wán yán sài bù bái sā yī míng chéng yì chì zhǎn hé xǐ
完颜赛不 白撒(一名承裔) 赤盏合喜
wán yán sài bù, shǐ zǔ dì bǎo huó lǐ zhī hòu yě. zhuàng mào kuí wěi, chén hòu yǒu dà lüè. chū bǔ qīn wèi jūn, zhāng zōng shí, xuǎn chōng hù wèi. míng chāng yuán nián bā yuè, yóu sù zhí jiāng jūn wèi níng huà zhōu cì shǐ. wèi jǐ, qiān wǔ wèi jūn fù dōu zhǐ huī shǐ. tài hé èr nián, zhuǎn hú lǐ gǎi lù jié dù shǐ. sì nián, shēng wǔ wèi jūn dōu zhǐ huī shǐ, xún wèi diàn qián zuǒ fù dōu diǎn jiǎn. jí píng zhāng pū sàn kuí fá sòng, wèi yòu yì dū tǒng. liù nián liù yuè, sòng jiāng huáng fǔ bīn qiǎn lǜ bù qí shù wàn yóu què shān bāo xìn fēn lù qīn cài, wén guō zhuō lǐ shuǎng zhī bài, zǔ qín shuǐ bù gǎn jìn. yú shì, kuí qiǎn sài bù jí fù tǒng shàng jiù jú shǐ pú xiān wàn nú shēn zhōu cì shǐ wán yán dá jí bù děng yǐ qí qī qiān wǎng jī zhī. huì qín shuǐ zhǎng, sòng bīng è qiáo yǐ jù, sài bù děng móu qián shī yè chū, dá jí bù yǐ qí shè shuǐ chū qí yòu, wàn nú děng chū qí zuǒ. sài bù dù qí jūn bì dù, nǎi lǜ fù tǒng ā lǔ dài yǐ jīng bīng zhí qū qiáo, sòng bīng bù néng è, bǐ míng dà kuì. wàn nú yǐ bīng duàn zhēn yáng lù, zhū jūn zhuī jī zhì chén zé, zhǎn shǒu èr wàn jí, huò zhàn mǎ zá chù qiān yú. bīng hái, jìn jué yī jí, cì jīn bì shén hòu.
完颜赛不,始祖弟保活里之后也。状貌魁伟,沉厚有大略。初补亲卫军,章宗时,选充护卫。明昌元年八月,由宿直将军为宁化州刺史。未几,迁武卫军副都指挥使。泰和二年,转胡里改路节度使。四年,升武卫军都指挥使,寻为殿前左副都点检。及平章仆散揆伐宋,为右翼都统。六年六月,宋将皇甫斌遣率步骑数万由确山、褒信分路侵蔡,闻郭倬、李爽之败,阻溱水不敢进。于是,揆遣赛不及副统尚厩局使蒲鲜万奴、深州刺史完颜达吉不等以骑七千往击之。会溱水涨,宋兵扼桥以拒,赛不等谋潜师夜出,达吉不以骑涉水出其右,万奴等出其左。赛不度其军毕渡,乃率副统阿鲁带以精兵直趋桥,宋兵不能遏,比明大溃。万奴以兵断真阳路,诸军追击至陈泽,斩首二万级,获战马杂畜千余。兵还,进爵一级,赐金币甚厚。
zhēn yòu chū, bài tóng qiān shū mì yuàn shì. sān nián, qiān zhī lín táo fǔ shì, jiān shǎn xī lù fù tǒng jūn. shàng zhào jiàn yù yuē:" qīng xiàng zài xī jīng, jìn xīn wèi guó, jí zhì huá zhōu, yì cháng xuān lì, jīn shǐ jí sān pǐn. tè shēng shòu rǔ cǐ zhí zhě, yǐ shǎn xī ān fǔ fù shǐ wū gǔ lùn yǎn zhōu bù zūn ān fǔ shǐ dá jí bù jié zhì, duō zhì bài shì. jīn yǐ zé fá yǎn zhōu, mìng qīng fù zhī. yí yì wù jìn xīn, qí huò bù rán, fù dāng bié yì xíng zhī." bā yuè, zhī fèng xiáng fǔ shì, jiān běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn, é wèi yuán shuài yòu dōu jiān. sì nián sì yuè, diào bīng bá sòng mù dǒu guān. wǔ yuè, xià rén yú lái qiāng chéng jiè hé xiū zhé qiáo, yǐ bīng shǒu hù, sài bù qiǎn bīng fén zhī. bā yuè, xià rén kòu jié yé zī chuān, qiǎn bīng jī zǒu zhī, xún yòu pò qí zhòng yú chē ér bǎo.
贞祐初,拜同签枢密院事。三年,迁知临洮府事,兼陕西路副统军。上召见谕曰:“卿向在西京,尽心为国,及治华州,亦尝宣力,今始及三品。特升授汝此职者,以陕西安抚副使乌古论兖州不遵安抚使达吉不节制,多致败事。今已责罚兖州,命卿副之。宜益务尽心,其或不然,复当别议行之。”八月,知凤翔府事,兼本路兵马都总管,俄为元帅右都监。四年四月,调兵拔宋木陡关。五月,夏人于来羌城界河修折桥,以兵守护,赛不遣兵焚之。八月,夏人寇结耶觜川,遣兵击走之,寻又破其众于车儿堡。
xìng dìng yuán nián èr yuè, zhuǎn qiān shū mì yuàn shì. shí shàng yǐ sòng suì bì bù zhì, qiě fù qīn dào, zhào sài bù tǎo zhī. sì yuè, yǔ sòng rén zhàn yú xìn yáng, zhǎn shǒu bā qiān, shēng qín tǒng zhì zhōu guāng, huò mǎ shù qiān niú yáng wǔ bǎi. yòu yù sòng rén yú lǒng shān qī lǐ shān děng chù, qián hòu liù zhàn, zhǎn huò shén zhòng. xún qiǎn bīng dù huái, lüè zhōng dù diàn, bá guāng shān luó shān dìng chéng děng xiàn, pò guāng zhōu liǎng guān, zhǎn shǒu wàn yú, huò mǎ niú jí bù, fēn gěi jiàng shì. zhào cì yù tù gǔ yī nèi fǔ zhòng bì shí duān.
兴定元年二月,转签枢密院事。时上以宋岁币不至,且复侵盗,诏赛不讨之。四月,与宋人战于信阳,斩首八千,生擒统制周光,获马数千、牛羊五百。又遇宋人于陇山、七里山等处,前后六战,斩获甚众。寻遣兵渡淮,略中渡店,拔光山、罗山、定城等县,破光州两关,斩首万余,获马牛及布,分给将士。诏赐玉兔鹘一、内府重币十端。
qī yuè, shàng zhāng yán:" jīng dū tiān xià zhī gēn běn, qí chéng chí yí jí gāo shēn, jīn wài chéng suī jiān, rán zhōu liù shí yú lǐ, cāng cù yǒu jǐng nán yú jù shǒu. qiè jiàn chéng zhōng yǒu zǐ chéng gù jī, yí yú nóng xì zhù ér xīn zhī, wèi guó jiā jiǔ cháng zhī lì. jí fán hé nán shǎn xī zhōu fǔ, jiē qǐ liàng xiū." cóng zhī.
七月,上章言:“京都天下之根本,其城池宜极高深,今外城虽坚,然周六十余里,仓猝有警难于拒守。窃见城中有子城故基,宜于农隙筑而新之,为国家久长之利。及凡河南、陕西州府,皆乞量修。”从之。
èr nián zhēng yuè, pò sòng rén yú tiě shān jí shàng shí diàn táng xiàn. sì yuè, jìn jiān xī nán děng lù zhāo tǎo shǐ xī ān jūn jié dù shǐ shǎn zhōu guǎn nèi guān chá shǐ. fèng zhào gōng zǎo yáng, sòng chū bīng sān wàn jù zhàn, shāo yòu jī zhī, sòng bīng bài zǒu chéng, báo zhū háo, shā jí nì sǐ zhě sān qiān yú rén, suì jìn bīng wéi zhī. sòng qí bīng qiān bù zú wàn lái yuán, nì zhàn fù dà bài zhī. qī yuè, qiān xíng shān dōng xī lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn, jiān wǔ níng jūn jié dù shǐ. sān nián èr yuè, duó sòng bái shí guān, shā qí shǒu zhě qiān yú rén, huò kǎi zhàng qiān jì. sān yuè, pò sòng bīng yú qī kǒu cāng, yòu duó sòng xiǎo gǔ cāng, huò liáng jiǔ qiān dàn bīng zhàng sān shí yú wàn. shì yuè, fù bài sòng bīng sān qiān yú shí gǔ yá.
二年正月,破宋人于铁山及上石店、唐县。四月,进兼西南等路招讨使、西安军节度使、陕州管内观察使。奉诏攻枣阳,宋出兵三万拒战,稍诱击之,宋兵败走城,薄诸濠,杀及溺死者三千余人,遂进兵围之。宋骑兵千、步卒万来援,逆战复大败之。七月,迁行山东西路兵马都总管,兼武宁军节度使。三年二月,夺宋白石关,杀其守者千余人,获铠仗千计。三月,破宋兵于七口仓,又夺宋小鹘仓,获粮九千石、兵仗三十余万。是月,复败宋兵三千于石鹘崖。
sì nián sān yuè, fèng zhào chū bīng hé běi zhāo xiáng, jìn ān quán fǔ shì huáng fǔ guī zhèng píng xiàn lìng xí yǒng jiān lǜ wǔ qiān yú rén lái guī, dé liáng wàn dàn. shí hé běi suǒ zài yì jūn guān mín jiān shǒu bǎo zhài, lì zhàn pò dí zhě zhòng. sài bù shàng zhāng yán:" cǐ lèi zhōng chì kě jiā, ruò bù jīng chóu wú yǐ jī rén xīn. qǐ cháo tíng liàng jiā guān shǎng, wàn yī dí bīng fù lái, jiāng zhēng xiān xiào yòng yǐ." shàng lǎn zòu, zhào shū mì guān yuē:" zhèn yǔ qīng děng yì cháng yǒu cǐ yì, yǐ bú jiàn bǐ zhōng shì shì, gù yī tīng shuài chén guī huà. jīn guān cǐ zòu, shén chēng zhèn yì, qí lìng yǒu sī qiān shǎng zhī." shì nián sì yuè, qiān shū mì fù shǐ.
四年三月,奉诏出兵河北招降,晋安权府事皇甫珪、正平县令席永坚率五千余人来归,得粮万石。时河北所在义军官民坚守堡寨,力战破敌者众。赛不上章言:“此类忠赤可嘉,若不旌酬无以激人心。乞朝廷量加官赏,万一敌兵复来,将争先效用矣。”上览奏,召枢密官曰:“朕与卿等亦尝有此议,以不见彼中事势,故一听帅臣规画。今观此奏,甚称朕意,其令有司迁赏之。”是年四月,迁枢密副使。
wǔ nián wǔ yuè, fèng zhào yǐn bīng jiù hé dōng, zhàn lǚ jié, fù jìn ān píng yáng èr chéng. jiān chá yù shǐ yán qí bù néng jiǎn shù shì zhòng, zòng zhī lǔ lüè, qǐng zhèng qí zuì. shàng yǐ yǒu gōng, zhào wù wèn. yuán guāng èr nián wǔ yuè, fù hé zhōng. liù yuè, zhào yù zǎi chén yuē:" shū mì fù shǐ sài bù běn huáng zú, xiān shì ǒu rán tuō yí. zhèn zhòng qí jiù rén, qiě jiǔ láo wáng jiā, yǐ mìng mù qīn fǔ fù yú shǔ jí yǐ. qīng děng yí zhī zhī." zhèng dà yuán nián wǔ yuè, bài píng zhāng zhèng shì. wèi jǐ, zhuǎn shàng shū yòu chéng xiàng. yǎ yǔ cān zhī zhèng shì lǐ qī xiāng de, jí qī yǐ gōng zuì chū yǐn jīng luò, sài bù shù jiàn qī, bǐ táng wèi zhēng, yǐ gù qī dé fù xiāng. sān nián, xuān zōng miào chéng, jiāng dì jì, yì pèi xiǎng gōng chén, lùn zhě fēn yún. sài bù wéi dà lǐ shǐ, yīn yán:" chéng xiàng fú xīng sǐ wáng shì, qī jīn jǐn shǒu hé nán yǐ yíng dà jià, gōng yí pèi xiǎng." yì suì dìng.
