ. shàng tài xī yuē: nán dù èr shí nián, suǒ zài zhī mín pò tián zhái yù qī zǐ yǐ yǎng jūn shì. qiě zhū jūn wú lǜ èr shí yú wàn, jīn dí zhì bù néng yíng zhàn, tú yǐ zì bǎo, jīng chéng suī cún, hé yǐ wèi guó, tiān xià qí wèi wǒ hé! yòu yuē: cún wáng tiān mìng, wéi bù fù mín kě yě. nǎi zhào hé dá pú ā děng tún jūn xiāng dèng.
正大八年十一月,鄧州馳報大元兵破嶢峰關,由金州東下。報至時日已暮,省院官入奏,上曰:「事至於此,奈何?」上即位至是八年,從在東宮日立十三都尉,每尉不下萬人,強壯矯捷,極為精練。步卒負擔器甲糧糗重至六七斗,一日夜行二百里。忠孝軍萬八千人,皆回紇、河西及中州人夜掠而逃歸者,人有從馬,以騎射選之乃得補。親衛、騎兵、武衛、護衛,遷外諸軍又二十餘萬。故頻年有大昌原、倒回谷之捷,士氣既振,遂有一戰之資。至是,院官同奏:「北軍冒萬里之險,歷二年之久,方入武休,其勞苦已極。為吾計者,以兵屯睢、鄭、昌武、歸德及京畿諸縣,以大將守洛陽、潼關、懷、孟等處,嚴兵備之。京師積糧數百萬斛,令河南州郡堅壁清野,百姓不能入城者聚保山砦。彼深入之師,欲攻不能,欲戰不得,師老食盡,不擊自歸矣。」上太息曰:「南渡二十年,所在之民破田宅、鬻妻子以養軍士。且諸軍無慮二十餘萬,今敵至不能迎戰,徒以自保,京城雖存,何以為國,天下其謂我何!」又曰:「存亡 天命,惟不負民可也。」乃詔合達、蒲阿等屯軍襄、鄧。
jiǔ nián zhēng yuè, liǎng shěng jūn kuì yú sān fēng shān, běi bīng jìn báo jīng shī. sān yuè gēng zǐ, yì cáo wáng chū zhì. dà bīng běi xíng, liú sù bù jué gōng chéng, gōng jù yǐ bàn, jì yǒu nà zhì zhī qǐng, jí yòu yún: yǒu wǒ shòu mìng gōng chéng, dàn cáo wáng chū zé tuì, bù rán bù bà yě. rén yín, cáo wáng rù cí, yàn yú gōng zhōng. guǐ mǎo, běi bīng lì gōng jù, yán háo liè mù shān, yǐ xīn cǎo tián háo, qǐng kè píng shí yú bù. zhǔ bīng zhě yǐ yì hé zhī gù bù gǎn yǔ zhàn, dàn yú chéng shàng zuò shì ér yǐ.
