shèng rén nán zhī, xián zhě bǐ yú shèng rén wéi yì zhī. shì rén qiě bù néng zhī xián, ān néng zhī shèng hū? shì rén suī yán zhī xián, cǐ yán wàng yě. zhī xián hé yòng? zhī zhī rú hé?
圣人难知,贤者比於圣人为易知。世人且不能知贤,安能知圣乎?世人虽言知贤,此言妄也。知贤何用?知之如何?
yǐ shì huàn dé gāo guān shēn fù guì wèi xián hū? zé fù guì zhě tiān mìng yě. mìng fù guì bù wéi xián, mìng pín jiàn bù wéi bù xiào. bì yǐ fù guì xiào xián bù xiào, shì zé shì huàn yǐ cái bù yǐ mìng yě.
以仕宦得高官身富贵为贤乎?则富贵者天命也。命富贵不为贤,命贫贱不为不肖。必以富贵效贤不肖,是则仕宦以才不以命也。
yǐ shì jūn tiáo hé guǎ guò wèi xián hū? fū shùn ā zhī chén, nìng xìng zhī tú shì yě. zhǔn zhǔ ér shuō, shì shí ér xíng, wú tíng nì zhī qiè, zé wú chì tuì zhī huàn. huò gǔ tǐ xián lì, miàn sè chēng mèi, shàng bù zēng ér shàn shēng, ēn zé yáng yì guò dù, wèi kě wèi xián.
以事君调合寡过为贤乎?夫顺阿之臣,佞幸之徒是也。准主而说,适时而行,无廷逆之郄,则无斥退之患。或骨体嫺丽,面色称媚,上不憎而善生,恩泽洋溢过度,未可谓贤。
yǐ cháo tíng xuǎn jǔ jiē guī shàn wèi xián hū? zé fū zhe jiàn ér rén suǒ zhī zhě jǔ duō, yōu yǐn rén suǒ bù shí zhě jiàn shǎo, yú shùn shì yě. yáo qiú, zé zī yú gǔn gòng gōng, zé yuè yǐ bù dé. yóu cǐ yán zhī, xuǎn jǔ duō shǎo, wèi kě yǐ zhī shí. huò dé gāo ér jǔ zhī shǎo, huò cái xià ér jiàn zhī duō. míng jūn qiú shàn chá è yú duō shǎo zhī jiān, shí dé shàn è zhī shí yǐ. qiě guǎng jiāo duō tú, qiú suǒ zhòng xīn zhě, rén ài ér chēng zhī qīng zhí bù róng xiāng dǎng, zhì jié bù jiāo fēi tú, shī zhòng xīn zhě, rén zēng ér huǐ zhī. gù míng duō shēng yú zhī xiè, huǐ duō shī yú zhòng yì. qí wēi wáng yǐ huǐ fēng jí mò dài fū, yǐ yù pēng ā dài fū. jí mò yǒu gōng ér wú yù, ā wú xiào ér yǒu míng yě. zǐ gòng wèn yuē:" xiāng rén jiē hǎo zhī, hé rú?" kǒng zǐ yuē:" wèi kě yě."" xiāng rén jiē è zhī, hé rú?" yuē:" wèi kě yě, bù ruò xiāng rén zhī shàn zhě hǎo zhī, qí bù shàn zhě è zhī." fū rú shì, chēng yù duō ér xiǎo dà jiē yán shàn zhě, fēi xián yě. shàn rén chēng zhī, è rén huǐ zhī, huǐ yù zhě bàn, nǎi kě yǒu xián.
以朝庭选举皆归善为贤乎?则夫著见而人所知者举多,幽隐人所不识者荐少,虞舜是也。尧求,则咨於鲧、共工,则岳已不得。由此言之,选举多少,未可以知实。或德高而举之少,或才下而荐之多。明君求善察恶於多少之间,时得善恶之实矣。且广交多徒,求索众心者,人爱而称之;清直不容乡党,志洁不交非徒,失众心者,人憎而毁之。故名多生於知谢,毁多失於众意。齐威王以毁封即墨大夫,以誉烹阿大夫。即墨有功而无誉,阿无效而有名也。子贡问曰:“乡人皆好之,何如?”孔子曰:“未可也。”“乡人皆恶之,何如?”曰:“未可也,不若乡人之善者好之,其不善者恶之。”夫如是,称誉多而小大皆言善者,非贤也。善人称之,恶人毁之,毁誉者半,乃可有贤。
yǐ shàn rén suǒ chēng, è rén suǒ huǐ, kě yǐ zhī xián hū? fū rú shì, kǒng zǐ zhī yán kě yǐ zhī xián, bù zhī yù cǐ rén zhě xián yě? huǐ cǐ rén zhě è yě? huò shí chēng zhě, è ér huǐ zhě shàn yě? rén xuàn huò wú bié yě.