五年五月,奉诏引兵救河东,战屡捷,复晋安、平阳二城。监察御史言其不能检束士众,纵之虏略,请正其罪。上以有功,诏勿问。元光二年五月,复河中。六月,诏谕宰臣曰:“枢密副使赛不本皇族,先世偶然脱遗。朕重其旧人,且久劳王家,已命睦亲府附于属籍矣。卿等宜知之。”正大元年五月,拜平章政事。未几,转尚书右丞相。雅与参知政事李蹊相得,及蹊以公罪出尹京洛,赛不数荐蹊,比唐魏徵,以故蹊得复相。三年,宣宗庙成,将禘祭,议配享功臣,论者纷纭。赛不为大礼使,因言:“丞相福兴死王事,七斤谨守河南以迎大驾,功宜配享。”议遂定。
sì nián, lì bù láng zhōng yáng jū rén shàng fēng shì, yán zǎi xiàng yí zé rén, shàng yǔ dà chén yuē:" xiāng fǔ fēi qí rén, yù shǐ jiàn guān dāng yán, bǐ lì cáo, hé yǔ yú cǐ." shàng shū zuǒ chéng yán zhǎn shì lǔ sù jí jū rén, yì yǐ wéi tiě, sài bù xú jìn yuē:" tiān xià yǒu dào, shù rén yóu dé xiàn yán, kuàng zài láng guān. bì xià yǒu kuān hóng zhī dé, gù bù yīng yán zhě yóu yán. shǐ qí yán kě yòng zé xíng zhī, bù kě yòng bù bì shì chén xià yě." shàng shì zhī. jū rén zì xíng zhī, dà xīng rén. tài hé sān nián jìn shì. tiān xìng mò shí běi dù, jǔ jiā tóu huáng hé sǐ.
四年,吏部郎中杨居仁上封事,言宰相宜择人,上语大臣曰:“相府非其人,御史谏官当言,彼吏曹,何与于此。”尚书左丞颜盏世鲁素嫉居仁,亦以为僣,赛不徐进曰:“天下有道,庶人犹得献言,况在郎官。陛下有宽弘之德,故不应言者犹言。使其言可用则行之,不可用不必示臣下也。”上是之。居仁字行之,大兴人。泰和三年进士。天兴末时北渡,举家投黄河死。
wǔ nián, xíng shàng shū shěng yú jīng zhào, wèi dōu shì shāng héng yuē:" gǔ lái zǎi xiàng bì yòng wén rén, yǐ qí zhī wèi xiāng zhī dào. sài bù hé suǒ zhī, shǐ jū cǐ wèi, wú kǒng tā rì shǐ guān shū zhī, mǒu shí yǐ mǒu wèi xiāng ér guó nǎi wáng." jí cù héng cǎo biǎo qǐ zhì shì. píng zhāng zhèng shì hóu zhì pǔ zhí wú yùn jiè, cháo tíng bǐ zhī, tiān xìng yuán nián bīng shì jí, zì zhì shì qǐ wèi dà sī nóng, wèi jǐ fù zhì shì, xú zhōu xíng shàng shū shěng wú gǎn xíng zhě, fù bài zhì píng zhāng zhèng shì. dōu táng huì yì, zhì yǐ guó shì bù zhī, yīn lùn shù shì, yuē:" zhǐ shì gèng wú bò huà." bái sā nù yuē:" píng zhāng chū cǐ yán, guó jiā hé wàng yé!" yì zài zhì zhī bù cè. sài bù gù wèi bái sā yuē:" hóu xiāng yán shén dāng." bái sā suì hán fèn ér bà.
五年,行尚书省于京兆,谓都事商衡曰:“古来宰相必用文人,以其知为相之道。赛不何所知,使居此位,吾恐他日史官书之,某时以某为相而国乃亡。”即促衡草表乞致仕。平章政事侯挚朴直无蕴藉,朝廷鄙之,天兴元年兵事急,自致仕起为大司农,未几复致仕,徐州行尚书省无敢行者,复拜挚平章政事。都堂会议,挚以国势不支,因论数事,曰:“只是更无擘划。”白撒怒曰:“平章出此言,国家何望耶!”意在置之不测。赛不顾谓白撒曰:“侯相言甚当。”白撒遂含愤而罢。
shí dà yuán bīng báo biàn, bái sā cè hòu rì jiǎng hé huò chū zhì, bì shǒu xiàng dāng háng, lì qǐng sài bù lǐng shěng shì, bài wèi zuǒ chéng xiàng, xún fù zhì shì. shì nián dōng, āi zōng qiān guī dé, qǐ fù wèi yòu chéng xiàng, shū mì shǐ, jiān zuǒ fù yuán shuài, fēng shòu guó gōng, hù cóng yǐ xíng. hé běi bīng kuì, cóng zhì guī dé, yòu qǐng zhì shì. èr nián qī yuè, fù zhào xíng shàng shū shěng shì yú xú zhōu. jì zhì, yǐ zhōu fá liáng, qiǎn láng zhōng wáng wàn qìng huì xú sù líng bì bīng qǔ yuán zhōu, lìng yuán shuài guō ēn tǒng zhī. jiǔ yuè, ēn zhì yuán zhōu chéng xià, bài jī ér hái. zài mìng zhuō yì gōng fēng xiàn, pò zhī. chū, guō ēn yǐ bài wèi chǐ, tuō jí bù xíng, nǎi mì yǔ hé běi zhū pàn jiāng guō yě lǘ bèi móu guī guó yòng ān, zhí yuán shuài shāng yǔ fù zǐ yuán shuài zuǒ dōu jiān gē shí liè shàn zhù, bìng shā zhī. yòu zhú dū wèi wò zhuǎn liú nú ní páng gǔ huán duān pú chá shì móu yuán shuài yòu dōu jiān lǐ jū rén yuán wài láng cháng zhōng. zì shì, fáng chéng yǔ shǒu mén zhě jiē hé běi yì jūn, chū rù zì zì. sài bù xiān bìng jū, jiǔ bù shì shì, zhòng wèi zéi dǎng suǒ zhì, shù shǒu tīng mìng ér yǐ.
时大元兵薄汴,白撒策后日讲和或出质,必首相当行,力请赛不领省事,拜为左丞相,寻复致仕。是年冬,哀宗迁归德,起复为右丞相,枢密使,兼左副元帅,封寿国公,扈从以行。河北兵溃,从至归德,又请致仕。二年七月,复诏行尚书省事于徐州。既至,以州乏粮,遣郎中王万庆会徐、宿、灵璧兵取源州,令元帅郭恩统之。九月,恩至源州城下,败绩而还。再命卓翼攻丰县,破之。初,郭恩以败为耻,托疾不行,乃密与河北诸叛将郭野驴辈谋归国用安,执元帅商瑀父子、元帅左都监纥石烈善住,并杀之。又逐都尉斡转留奴、泥庞古桓端、蒲察世谋、元帅右都监李居仁、员外郎常忠。自是,防城与守门者皆河北义军,出入自恣。赛不先病疽,久不视事,重为贼党所制,束手听命而已。
chū, yuán xú jiāo gōng, guō yě lǘ zhě měi cí jí bù xíng, sài bù suí shòu yě lǘ xú zhōu jié dù fù shǐ, jiān fáng chéng dōu zǒng lǐng, shí jī zhī yě. yě lǘ jì jiàn xú zhōu kōng xū, nǎi yuē yuán zhōu pàn jiāng má cóng nèi wài xiāng yìng. shí yuè jiǎ shēn, jí dàn, xí pò xú zhōu. shí cài yǐ bèi wéi, xú zhōu jiàng shì yǐ cháo mìng zǔ jué, qiě bī dà bīng, yì chū jiàng. sài bù fú cóng, kǒng bèi zhí, zhì shì tóu hé qiú sǐ, liú sān shí yú bù bù méi, jūn shì yuán chū zhī. yòu wǔ rì, zì yì yú zhōu dì. má cóng nǎi qiǎn rén yǐ zhōu jiàng dà yuán.
初,源、徐交攻,郭野驴者每辞疾不行,赛不遂授野驴徐州节度副使,兼防城都总领,实羁之也。野驴既见徐州空虚,乃约源州叛将麻琮内外相应。十月甲申,诘旦,袭破徐州。时蔡已被围,徐州将士以朝命阻绝,且逼大兵,议出降。赛不弗从,恐被执,至是投河求死,流三十余步不没,军士援出之。又五日,自缢于州第。麻琮乃遣人以州降大元。
zi àn chūn, zhèng dà zhōng chōng hù wèi, zuò yǔ zōng shì nǚ jiān, zhàng yī bǎi shōu xì. jū xǔ zhōu, dà bīng zhì xǔ, àn chūn kāi nán mén yǐ jiàng. cóng gōng jīng shī, cáo wáng chū zhì, cháo chén jí jìn wèi yǒu cóng chū zhě, àn chūn jí kǒu dà mà, yǐ zhì zhǐ chì. shì dōng, fù zì běi zhōng táo huí, zhào lìng yā rù shěng, wèn shì qíng, àn chūn suí jìn shì dēng jiē zuò huī tì zhī zhuàng. zhào wèn chéng xiàng yún:" àn chūn zì běi zhōng lái, chéng xiàng hǎo yǔ wèn bǐ zhōng xī hào." sài bù fù zòu yuē:" lǎo chén bù xìng shēng cǐ zéi, shì zhì jīn rì, hèn bù shǒu rèn zhī, rěn yǔ duì miàn yǔ hū!" shí èr yuè, chē jià dōng shòu, liú hòu èr xiāng xià kāi fēng, qín bǔ zhǎn zhī yù zhōng.
子按春,正大中充护卫,坐与宗室女奸,杖一百收系。居许州,大兵至许,按春开南门以降。从攻京师,曹王出质,朝臣及近卫有从出者,按春极口大骂,以至指斥。是冬,复自北中逃回,诏令押入省,问事情,按春随近侍登阶作挥涕之状。诏问丞相云:“按春自北中来,丞相好与问彼中息耗。”赛不附奏曰:“老臣不幸生此贼,事至今日,恨不手刃之,忍与对面语乎!”十二月,车驾东狩,留后二相下开封,擒捕斩之狱中。
zàn yuē: sài bù lín zhèn duì lěi jì yǒu jiāng lüè, jì bǐng jūn héng, guān qí jiù jiě yáng jū rén hóu zhì děng yán, shū yǒu xiāng dù, àn chūn zhī shì yóu yǒu gǔ rén zhī fēng yān. wǎn yǐ lǎo bìng, shòu zhì pàn chén, zhì xiū pǐ fū pǐ fù zhī jié, cǐ yóu dà shà jiāng qīng, fēi yī mù zhī suǒ néng zhī yě, bēi fū!