九年正月,兩省軍潰於三峰山,北兵進薄京師。三月庚子,議曹王出質。大兵北行,留速不泬攻城,攻具已辦,既有納質之請,即又云:「有我受命攻城,但曹王出則退,不然不罷也。」壬寅,曹王入辭,宴於宮中。癸卯,北兵立攻具,沿壕列木柵,以薪草填壕,頃刻平十餘步。主兵者以議和之故不敢與戰,但於城上坐視而已。
chéng zhōng xuān hòng, shàng wén zhī, cóng liù qī qí chū duān mén zhì zhōu qiáo. shí xīn yǔ nào, chē jià hū chū, rén jīng è shī cuò, dàn guì yú dào bàng, yì yǒu wàng ér bài zhě, shàng zì huī zhī yuē: wù bài, kǒng ní wū rǔ yī. cāng huáng zhōng, shì sì mǐ dòu láng jí yú dì, shàng chì wèi shì lìng gè guī qí jiā, lǎo yòu zhē yōng zhì yǒu wù chù yù yī zhě. shǎo qǐng, zǎi xiàng cóng guān jiē zhì, jìn lì bù shòu, yuē: jūn shì bào lù, wǒ hé yòng cǐ wèi. suǒ guò wèi láo jūn shì, jiē yǒng yuè chēng wàn suì, chén děng zhàn sǐ wú suǒ hèn, zhì yǒu gǎn qì zhě. xī nán jūn shì wǔ liù shí bèi jù ér ruò yǒu yán zhě, shàng jiù wèn zhī, guì yuē: dà bīng chú tǔ tián háo, gōng yǐ guò bàn, píng zhāng chuán lìng wù fàng yī zú, kǒng huài hé shì, xiǎng qǐ yǒu jì yé? shàng gù wèi qí zhōng zhǎng zhě yún: zhèn wèi shēng líng, chēng chén jìn fèng wú bù cóng shùn, zhǐ yǒu yī zi, yǎng lái chéng zhǎng, jīn wǎng zuò zhì zi yǐ. rǔ děng lüè rěn, dài cáo wáng chū, dà bīng bù tuì, rǔ děng sǐ zhàn wèi wǎn. fù yǒu bài qì zhě yuē: shì jí yǐ, shèng zhǔ wú wàng hé shì. nǎi chuán zhǐ chéng shàng fàng jiàn. xī shuǐ mén qiān hù liú shòu kòng yù mǎ yǎng shì yuē: shèng zhǔ wú xìn zéi chén, zéi chén jǐn, dà bīng tuì yǐ. wèi shì yù jī zhī, shàng zhǐ yuē: zuì yǐ, wù wèn. shì rì, cáo wáng chū yì jūn qián, dà bīng bìng lì jìn gōng. jiǎ chén, shàng fù chū fǔ dōng mén jiāng shì, tài xué shēng yáng huàn děng qián bái shì. shàng wèn hé suǒ yù yán, yuē: chén děng jiē tài xué shēng, lìng zhí pào fū zhī yì, kǒng fēi guó jiā bǎi nián yǐ lái dài shì zhī yì. chì jì xìng míng, jí miǎn qí yì. guò nán xūn mén, zhí bèi chuàng zhě, qīn fù yǐ yào, shǒu zhuó zhī jiǔ yǐ cì, qiě chū nèi fǔ jīn bó yǐ dài yǒu gōng zhě. shì rì, dà bīng qū hàn fú jí fù nǚ lǎo yòu fù xīn cǎo tián háo qiàn, chéng shàng jiàn zú sì xià rú yǔ, qǐng kè háo wèi zhī píng.