以善人所称,恶人所毁,可以知贤乎?夫如是,孔子之言可以知贤,不知誉此人者贤也?毁此人者恶也?或时称者,恶而毁者善也?人眩惑无别也。
yǐ rén zhòng suǒ guī fù bīn kè yún hé zhě wèi xián hū? zé fū rén zhòng suǒ fù guī zhě, huò yì guǎng jiāo duō tú zhī rén yě, zhòng ài ér chēng zhī, zé yǐ fù ér guī zhī yǐ. huò zūn guì ér wèi lì, huò hǎo shì xià kè, zhé jié qí xián. xìn líng mèng cháng píng yuán chūn shēn, shí kè shù qiān, chēng wéi xián jūn. dà jiàng jūn wèi qīng jí huò qù bìng mén wú yī kè, chēng wéi míng jiàng. gù bīn kè zhī huì, zài hǎo xià zhī jūn. lì hài zhī xián, huò bù hǎo shì, bù néng wéi qīng zhòng, zé zhòng bù guī ér shì bù fù yě.
以人众所归附、宾客云合者为贤乎?则夫人众所附归者,或亦广交多徒之人也,众爱而称之,则蚁附而归之矣。或尊贵而为利,或好士下客,折节俟贤。信陵、孟尝、平原、春申,食客数千,称为贤君。大将军卫青及霍去病门无一客,称为名将。故宾客之会,在好下之君。利害之贤,或不好士,不能为轻重,则众不归而士不附也。
yǐ jū wèi zhì rén, dé mín xīn gē yǒng zhī wèi xián hū? zé fū dé mín xīn zhě, yǔ bǐ dé shì yì zhě, wú yǐ yì yě. wèi xū ēn fǔ xún qí mín, mín zhī yù de, jí xǐ lè yǐ. hé yǐ xiào zhī? qí tián chéng zi yuè wáng gōu jiàn shì yě. chéng zi yù zhuān qí zhèng, yǐ dà dǒu dài xiǎo dǒu shōu ér mín yuè. jù jiàn yù xuě kuài jī zhī chǐ, fǔ xún qí mín, diào sǐ wèn bìng ér mín xǐ. èr zhě jiē zì yǒu suǒ yù wèi yú tā, ér wěi yòu shǔ qí mín, chéng xīn bù jiā, ér mín yì shuō. mèng cháng jūn yè chū qín guān, jī wèi míng ér guān bù, xià zuò jiàn kè, gǔ bì wèi jī míng, ér jī jiē hé zhī, guān jí qǐ, ér mèng cháng dé chū. fū jī kě yǐ jiān shēng gǎn, zé rén yì kě yǐ wěi ēn dòng yě. rén kě yǐ wěi ēn dòng, zé tiān yì kě qiǎo zhà yīng yě. dòng zhì tiān qì, yí yǐ jīng shén, ér rén yòng yáng suì qǔ huǒ yú tiān, xiāo liàn wǔ shí, wǔ yuè shèng xià zhù yǐ wéi qì, nǎi néng dé huǒ. jīn yòu dàn qǔ dāo jiàn tóng gōu zhī shǔ, qiè mó yǐ xiàng rì, yì dé huǒ yān. fū yáng suì dāo jiàn gōu néng qǔ huǒ yú rì, héng fēi xián shèng yì néng dòng qì yú tiān. ruò dǒng zhòng shū xìn tǔ lóng zhī néng zhì yún yǔ, gài yì yǒu yǐ yě. fū rú shì, yìng tiān zhī zhì, shàng wèi kě wèi xián, kuàng tú dé rén xīn, jí wèi zhī xián, rú hé?
以居位治人,得民心歌咏之为贤乎?则夫得民心者,与彼得士意者,无以异也。为虚恩拊循其民,民之欲得,即喜乐矣。何以效之?齐田成子、越王勾践是也。成子欲专齐政,以大斗贷、小斗收而民悦。句践欲雪会稽之耻,拊循其民,吊死问病而民喜。二者皆自有所欲为於他,而伪诱属其民,诚心不加,而民亦说。孟尝君夜出秦关,鸡未鸣而关不,下坐贱客,鼓臂为鸡鸣,而鸡皆和之,关即启,而孟尝得出。〔夫〕鸡可以奸声感,则人亦可以伪恩动也。人可以伪恩动,则天亦可巧诈应也。动致天气,宜以精神,而人用阳燧取火於天,消炼五石,五月盛夏铸以为器,乃能得火。今又但取刀剑铜钩之属,切磨以向日,亦得火焉。夫阳燧、刀、剑、钩能取火於日,恆非贤圣亦能动气於天。若董仲舒信土龙之能致云雨,盖亦有以也。夫如是,应天之治,尚未可谓贤,况徒得人心,即谓之贤,如何?
yǐ jū zhí yǒu chéng gōng jiàn xiào wèi xián hū? fū jū zhí hé yǐ wéi gōng xiào? yǐ rén mín fù zhī, zé rén mín kě yǐ wěi ēn shuō yě. yīn yáng hé bǎi xìng ān zhě, shí yě. shí hé, bù xiào zāo qí ān bù hé, suī shèng féng qí wēi. rú yǐ yīn yáng hé ér xiào xián bù xiào, zé yáo yǐ hóng shuǐ dé chù, tāng yǐ dà hàn wèi diàn xià yǐ. rú gōng xiào wèi shì yě, shēn wéi zhī zhě, gōng zhe kě jiàn. yǐ dào wèi jì zhě, xiào méi bù zhāng. gǔ wú dāng yú wǔ yīn, wǔ yīn fēi gǔ bù hé. shī wú dāng yú wǔ fú, wǔ fú fēi shī bù qīn. shuǐ wú dāng yú wǔ cǎi, wǔ cǎi fēi shuǐ bù zhāng. dào wèi gōng běn, gōng wèi dào xiào, jù gōng wèi zhī xián, shì zé dào rén zhī bù xiào yě. gāo zǔ dé tiān xià, shǎng qún chén zhī gōng, xiāo hé wéi shǎng shǒu. hé zé? gāo zǔ lùn gōng, bǐ liè zhě zhī zòng gǒu yě. gǒu shēn huò qín, gōng guī yú rén. qún chén shǒu zhàn, qí yóu gǒu yě xiāo hé chí zhòng, qí yóu rén yě. bì jù chéng gōng wèi zhī xián, shì zé xiāo hé wú gōng. gōng shǎng bù kě yǐ xiào xián, yī yě.