赞曰:赛不临阵对垒既有将略,洎秉钧衡,观其救解杨居仁、侯挚等言,殊有相度,按春之事尤有古人之风焉。晚以老病,受制叛臣,致修匹夫匹妇之节,此犹大厦将倾,非一木之所能支也,悲夫!
nèi zú bái sā, míng chéng yì, mò dì chéng lín zhī xiōng yě, xì chū shì zǔ zhū sūn. zì yòu wèi fèng yù. zhēn yòu jiān, lèi guān zhī lín táo fǔ shì jiān běn lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn. xìng dìng yuán nián, wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng shuài fǔ shì yú fèng xiáng. shì nián, zhào shǎn xī xíng shěng fá sòng, bái sā chū gǒng zhōu yán chuān, yù sòng bīng yú zào jiāo bǎo, bài zhī. yòu yù sòng bīng yú tiān shuǐ jūn, yǎn jī, sòng bīng dà kuì. èr nián sì yuè, fù bài sòng bīng, zhì jī gōng shān, suì bá xī hé zhōu, huǐ qí zhū ài yíng tún. qiǎn hé zā dū tǒng wán yán xí niè ā bù lǜ jūn qū chéng zhōu, sòng shuài luó cān zhèng tǒng zhì lǐ dà hēng fén lú shè qì chéng dùn, liú qiān yú rén chéng shǒu, dū bīng fù zhī, zhú kè yān, huò liáng qī wàn hú, qián shù qiān wàn. hé chí xiàn shǒu jiāng yáng jiǔ dǐng yì fén xiàn shě zǒu bǎo qīng yě yuán. tǒng zhì gāo qiān jù hēi gǔ guān shén gù, qiǎn bīng xí zhī, qiān dùn qù, huò liáng èr wàn hú, qì xiè chēng shì, yīn yí qí xiǎn ér hái. sān nián, pò hǔ tóu guān, bài sòng bīng yú qī pán zǐ jī guān guān. bāo chéng xiàn guān mín zì fén chéng yǔ dùn, yīn qǔ qí chéng. xìng yuán fǔ tí xíng jiān zhī fǔ shì zhào xī xī wén bīng jiāng zhì, lǜ guān mín dùn, yú shì bái sā suì qǔ xìng yuán, yǐ zhù bīng yān. mìng tí kòng zhāng xiù huá chí shì yáng zhōu, guān mín yì dùn, yòu qǔ qí chéng. xún wén hàn jiāng zhī nán sān shí lǐ, sòng bīng èr qiān jù shān ér zhèn, qiǎn tí kòng táng kuò yí shī bù jī zǒu zhī. xíng shěng yǐ jié wén, xuān zōng dà yuè, jìn bái sā guān yī jiē. shí cháo yì yǐ lán zhōu dāng xī xià zhī chōng, jiǔ wèi dí jù, jiāng qiǎn bái sā fù zhī, bái sā zòu yuē:" chén jìn rù sòng jìng, lüè hé chí, xià fèng zhōu, pò xìng yuán, dǐ yáng zhōu ér hái. jīng shè xiǎn zǔ shù qiān lǐ, shì mǎ pí bì, wèi dé shǎo xiū, ér yù zhòng wéi shì jǔ, shén fēi jì yě, bù ruò xī bīng yǎng shì yǐ bèi." cóng zhī.
内族白撒,名承裔,末帝承麟之兄也,系出世祖诸孙。自幼为奉御。贞祐间,累官知临洮府事、兼本路兵马都总管。兴定元年,为元帅左都监,行帅府事于凤翔。是年,诏陕西行省伐宋,白撒出巩州盐川,遇宋兵于皂郊堡,败之。又遇宋兵于天水军,掩击,宋兵大溃。二年四月,复败宋兵,至鸡公山,遂拔西和州,毁其诸隘营屯。遣合紥都统完颜习涅阿不率军趋成州,宋帅罗参政、统制李大亨焚庐舍弃城遁,留千余人城守,督兵赴之,逐克焉,获粮七万斛,钱数千万。河池县守将杨九鼎亦焚县舍走保清野原。统制高千据黑谷关甚固,遣兵袭之,千遁去,获粮二万斛,器械称是,因夷其险而还。三年,破虎头关,败宋兵于七盘子、鸡冠关。褒城县官民自焚城宇遁,因取其城。兴元府提刑兼知府事赵希昔闻兵将至,率官民遁,于是白撒遂取兴元,以驻兵焉。命提控张秀华驰视洋州,官民亦遁,又取其城。寻闻汉江之南三十里,宋兵二千据山而阵,遣提控唐括移失不击走之。行省以捷闻,宣宗大悦,进白撒官一阶。时朝议以兰州当西夏之冲,久为敌据,将遣白撒复之,白撒奏曰:“臣近入宋境,略河池,下凤州,破兴元,抵洋州而还。经涉险阻数千里,士马疲弊,未得少休,而欲重为是举,甚非计也,不若息兵养士以备。”从之。
wèi jǐ, quán cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú píng liáng. sì nián, shàng yán:" sòng jìng shān zhōu dàng chāng dōng shàng zā yí dài fān zú, xī cháng guī fù, fēn chǔ dé shùn zhèn róng zhī jiān. qí hòu yǒu sī bù néng cún fǔ, xiāng jì wáng qù. jìn wén fù yǒu guī xīn, rán bù zhāo zhī yì wú yóu zì zhì. chéng dé qí zhòng, kě yǐ zhù bīng, níng mì yī fāng. chén yǐ tóng zhī tōng yuǎn jūn jié dù shǐ shì wū gǔ lùn cháng shòu jí tōng yuǎn jūn jié dù fù shǐ wēn dūn yǒng chāng jiē běn fān shǔ, qiě jiǔ zhèn biān bǐ, shēn dé bǐ xīn, yǐ mìng qiǎn rén zhāo zhī. qí suǒ qiǎn jí zhū lái guī zhě, jiē dāng zhēn jiǎng, qǐng yù dìng shǎng gé yǐ dài zhī." shàng shì qí yán.
未几,权参知政事,行省事于平凉。四年,上言:“宋境山州宕昌东上拶一带蕃族,昔尝归附,分处德顺、镇戎之间。其后有司不能存抚,相继亡去。近闻复有归心,然不招之亦无由自至。诚得其众,可以助兵,宁谧一方。臣以同知通远军节度使事乌古论长寿及通远军节度副使温敦永昌皆本蕃属,且久镇边鄙,深得彼心,已命遣人招之。其所遣及诸来归者,皆当甄奖,请预定赏格以待之。”上是其言。
shì nián, xià bīng sān wàn yóu gāo fēng lǐng rù kòu dìng xī zhōu, huán chéng wèi zhà, bái sā qiǎn cì shǐ ài shēn ā shī lá yǔ xíng jūn tí kòng wū gǔ lùn cháng shòu wēn dūn yǒng chāng chū zhàn, dà bài zhī, zhǎn shǒu qiān yú, huò mǎ zhàng shén zhòng. wǔ nián wǔ yuè, bái sā yán:" jìn zhào chén qiǎn guān yù zhū fān zú yǐ tǎo xī xià, chén jí lìng lín táo lù zǒng guǎn nǚ xī liè gǔ lǐ jiān jì yuē qiáo jiā bǐng lìng zú shǒu lǐng yǐ yù yú zú. yòu bié qiǎn quán zuǒ yòu sī dōu shì zhào méi wěi chà guān yáo shòu hé hé xiàn wèi liú zhēn tóng wǎng fǔ yù. wèi jǐ, méi zhēn bào xī gē chéng děng chù zhū zú, yǔ xiān jiàng zú gòng yuàn zhù bīng qī wàn bā qiān yú rén, běn guó fān zú yuàn zhù bīng jiǔ qiān, ruò gèng yǐ guān jūn jì wèi shēng yuán, shèng xià bì yǐ. chén yǐ lìng gǔ lǐ jiān jiāng gǒng zhōu bīng sān wàn, yí gèng zé yǒng lüè zhī chén fù zhī. méi zhēn děng jì xī shì shì, dāng jiǎ yǐ jūn qián zhī zhí. fān sēng nà lín xīn bō yì zhāo yòu yǒu gōng, qǐ qiān guān shòu zhí yǐ jiǎng lì zhī." shàng jiē cóng qí qǐng.
是年,夏兵三万由高峰岭入寇定西州,环城为栅,白撒遣刺史爱申阿失剌与行军提控乌古论长寿、温敦永昌出战,大败之,斩首千余,获马仗甚众。五年五月,白撒言:“近诏臣遣官谕诸蕃族以讨西夏,臣即令临洮路总管女奚烈古里间计约乔家丙令族首领以谕余族。又别遣权左右司都事赵梅委差官遥授合河县尉刘贞同往抚谕。未几,梅、贞报溪哥城等处诸族,与先降族共愿助兵七万八千余人,本国蕃族愿助兵九千,若更以官军继为声援,胜夏必矣。臣已令古里间将巩州兵三万,宜更择勇略之臣副之。梅、贞等既悉事势,当假以军前之职。蕃僧纳林心波亦招诱有功,乞迁官授职以奖励之。”上皆从其请。
yuán guāng yuán nián èr yuè, xíng shěng shàng yán:" jìn yǔ yán ān yuán shuài wán yán hé dá nà hé mǎi zhù yì: hé běi jùn xiàn jù yǐ cán huǐ, shǎn xī hé nán yì jīng chāo lüè. bǐ zhě xī běi èr dí bìng gōng fū yán, chéng yì suí xiàn, wéi yán ān gū yōng jǐn dé bǎo quán. ruò jīn qiū fù zhì, bì cháng qū ér shēn rù, suī jīng zhào fèng xiáng qìng yáng píng liáng yǐ gè yì jūn, ér lǜ jiē bù zú, qiě xiāng qù kuò yuǎn, zú nán yìng yuán, tǎng guān zhōng zhū zhèn bù zhī, zé hé nán yì bù ān yǐ. jīn èr dí yuǎn qù, xī běi shǎo xiū, yí chéng cǐ xì jìng qǔ shǔ hàn shí guó jiā jī yè wàn quán zhī jì." zhào shū mì yì zhī.
元光元年二月,行省上言:“近与延安元帅完颜合达、纳合买住议:河北郡县俱已残毁,陕西、河南亦经抄掠。比者西北二敌并攻鄜延,城邑随陷,惟延安孤墉仅得保全。若今秋复至,必长驱而深入,虽京兆、凤翔、庆阳、平凉已各益军,而率皆步卒,且相去阔远,卒难应援,倘关中诸镇不支,则河南亦不安矣。今二敌远去,西北少休,宜乘此隙径取蜀、汉、实国家基业万全之计。”诏枢密议之。
xiān shì, xià bīng shù shí wàn fēn kòu kān gǔ fū yán dà tōng zhū chéng, shàng zhào bái sā děng shòu yǐ fāng lüè, mìng fā bīng xí qí fú qiáo, suì qū xī liáng. bié qiǎn jiàng qǔ dà tōng chéng, chū xī gē lù, lüè xià dì. bái sā xú chū zhèn róng, hé dá chū huán zhōu, yǐ bào sān dào zhī yì. bái sā chí zhì lín táo, qiǎn zǒng guǎn nǚ xī liè gǔ lǐ jiān jī shí zhōu cì shǐ tú dān yá wǔ gè shè shuài zhí, lǜ bīng xī rù, yù xià bīng qiān yú yú tà nán sì, jī zǒu zhī. xià rén jù dà tōng chéng, yīn wéi zhī, fēn bīng duó qí qiáo, yǔ shǒu bīng qī qiān rén zhàn, dà bài zhī, jǐ shā qí bàn, rù hé sǐ zhě bù kě jì, yú bīng fén qí qiáo xī dùn. nǎi hái jūn gōng dà tōng, kè zhī, zhǎn shǒu sān qiān, yīn zhāo lái zhū sì zú bèi xié sēng sú rén, jiē àn dǔ rú gù. yǐ hé liáng jì fén, sài wài dì hán shǎo cǎo, shī suì hái.