城中喧鬨,上聞之,從六七騎出端門至舟橋。時新雨淖,車駕忽出,人驚愕失措,但跪於道傍,亦有望而拜者,上自麾之曰:「勿拜,恐泥污汝衣。」倉皇中,市肆米豆狼藉於地,上敕衛士令各歸其家,老幼遮擁至有誤觸御衣者。少頃,宰相從官皆至,進笠不受,曰:「軍士暴露,我何用此為。」所過慰勞軍士,皆踴躍稱萬歲,臣等戰死無所恨,至有感泣者。西南軍士五六十輩聚而若有言者,上就問之,跪曰:「大兵芻土填壕,功已過半,平章傳令勿放一鏃,恐壞和事,想豈有計耶?」上顧謂其中長者云:「朕為生靈,稱臣進奉無不從順,止有一子,養來成長,今往作質子矣。汝等略忍,待曹王出,大兵不退,汝等死戰未晚。」復有拜泣者曰:「事急矣,聖主毋望和事。」乃傳旨城上放箭。西水門千戶劉壽控御馬仰視曰:「聖主無信賊臣,賊臣盡,大兵退矣。」衛士欲擊之,上止曰:「醉矣,勿問。」是日,曹王出詣軍前,大兵併力進攻。甲辰,上復出撫東門將士,太學生楊奐等前白事。上問何所欲言,曰:「臣等皆太學生,令執炮夫之役,恐非國家百年以來待士之意。」敕記姓名,即免其役。過南薰門,值被創者,親傅以藥,手酌卮酒以賜,且出內府金帛以待有功者。是日,大兵驅漢俘及婦女老幼負薪草填壕塹,城上箭鏃四下如雨,頃刻壕為之平。
lóng dé gōng zào pào shí, qǔ sòng tài hú líng bì jiǎ shān wèi zhī, xiǎo dà gè yǒu jīn zhòng, qí yuán rú dēng qiú zhī zhuàng, yǒu bù rú dù zhě zhàng qí gōng rén. dà bīng yòng pào zé bù rán, pò dà wéi huò liù zhou wèi èr sān, jiē yòng zhī. zǎn zhú pào yǒu zhì shí sān shāo zhě, yú pào chēng shì. měi chéng yī jiǎo zhì pào bǎi yú zhī, gèng dì xià shàng, zhòu yè bù xī, bù shù rì, shí jǐ yǔ lǐ chéng píng. ér chéng shàng lóu lǔ jiē gù gōng jí fāng huá yù xī suǒ chāi dà mù wèi zhī, hé bào zhī mù, suí jī ér suì, yǐ mǎ fèn mài jiē bù qí shàng, gāng suǒ zhān rù gù hù zhī. qí xuán fēng bǎn zhī wài jiē yǐ niú pí wèi zhàng, suì wèi bù kě jìn. dà bīng yǐ huǒ pào jī zhī, suí jí yán ruò bù kě pū jiù. fù lǎo suǒ chuán zhōu shì zōng zhú jīng chéng, qǔ hǔ láo tǔ wèi zhī, jiān mì rú tiě, shòu pào suǒ jī wéi āo ér yǐ. dà bīng háo wài zhú chéng wéi bǎi wǔ shí lǐ, chéng yǒu rǔ kǒu lóu lǔ, háo shēn zhàng xǔ, kuò yì rú zhī, yuē sān sì shí bù zhì yī pù, pù zhì bǎi xǔ rén shǒu zhī.
龍德宮造炮石,取宋太湖、靈璧假山為之,小大各有斤重,其圓如燈球之狀,有不如度者杖其工人。大兵用炮則不然,破大磑或碌碡為二三,皆用之。攢竹炮有至十三稍者,余炮稱是。每城一角置炮百餘枝,更遞下上,晝夜不息,不數日,石几與里城平。而城上樓櫓皆故宮及芳華、玉溪所拆大木為之,合抱之木,隨擊而碎,以馬糞麥秸布其上,綱索旃褥固護之。其懸風板之外皆以牛皮為障,遂謂不可近。大兵以火炮擊之,隨即延爇不可撲救。父老所傳周世宗築京城,取虎牢土為之,堅密如鐵,受炮所擊唯凹而已。大兵壕外築城圍百五十里,城有乳口樓櫓,壕深丈許,闊亦如之,約三四十步置一鋪,鋪置百許人守之。
chū, bái sā mìng zhú mén wài duǎn qiáng, wěi qū xiá ài róng èr sān rén dé guò, yǐ fáng dà bīng duó mén. jí bèi gōng, zhū jiāng qǐng chéng yè zhuó yíng, jūn nǎi bù néng cù chū, bǐ chū, yǐ wèi běi bīng suǒ jué. hòu yòu yè mù sǐ shì qiān rén, xué chéng yóu háo jìng dù, shāo qí pào zuò. chéng shàng xuán hóng zhǐ dēng wèi yīng, yuē dēng qǐ dù háo, yòu wèi wéi zhě suǒ jué. yòu fàng zhǐ yuān, zhì wén shū qí shàng, zhì běi yíng zé duàn zhī, yǐ yòu bèi fú zhě. shí zhě wèi qián rì zhǐ dēng jīn rì zhǐ yuān, zǎi xiàng yǐ cǐ tuì dí nán yǐ. yòu chéng shì lǔ mìng zuò jiāng shuǐ qū, shǐ chéng shàng zhī rén jìng yè chàng zhī, gài hé shuò xiān yǒu cǐ qū yǐ jì ōu yín zhī sī, qí miù jì rú cǐ.