以居职有成功见效为贤乎?夫居职何以为功效?以人民附之,则人民可以伪恩说也。阴阳和、百姓安者,时也。时和,不肖遭其安;不和,虽圣逢其危。如以阴阳和而效贤不肖,则尧以洪水得黜,汤以大旱为殿下矣。如功效谓事也,身为之者,功著可见。以道为计者,效没不章。鼓无当於五音,五音非鼓不和。师无当於五服,五服非师不亲。水无当於五采,五采非水不章。道为功本,功为道效,据功谓之贤,是则道人之不肖也。高祖得天下,赏群臣之功,萧何为赏首。何则?高祖论功,比猎者之纵狗也。狗身获禽,功归於人。群臣手战,其犹狗也;萧何持重,其犹人也。必据成功谓之贤,是则萧何无功。功赏不可以效贤,一也。
fū shèng xián zhī zhì shì yě yǒu shù, dé qí shù zé gōng chéng, shī qí shù zé shì fèi. pì yóu yī zhī zhì bìng yě, yǒu fāng, dǔ jù yóu zhì wú fāng, cái wēi bù yù. fū fāng yóu shù, bìng yóu luàn, yī yóu lì, yào yóu jiào yě. fāng shī ér yào xíng, shù shè ér jiào cóng, jiào cóng ér luàn zhǐ, yào xíng ér bìng yù. zhì bìng zhī yī, wèi bì huì yú bù wéi yī zhě. rán ér zhì guó zhī lì, wèi bì xián yú bù néng zhì guó zhě, ǒu dé qí fāng, zāo xiǎo qí shù yě. zhì guó xū shù yǐ lì gōng, yì yǒu shí dāng zì luàn, suī yòng shù, gōng zhōng bù lì zhě yì yǒu shí dāng zì ān, suī wú shù, gōng yóu chéng zhě. gù fū zhì guó zhī rén, huò de shí ér gōng chéng, huò shī shí ér wú xiào. shù rén néng yīn shí yǐ lì gōng, bù néng nì shí yǐ zhì ān. liáng yī néng zhì wèi dāng sǐ zhī rén mìng, rú mìng qióng shòu jǐn, fāng yòng wú yàn yǐ. gù shí dāng luàn yě, yáo shùn yòng shù, bù néng lì gōng mìng dāng sǐ yǐ, biǎn què xíng fāng, bù néng yù bìng. shè yù qiǎo jì, bǎi gōng zhī rén, jiē yǐ fǎ shù, rán hòu gōng chéng shì lì, xiào yàn kě jiàn. guān zhì guó, bǎi gōng zhī lèi yě gōng lì, yóu shì chéng yě. wèi yǒu gōng zhě xián, shì wèi bǎi gōng jiē xián rén yě. zhào rén wú qiū shòu wáng, wǔ dì shí dài zhào, shàng shǐ cóng dǒng zhòng shū shòu chūn qiū, gāo cái, tōng míng yú shì hòu wèi dōng jùn dū wèi. shàng yǐ shòu wáng zhī xián, bù zhì tài shǒu. shí jūn fā, mín sāo dòng, suì è, dào zéi bù xī. shàng cì shòu wáng shū yuē:" zi zài zhèn qián shí, fú còu bìng zhì, yǐ wéi tiān xià shǎo shuāng, hǎi nèi guǎ èr, zhì lián shí yú chéng zhī shì, rèn sì qiān dàn zhī zhòng, ér dào zéi fú chuán xíng gōng qǔ yú kù bīng, shén bù chēng zài qián shí, hé yě?" shòu wáng xiè yán nán jìn. fù zhào wèi guāng lù dài fu, cháng jū zuǒ yòu, lùn shì shuō yì, wú bú shì zhě, cái gāo zhì shēn, tōng míng duō jiàn. rán qí wèi dōng jùn wèi, suì è, dào zéi bù xī, rén mín sāo dòng, bù néng jìn zhǐ. bù zhī shòu wáng bù dé zhì dōng jùn zhī shù xié? wáng jiāng dōng jùn shì dàng fù luàn, ér shòu wáng zhī zhì ǒu féng qí shí yě? fū yǐ shòu wáng zhī xián, zhì dōng jùn bù néng lì gōng, bì yǐ gōng guān xián, zé shòu wáng qì ér bù xuǎn yě. kǒng bì shì duō rú shòu wáng zhī lèi, ér lùn zhě yǐ wú gōng bù chá qí xián. yàn yǒu gǔ, qì hán bù shēng wǔ gǔ. zōu yǎn chuī lǜ zhì qì, jì hán gèng wéi wēn, yàn yǐ zhǒng shǔ, shǔ shēng fēng shú, dào jīn míng zhī yuē" shǔ gǔ". fū hé yīn yáng, dāng yǐ dào dé zhì chéng. rán ér zōu yǎn chuī lǜ, hán gèng wéi wēn, shǔ gǔ yù shēng. tuī cǐ yǐ kuàng zhū yǒu chéng gōng zhī lèi, yǒu ruò zōu yǎn chuī lǜ zhī fǎ. gù dé qí shù yě, bù xiào wú bù néng shī qí shù yě, xián shèng yǒu bù zhì. cǐ gōng bù kě yǐ xiào xián, èr yě.
