zuò jiǔ zé luò mài zhì, jū cháng wú suǒ shì, jí yú shì nèi shí shí huǎn bù, pán xuán shù shí zā, shǐ jīn hái huó dòng, luò mài nǎi dé liú tōng. xí zhī jì jiǔ, bù kě jiàn zhì qiān bǎi, jiān zēng zú lì. bù zhǔ jīn, bù zé jīn shū ér sì zhī jiàn lǎn bù zé jīn luán, jīn luán rì yì jiā lǎn. ǒu zhǎn shù wǔ, biàn kǔ qì guǎn, nán miǎn jiǔ zuò shāng ròu zhī bì. yù bù xiān qǐ lì, zhèn yī dìng xī, yǐ lì gōng zhū fǎ, xú xú xíng yí dù" lì gōng" jiàn èr juǎn dǎo yǐn nèi. rán hòu cóng róng zhǎn bù, zé jīng shén zú lì, bèi jiā shuǎng jiàn. xún zǐ yuē:" ān yàn ér qì xuè bù duò, cǐ zhī wèi yě."
坐久则络脉滞,居常无所事,即于室内时时缓步,盘旋数十匝,使筋骸活动,络脉乃得流通。习之既久,步可渐至千百,兼增足力。步主筋,步则筋舒而四肢健;懒步则筋挛,筋挛日益加懒。偶展数武,便苦气管,难免久坐伤肉之弊。欲步先起立,振衣定息,以立功诸法,徐徐行一度(“立功”见二卷《导引》内)。然后从容展步,则精神足力,倍加爽健。《荀子》曰:“安燕而气血不惰,此之谓也。”
fàn hòu shí wù tíng wèi, bì huǎn xíng shù bǎi bù, sàn qí qì yǐ shū yú pí, zé mó wèi ér yì fǔ huà. lí hǎi jí yuē:" pí yǔ wèi jù shǔ tǔ, tǔ gēng chú shǐ néng shēng zhí, bù dòng zé wèi huāng tǔ yǐ, gù bù suǒ yǐ dòng zhī!" láng huán jì yuē:" gǔ zhī lǎo rén, fàn hòu bì sàn bù, yù yáo dòng qí shēn yǐ xiāo shí yě, gù hòu rén yǐ sàn bù wèi xiāo yáo."
饭后食物停胃,必缓行数百步,散其气以输于脾,则磨胃而易腐化。《蠡海集》曰:“脾与胃俱属土,土耕锄始能生殖,不动则为荒土矣,故步所以动之!”《琅环记》曰:“古之老人,饭后必散步,欲摇动其身以消食也,故后人以散步为消摇。”
zūn shēng jiān yuē:" fán xíng bù shí, bù dé yú rén yǔ, yù yǔ xū zhù zú, fǒu zé lìng rén shī qì." wèi xíng bù zé dòng qì, fù kāi kǒu yǐ fā zhī, qì suì duàn xù ér shī tiáo yě. suī fēi shén yào, qǐn shí ér wài, bù kě yán yǔ, yì xū tiān cǐ yī jié.
《遵生笺》曰:“凡行步时,不得与人语,欲语须住足,否则令人失气。”谓行步则动气,复开口以发之,气遂断续而失调也。虽非甚要,寝食而外,不可言语,亦须添此一节。
sàn bù zhě, sàn ér bù jū zhī wèi. qiě xíng qiě lì, qiě lì qiě xíng, xū de yī zhǒng xián xiá zì rú zhī tài. lú lún shī:" bái yún liú shuǐ rú xián bù" shì yě. nán huá jīng yuē:" shuǐ zhī xìng bù zá zé qīng." yù bì ér bù liú, yì bù néng qīng, cǐ yǎng shén zhī dào yě, sàn bù suǒ yǐ yǎng shén.