初,白撒命築門外短牆,委曲狹隘容二三人得過,以防大兵奪門。及被攻,諸將請乘夜斫營,軍乃不能猝出,比出,已為北兵所覺。後又夜募死士千人,穴城由壕徑渡,燒其炮坐。城上懸紅紙燈為應,約燈起渡壕,又為圍者所覺。又放紙鳶,置文書其上,至北營則斷之,以誘被俘者。識者謂前日紙燈、今日紙鳶,宰相以此退敵難矣。右丞世魯命作《江水曲》,使城上之人靜夜唱之,蓋河朔先有此曲以寄謳吟之思,其謬計如此。
hé xǐ xiān yǐ shǒu fèng xiáng zì kuā, jí lìng shǒu xī běi yú, qí dì shòu gōng zuì jí, ér hé xǐ dāng zhī, yǔ yán shī cuò, miàn wú rén sè. jūn shì tè yǐ chē jià shù chū wèi láo, rén zì jī áng, zhēng wèi xiào mìng ěr. qí shǒu chéng zhī jù yǒu huǒ pào míng zhèn tiān léi zhě, tiě guàn shèng yào, yǐ huǒ diǎn zhī, pào qǐ huǒ fā, qí shēng rú léi, wén bǎi lǐ wài, suǒ ruò wéi bàn mǔ zhī shàng, huǒ diǎn zhe jiǎ tiě jiē tòu. dà bīng yòu wèi niú pí dòng, zhí zhì chéng xià, jué chéng wèi kān, jiān kě róng rén, zé chéng shàng bù kě nài hé yǐ. rén yǒu xiàn cè zhě, yǐ tiě shéng xuán zhèn tiān léi zhě, shùn chéng ér xià, zhì jué chù huǒ fā, rén yǔ niú pí jiē suì bèng wú jī. yòu fēi huǒ qiāng, zhù yào yǐ huǒ fā zhī, zhé qián shāo shí yú bù, rén yì bù gǎn jìn. dà bīng wéi wèi cǐ èr wù yún.
合喜先以守鳳翔自誇,及令守西北隅,其地受攻最急,而合喜當之,語言失措,面無人色。軍士特以車駕數出慰勞,人自激昂,爭為效命耳。其守城之具有火炮名「震天雷」者,鐵罐盛藥,以火點之,炮起火發,其聲如雷,聞百里外,所爇圍半畝之上,火點著甲鐵皆透。大兵又為牛皮洞,直至城下,掘城為龕,間可容人,則城上不可奈何矣。人有獻策者,以鐵繩懸「震天雷」者,順城而下,至掘處火發,人與牛皮皆碎迸無跡。又飛火槍,注藥以火發之,輒前燒十餘步,人亦不敢近。大兵惟畏此二物雲。
sì yuè bà gōng. zhì shì shí liù zhòu yè yǐ, nèi wài sǐ zhě yǐ bǎi wàn jì, dà bīng zhī bù kě xià, nǎi mán wèi hǎo yǔ yún: liǎng guó yǐ jiǎng hé, gèng xiāng gōng yé? cháo tíng yì jiù yīng zhī. míng rì, qiǎn hù bù shì láng yáng jū rén chū yí qiū mén yǐ jiǔ zhì kào shī, yú shì yíng mù shāo shāo wài qiān, suì tuì bīng.