夫圣贤之治世也有术,得其术则功成,失其术则事废。譬犹医之治病也,有方,笃剧犹治;无方,才微不愈。夫方犹术,病犹乱,医犹吏,药犹教也。方施而药行,术设而教从,教从而乱止,药行而病愈。治病之医,未必惠於不为医者。然而治国之吏,未必贤於不能治国者,偶得其方,遭晓其术也。治国须术以立功,亦有时当自乱,虽用术,功终不立者;亦有时当自安,虽无术,功犹成者。故夫治国之人,或得时而功成,或失时而无效。术人能因时以立功,不能逆时以致安。良医能治未当死之人命,如命穷寿尽,方用无验矣。故时当乱也,尧、舜用术,不能立功;命当死矣,扁鹊行方,不能愈病。射御巧技,百工之人,皆以法术,然后功成事立,效验可见。观治国,百工之类也;功立,犹事成也。谓有功者贤,是谓百工皆贤人也。赵人吾丘寿王,武帝时待诏,上使从董仲舒受《春秋》,高才,通明於事后为东郡都尉。上以寿王之贤,不置太守。时军发,民骚动,岁恶,盗贼不息。上赐寿王书曰:“子在朕前时,辐凑并至,以为天下少双,海内寡二,至连十余城之势,任四千石之重,而盗贼浮船行功取於库兵,甚不称在前时,何也?”寿王谢言难禁。复召为光禄大夫,常居左右,论事说议,无不是者,才高智深,通明多见。然其为东郡尉,岁恶,盗贼不息,人民骚动,不能禁止。不知寿王不得治东郡之术邪?亡将东郡适当复乱,而寿王之治偶逢其时也?夫以寿王之贤,治东郡不能立功,必以功观贤,则寿王弃而不选也。恐必世多如寿王之类,而论者以无功不察其贤。燕有谷,气寒不生五谷。邹衍吹律致气,既寒更为温,燕以种黍,黍生丰熟,到今名之曰“黍谷”。夫和阴阳,当以道德至诚。然而邹衍吹律,寒更为温,黍谷育生。推此以况诸有成功之类,有若邹衍吹律之法。故得其术也,不肖无不能;失其数也,贤圣有不治。此功不可以效贤,二也。
rén zhī jǔ shì, huò yì zhì ér gōng bù chéng, shì bù lì ér shì guàn shān. jīng kē yī xià wú qiě shì yǐ. jīng kē rù qín zhī jì, běn yù jié qín wáng shēng zhì yú yàn, xiè hòu bù ǒu, wèi qín suǒ qín. dāng jīng kē zhī zhú qín wáng, qín wáng huán zhù ér zǒu, yī xià wú qiě yǐ yào náng tí jīng kē. jì ér tiān xià míng kē wèi liè shì, qín wáng cì wú qiě jīn èr bǎi yì. fū wèi qín suǒ qín, shēng zhì zhī gōng bù lì, yào náng tí cì kè, wú yì yú jiù zhǔ, rán yóu chēng shǎng zhě, yì zhì shì shèng yě. tiān xià zhī shì bù yǐ jīng kē gōng bù chéng, bù chēng qí yì, qín wáng bù yǐ wú qiě wú jiàn xiào, bù shǎng qí zhì. zhì shàn bù xiào chéng gōng, yì zhì bù móu jiù shì. yì yǒu yú, xiào bù zú, zhì jù dà, ér gōng xì xiǎo, zhì zhě shǎng zhī, yú zhě fá zhī. bì móu gōng bù chá zhì, lùn yáng xiào bù cún yīn jì, shì zé yù ràng bá jiàn zhǎn xiāng zi zhī yī, bù zú shí yě wǔ zǐ xū biān chī píng wáng shī, bù zú zài yě zhāng liáng chuí shǐ huáng wù zhōng fù chē, bù zú jì yě. sān zhě dào dì bù biàn, jì huà bù dé, yǒu qí shì ér wú qí gōng, huái qí jì ér bù dé wèi qí shì, shì gōng bù kě yǐ xiào xián, sān yě.