散步者,散而不拘之谓。且行且立,且立且行,须得一种闲暇自如之态。卢纶诗:“白云流水如闲步”是也。《南华经》曰:“水之性不杂则清。”郁闭而不流,亦不能清,此养神之道也,散步所以养神。
ǒu ěr bù, yù shǎo yuǎn, xū zì chuāi zú lì, wú miǎn qiǎng. gèng mìng xiǎo zhōu xiāng suí, bù chū kě yǐ zhōu huí, huò zhōu chū ér bù huí, suí qí yì zhī suǒ biàn. jì huí, jí jiù biàn tà mián shǎo qǐng, bìng jìn tāng yǐn yǐ hé qí qì. yuán wēi zhī shī yún:" mǐn m n fǔ mi n gǔ tóng" mǐn miǎn" hái yí bù, chí yí yòu shěng gōng." jí wèi miǎn shè yú miǎn qiǎng yǐ.
偶尔步,欲少远,须自揣足力,毋勉强。更命小舟相随,步出可以舟回,或舟出而步回,随其意之所便。既回,即就便榻眠少顷,并进汤饮以和其气。元微之诗云:“僶[mǐn]俛[miǎn古同“黾勉”] 还移步,持疑又省躬。”即未免涉于勉强矣。
chūn tàn méi qiū fǎng jú, zuì shì yǎ shì. fēng rì qíng hé zhī shí, xié èr sān lǎo yǒu, zhī qióng lǐ xǔ, ān bù yì kě dāng chē. suǒ jiè zhě, chéng xìng zòng bù, yī shí kè qì wéi zhǔ, xiāng wàng pí kùn, zuò dìng shǐ jué shòu shāng, huǐ yǐ wú jí.
春探梅、秋访菊,最是雅事。风日晴和之时,偕二三老友,支筇里许,安步亦可当车。所戒者,乘兴纵步,一时客气为主,相忘疲困,坐定始觉受伤,悔已无及。
wǔ hòu zuò jiǔ wēi juàn, bù kě biàn tà jí mián, bì jiù wò shì ān zhěn yí shí, huò xǐng huò mèi, rèn qí zì rán, yù qǐ jí qǐ, bù xū liú liàn. zuǒ zhuàn yī hé zhī yán yuē:" huì yín huò jí." zhù: qǐn guò jié zé huò luàn. jì qǐ, yǐ rè shuǐ xǐ miàn, zé yǎn guāng bèi shuǎng jiā báo mián yī nuǎn qí bèi, zé zhī tǐ jù jué qīng jiàn. lè tiān shī, suǒ wèi" yī jiào xián mián bǎi bìng xiāo" yě. sān fú shí huò mián biàn tà, lìng shè zhàng, chuāng hù jù bì mì bì. dōng yuè zhòu wò, dāng yǐ báo bèi fù qí xià tǐ, cǐ shí wēi yáng qián zhǎng, bì wēn nuǎn yǐ yǎng zhī. xuè qì běn xǐ wēn ér wù hán, hé kuàng dōng yuè. rú bù yǐ bèi fù, jí qǐ, dìng jué shén sè yǎn y n yǎng miàn dǎo xià jiǎn ji n bǒ, biàn tǐ jiā lěng, yáng wēi fú shèng yīn níng yě.
午后坐久微倦,不可便榻即眠,必就卧室安枕移时,或醒或寐,任其自然,欲起即起,不须留恋。《左传》医和之言曰:“晦淫惑疾。”注:寝过节则惑乱。既起,以热水洗面,则眼光倍爽;加薄绵衣暖其背,则肢体俱觉轻健。乐天诗,所谓“一觉闲眠百病消”也。三伏时或眠便榻,另设帐,窗户俱必密闭。冬月昼卧,当以薄被覆其下体,此时微阳潜长,必温暖以养之。血气本喜温而恶寒,何况冬月。如不以被覆,及起,定觉神色偃[yǎn仰面倒下]蹇[jiǎn跛],遍体加冷,阳微弗胜阴凝也。
cháng xià zhòu wò, xǐng hòu jí jìn rè yǐn, yǐ zhù yáng qì, rú dé wēi hàn yì miào. xià wèi yáng jí zhī hòu, zhòu yí dòng, ér wò zé fǎn jìng, xuān dá zhī suǒ yǐ shùn shí.