四月罷攻。至是十六晝夜矣,內外死者以百萬計,大兵知不可下,乃謾為好語云:「兩國已講和,更相攻耶?」朝廷亦就應之。明日,遣戶部侍郎楊居仁出宜秋門以酒炙犒師,於是營幕稍稍外遷,遂退兵。
rén xū, hé xǐ yǐ dà bīng tuì, yì rù hè. zhū xiāng jiē bù yù, dú hé xǐ yǐ shǒu chéng wèi jǐ gōng, chí lùn shén lì, hū lìng shǐ yuán hǎo wèn yuē: bà gōng yǐ sān rì ér bù rù hè, hé yě? sù zhào hàn yuàn guān zuò biǎo. hǎo wèn yǐ bái zhū xiāng, quán cān zhèng nèi zú sī liè yuē: chéng xià zhī méng, zhū hóu yǐ wèi chǐ, kuàng yǐ bà gōng wèi kě hè yú? hé xǐ nù yuē: shè jì bù wáng, dì hòu miǎn nán, rǔ děng bù yǐ wèi xǐ yé? míng rì, jìn shì jú zhí zhǎng zhāng tiān rèn zhì shěng, hǎo wèn sī yǐ hè yì gào zhī, tiān rèn yuē: rén bù zhī chǐ nǎi ruò shì yé! yīn wèi zhū xiāng yuē: jīng chéng shòu bīng, shàng shēn yǐ wèi rǔ. wén bǎi guān yù rù hè, chéng yǒu cǐ fǒu? huì xué shì zhào bǐng wén bù kěn zhuàn biǎo, yì suì qǐn.
壬戌,合喜以大兵退,議入賀。諸相皆不欲,獨合喜以守城為己功,持論甚力,呼令史元好問曰:「罷攻已三日而不入賀,何也?速召翰苑官作表。」好問以白諸相,權參政內族思烈曰:「城下之盟,諸侯以為恥,況以罷攻為可賀歟?」合喜怒曰:「社稷不亡,帝後免難,汝等不以為喜耶?」明日,近侍局直長張天任至省,好問私以賀議告之,天任曰:「人不知恥乃若是耶!」因謂諸相曰:「京城受兵,上深以為辱。聞百官欲入賀,誠有此否?」會學士趙秉文不肯撰表,議遂寢。
shì yuè, yǐ shàng shū shěng jiān shū mì yuàn shì, hé xǐ bà shū mì. hé xǐ jì shī bīng bǐng, yì shū bù lè, yù xiāo yuàn yìn, zhū xiāng wèi yuàn shì réng zài, yìn yǒu yòng shí, bù yí huǐ. hé xǐ nù, yù chī qí yuàn. yǒu tóu nì míng shū yú yù lù yún: fù shū hé xǐ zǒng shuài sā hé cān zhèng é chū jiē guó zéi, cháo tíng bù shā, zhòng jūn yì xū shā zhī, wèi guó chú hài. wèi shì yǐ wén. sā hé yǐn yào sǐ, é chū chēng jí bù chū, wéi hé xǐ tǎn rán ruò wú shì zhě, shàng yì wú suǒ wèn, yóu shì jūn guó zhī shì jǐn jué yú hé xǐ yǐ.
是月,以尚書省兼樞密院事,合喜罷樞密。合喜既失兵柄,意殊不樂,欲銷院印,諸相謂院事仍在,印有用時,不宜毀。合喜怒,欲笞其掾。有投匿名書於御路云:「副樞合喜、總帥撒合、參政訛出皆國賊,朝廷不殺,眾軍亦須殺之,為國除害。」衛士以聞。撒合飲藥死,訛出稱疾不出,惟合喜坦然若無事者,上亦無所問,由是軍國之事盡決於合喜矣。
chū, dà bīng wéi biàn, sī jiàn chén kě lǚ shàng fēng shì yán dé shī, qiè zhòng shí bìng. hé xǐ dà nù, zhào rù shěng, hū qí míng zé zhī yuē: zi wèi chén shān kě yé? guǒ rú zi yán, néng tuì dà dí, wǒ dāng shì shì yǔ ruò wèi nú. wén zhě wú bù qiè xiào. gài bù shí kě zì, zhì fēn wèi liǎng ěr.