先是,夏兵数十万分寇龛谷、鄜延、大通诸城,上召白撒等授以方略,命发兵袭其浮桥,遂趋西凉。别遣将取大通城,出溪哥路,略夏地。白撒徐出镇戎,合达出环州,以报三道之役。白撒驰至临洮,遣总管女奚烈古里间、积石州刺史徒单牙武各摄帅职,率兵西入,遇夏兵千余于踏南寺,击走之。夏人据大通城,因围之,分兵夺其桥,与守兵七千人战,大败之,几杀其半,入河死者不可计,余兵焚其桥西遁。乃还军攻大通,克之,斩首三千,因招来诸寺族被胁僧俗人,皆按堵如故。以河梁既焚,塞外地寒少草,师遂还。
shí èr yuè, xíng shěng yán:" jìn yǒu rén zì běi lái zhě, chēng guó wáng mù huá lǐ xī bīng yán wèi ér xī, móu gōng fèng xiáng, fèng xiáng jì xià nǎi tú jīng zhào, jīng zhào zú bù kě dé, liú bīng shǒu zhī, zhì chūn róu jiàn èr mài yǐ kùn wǒ. wèi jǐ, dà bīng guǒ wéi fèng xiáng, shuài fǔ qiǎn rén gào jí. chén yǐ wéi èr zhèn chún chǐ yě, fèng xiáng cuō diē, zé jīng zhào bì wēi, ér shǎn yòu dà zhèn yǐ. rán píng chuān guǎng yě shí qí bīng chí chěng zhī dì, wèi kě yǔ zhī zhēng fēng. yǐ qiǎn tí kòng luó huán jiāng bīng èr qiān, xún nán shān ér jìn, sì xì gōng qí zhà lěi, yǐ shū chéng wéi. gèng qǐ fā hé nán bù qí yǐ bèi tóng guān." zhào fù shàng shū shěng shū mì yuàn yì zhī.
十二月,行省言:“近有人自北来者,称国王木华里悉兵沿渭而西,谋攻凤翔,凤翔既下乃图京兆,京兆卒不可得,留兵守之,至春蹂践二麦以困我。未几,大兵果围凤翔,帅府遣人告急。臣以为二镇唇齿也,凤翔蹉跌,则京兆必危,而陕右大震矣。 然平川广野实骑兵驰骋之地,未可与之争锋。已遣提控罗桓将兵二千,循南山而进,伺隙攻其栅垒,以纾城围。更乞发河南步骑以备潼关。”诏付尚书省枢密院议之。
èr nián dōng, āi zōng jí wèi, biān shì yì jí. zhèng dà wǔ nián bā yuè, zhào bái sā hái cháo, bài shàng shū yòu chéng, wèi jǐ, bài píng zhāng zhèng shì. bái sā jū xī chuí jǐ shí nián, dāng sòng xià zhī jiāo, suī pō lì wēi xiào, jiē chū zhū jiàng zhī lì. rán běn kuāng qiè wú néng, tú yǐ yí tǐ wèi shì, xìng bì tān bǐ, jí rù wèi xiāng, zhuān bì yóu shén. cháng è táng shí bù shì kǒu, měi yǐ jiā shàn zì suí, guó jiā diān fù, chū bù xù yě.
二年冬,哀宗即位,边事益急。正大五年八月,召白撒还朝,拜尚书右丞,未几,拜平章政事。白撒居西垂几十年,当宋、夏之交,虽颇立微效,皆出诸将之力。然本恇怯无能,徒以仪体为事,性愎贪鄙,及入为相,专愎尤甚。尝恶堂食不适口,每以家膳自随,国家颠覆,初不恤也。
jiǔ nián zhēng yuè, zhū jūn bài jī yú sān fēng shān. dà bīng yǔ bái pō bīng hé, cháng qū qū biàn. lìng shǐ yáng jū rén qǐng chéng qí yuǎn zhì jī zhī, bái sā bù cóng, qiě yīn nù zhī. suì qiǎn wán yán má jīn chū shào gōng mào děng bù mín wàn rén, kāi duǎn dī, jué hé shuǐ, yǐ gù jīng chéng. gōng wèi bì ér qí bīng yǎn zhì, má jīn chū děng jiē bèi hài, dīng zhuàng wú èr sān bǎi rén dé fǎn zhě. rén chén, qì wèi zhōu, yùn shǒu jù rù jīng. chū, dà bīng pò wèi zhōu, xuān zōng nán qiān, yí zhōu zhì yú yí cūn dù, zhù xīn chéng yú hé běi àn, qù hé bù shù bù, wéi běi miàn shòu dí, ér yǐ shí bāo zhī, suì tún zhòng bīng yú cǐ, dà bīng lǚ zhì bù néng jìn. zhì shì, qì zhī, suí wèi dà bīng suǒ jù.
九年正月,诸军败绩于三峰山。大兵与白坡兵合,长驱趋汴。令史杨居仁请乘其远至击之,白撒不从,且阴怒之。遂遣完颜麻斤出、邵公茂等部民万人,开短堤,决河水,以固京城。功未毕而骑兵奄至,麻斤出等皆被害,丁壮无二三百人得反者。壬辰,弃卫州,运守具入京。初,大兵破卫州,宣宗南迁,移州治于宜村渡,筑新城于河北岸,去河不数步,惟北面受敌,而以石包之,岁屯重兵于此,大兵屡至不能近。至是,弃之,随为大兵所据。
jiǎ wǔ, xiū jīng chéng lóu lǔ. chū, xuān zōng yǐ jīng chéng kuò yuǎn nán shǒu, zhào gāo qí zhù lǐ chéng, gōng sī lì jìn jǐn nǎi dé chéng. zhì shì, yì suǒ shǒu. cháo chén yǒu yán lǐ chéng jué bù kě shǒu, wài chéng jué bù kě qì. dà bīng xiān dé wài chéng, liáng jǐn jiù jué, zǒu yī rén bù chū. lǐ chéng huò bù cè kě yòng, yú shì jué jì shǒu wài chéng. shí zài chéng zhū jūn bù mǎn sì wàn, jīng chéng zhōu bǎi èr shí lǐ, rén shǒu yī rǔ kǒu shàng bù néng biàn, gù yì bì qiān zhī mín chōng jūn. yòu zhào zài jīng jūn guān yú shàng qīng gōng, píng rì fáng chéng dé gōng zhě rú nèi zú àn chū hǔ dà hé ér liú bó gāng děng jiē suí zhào ér chū, jié cháng bǔ duǎn jiǎ jiè ér yòng, dé bǎi yú rén. yòu jí jīng dōng xī yán hé jiù tún liǎng dū wèi jí wèi zhōu yǐ qǐ yì jūn, tōng jiàn wēi dé sì wàn rén, yì yǐ dīng zhuàng liù wàn, fēn zhì sì chéng. měi miàn bié xuǎn yī qiān, míng" fēi hǔ jūn", yǐ zhuān jiù yìng, rán yì bù néng jūn yǐ.
甲午,修京城楼橹。初,宣宗以京城阔远难守,诏高琪筑里城,公私力尽仅乃得成。至是,议所守。朝臣有言里城决不可守,外城决不可弃。大兵先得外城,粮尽救绝,走一人不出。里城或不测可用,于是决计守外城。时在城诸军不满四万,京城周百二十里,人守一乳口尚不能遍,故议避迁之民充军。又召在京军官于上清宫,平日防城得功者如内族按出虎、大和儿、刘伯纲等皆随召而出,截长补短假借而用,得百余人。又集京东西沿河旧屯两都尉及卫州已起义军,通建威得四万人,益以丁壮六万,分置四城。每面别选一千,名“飞虎军”,以专救应,然亦不能军矣。
sān yuè, jīng chéng bèi gōng, dà chén fēn shǒu sì miàn. bái sā zhǔ xī nán, shòu gōng zuì jí, lóu lǔ chuí jiù zhé cuī, chuán lìng qǔ zhú wèi hù lián, suǒ sī chí rù chéng dà suǒ, jìng wú suǒ de, bái sā nù yù zhǎn zhī. yuán wài láng zhāng gǔn fù suǒ sī ěr yǔ yuē:" jīn duō zé jì yǐ, hú bù jí píng zhāng fǔ qiú zhī." suǒ sī huái jīn sān bǎi liǎng jìng wǎng, lù qí jiā tóng, guǒ dé zhī.
三月,京城被攻,大臣分守四面。白撒主西南,受攻最急,楼橹垂就辄摧,传令取竹为护帘,所司驰入城大索,竟无所得,白撒怒欲斩之。员外郎张衮附所司耳语曰:“金多则济矣,胡不即平章府求之。”所司怀金三百两径往,赂其家僮,果得之。
yǐ ér bīng tuì, cháo tíng yì bà bái sā, bái sā bù zì ān, nǎi wèi lìng lìng shǐ yuán hào wèn yuē:" wǒ fáng xián lù jiǔ yǐ, dé tuì shì xìng, wèi wǒ zhuàn qǐ zhì shì biǎo." qǐng zhī, shàng yǐ qiǎn shǐ chí zhāo zhì qí dì, lìng zhì shì. jì fèi, jūn shì hèn qí bù zhàn wù guó, yáng yán yù shā zhī. bái sā jù, yī xī shù qiān, shàng yǐ qīn jūn èr bǎi yīn wèi zhī wèi. jūn shì wú yǐ xiè qí fèn, suì xiāng shuài huǐ qí bié shù ér qù. qí dǎng yuán shuài wán yán xié niǎn ā bù lǐng běn bù jūn shù biàn, wén zhī jìng yì qí suǒ, zhǎn jīng qí yuán xià zhě yī rén yǐ zhèn zhī.
已而兵退,朝廷议罢白撒,白撒不自安,乃谓令令史元好问曰:“我妨贤路久矣,得退是幸,为我撰乞致仕表。”顷之,上已遣使持招至其第,令致仕。既废,军士恨其不战误国,扬言欲杀之。白撒惧,一夕数迁,上以亲军二百阴为之卫。军士无以泄其愤,遂相率毁其别墅而去。其党元帅完颜斜捻阿不领本部军戍汴,闻之径诣其所,斩经其垣下者一人以镇之。
shì shí, sù bù jué děng bīng sàn tún hé nán, biàn chéng liáng qiě jǐn, lèi zhào yuán bīng fù wú zhì zhě. dōng shí yuè, nǎi fù qǐ bái sā wèi píng zhāng zhèng shì quán shū mì shǐ jiān yòu fù yuán shuài. yú shì, qún chén wèi shàng huà chū jīng jì, yǐ sài bù wéi yòu chéng xiàng shū mì shǐ jiān zuǒ fù yuán shuài, nèi zú é chū yòu fù yuán shuài jiān shū mì fù shǐ quán cān zhī zhèng shì, lǐ qī bīng bù shàng shū quán shàng shū zuǒ chéng, tú dān bǎi jiā yuán shuài zuǒ jiān jūn xíng zǒng shuài fǔ shì. dōng miàn yuán shuài gāo xiǎn, fù yǐ guǒ yì dū wèi nián hé yǎo zhù bīng wǔ qiān. nán miàn yuán shuài wán yán zhū ér, fù yǐ jiàn wēi dū wèi wán yán wò lùn chū bīng wǔ qiān. xī miàn yuán shuài liú yì shàng dǎng gōng zhāng kāi, fù yǐ ān píng dū wèi jì gāng jūn wǔ qiān. běi miàn yuán shuài nèi zú lóu shì, fù yǐ zhèn wēi dū wèi zhāng rùn jūn wǔ qiān. zhōng yì dū wèi hè dōu shàn jūn sì qiān, lì zǒng shuài bǎi jiā. dū wèi nèi zú jiǔ zhù, fù dū wèi wáng jiǎn zǒng lǐng wáng fú yìn shén bì jūn sān qiān wǔ bǎi, zuǒ yì yuán shuài nèi zú xiǎo lóu shì qīn wèi jūn yī qiān, yòu yì yuán shuài wán yán àn chū hǔ qīn wèi jūn yī qiān, zǒng lǐng wán yán cháng lè fù shuài wēn dūn chāng sūn mǎ jūn sān bǎi, jùn wáng wáng yì shēn mǎ jūn yī bǎi wǔ shí, jùn wáng fàn chéng jìn zǒng lǐng sū yuán sūn guī jūn sān qiān, lì zǒng shuài bǎi jiā. fēi qí dū wèi jiān hé lǐ hé zǒng lǐng shù hǔ zhǐ lǔ huān zǒng lǐng jiā gǔ dé bó zhǎn jūn tián zhòng jiā nú děng bǎi rén jí zhū chén xià, fā jīng shī.
