guàn gu n xǐ shǒu yě. xǐ fā yuē" mù", xǐ miàn yuē" huì hu xǐ liǎn ", xǐ shēn yuē" yù", tōng wèi zhī" xǐ". yǎng shēng jiā yán" fā yí duō zhì zh shū, bù yí duō xǐ, dāng fēng ér mù, kǒng huàn tóu fēng", zhì nián lǎo fā xī, mù shì kě fèi. chén qǐ xiān xǐ miàn, fàn hòu wǔ shuì hòu, huáng hūn hòu, jù dāng xí yǐ wéi cháng. miàn wèi wǔ zàng zhī huá, pín xǐ suǒ yǐ fā yáng zhī. tài sù jīng yuē:" shǒu yí cháng zài miàn", wèi liǎng shǒu pín pín cā miàn yě, yì tóng. dōng yuè shǒu lěng, xǐ yǐ rè shuǐ, nuǎn kě yí shí, pō shèng hōng huǒ. jì yù zǎo yuē:" rì wǔ guàn", gài wèi xǐ shǒu bù xián pín shuò ěr. yòu nèi zé yún:" sān rì jù mù qí jiān, miàn gòu tán pān qǐng huì, zú gòu tán tāng qǐng xǐ". tán t n shāo rè, wēn yě pān, xī mǐ zhī yě, jí sú suǒ wèi mǐ gān shuǐ.
盥[guàn] 洗手也。洗发曰“沐”,洗面曰“靧[huì洗脸] ”,洗身曰“浴”,通谓之“洗”。养生家言“发宜多栉[zhì梳],不宜多洗,当风而沐,恐患头风”,至年老发稀,沐似可废。晨起先洗面,饭后午睡后,黄昏后,俱当习以为常。面为五脏之华,频洗所以发扬之。《太素经》曰:“手宜常在面”,谓两手频频擦面也,意同。冬月手冷,洗以热水,暖可移时,颇胜烘火。《记·玉藻》曰:“日五盥”,盖谓洗手不嫌频数耳。又《内则》云:“三日具沐其间,面垢燂潘请靧,足垢燂汤请洗”。 燂[tán烧热],温也;潘,淅米汁也,即俗所谓米泔水。
xǐ miàn shuǐ bù xián guò rè, rè zé néng xíng xuè qì, lěng zé qì zhì, lìng rén miàn wú guāng zé. xià yuè jǐng shuǐ yīn hán, xǐ shǒu yì kǒng shǒu zhàn, hán tòu gǔ yě. yù zǎo yuē:" mù jì ér huì liáng", zhù: mù jì, yǐ xī jì zhī shuǐ xǐ fā. huì liáng, yǐ xī liáng zhī shuǐ xǐ miàn, jiē gān shuǐ yě. gān shuǐ néng qù gòu, gù yòng zhī. qù gòu zhī wù shén duō, gǔ rén suǒ yǐ yòng cǐ zhě, qù gòu ér bù fá jīng qì, zì jiào shèng tā wù.
洗面水不嫌过热,热则能行血气,冷则气滞,令人面无光泽。夏月井水阴寒,洗手亦恐手战,寒透骨也。《玉藻》曰:“沐稷而靧梁”,(注:沐稷,以淅稷之水洗发。靧梁,以淅梁之水洗面,皆泔水也。)泔水能去垢,故用之。去垢之物甚多,古人所以用此者,去垢而不乏精气,自较胜他物。
yù bì kāi fā máo kǒng, biàn jí yú tǐ, rú lǚ lǚ kāi fā zhī, lìng rén hào zhēn qì. yàn yún: duō shū tóu, shǎo xǐ yù. shèng xià yì xū gé sān sì rì fāng kě jù yù, yù hòu yáng qì shàng téng, bì xǐ miàn yǐ xuān chàng qí qì jìn yǐn shí, mián shǎo qǐng ér qǐ. zhì yù shí yì mào fēng xié, bì yú mì shì.