初,大兵圍汴,司諫陳岢屢上封事言得失,切中時病。合喜大怒,召入省,呼其名責之曰:「子為『陳山可』耶?果如子言,能退大敵,我當世世與若為奴。」聞者無不竊笑。蓋不識「岢」字,至分為兩耳。
tiān xìng yuán nián qī yuè, quán cān zhī zhèng shì sī liè héng shān gōng wǔ xiān hé jūn zì rǔ zhōu rù yuán, zhào yǐ hé xǐ wèi shū mì shǐ, tǒng jīng chéng jūn wàn wǔ qiān yīng zhī, qiě mìng sài bù wèi zhī zhù. bā yuè jǐ yǒu shuò, zhù yú jìn jiāo, hòu yì bīng nǎi jìn tún zhōng mù gǔ chéng. fán sān rì, wén sī liè jūn kuì, jí yè qì zī zhòng chí hái. lí míng zhì zhèng mén, jù jūn nǎi rù. yán zhě wèi: hé xǐ shǐ zé kàng mìng bù chū, zhōng zé dòu liú bù jìn, zhōng zé qì jūn xiān dùn, wěi qì jūn zī bù kě shèng jì, bù zhǎn zhī wú yǐ xiè tiān xià. shàng dài qí sǐ, miǎn wèi shù rén, jì ér jí qí jiā yǐ cì jūn shì.
天興元年七月,權參知政事思烈、恆山公武仙合軍自汝州入援,詔以合喜為樞密使,統京城軍萬五千應之,且命賽不為之助。八月己酉朔,駐於近郊,候益兵乃進屯中牟古城。凡三日,聞思烈軍潰,即夜棄輜重馳還。黎明至鄭門,聚軍乃入。言者謂:「合喜始則抗命不出,中則逗遛不進,終則棄軍先遁,委棄軍資不可勝計,不斬之無以謝天下。」上貸其死,免為庶人,既而籍其家以賜軍士。
jì fèi, jū biàn zhōng, cháng yāng yāng bù lè. huì dà jiāng sù bù jué qiǎn rén zhāo zhī, hé xǐ jí zhì zhuāng yù xíng, cuī lì yāo zhì shěng zhuó jiǔ jiàn sòng, qiě yǐ bái jīn èr bǎi liǎng wèi jìn. míng rì, fù yì shěng bié lì, fāng duì yǔ, shì yī rén zì guī dé chí wén shū zhì, fā shì zhī, nǎi xíng shěng chuán āi zōng yǔ yǐ yù hé xǐ zhě, qí yán yuē: qīng zhèn lǎo chén, zhōng jiān suī fèi chū, wèi cháng wàng qīng. jīn cuī lì yǐ biàn, qīng chù jiù rén shàng duō, ruò néng fǎn zhèng, yǔ qīng shì xí gōng xiāng. lì nù, chì zuǒ yòu xì zhī yù, shì rì zhǎn zhī.
既廢,居汴中,常鞅鞅不樂。會大將速不泬遣人招之,合喜即治裝欲行,崔立邀至省酌酒餞送,且以白金二百兩為贐。明日,復詣省別立,方對語,適一人自歸德持文書至,發視之,乃行省傳哀宗語以諭合喜者,其言曰:「卿朕老臣,中間雖廢出,未嘗忘卿。今崔立已變,卿處舊人尚多,若能反正,與卿世襲公相。」立怒,叱左右系之獄,是日斬之。
lùn yuē: hé xǐ chū nián yòng bīng xī xià, lǚ zhe láo xiào, yào yì zhū jiāng yán zhǎn xiā má děng gōng yě. jì dāng dà rèn, suì zì jīn fá, biàn chéng zhī yì, jǔ cuò fán rǎo, zhì chū bīng tuì, jí tú chēng hè, cǐ qǐ yǒu tǐ guó zhī chéng xīn zhě hū. zhōng mù zhī kuì, zhòng nù suǒ guī, xìng huàn yī sǐ, yóu huái yì tú, zú yǔn cāi yí, tiān gài jiǎ shǒu yú cuī lì yě.
論曰:合喜初年用兵西夏,屢著勞效,要亦諸將顏盞蝦蟆等功也。既當大任,遂自矜伐,汴城之役,舉措煩擾,質出兵退,即圖稱賀,此豈有體國之誠心者乎。中牟之潰,眾怒所歸,幸逭一死,猶懷異圖,卒殞猜疑,天蓋假手於崔立也。