是时,速不泬等兵散屯河南,汴城粮且尽,累召援兵复无至者。冬十月,乃复起白撒为平章政事、权枢密使、兼右副元帅。于是,群臣为上画出京计,以赛不为右丞相、枢密使、兼左副元帅,内族讹出右副元帅、兼枢密副使、权参知政事,李蹊兵部尚书、权尚书左丞,徒单百家元帅左监军、行总帅府事。东面元帅高显,副以果毅都尉粘合咬住兵五千。南面元帅完颜猪儿,副以建威都尉完颜斡论出兵五千。西面元帅刘益、上党公张开,副以安平都尉纪纲军五千。北面元帅内族娄室,副以振威都尉张闰军五千。中翼都尉贺都善军四千,隶总帅百家。都尉内族久住,副都尉王简、总领王福胤神臂军三千五百,左翼元帅内族小娄室亲卫军一千,右翼元帅完颜按出虎亲卫军一千,总领完颜长乐、副帅温敦昌孙马军三百,郡王王义深马军一百五十,郡王范成进、总领苏元孙圭军三千,隶总帅百家。飞骑都尉兼合里合总领术虎只鲁欢、总领夹谷得伯、飐军田众家奴等百人及诸臣下,发京师。
shí èr yuè jiǎ chén, chē jià zhì huáng líng gāng, bái sā xiān jiàng dà bīng liǎng zhài, dé hé shuò xiáng jiàng, shàng shè zhī, shòu yǐ yìn jí jīn hǔ fú. qún chén yì yǐ hé shuò zhū jiàng qián dǎo, gǔ xíng rù kāi zhōu, qǔ dà míng dōng píng, háo jié dāng yǒu xiǎng yìng zhě, pò zhú zhī shì chéng yǐ. wēn dūn chāng sūn yuē:" tài hòu zhōng gōng jiē zài nán jīng, běi xíng wàn yī bù rú yì, shèng zhǔ gū shēn yù hé suǒ wéi? ruò wǎng guī dé, gèng wǔ liù yuè bù néng hái jīng. bù rú xiān qǔ wèi zhōu, hái jīng wèi biàn." bái sā zòu yuē:" shèng tǐ bù biàn ān mǎ, qiě bù kě lìng dà bīng zhī shàng suǒ zài, jīn kě zhù guī dé. chén děng lǜ xiáng jiàng wǎng dōng píng, qí zhū jūn zhì, kě yī gǔ ér xià, yīn ér jīng lüè hé shuò, qiě kōng hé nán zhī jūn." shàng yǐ wéi rán. shí shàng yǐ qiǎn guān nú jiāng sān bǎi qí tàn ōu má gāng wèi hái, shàng jiàng yù chuán, cì bái sā jiàn, dé pián yí cóng shì, jué dōng píng zhī cè. guān nú hái zòu wèi zhōu, yǒu liáng kě qǔ? shàng zhào bái sā wèn zhī, bái sā yuē:" jīng shī qiě bù néng shǒu, jiù dé wèi zhōu, yù hé wéi yé? yǐ chén guān zhī, dōng píng zhī cè wèi biàn." shàng zhǔ guān nú zhī yì.
十二月甲辰,车驾至黄陵冈,白撒先降大兵两寨,得河朔降将,上赦之,授以印及金虎符。群臣议以河朔诸将前导,鼓行入开州,取大名、东平,豪杰当有响应者,破竹之势成矣。温敦昌孙曰:“太后、中宫皆在南京,北行万一不如意,圣主孤身欲何所为?若往归德,更五六月不能还京。不如先取卫州,还京为便。”白撒奏曰:“圣体不便鞍马,且不可令大兵知上所在,今可驻归德。臣等率降将往东平,俟诸军至,可一鼓而下,因而经略河朔,且空河南之军。”上以为然。时上已遣官奴将三百骑探沤麻冈未还,上将御船,赐白撒剑,得便宜从事,决东平之策。官奴还奏卫州,有粮可取?上召白撒问之,白撒曰:“京师且不能守,就得卫州,欲何为耶?以臣观之,东平之策为便。”上主官奴之议。
míng nián zhēng yuè shuò, cì huáng líng gāng. shì rì, guī dé shǒu chén yǐ liáng qiǔ sān bǎi yú chuán lái xiǎng, suì jiù qí zhōu yǐ jǐ nán àn, wèi jì zhě wàn rén, dà yuán jiāng huí gǔ nǎi lǜ sì qiān qí zhuī jī zhī, hè dōu xǐ huī yī huáng qí dū zhàn, shēn zhōng shí liù qī jiàn, jūn shū sǐ dòu, dé zú shí yú rén, dà bīng shǎo què. shàng qiǎn sòng jiǔ bǎi hú láo zhī. xū yú, běi fēng dà zuò, zhōu jiē chuī zhe nán àn, zhū bīng fù jī zhī, nì sǐ zhě jìn qiān rén, yuán shuài zhū ér dū wèi gē shí liè é lùn děng sǐ zhī. jiàn wēi dū wèi wán yán é lùn chū jiàng yú dà yuán. shàng yú běi àn wàng zhī zhèn jù, lǜ cóng guān wèi zhū ér děng shè jì, kū zhī, jiē zèng guān, lù yòng qí zǐ zhí, zhǎn é lùn chū èr dì yǐ xùn.
明年正月朔,次黄陵冈。是日,归德守臣以粮糗三百余船来饷,遂就其舟以济南岸,未济者万人,大元将回古乃率四千骑追击之,贺都喜挥一黄旗督战,身中十六七箭,军殊死斗,得卒十余人,大兵少却。上遣送酒百壶劳之。须臾,北风大作,舟皆吹著南岸,诸兵复击之,溺死者近千人,元帅猪儿、都尉纥石烈讹论等死之。建威都尉完颜讹论出降于大元。上于北岸望之震惧,率从官为猪儿等设祭,哭之,皆赠官,录用其子侄,斩讹论出二弟以徇。
suì mìng bái sā gōng wèi zhōu. shàng zhù bīng hé shàng, liú qīn wèi jūn sān qiān hù cóng, dū wèi gāo xiǎn bù jūn yī wàn, yuán shuài guān nú zhōng xiào jūn yī qiān, jùn wáng fàn chéng jìn wáng yì shēn shàng dǎng gōng zhāng kāi yuán shuài liú yì děng jūn zǒng shuài bǎi jiā zǒng zhī, gè jī shí rì liáng, tīng chéng yì jié zhì. fā zì pú chéng, shàng shí yǐ qiǎn sài bù jiāng mǎ jūn běi xiàng yǐ, bái sā yǐ sān shí qí zhuī jí, wèi sài bù yuē:" yǒu zhǐ, mìng wǒ jiāng mǎ jūn." sài bù wèi shàng yuē:" běi xíng yì yǐ jué, bù kě zhōng biàn." shàng yuē:" chéng xiàng dāng yǔ píng zhāng hé tóng." wán yán zhòng dé chí yù mǎ xián kǔ jiàn yuē:" cún wáng zài cǐ yī jǔ, wèi zhōu jué bù kě gōng." shàng huī zhī yuē:" cān zhèng bù zhī." bái sā suì gōng wèi zhōu, bīng zhì chéng xià, yù qí huáng sǎn zhāo zhī bù xià. qí yè, běi qí sān qiān yǎn zhì, guān nú hé sù jiā wù dì bù àn chū hǔ yǔ zhī zhàn, běi bīng què liù shí lǐ. rán zì fā pú chéng, qiān yán bā rì shǐ zhì wèi, ér cù wú gōng jù, fù qiāng wèi yún tī. zhōu rén zhī bù néng gōng, shǒu yì yán. fán gōng sān rì bù kè. jí wén hé nán dà bīng jì zì zhāng jiā dù, zhì wèi xī nán, suì bān shī. dà bīng zhǒng qí hòu, zhàn yú bái gōng miào, bài jī, bái sā děng qì jūn dùn, liú yì zhāng kāi jiē wèi mín jiā suǒ shā. chē jià hái cì pú chéng dōng sān shí lǐ, bái sā shǐ rén mì zòu liú yì yī jūn pàn qù. diǎn jiǎn mǒ niǎn wù diǎn zǒng lǐng wēn dūn chāng sūn shí shì xíng zhàng zhōng, qǐng shàng dēng zhōu, shàng yuē:" zhèng dāng jué zhàn, hé jù tuì hū?" shǎo qǐng, bái sā zhì, cāng huáng yán yú shàng yuē:" jīn jūn yǐ kuì, dà bīng jìn zài dī wài, qǐng shèng zhǔ xìng guī dé." shàng suì dēng zhōu, shì wèi jiē bù zhī, xún jǐng rú gù. shí yè yǐ sì gēng yǐ, suì láng bèi rù guī dé.
遂命白撒攻卫州。上驻兵河上,留亲卫军三千护从,都尉高显步军一万,元帅官奴忠孝军一千,郡王范成进、王义深、上党公张开、元帅刘益等军总帅百家总之,各赍十日粮,听承裔节制。发自蒲城,上时已遣赛不将马军北向矣,白撒以三十骑追及,谓赛不曰:“有旨,命我将马军。”赛不谓上曰:“北行议已决,不可中变。”上曰:“丞相当与平章和同。”完颜仲德持御马衔苦谏曰:“存亡在此一举,卫州决不可攻。”上麾之曰:“参政不知。”白撒遂攻卫州,兵至城下,御旗黄伞招之不下。其夜,北骑三千奄至,官奴、和速嘉兀地不、按出虎与之战,北兵却六十里。然自发蒲城,迁延八日始至卫,而猝无攻具,缚枪为云梯。州人知不能攻,守益严。凡攻三日不克。及闻河南大兵济自张家渡,至卫西南,遂班师。大兵踵其后,战于白公庙,败绩,白撒等弃军遁,刘益、张开皆为民家所杀。车驾还次蒲城东三十里,白撒使人密奏刘益一军叛去。点检抹捻兀典、总领温敦昌孙时侍行帐中,请上登舟,上曰:“正当决战,何遽退乎?”少顷,白撒至,仓皇言于上曰:“今军已溃,大兵近在堤外,请圣主幸归德。”上遂登舟,侍卫皆不知,巡警如故。时夜已四更矣,遂狼狈入归德。
bái sā shōu kuì bīng dà qiáo, dé èr wàn yú rén, jù bù gǎn rù. shàng wén, qiǎn jìn shì jú tí diǎn yí lá zhān gǔ gē shí liè a lǐ hé hù wèi èr rén yǐ zhōu wǎng yíng zhī. jì zhì, bù tīng rù jiàn, bìng qí zi xià yù. zhū dū wèi sī jūn yǐ bái sā bù zhàn ér tuì, fā fèn chū yuàn yán. shàng nǎi bào qí zuì yuē:" wéi rǔ jiàng shì, míng tīng zhèn yán: wǒ chū tí dà jūn cì huáng líng gāng dé jié, bái sā jí zòu yí dù hé qǔ wèi zhōu, kě dé liáng shí wàn dàn, chéng shèng huī fù hé běi. wǒ cóng qí jì, lìng lǜ zhū jūn gōng wèi. qù pú chéng èr bǎi yú lǐ, bái sā qiān yán bā rì fāng zhì, yòu bù yù bèi gōng jù, yǐ zhì bài nǜ. bái sā qì jūn cuàn hái pú chéng, biàn yán zhū jūn yǐ kuì, běi bīng shì dà bù kě dāng, xìn cóng dēng zhōu, jǐ sǐ yú shuǐ. ruò dāng shí zhī zhū jūn wèi cháng kuì, zhǐ hé běi zhàn sǐ, yì kě chuí míng yú hòu. jīn bái sā yǐ xià yù, bù fù lù yòng, jí qí jiā chǎn yǐ cì rǔ zhòng, qí jìn lì guó jiā, wú xiào cǐ rén." qiú bái sā qī rì ér è sǐ, fā qí dì chéng lín zi gǒu ér xú zhōu ān zhì. dāng shí yì zhě, wèi zhōu zhī jǔ běn zì guān nú, guī zhī bái sā zé yì guò yǐ.