人之举事,或意至而功不成,事不立而势贯山。荆轲、医夏无且是矣。荆轲入秦之计,本欲劫秦王生致於燕,邂逅不偶,为秦所擒。当荆轲之逐秦王,秦王环柱而走,医夏无且以药囊提荆轲。既而天下名轲为烈士,秦王赐无且金二百镒。夫为秦所擒,生致之功不立,药囊提刺客,〔无〕益於救主,然犹称赏者,意至势盛也。天下之士不以荆轲功不成,不称其义,秦王不以无且无见效,不赏其志。志善不效成功,义至不谋就事。义有余,效不足,志巨大,而功细小,智者赏之,愚者罚之。必谋功不察志,论阳效不存阴计,是则豫让拔剑斩襄子之衣,不足识也;伍子胥鞭笞平王尸,不足载也;张良椎始皇误中副车,不足记也。三者道地不便,计画不得,有其势而无其功,怀其计而不得为其事,是功不可以效贤,三也。
yǐ xiào yú fù dì yú wèi xiōng xián hū? zé fū xiào dì zhī rén, yǒu fù xiōng zhě yě, fù xiōng bù cí, xiào dì nǎi zhāng. shùn yǒu gǔ sǒu, cān yǒu céng xī, xiào lì míng chéng, zhòng rén chēng zhī. rú wú fù xiōng, fù xiōng cí liáng, wú zhāng xiǎn zhī xiào, xiào dì zhī míng, wú suǒ jiàn yǐ. zhōng yú jūn zhě, yì yǔ cǐ tóng. lóng féng bǐ gàn zhōng zhe xià yīn, jié zhòu è yě. jì qì gāo yáo zhōng àn táng yú, yáo shùn xián yě. gù yíng huǒ zhī míng, yǎn yú rì yuè zhī guāng zhōng chén zhī shēng, bì yú xián jūn zhī míng. sǐ jūn zhī nán, chū mìng juān shēn, yǔ cǐ tóng. chén zāo qí shí sǐ qí nán, gù lì qí yì ér huò qí míng. dà xián zhī shè shì yě, xiáng ér yǒu jí, sè sī ér jǔ luàn jūn zhī huàn, bù lèi qí shēn wēi guó zhī huò, bù jí qí jiā, ān dé féng qí huò ér sǐ qí huàn hū? qí zhān wèn yú yàn zǐ yuē:" zhōng chén zhī shì qí jūn yě, ruò hé?" duì yuē:" yǒu nán bù sǐ, chū wáng bù sòng." zhān yuē:" liè dì ér yǔ zhī, shū jué ér guì zhī, jūn yǒu nán bù sǐ, chū wáng bù sòng, kě wèi zhōng hū?" duì yuē:" yán ér jiàn yòng, chén xī sǐ yān? jiàn ér jiàn cóng, zhōng shēn bù wáng, chén xī sòng yān? ruò yán bú jiàn yòng, yǒu nán ér sǐ, shì wàng sǐ yě jiàn ér bú jiàn cóng, chū wáng ér sòng, shì zhà wěi yě. gù zhōng chén zhě néng jǐn shàn yú jūn, bù néng yǔ xiàn yú nán." àn yàn zǐ zhī duì, yǐ qiú xián yú shì, sǐ jūn zhī nán lì zhōng jié zhě, bù yīng kē yǐ. shì gù dà xián guǎ kě míng zhī jié, xiǎo xián duō kě chēng zhī xíng, kě dé chuí zhě xiǎo, ér kě dé liàng zhě shǎo yě. è zhì dà, chuí fú néng shù zhì duō, shēng hú fú néng. yǒu xiǎo shǎo yì míng zhī xíng, yòu fā yú shuāi luàn yì jiàn zhī shì, gù jié xíng xiǎn ér míng shēng wén yě. fú yú hǎi zhě mí yú dōng xī, dà yě. xíng yú gōu, xián shí zhōu jí zhī jī, xiǎo yě. xiǎo ér yì jiàn, shuāi luàn yì yì chá. gù shì bù wēi luàn, qí xíng bú jiàn zhǔ bù bèi huò, zhōng jié bù lì. hóng zhuō zhī yì, fā yú diān pèi zhī cháo qīng gāo zhī xíng, xiǎn yú shuāi luàn zhī shì.
以孝於父、弟於为兄贤乎?则夫孝弟之人,有父兄者也,父兄不慈,孝弟乃章。舜有瞽瞍,参有曾皙,孝立名成,众人称之。如无父兄,父兄慈良,无章显之效,孝弟之名,无所见矣。忠於君者,亦与此同。龙逢、比干忠著夏、殷,桀、纣恶也。稷、契、皋陶忠暗唐、虞,尧、舜贤也。故萤火之明,掩於日月之光;忠臣之声,蔽於贤君之名。死君之难,出命捐身,与此同。臣遭其时死其难,故立其义而获其名。大贤之涉世也,翔而有集,色斯而举;乱君之患,不累其身;危国之祸,不及其家,安得逢其祸而死其患乎?齐詹问於晏子曰:“忠臣之事其君也,若何?”对曰:“有难不死,出亡不送。”詹曰:“列地而予之,疏爵而贵之,君有难不死,出亡不送,可谓忠乎?”对曰:“言而见用,臣奚死焉?谏而见从,终身不亡,臣奚送焉?若言不见用,有难而死,是妄死也;谏而不见从,出亡而送,是诈伪也。故忠臣者能尽善於君,不能与陷於难。”案晏子之对,以求贤於世,死君之难、立忠节者,不应科矣。是故大贤寡可名之节,小贤多可称之行,可得箠者小,而可得量者少也。恶至大,箠弗能;数至多,升斛弗能。有小少易名之行,又发於衰乱易见之世,故节行显而名声闻也。浮於海者迷於东西,大也。行於沟,咸识舟楫之迹,小也。小而易见,衰乱亦易察。故世不危乱,奇行不见;主不悖惑,忠节不立。鸿卓之义,发於颠沛之朝;清高之行,显於衰乱之世。
yǐ quán shēn miǎn hài, bù bèi xíng chuō, ruò nán róng jù bái guī zhě wèi xián hū? zé fū miǎn yú hài zhě xìng, ér mìng lù jí yě, fēi cái zhì suǒ néng jìn, tuī xíng suǒ néng què yě. shén shé néng duàn ér fù shǔ, bù néng shǐ rén fú duàn. shèng xián néng kùn ér fù tōng, bù néng shǐ rén fú hài. nán róng néng zì miǎn yú xíng chuō, gōng yě yǐ fēi zuì zài léi xiè, bó yù kě huái yú wú dào zhī guó, wén wáng jū yǒu lǐ, kǒng zǐ è chén cài, fēi xíng suǒ zhì zhī nán, yǎn jǐ ér zhì, zé yǒu bù dé zì miǎn zhī huàn, lèi jǐ ér zhì yǐ. fū bù néng zì miǎn yú huàn zhě, yóu bù néng yán mìng yú shì yě. mìng qióng, xián bù néng zì xù shí è, shèng bù néng zì miǎn.