浴必开发毛孔,遍及于体,如屡屡开发之,令人耗真气。谚云:多梳头,少洗浴。盛夏亦须隔三四日方可具浴,浴后阳气上腾,必洗面以宣畅其气;进饮食,眠少顷而起。至浴时易冒风邪,必于密室。
jì nèi zé yún:" wǔ rì zé tán tāng qǐng yù, gài yù shuǐ bù kě tài rè, wēn liáng xū shì yú tǐ, gù bì tán tāng. huò yù jiǔ tāng lěng, lìng yǐ dà hú zhù rè zhě, zhì yú yù pén páng, xú xú tiān rù, shǐ tōng tǐ chàng kuài ér hòu yǐ. yún jí qī qiān yuē:" yè wò shí, cháng yǐ liǎng shǒu kāi mó shēn tǐ, míng yuē' gàn yù'." sì shí tiáo shè lùn yuē:" jī jì yù", wèi fù xū bù kě fù lìng hào qì ěr yòu yuē:" gǒu qǐ jiān tāng jù yù, lìng rén bù bìng bù lǎo", zòng wú què xiào, yóu wèi wú sǔn. zhì yǒu wǔ zhī tāng, yòng táo zhī liǔ zhī zhī shǔ, dà néng fā hàn, fá rén jīng xuè. huò yīn xià tǐ wú hàn, yòng yǐ xǐ zú.
《记·内则》云:“五日则燂汤请浴,盖浴水不可太热,温凉须适于体,故必燂汤。或浴久汤冷,另以大壶贮热者,置于浴盆旁,徐徐添入,使通体畅快而后已。《云笈七签》曰:“夜卧时,常以两手揩摩身体,名曰'干浴’。”《四时调摄论》曰:“饥忌浴”,谓腹虚不可复令耗气耳;又曰:“枸杞煎汤具浴,令人不病不老”,纵无确效,犹为无损。至有五枝汤,用桃枝柳枝之属,大能发汗,乏人精血。或因下体无汗,用以洗足。
chūn qiū fēi yù zhī shí, rú ài jié bì yù jù yù, mì shì zhōng, dà cí gāng shèng shuǐ jí bàn, yǐ zhàng lǒng zhào qí shàng, rán hòu rù yù. yù bà, jí chuān yī, yī bì jiā nuǎn, rú shǎo jué lěng, kǒng jí chéng gǎn mào yù hòu dāng fēng, còu lǐ kāi, fēng yì gǎn, gǎn ér jí fā, jǐn zài pí máo, zé wèi hán rè jī jiǔ rù lǐ, huàn shén dà, gù fēng běn yí bì, yù hòu yóu yí bì. lún yǔ" yù hū yí, fēng hū wǔ yú", kuáng shì bù guò jiè yǐ yán zhì, mù chūn fēi yù zhī shí, kuàng fù dāng fēng yé!
春秋非浴之时,如爱洁必欲具浴,密室中,大瓷缸盛水及半,以帐笼罩其上,然后入浴。浴罢,急穿衣,衣必加暖,如少觉冷,恐即成感冒;浴后当风,腠理开,风易感,感而即发,仅在皮毛,则为寒热;积久入里,患甚大,故风本宜避,浴后尤宜避。《论语》“浴乎沂,风乎舞雩”,狂士不过借以言志,暮春非浴之时,况复当风耶!
qīng bì lù zài xiāng shuǐ xǐ shēn zhū fāng, xiāng néng lì qiào, shū xiè yuán qì dàn yù yóu lǜ kāi fā máo kǒng, fù yǐ xiāng shuǐ kāi fā zhī kě hū? yú àn jì yán" mù jì huì liáng, bù yǐ jì yǔ liáng xǐ shēn xiāng", gài guì wǔ gǔ zhī yì. fán shàng pǐn zhū xiāng, wèi zào huà zhī jīng qì yùn niàng ér chéng, shì yì bù dàng xiè yòng. cáng qì yún:" zhāng mù jiān tāng, yù jiǎo qì jiè xuǎn fēng yǎng". àn zhāng xīn liè xiāng cuàn, yóu bù kě wú gù qǔ yù.
《清閟录》载香水洗身诸方,香能利窍,疏泄元气;但浴犹虑开发毛孔,复以香水开发之可乎?愚按《记》言“沐稷靧梁,不以稷与梁洗身香”,盖贵五谷之意。凡上品诸香,为造化之精气酝酿而成,似亦不当亵用。《藏器》云:“樟木煎汤,浴脚气疥癣风痒”。按樟辛烈香窜,尤不可无故取浴。
yǒu zhuān zhù yù shì, tiě guō shèng shuǐ, yù jí zuò guō zhōng, huǒ rán qí xià, wēn liáng wéi suǒ yù, fēi bù kuài shì céng wén yǒu rù yù zhě, guō pò suì duò guō dǐ, shuǐ yǔ huǒ bìng ér jí qí shēn, xū! kě yǐ jiàn yǐ!
有砖筑浴室,铁锅盛水,浴即坐锅中,火燃其下,温凉惟所欲,非不快适;曾闻有入浴者,锅破遂堕锅底,水与火并而及其身,吁!可以鉴矣!