白撒收溃兵大桥,得二万余人,惧不敢入。上闻,遣近侍局提点移剌粘古、纥石烈阿里合、护卫二人以舟往迎之。既至,不听入见,并其子下狱。诸都尉司军以白撒不战而退,发愤出怨言。上乃暴其罪曰:”惟汝将士,明听朕言:我初提大军次黄陵冈得捷,白撒即奏宜渡河取卫州,可得粮十万石,乘胜恢复河北。我从其计,令率诸军攻卫。去蒲城二百余里,白撒迁延八日方至,又不预备攻具,以致败衄。白撒弃军窜还蒲城,便言诸军已溃,北兵势大不可当,信从登舟,几死于水。若当时知诸军未尝溃,只河北战死,亦可垂名于后。今白撒已下狱,不复录用,籍其家产以赐汝众,其尽力国家,无效此人。”囚白撒七日而饿死,发其弟承麟、子狗儿徐州安置。当时议者,卫州之举本自官奴,归之白撒则亦过矣。
chū, bīn hé jū mín wén guān jūn běi dù, zhù tǎn sāi hù, qián fú dòng xué, jí jiàn guān nú yī jūn hào lìng míng sù, fǔ láo zhōu xī, suǒ guò wú sī fā zhī fàn, lǎo yòu fù zi tǎn rán xiāng shì, wú fù wèi bì. é bái sā bèi zòng jūn sì chū, piāo lüè fú lǔ, tiāo jué fén zhì, mí suǒ bù zhì. kū shēng xiāng jiē, shī hái yíng yě. dū wèi gāo lù qiān miáo yòng xiù bèi réng lüè rén shí zhī, ér bái sā zhū zhǎn zài kǒu, suǒ guò guān lì cán nüè bù shèng, yī fàn zhī fèi yǒu shù shí jīn bù néng gěi zhě, gōng sī huáng huáng, rì jiē xī dà bīng zhì yǐ.
初,濒河居民闻官军北渡,筑坦塞户,潜伏洞穴,及见官奴一军号令明肃,抚劳周悉,所过无丝发之犯,老幼妇子坦然相视,无复畏避。俄白撒辈纵军四出,剽掠俘虏,挑掘焚炙,靡所不至。哭声相接,尸骸盈野。都尉高禄谦、苗用秀辈仍掠人食之,而白撒诛斩在口,所过官吏残虐不胜,一饭之费有数十金不能给者,公私皇皇,日皆徯大兵至矣。
bái sā mù bù zhī shū, jiān xiá yǒu yú, bù shū zhèng shì, wén zhī jí jiě, shàn tán yì, duō zhī, jiē rén zé xù xù rán, hǎo huò zhí, néng bǎi hé zhōng rén zhǔ xīn, suì jìn zì yǐ qǔ jiàng xiàng. jì fù guì, qǐ dì yú biàn zhī xī chéng, guī mó nǐ gōng yè, bì qiè bǎi shù, jiē yī jīn lǚ, nú lì yuè lǐn yǔ liè jiāng děng, yóu yǐ wéi wèi zú yě. shàng cháng qiǎn zhōng shǐ zé zhī yuē:" qīng jí jí yú cǐ, jiāng wú běi guī yì yé?" bái sā zhōng bù quān, yǐ jí yú huò.
白撒目不知书,奸黠有余,簿书政事,闻之即解,善谈议,多知,接人则煦煦然,好货殖,能捭阖中人主心,遂浸渍以取将相。既富贵,起第于汴之西城,规模拟宫掖,婢妾百数,皆衣金缕,奴隶月廪与列将等,犹以为未足也。上尝遣中使责之曰:“卿汲汲于此,将无北归意耶?”白撒终不悛,以及于祸。
zàn yuē: bái sā běn fēi jiāng cái, kuāng qiè wù guó, tú néng ā hé yǐ qǔ fù guì, xìng bì tān bǐ, dāng cǐ wēi wáng, fāng móu fēng zhí yǐ zì yì, cǐ yóu dà shà jiāng fén ér yàn què bù wù zhě yú!
赞曰:白撒本非将才,恇怯误国,徒能阿合以取富贵,性愎贪鄙,当此危亡,方谋封殖以自逸,此犹大厦将焚而燕雀不悟者欤!
chì zhǎn hé xǐ, xìng gāng bì, hǎo zì yòng, cháo tíng yǐ qí yǒu cái gàn rèn zhī. xuān zōng shí, lèi qiān lán zhōu cì shǐ tí kòng jūn mǎ. zhēn yòu sì nián shí yī yuè, xià rén sì wàn yú qí wéi dìng xī, niǎn zhì gōng jù, jiāng qǔ qí chéng. hé xǐ jí yáng wò liè děng lǜ bīng áo zhàn zǒu zhī, zhǎn shǒu èr qiān jí, fú shù shí rén, huò mǎ bā bǎi yú pǐ, qì xiè chēng shì, yú xī dùn qù. xìng dìng yuán nián zhēng yuè, yǐ lǚ bài xià rén, yáo shòu tóng zhī lín táo fǔ shì, jiān qián zhí. shì dōng, shǎn xī xíng shěng fèng zhào fá sòng, hé xǐ quán xíng yuán shuài fǔ, zhù lái yuǎn zhài yǐ zhāng shēng shì, jì ér huò jié. èr nián sì yuè, sòng bīng shù qiān qīn lín táo, hé xǐ jī zǒu zhī, zhǎn huò shén zhòng. sān nián sì yuè, qiān yuán shuài zuǒ dōu jiān, xíng yuán shuài fǔ shì yú gǒng zhōu.
赤盏合喜,性刚愎,好自用,朝廷以其有才干任之。宣宗时,累迁兰州刺史、提控军马。贞祐四年十一月,夏人四万余骑围定西,辇致攻具,将取其城。合喜及杨斡烈等率兵鏖战走之,斩首二千级,俘数十人,获马八百余匹,器械称是,余悉遁去。兴定元年正月,以屡败夏人,遥授同知临洮府事,兼前职。是冬,陕西行省奉诏伐宋,合喜权行元帅府,驻来远寨以张声势,既而获捷。二年四月,宋兵数千侵临洮,合喜击走之,斩获甚众。三年四月,迁元帅左都监,行元帅府事于巩州。
sì nián sì yuè, xià rén fàn biān, hé xǐ tǎo zhī, shī cì lù ér yuán, yù fù bīng qiān rén, qiǎn tí kòng wū gǔ lùn shì xiǎn lǜ piān shī bài zhī, dū tǒng wáng dìng yì pò qí zhòng yī qiān wǔ bǎi yú xīn quán chéng. jiǔ yuè, xià rén gōng gǒng zhōu, hé xǐ qiǎn bīng jī zhī, yī rì shí yú zhàn, xià rén tuì jù nán xián, qiǎn jīng bīng sān wàn fù chéng, yòu jī zǒu zhī, shēng qín xià jiāng liú dǎ jiǎ yù děng. xùn zhī xià dà jiàng nǐ sī dīng wù míng èr rén móu, yǐ wéi gǒng shuài fǔ suǒ zài, gǒng jì xià zé lín táo jī shí hé táo zhū chéng bù gōng zì pò, gù xiān jí gǒng, qiě gòu sòng tǒng zhì chéng xìn děng jiāng bīng sì wàn lái gōng. hé xǐ wén zhī, chì bīng yán bèi. é ér bīng guǒ zhì, hé xǐ dū bīng bó zhàn, què zhī, shā shù qiān rén. gōng yì jí, jiàng shì shū sǐ zhàn, shā shāng zhě yǐ wàn jì. xià rén fén qí gōng jù, bá zhà ér qù. hé xǐ yǐ xiān fú jiǎ yào dì yāo zhī, fù lǜ zhòng niè qí hòu, zhǎn shǒu shén zhòng. shí yuè, yǐ gōng yáo shòu píng xī jūn jié dù shǐ.
四年四月,夏人犯边,合喜讨之,师次鹿儿原,遇复兵千人,遣提控乌古论世显率偏师败之,都统王定亦破其众一千五百于新泉城。九月,夏人攻巩州,合喜遣兵击之,一日十余战,夏人退据南闲,遣精兵三万傅城,又击走之,生擒夏将刘打、甲玉等。讯知夏大将你思丁、兀名二人谋,以为巩帅府所在,巩既下则临洮、积石、河、洮诸城不攻自破,故先及巩,且构宋统制程信等将兵四万来攻。合喜闻之,饬兵严备。俄而兵果至,合喜督兵搏战,却之,杀数千人。攻益急,将士殊死战,杀伤者以万计。夏人焚其攻具,拔栅而去。合喜已先伏甲要地邀之,复率众蹑其后,斩首甚众。十月,以功遥授平西军节度使。
yuán guāng yuán nián, dà jiàng méng gǔ bù huā gōng fèng xiáng, cháo tíng yǐ zhǔ jiàng wán yán zhòng yuán gū jūn bù zú shǒu yù, mìng hé xǐ jiāng bīng yuán zhī. èr nián èr yuè, mù huá lí guó wáng xié lǐ jí bù huā děng jí xià rén bù qí shù shí wàn wéi fèng xiáng, dōng zì fú fēng qí shān, xī lián qiān lǒng, shù bǎi lǐ jiān jiē qí yíng zhà, gōng chéng shén jí, hé xǐ jìn lì, jǐn néng yù zhī. yú shì, hé xǐ yǐ tóng zhī lín táo fǔ shì yán zhǎn há ma zhàn yóu lì, suì yǐ pián yí shēng wèi tōng yuǎn jūn jié dù shǐ, shàng jiā qí gōng, xǔ zhī. shì suì, shēng qiān shū mì yuàn shì. āi zōng jí wèi, bài cān zhī zhèng shì, quán shū mì fù shǐ.
元光元年,大将萌古不花攻凤翔,朝廷以主将完颜仲元孤军不足守御,命合喜将兵援之。二年二月,木华黎国王、斜里吉不花等及夏人步骑数十万围凤翔,东自扶风、岐山,西连汧、陇,数百里间皆其营栅,攻城甚急,合喜尽力,仅能御之。于是,合喜以同知临洮府事颜盏虾蟆战尤力,遂以便宜升为通远军节度使,上嘉其功,许之。是岁,升签枢密院事。哀宗即位,拜参知政事,权枢密副使。
zhèng dà bā nián shí yī yuè, dèng zhōu chí bào dà yuán bīng pò yáo fēng guān, yóu jīn zhōu dōng xià. bào zhì shí rì yǐ mù, shěng yuàn guān rù zòu, shàng yuē:" shì zhì yú cǐ, nài hé?" shàng jí wèi zhì shì bā nián, cóng zài dōng gōng rì lì shí sān dū wèi, měi wèi bù xià wàn rén, qiáng zhuàng jiǎo jié, jí wéi jīng liàn. bù zú fù dān qì jiǎ liáng qiǔ zhòng zhì liù qī dòu, yī rì yè xíng èr bǎi lǐ. zhōng xiào jūn wàn bā qiān rén, jiē huí hé hé xī jí zhōng zhōu rén yè lüè ér táo guī zhě, rén yǒu cóng mǎ, yǐ qí shè xuǎn zhī nǎi dé bǔ. qīn wèi qí bīng wǔ wèi hù wèi, qiān wài zhū jūn yòu èr shí yú wàn. gù pín nián yǒu dà chāng yuán dǎo huí gǔ zhī jié, shì qì jì zhèn, suì yǒu yī zhàn zhī zī. zhì shì, yuàn guān tóng zòu:" běi jūn mào wàn lǐ zhī xiǎn, lì èr nián zhī jiǔ, fāng rù wǔ xiū, qí láo kǔ yǐ jí. wèi wú jì zhě, yǐ bīng tún suī zhèng chāng wǔ guī dé jí jīng jī zhū xiàn, yǐ dà jiàng shǒu luò yáng tóng guān huái mèng děng chù, yán bīng bèi zhī. jīng shī jī liáng shù bǎi wàn hú, lìng hé nán zhōu jùn jiān bì qīng yě, bǎi xìng bù néng rù chéng zhě jù bǎo shān zhài. bǐ shēn rù zhī shī, yù gōng bù néng, yù zhàn bù dé, shī lǎo shí jǐn, bù jī zì guī yǐ." shàng tài xī yuē:" nán dù èr shí nián, suǒ zài zhī mín pò tián zhái yù qī zǐ yǐ yǎng jūn shì. qiě zhū jūn wú lǜ èr shí yú wàn, jīn dí zhì bù néng yíng zhàn, tú yǐ zì bǎo, jīng chéng suī cún, hé yǐ wéi guó, tiān xià qí wèi wǒ hé!" yòu yuē:" cún wáng tiān mìng, wéi bù fù mín kě yě." nǎi zhào hé dá pú ā děng tún jūn xiāng dèng.