以全身免害,不被刑戳,若南容惧白圭者为贤乎?则夫免於害者幸,而命禄吉也,非才智所能禁,推行所能却也。神蛇能断而复属,不能使人弗断。圣贤能困而复通,不能使人弗害。南容能自免於刑戳,公冶以非罪在缧絏,伯玉可怀於无道之国,文王拘羑里,孔子厄陈、蔡,非行所致之难,掩己而至,则有不得自免之患,累己而滞矣。夫不能自免於患者,犹不能延命於世也。命穷,贤不能自续;时厄,圣不能自免。
yǐ wěi guó qù wèi, qì fù guì, jiù pín jiàn wèi xián hū? zé fū wěi guó zhě, yǒu suǒ pò yě. ruò bó yí zhī tú, kūn dì xiāng ràng yǐ guó, chǐ yǒu fèn zhēng zhī míng jí dài wáng fǔ zhòng zhàn qí mín, dǎn jiē wěi guó qù wèi zhě, dào bù xíng ér zhì bù de yě. rú dào héng zhì dé, yì bù qù wèi. gù wěi guó qù wèi, jiē yǒu yǐ yě, wèi zhī wèi xián, wú yǐ zhě, kě wèi bù xiào hū? qiě yǒu guó wèi zhě, gù dé wěi ér qù zhī, wú guó wèi zhě hé wěi? fū gē cái yòng jí ràng xià shòu fēn, yǒu cǐ tóng shí. wú cái hé gē? kǒu jī hé ràng? cāng lǐn shí, mín zhī lǐ jié, yī shí zú zhī róng rǔ. ràng shēng yú yǒu yú, zhēng shēng yú bù zú. rén huò gē cái zhù yòng, yuán jiāng jūn zài yǔ xiōng zi fēn jiā cái, yǐ wéi ēn yì. kūn shān zhī xià, yǐ yù wèi shí péng lí zhī bīn, yǐ yú shí quǎn shǐ. shǐ tuī ràng zhī rén, cái ruò kūn shān zhī yù péng lí zhī yú, jiā cái zài fēn, bù zú wèi yě. hán xìn jì shí yú nán chāng tíng cháng, hé cái zhī gē? yán yuān dān sì piáo yǐn, hé cái zhī ràng? guǎn zhòng fēn cái qǔ duō, wú lián ràng zhī jié, pín fá bù zú, zhì yì fèi yě.
以委国去位,弃富贵,就贫贱为贤乎?则夫委国者,有所迫也。若伯夷之徒,昆弟相让以国,耻有分争之名;及大王甫重战其民,亶皆委国去位者,道不行而志不得也。如道行志得,亦不去位。故委国去位,皆有以也,谓之为贤,无以者,可谓不肖乎?且有国位者,故得委而去之,无国位者何委?夫割财用及让下受分,有此同实。无财何割?口饥何让?仓廪实,民知礼节,衣食足知荣辱。让生於有余,争生於不足。人或割财助用,袁将军再与兄子分家财,以为恩义。昆山之下,以玉为石;彭蠡之滨,以鱼食犬豕。使推让之人,财若昆山之玉、彭蠡之鱼,家财再分,不足为也。韩信寄食於南昌亭长,何财之割?颜渊箪食瓢饮,何财之让?管仲分财取多,无廉让之节,贫乏不足,志义废也。
yǐ bì shì lí sú, qīng shēn jié xíng wéi xián hū? shì zé wěi guó qù wèi zhī lèi yě. fù guì rén qíng suǒ tān, gāo guān dà wèi rén zhī suǒ yù qù zhī ér yǐn, shēng bù zāo yù, zhì qì bù de yě. zhǎng jǔ jié nì bì shì yǐn jū, bó yí yú líng qù guì qǔ jiàn, fēi qí zhì yě.
以避世离俗,清身洁行为贤乎?是则委国去位之类也。富贵人情所贪,高官大位人之所欲去之而隐,生不遭遇,志气不得也。长沮、桀溺避世隐居,伯夷、於陵去贵取贱,非其志也。
yǐ tián wú yù, zhì bù zài yú shì, gǒu yù quán shēn yǎng xìng wèi xián hū? shì zé lǎo dān zhī tú yě. dào rén yǔ xián zhě shū kē zhě, yōu shì jì mín yú nán. shì yǐ kǒng zǐ xī xī, mò zǐ huáng huáng. bù jìn yǔ kǒng mò hé wù, ér hái yǔ huáng lǎo tóng cāo, fēi xián yě.