长夏昼卧,醒后即进热饮,以助阳气,如得微汗亦妙。夏为阳极之候,昼宜动,而卧则反静,宣达之所以顺时。
ōu yáng gōng yuē:" jiè fǔ cháng yún:' xià yuè zhòu wò, fāng zhěn wèi jiā.'" shuì jiǔ qì zhēng zhěn rè, zé zhuǎn yī fāng lěng chù, lǎo nián suī bù yí shòu lěng, shǒu wèi yáng, bù kě lìng rè. kuàng cháng xià zhòu wò, zhěn suī mò jié, yì qǔ suǒ yí.
欧阳公曰:“介甫尝云:'夏月昼卧,方枕为佳。’”睡久气蒸枕热,则转一方冷处,老年虽不宜受冷,首为阳,不可令热。况长夏昼卧,枕虽末节,亦取所宜。
tiān lù shí yú yún:" lǐ huáng mén yǐ wǔ shuì wèi tān fàn." fàng wēng shī:" tān fàn héng mián mèng dié chuáng." cǐ wéi nián zhuàng wèi qiáng fāng kě, lǎo nián wèi qì jì ruò, yùn dòng shàng lǜ tíng zhì, bì dài shí jiǔ jì huà, xiōng gé kuān rán, wèi juàn yóu fú wò shǎo juàn jí jiù zhěn, guò cǐ kǒng yòu bù chéng mèi yǐ.
《天禄识余》云:“李黄门以午睡为摊饭。”放翁诗:“摊饭横眠梦蝶床。”此惟年壮胃强方可,老年胃气既弱,运动尚虑停滞,必待食久既化,胸膈宽然,未倦犹弗卧;少倦及就枕,过此恐又不成寐矣。
zuò ér jiǎ mèi, xǐng shí mí jué shén qīng qì shuǎng, jiào zhī jiù zhěn ér wò, gèng wéi shòu yì rán yǒu zuò bù néng mèi zhě, dàn shǐ jiān qí kǒu bì qí mù shōu shè qí xīn shén, xiū xī piàn shí, zú dāng zhòu mián, yì kān qiǎn rì. lè tiān shī yún:" bù zuò wǔ shí mián, rì cháng ān kě dù?" cǐ zhēn lǎo nián xián jì zhī kuàng.
坐而假寐,醒时弥觉神清气爽,较之就枕而卧,更为受益;然有坐不能寐者,但使缄其口、闭其目、收摄其心神,休息片时,足当昼眠,亦堪遣日。乐天诗云:“不作午时眠,日长安可度?”此真老年闲寂之况。
dāng zhòu jí qǐn, jì qǐn ér qǐ, rù yè fù qǐn, yī zhòu yè jiān, qǐn xìng fēn ér èr zhī. gài lǎo nián qì ruò, yùn dòng jiǔ zé qì dào sè, gù qǐn yǐ jié zhī. měi rì shí zhì wǔ, yáng qì jiàn xiāo, shǎo xī suǒ yǐ yǎng yáng shí zhì zi, yáng qì jiàn zhǎng, shú shuì suǒ yǐ yǎng yīn. dōng pō shī yún:" cǐ shēn zhèng shì cán jiāng lǎo, gèng jǐn chūn guāng yī zài mián." ruò shào zhuàng yáng qì fāng shèng, zhòu qǐn fǎn lìng mù cuò tóu zhòng, yáng kàng yě.
当昼即寝,既寝而起,入夜复寝,一昼夜间,寝兴分而二之。盖老年气弱,运动久则气道涩,故寝以节之。每日时至午,阳气渐消,少息所以养阳;时至子,阳气渐长,熟睡所以养阴。东坡诗云:“此身正似蚕将老,更尽春光一再眠。”若少壮阳气方盛,昼寝反令目错头重,阳亢也。