正大八年十一月,邓州驰报大元兵破峣峰关,由金州东下。报至时日已暮,省院官入奏,上曰:“事至于此,奈何?”上即位至是八年,从在东宫日立十三都尉,每尉不下万人,强壮矫捷,极为精练。步卒负担器甲粮糗重至六七斗,一日夜行二百里。忠孝军万八千人,皆回纥、河西及中州人夜掠而逃归者,人有从马,以骑射选之乃得补。亲卫、骑兵、武卫、护卫,迁外诸军又二十余万。故频年有大昌原、倒回谷之捷,士气既振,遂有一战之资。至是,院官同奏:“北军冒万里之险,历二年之久,方入武休,其劳苦已极。为吾计者,以兵屯睢、郑、昌武、归德及京畿诸县,以大将守洛阳、潼关、怀、孟等处,严兵备之。京师积粮数百万斛,令河南州郡坚壁清野,百姓不能入城者聚保山砦。彼深入之师,欲攻不能,欲战不得,师老食尽,不击自归矣。”上太息曰:“南渡二十年,所在之民破田宅、鬻妻子以养军士。且诸军无虑二十余万,今敌至不能迎战,徒以自保,京城虽存,何以为国,天下其谓我何!”又曰:“存亡 天命,惟不负民可也。”乃诏合达、蒲阿等屯军襄、邓。
jiǔ nián zhēng yuè, liǎng shěng jūn kuì yú sān fēng shān, běi bīng jìn báo jīng shī. sān yuè gēng zǐ, yì cáo wáng chū zhì. dà bīng běi xíng, liú sù bù jué gōng chéng, gōng jù yǐ bàn, jì yǒu nà zhì zhī qǐng, jí yòu yún:" yǒu wǒ shòu mìng gōng chéng, dàn cáo wáng chū zé tuì, bù rán bù bà yě." rén yín, cáo wáng rù cí, yàn yú gōng zhōng. guǐ mǎo, běi bīng lì gōng jù, yán háo liè mù shān, yǐ xīn cǎo tián háo, qǐng kè píng shí yú bù. zhǔ bīng zhě yǐ yì hé zhī gù bù gǎn yǔ zhàn, dàn yú chéng shàng zuò shì ér yǐ.
九年正月,两省军溃于三峰山,北兵进薄京师。三月庚子,议曹王出质。大兵北行,留速不泬攻城,攻具已办,既有纳质之请,即又云:“有我受命攻城,但曹王出则退,不然不罢也。”壬寅,曹王入辞,宴于宫中。癸卯,北兵立攻具,沿壕列木栅,以薪草填壕,顷刻平十余步。主兵者以议和之故不敢与战,但于城上坐视而已。
chéng zhōng xuān hōng, shàng wén zhī, cóng liù qī qí chū duān mén zhì zhōu qiáo. shí xīn yǔ nào, chē jià hū chū, rén jīng è shī cuò, dàn guì yú dào bàng, yì yǒu wàng ér bài zhě, shàng zì huī zhī yuē:" wù bài, kǒng ní wū rǔ yī." cāng huáng zhōng, shì sì mǐ dòu láng jí yú dì, shàng chì wèi shì lìng gè guī qí jiā, lǎo yòu zhē yōng zhì yǒu wù chù yù yī zhě. shǎo qǐng, zǎi xiàng cóng guān jiē zhì, jìn lì bù shòu, yuē:" jūn shì bào lù, wǒ hé yòng cǐ wèi." suǒ guò wèi láo jūn shì, jiē yǒng yuè chēng wàn suì, chén děng zhàn sǐ wú suǒ hèn, zhì yǒu gǎn qì zhě. xī nán jūn shì wǔ liù shí bèi jù ér ruò yǒu yán zhě, shàng jiù wèn zhī, guì yuē:" dà bīng chú tǔ tián háo, gōng yǐ guò bàn, píng zhāng chuán lìng wù fàng yī zú, kǒng huài hé shì, xiǎng qǐ yǒu jì yé?" shàng gù wèi qí zhōng cháng zhě yún:" zhèn wéi shēng líng, chēng chén jìn fèng wú bù cóng shùn, zhǐ yǒu yī zi, yǎng lái chéng zhǎng, jīn wǎng zuò zhì zǐ yǐ. rǔ děng lüè rěn, dài cáo wáng chū, dà bīng bù tuì, rǔ děng sǐ zhàn wèi wǎn." fù yǒu bài qì zhě yuē:" shì jí yǐ, shèng zhǔ wú wàng hé shì." nǎi chuán zhǐ chéng shàng fàng jiàn. xī shuǐ mén qiān hù liú shòu kòng yù mǎ yǎng shì yuē:" shèng zhǔ wú xìn zéi chén, zéi chén jǐn, dà bīng tuì yǐ." wèi shì yù jī zhī, shàng zhǐ yuē:" zuì yǐ, wù wèn." shì rì, cáo wáng chū yì jūn qián, dà bīng bìng lì jìn gōng. jiǎ chén, shàng fù chū fǔ dōng mén jiàng shì, tài xué shēng yáng huàn děng qián bái shì. shàng wèn hé suǒ yù yán, yuē:" chén děng jiē tài xué shēng, lìng zhí pào fū zhī yì, kǒng fēi guó jiā bǎi nián yǐ lái dài shì zhī yì." chì jì xìng míng, jí miǎn qí yì. guò nán xūn mén, zhí bèi chuàng zhě, qīn fù yǐ yào, shǒu zhuó zhī jiǔ yǐ cì, qiě chū nèi fǔ jīn bó yǐ dài yǒu gōng zhě. shì rì, dà bīng qū hàn fú jí fù nǚ lǎo yòu fù xīn cǎo tián háo qiàn, chéng shàng jiàn zú sì xià rú yǔ, qǐng kè háo wèi zhī píng.
城中喧哄,上闻之,从六七骑出端门至舟桥。时新雨淖,车驾忽出,人惊愕失措,但跪于道傍,亦有望而拜者,上自麾之曰:“勿拜,恐泥污汝衣。”仓皇中,市肆米豆狼藉于地,上敕卫士令各归其家,老幼遮拥至有误触御衣者。少顷,宰相从官皆至,进笠不受,曰:“军士暴露,我何用此为。”所过慰劳军士,皆踊跃称万岁,臣等战死无所恨,至有感泣者。西南军士五六十辈聚而若有言者,上就问之,跪曰:“大兵刍土填壕,功已过半,平章传令勿放一镞,恐坏和事,想岂有计耶?”上顾谓其中长者云:“朕为生灵,称臣进奉无不从顺,止有一子,养来成长,今往作质子矣。汝等略忍,待曹王出,大兵不退,汝等死战未晚。”复有拜泣者曰:“事急矣,圣主毋望和事。”乃传旨城上放箭。西水门千户刘寿控御马仰视曰:“圣主无信贼臣,贼臣尽,大兵退矣。”卫士欲击之,上止曰:“醉矣,勿问。”是日,曹王出诣军前,大兵并力进攻。甲辰,上复出抚东门将士,太学生杨奂等前白事。上问何所欲言,曰:“臣等皆太学生,令执炮夫之役,恐非国家百年以来待士之意。”敕记姓名,即免其役。过南薰门,值被创者,亲傅以药,手酌卮酒以赐,且出内府金帛以待有功者。是日,大兵驱汉俘及妇女老幼负薪草填壕堑,城上箭镞四下如雨,顷刻壕为之平。
lóng dé gōng zào pào shí, qǔ sòng tài hú líng bì jiǎ shān wèi zhī, xiǎo dà gè yǒu jīn zhòng, qí yuán rú dēng qiú zhī zhuàng, yǒu bù rú dù zhě zhàng qí gōng rén. dà bīng yòng pào zé bù rán, pò dà wéi huò liù zhou wèi èr sān, jiē yòng zhī. zǎn zhú pào yǒu zhì shí sān shāo zhě, yú pào chēng shì. měi chéng yī jiǎo zhì pào bǎi yú zhī, gēng dì xià shàng, zhòu yè bù xī, bù shù rì, shí jǐ yǔ lǐ chéng píng. ér chéng shàng lóu lǔ jiē gù gōng jí fāng huá yù xī suǒ chāi dà mù wèi zhī, hé bào zhī mù, suí jī ér suì, yǐ mǎ fèn mài jiē bù qí shàng, gāng suǒ zhān rù gù hù zhī. qí xuán fēng bǎn zhī wài jiē yǐ niú pí wèi zhàng, suì wèi bù kě jìn. dà bīng yǐ huǒ pào jī zhī, suí jí yán ruò bù kě pū jiù. fù lǎo suǒ chuán zhōu shì zōng zhù jīng chéng, qǔ hǔ láo tǔ wèi zhī, jiān mì rú tiě, shòu pào suǒ jī wéi āo ér yǐ. dà bīng háo wài zhù chéng wéi bǎi wǔ shí lǐ, chéng yǒu rǔ kǒu lóu lǔ, háo shēn zhàng xǔ, kuò yì rú zhī, yuē sān sì shí bù zhì yī pù, pù zhì bǎi xǔ rén shǒu zhī.
龙德宫造炮石,取宋太湖、灵璧假山为之,小大各有斤重,其圆如灯球之状,有不如度者杖其工人。大兵用炮则不然,破大硙或碌碡为二三,皆用之。攒竹炮有至十三稍者,余炮称是。每城一角置炮百余枝,更递下上,昼夜不息,不数日,石几与里城平。而城上楼橹皆故宫及芳华、玉溪所拆大木为之,合抱之木,随击而碎,以马粪麦秸布其上,纲索旃褥固护之。其悬风板之外皆以牛皮为障,遂谓不可近。大兵以火炮击之,随即延爇不可扑救。父老所传周世宗筑京城,取虎牢土为之,坚密如铁,受炮所击唯凹而已。大兵壕外筑城围百五十里,城有乳口楼橹,壕深丈许,阔亦如之,约三四十步置一铺,铺置百许人守之。
chū, bái sā mìng zhù mén wài duǎn qiáng, wěi qū xiá ài róng èr sān rén dé guò, yǐ fáng dà bīng duó mén. jí bèi gōng, zhū jiàng qǐng chéng yè zhuó yíng, jūn nǎi bù néng cù chū, bǐ chū, yǐ wèi běi bīng suǒ jué. hòu yòu yè mù sǐ shì qiān rén, xué chéng yóu háo jìng dù, shāo qí pào zuò. chéng shàng xuán hóng zhǐ dēng wèi yīng, yuē dēng qǐ dù háo, yòu wèi wéi zhě suǒ jué. yòu fàng zhǐ yuān, zhì wén shū qí shàng, zhì běi yíng zé duàn zhī, yǐ yòu bèi fú zhě. shí zhě wèi qián rì zhǐ dēng jīn rì zhǐ yuān, zǎi xiàng yǐ cǐ tuì dí nán yǐ. yòu chéng shì lǔ mìng zuò jiāng shuǐ qū, shǐ chéng shàng zhī rén jìng yè chàng zhī, gài hé shuò xiān yǒu cǐ qū yǐ jì ōu yín zhī sī, qí miù jì rú cǐ.