〔以〕恬无欲,志不在於仕,苟欲全身养性为贤乎?是则老聃之徒也。道人与贤〔者〕殊科者,忧世济民於难。是以孔子栖栖,墨子遑遑。不进与孔、墨合务,而还与黄、老同操,非贤也。
yǐ jǔ yì qiān lǐ, shī jiāng péng yǒu wú fèi lǐ wèi xián hū? zé fū jiā fù cái ráo, jīn lì jìn qiáng zhě néng kān zhī. kuì fá wú yǐ jǔ lǐ, yíng ruò bù néng bēn yuǎn, bù néng rèn yě. shì gù bǎi jīn zhī jiā, jìng wài wú jué jiāo qiān shèng zhī guó, tóng méng wú fèi zèng, cái duō gù yě. shǐ gǔ shí rú shuǐ huǒ, suī tān lìn zhī rén, yuè jìng ér bù shī yǐ. gù cái shǎo zé zhèng lǐ bù néng jǔ yī, yǒu yú zé wàng shī néng yú qiān, jiā pín wú dǒu shāo zhī chǔ zhě, nán zé yǐ jiāo shī yǐ. jǔ yán qiān lǐ zhī rén, cái cè yuè jiāng zhī shì, shǒu zú pián zhī, miàn mù lí hēi, wú shāng gǎn bù rèn zhī jí, jīn lì pí gé bì yǒu yú rén yì zhě yǐ. tuī cǐ yǐ kuàng wèi jūn yào zhèng zhī lì, shēn bèi jí tòng ér kǒu wú yī cí zhě, yì jī ròu gǔ jié jiān qiáng zhī gù yě. jiān qiáng zé néng yǐn shì ér lì yì, ruǎn ruò zé wū shí ér huǐ jié. yù ràng zì zéi, qī bù néng shí guàn gāo bèi chuí, shēn wú wán ròu. shí tǐ yǒu bù yú rén tóng zhě, zé qí jié xíng yǒu bù yú rén jūn zhě yǐ.
以举义千里,师将朋友无废礼为贤乎?则夫家富财饶,筋力劲强者能堪之。匮乏无以举礼,赢弱不能奔远,不能任也。是故百金之家,境外无绝交;千乘之国,同盟无废赠,财多故也。使谷食如水火,虽贪吝之人,越境而布施矣。故财少则正礼不能举一,有余则妄施能於千,家贫无斗筲之储者,难责以交施矣。举檐千里之人,材筴越疆之士,手足胼胝,面目骊黑,无伤感不任之疾,筋力皮革必有与人异者矣。推此以况为君要证之吏,身被疾痛而口无一辞者,亦肌肉骨节坚强之故也。坚强则能隐事而立义,软弱则诬时而毁节。豫让自贼,妻不能识;贯高被箠,身无完肉。实体有不与人同者,则其节行有不与人钧者矣。
yǐ jīng míng dài tú jù zhòng wèi xián hū? zé fū jīng míng, rú zhě shì yě. rú zhě, xué zhī suǒ wéi yě. rú zhě xué, xué, rú yǐ. chuán xiān shī zhī yè, xí kǒu shuō yǐ jiào, wú xiōng zhōng zhī zào, sī dìng rán fǒu zhī lùn. yóu rén zhī guò shū mén zhě zhī chuán jiào yě, fēng wán shū bù yí, jiào shěn lìng bù wù zhě, zé wéi shàn yǐ. rú zhě chuán xué, bù wàng yī yán, xiān shī gǔ yǔ, dào jīn jù cún, suī dài tú bǎi rén yǐ shàng, wèi bó shì wén xué, yóu rén mén zhě zhī lèi yě.
以经明带徒聚众为贤乎?则夫经明,儒者是也。儒者,学之所为也。儒者学,学,儒矣。传先师之业,习口说以教,无胸中之造,思定然否之论。邮人之过书、门者之传教也,封完书不遗,教审令不误者,则为善矣。〔儒〕者传学,不妄一言,先师古语,到今具存,虽带徒百人以上,位博士、文学,邮人、门者之类也。
yǐ tōng lǎn gǔ jīn, mì yǐn zhuàn jì wú suǒ bù jì wéi xián hū? shì zé rú zhě zhī cì yě. cái gāo hǎo shì, qín xué bù shě, ruò zhuān chéng zhī miáo yì, yǒu shì zǔ yí wén, dé chéng qí piān yè, guān lǎn fěng sòng. ruò diǎn guān wén shū, ruò tài shǐ gōng jí liú zi zhèng zhī tú, yǒu zhǔ lǐng shū jì zhī zhí, zé yǒu bó lǎn tōng dá zhī míng yǐ.