初,白撒命筑门外短墙,委曲狭隘容二三人得过,以防大兵夺门。及被攻,诸将请乘夜斫营,军乃不能猝出,比出,已为北兵所觉。后又夜募死士千人,穴城由壕径渡,烧其炮坐。城上悬红纸灯为应,约灯起渡壕,又为围者所觉。又放纸鸢,置文书其上,至北营则断之,以诱被俘者。识者谓前日纸灯、今日纸鸢,宰相以此退敌难矣。右丞世鲁命作《江水曲》,使城上之人静夜唱之,盖河朔先有此曲以寄讴吟之思,其谬计如此。
hé xǐ xiān yǐ shǒu fèng xiáng zì kuā, jí lìng shǒu xī běi yú, qí dì shòu gōng zuì jí, ér hé xǐ dāng zhī, yǔ yán shī cuò, miàn wú rén sè. jūn shì tè yǐ chē jià shǔ chū wèi láo, rén zì jī áng, zhēng wèi xiào mìng ěr. qí shǒu chéng zhī jù yǒu huǒ pào míng" zhèn tiān léi" zhě, tiě guàn shèng yào, yǐ huǒ diǎn zhī, pào qǐ huǒ fā, qí shēng rú léi, wén bǎi lǐ wài, suǒ ruò wéi bàn mǔ zhī shàng, huǒ diǎn zhe jiǎ tiě jiē tòu. dà bīng yòu wèi niú pí dòng, zhí zhì chéng xià, jué chéng wèi kān, jiān kě róng rén, zé chéng shàng bù kě nài hé yǐ. rén yǒu xiàn cè zhě, yǐ tiě shéng xuán" zhèn tiān léi" zhě, shùn chéng ér xià, zhì jué chù huǒ fā, rén yǔ niú pí jiē suì bèng wú jī. yòu fēi huǒ qiāng, zhù yào yǐ huǒ fā zhī, zhé qián shāo shí yú bù, rén yì bù gǎn jìn. dà bīng wéi wèi cǐ èr wù yún.
合喜先以守凤翔自夸,及令守西北隅,其地受攻最急,而合喜当之,语言失措,面无人色。军士特以车驾数出慰劳,人自激昂,争为效命耳。其守城之具有火炮名“震天雷”者,铁罐盛药,以火点之,炮起火发,其声如雷,闻百里外,所爇围半亩之上,火点著甲铁皆透。大兵又为牛皮洞,直至城下,掘城为龛,间可容人,则城上不可奈何矣。人有献策者,以铁绳悬“震天雷”者,顺城而下,至掘处火发,人与牛皮皆碎迸无迹。又飞火枪,注药以火发之,辄前烧十余步,人亦不敢近。大兵惟畏此二物云。
sì yuè bà gōng. zhì shì shí liù zhòu yè yǐ, nèi wài sǐ zhě yǐ bǎi wàn jì, dà bīng zhī bù kě xià, nǎi mán wèi hǎo yǔ yún:" liǎng guó yǐ jiǎng hé, gèng xiāng gōng yé?" cháo tíng yì jiù yīng zhī. míng rì, qiǎn hù bù shì láng yáng jū rén chū yí qiū mén yǐ jiǔ zhì kào shī, yú shì yíng mù shāo shāo wài qiān, suì tuì bīng.
四月罢攻。至是十六昼夜矣,内外死者以百万计,大兵知不可下,乃谩为好语云:“两国已讲和,更相攻耶?”朝廷亦就应之。明日,遣户部侍郎杨居仁出宜秋门以酒炙犒师,于是营幕稍稍外迁,遂退兵。
rén xū, hé xǐ yǐ dà bīng tuì, yì rù hè. zhū xiàng jiē bù yù, dú hé xǐ yǐ shǒu chéng wèi jǐ gōng, chí lùn shén lì, hū lìng shǐ yuán hào wèn yuē:" bà gōng yǐ sān rì ér bù rù hè, hé yě? sù zhào hàn yuàn guān zuò biǎo." hǎo wèn yǐ bái zhū xiàng, quán cān zhèng nèi zú sī liè yuē:" chéng xià zhī méng, zhū hóu yǐ wéi chǐ, kuàng yǐ bà gōng wèi kě hè yú?" hé xǐ nù yuē:" shè jì bù wáng, dì hòu miǎn nán, rǔ děng bù yǐ wéi xǐ yé?" míng rì, jìn shì jú zhí zhǎng zhāng tiān rèn zhì shěng, hǎo wèn sī yǐ hè yì gào zhī, tiān rèn yuē:" rén bù zhī chǐ nǎi ruò shì yé!" yīn wèi zhū xiàng yuē:" jīng chéng shòu bīng, shàng shēn yǐ wéi rǔ. wén bǎi guān yù rù hè, chéng yǒu cǐ fǒu?" huì xué shì zhào bǐng wén bù kěn zhuàn biǎo, yì suì qǐn.
壬戌,合喜以大兵退,议入贺。诸相皆不欲,独合喜以守城为己功,持论甚力,呼令史元好问曰:“罢攻已三日而不入贺,何也?速召翰苑官作表。”好问以白诸相,权参政内族思烈曰:“城下之盟,诸侯以为耻,况以罢攻为可贺欤?”合喜怒曰:“社稷不亡,帝后免难,汝等不以为喜耶?”明日,近侍局直长张天任至省,好问私以贺议告之,天任曰:“人不知耻乃若是耶!”因谓诸相曰:“京城受兵,上深以为辱。闻百官欲入贺,诚有此否?”会学士赵秉文不肯撰表,议遂寝。
shì yuè, yǐ shàng shū shěng jiān shū mì yuàn shì, hé xǐ bà shū mì. hé xǐ jì shī bīng bǐng, yì shū bù lè, yù xiāo yuàn yìn, zhū xiàng wèi yuàn shì réng zài, yìn yǒu yòng shí, bù yí huǐ. hé xǐ nù, yù chī qí yuàn. yǒu tóu nì míng shū yú yù lù yún:" fù shū hé xǐ zǒng shuài sā hé cān zhèng é chū jiē guó zéi, cháo tíng bù shā, zhòng jūn yì xū shā zhī, wèi guó chú hài." wèi shì yǐ wén. sā hé yǐn yào sǐ, é chū chēng jí bù chū, wéi hé xǐ tǎn rán ruò wú shì zhě, shàng yì wú suǒ wèn, yóu shì jūn guó zhī shì jǐn jué yú hé xǐ yǐ.
是月,以尚书省兼枢密院事,合喜罢枢密。合喜既失兵柄,意殊不乐,欲销院印,诸相谓院事仍在,印有用时,不宜毁。合喜怒,欲笞其掾。有投匿名书于御路云:“副枢合喜、总帅撒合、参政讹出皆国贼,朝廷不杀,众军亦须杀之,为国除害。”卫士以闻。撒合饮药死,讹出称疾不出,惟合喜坦然若无事者,上亦无所问,由是军国之事尽决于合喜矣。
chū, dà bīng wéi biàn, sī jiàn chén kě lǚ shàng fēng shì yán dé shī, qiè zhòng shí bìng. hé xǐ dà nù, zhào rù shěng, hū qí míng zé zhī yuē:" zi wèi' chén shān kě' yé? guǒ rú zi yán, néng tuì dà dí, wǒ dāng shì shì yǔ ruò wéi nú." wén zhě wú bù qiè xiào. gài bù shí" kě" zì, zhì fēn wéi liǎng ěr.
初,大兵围汴,司谏陈岢屡上封事言得失,切中时病。合喜大怒,召入省,呼其名责之曰:“子为‘陈山可’耶?果如子言,能退大敌,我当世世与若为奴。”闻者无不窃笑。盖不识“岢”字,至分为两耳。
tiān xìng yuán nián qī yuè, quán cān zhī zhèng shì sī liè héng shān gōng wǔ xiān hé jūn zì rǔ zhōu rù yuán, zhào yǐ hé xǐ wèi shū mì shǐ, tǒng jīng chéng jūn wàn wǔ qiān yīng zhī, qiě mìng sài bù wéi zhī zhù. bā yuè jǐ yǒu shuò, zhù yú jìn jiāo, hòu yì bīng nǎi jìn tún zhōng mù gǔ chéng. fán sān rì, wén sī liè jūn kuì, jí yè qì zī zhòng chí hái. lí míng zhì zhèng mén, jù jūn nǎi rù. yán zhě wèi:" hé xǐ shǐ zé kàng mìng bù chū, zhōng zé dòu liú bù jìn, zhōng zé qì jūn xiān dùn, wěi qì jūn zī bù kě shèng jì, bù zhǎn zhī wú yǐ xiè tiān xià." shàng dài qí sǐ, miǎn wèi shù rén, jì ér jí qí jiā yǐ cì jūn shì.
天兴元年七月,权参知政事思烈、恒山公武仙合军自汝州入援,诏以合喜为枢密使,统京城军万五千应之,且命赛不为之助。八月己酉朔,驻于近郊,候益兵乃进屯中牟古城。凡三日,闻思烈军溃,即夜弃辎重驰还。黎明至郑门,聚军乃入。言者谓:“合喜始则抗命不出,中则逗遛不进,终则弃军先遁,委弃军资不可胜计,不斩之无以谢天下。”上贷其死,免为庶人,既而籍其家以赐军士。
jì fèi, jū biàn zhōng, cháng yāng yāng bù lè. huì dà jiàng sù bù jué qiǎn rén zhāo zhī, hé xǐ jí zhì zhuāng yù xíng, cuī lì yāo zhì shěng zhuó jiǔ jiàn sòng, qiě yǐ bái jīn èr bǎi liǎng wèi jìn. míng rì, fù yì shěng bié lì, fāng duì yǔ, shì yī rén zì guī dé chí wén shū zhì, fā shì zhī, nǎi xíng shěng chuán āi zōng yǔ yǐ yù hé xǐ zhě, qí yán yuē:" qīng zhèn lǎo chén, zhōng jiān suī fèi chū, wèi cháng wàng qīng. jīn cuī lì yǐ biàn, qīng chù jiù rén shàng duō, ruò néng fǎn zhèng, yǔ qīng shì xí gōng xiāng." lì nù, chì zuǒ yòu xì zhī yù, shì rì zhǎn zhī.
既废,居汴中,常鞅鞅不乐。会大将速不泬遣人招之,合喜即治装欲行,崔立邀至省酌酒饯送,且以白金二百两为赆。明日,复诣省别立,方对语,适一人自归德持文书至,发视之,乃行省传哀宗语以谕合喜者,其言曰:“卿朕老臣,中间虽废出,未尝忘卿。今崔立已变,卿处旧人尚多,若能反正,与卿世袭公相。”立怒,叱左右系之狱,是日斩之。
lùn yuē: hé xǐ chū nián yòng bīng xī xià, lǚ zhe láo xiào, yào yì zhū jiàng yán zhǎn há ma děng gōng yě. jì dāng dà rèn, suì zì jīn fá, biàn chéng zhī yì, jǔ cuò fán rǎo, zhì chū bīng tuì, jí tú chēng hè, cǐ qǐ yǒu tǐ guó zhī chéng xīn zhě hū. zhōng mù zhī kuì, zhòng nù suǒ guī, xìng huàn yī sǐ, yóu huái yì tú, zú yǔn cāi yí, tiān gài jiǎ shǒu yú cuī lì yě.
论曰:合喜初年用兵西夏,屡著劳效,要亦诸将颜盏虾蟆等功也。既当大任,遂自矜伐,汴城之役,举措烦扰,质出兵退,即图称贺,此岂有体国之诚心者乎。中牟之溃,众怒所归,幸逭一死,犹怀异图,卒殒猜疑,天盖假手于崔立也。