以通览古今,秘隐传记无所不记为贤乎?是则〔儒〕者之次也。才高好事,勤学不舍,若专成之苗裔,有世祖遗文,得成其篇业,观览讽诵。若典官文书,若太史公及刘子政之徒,有主领书记之职,则有博览通达之名矣。
yǐ quán zhà zhuō jué, néng jiāng bīng yù zhòng wèi xián hū? shì hán xìn zhī tú yě. zhàn guó huò qí gōng, chēng wéi míng jiàng shì píng néng wú suǒ shī, hái rù huò mén yǐ. gāo niǎo sǐ, liáng gōng cáng jiǎo tù dé, liáng quǎn pēng. quán zhà zhī chén, gāo niǎo zhī gōng, jiǎo tù zhī quǎn yě. ān píng shēn wú yí, zé gōng cáng ér quǎn pēng. ān píng zhī zhǔ, fēi qì chén ér jiàn shì, shì suǒ yòng zhù shàng zhě, fēi qí yí yě. xiàng lìng hán xìn yòng quán biàn zhī cái, wèi ruò shū sūn tōng zhī shì, ān dé móu fǎn zhū sǐ zhī huò zāi? yǒu gōng qiáng zhī quán, wú shǒu píng zhī zhì, xiǎo jiāng bīng zhī jì, bú jiàn yǐ dìng zhī yì, jū píng ān zhī shí, wèi fǎn nì zhī móu, cǐ qí suǒ yǐ gōng miè guó jué, bù dé míng wéi xián yě.
以权诈卓谲,能将兵御众为贤乎?是韩信之徒也。战国获其功,称为名将;世平能无所施,还入祸门矣。高鸟死,良弓藏;狡兔得,良犬烹。权诈之臣,高鸟之弓,狡兔之犬也。安平身无宜,则弓藏而犬烹。安平之主,非弃臣而贱士,世所用助上者,非其宜也。向令韩信用权变之才,为若叔孙通之事,安得谋反诛死之祸哉?有功强之权,无守平之智,晓将兵之计,不见已定之义,居平安之时,为反逆之谋,此其所以功灭国绝,不得名为贤也。
yǐ biàn yú kǒu, yán gān cí qiǎo wèi xián hū? zé fū zǐ gòng zhī tú shì yě. zǐ gòng zhī biàn shèng yán yuān, kǒng zǐ xù zhì yú xià. shí cái bù néng gāo, kǒu biàn jī lì, rén jué néng chēng zhī. fū zì wén dì shàng duō hǔ quān sè fū, shǎo shàng lín wèi, zhāng shì zhī chēng zhōu bó zhāng xiàng rú, wén dì nǎi wù. fū biàn yú kǒu, hǔ quān sè fū zhī tú yě, nán yǐ guān xián.
〔以〕辩於口,言甘辞巧为贤乎?则夫子贡之徒是也。子贡之辩胜颜渊,孔子序置於下。实才不能高,口辩机利,人决能称之。夫自文帝尚多虎圈啬夫,少上林尉,张释之称周勃、张相如,文帝乃悟。夫辩於口,虎圈啬夫之徒也,难以观贤。
yǐ mǐn yú bǐ, wén mò yǔ jí wèi xián hū? fū bǐ zhī yǔ kǒu, yī shí yě. kǒu chū yǐ wéi yán, bǐ shū yǐ wéi wén. kǒu biàn, cái wèi bì gāo rán zé bǐ mǐn, zhī wèi bì duō yě. qiě bǐ yòng hé wéi mǐn? yǐ mǐn yú guān cáo shì. shì zhī nán zhě mò guò yú yù, yù yí zé yǒu qǐng yàn. gài shì yōu zhě, mò guò zhāng tāng, zhāng tāng wén shēn, zài hàn zhī cháo, bù chēng wéi xián. tài shǐ gōng xù lèi yǐ tāng wèi kù, kù fēi xián zhě zhī xíng. lǔ lín zhōng kū fù, hǔ shí qí fū, yòu shí qí zi, bù néng qù zhě, shān zhèng bù kē, lì bù bào yě. fū kù, kē bào zhī dǎng yě, nán yǐ wéi xián.
以敏於笔,文墨〔雨〕集为贤乎?夫笔之与口,一实也。口出以为言,笔书以为文。口辩,才未必高;然则笔敏,知未必多也。且笔用何为敏?以敏於官曹事。事之难者莫过於狱,狱疑则有请谳。盖世优者,莫过张汤,张汤文深,在汉之朝,不称为贤。太史公《序累》以汤为酷,酷非贤者之行。鲁林中哭妇,虎食其夫,又食其子,不能去者,山政不苛,吏不暴也。夫酷,苛暴之党也,难以为贤。
yǐ mǐn yú fù sòng, wèi hóng lì zhī wén wèi xián hū? zé fū sī mǎ zhǎng qīng yáng zi yún shì yě. wén lì ér wù jù, yán miǎo ér qū shēn, rán ér bù néng chù dìng shì fēi, biàn rán fǒu zhī shí. suī wén rú jǐn xiù, shēn rú hé hàn, mín bù jué zhī shì fēi zhī fēn, wú yì yú mí wèi chóng shí zhī huà.
以敏於赋颂,为弘丽之文为贤乎?则夫司马长卿、扬子云是也。文丽而务巨,言眇而趋深,然而不能处定是非,辩然否之实。虽文如锦锈,深如河、汉,民不觉知是非之分,无益於弥为崇实之化。
yǐ qīng jié zì shǒu, bù jiàng zhì rǔ shēn wéi xián hū? shì zé bì shì lí sú, zhǎng jǔ jié nì zhī lèi yě. suī bù lí sú, jié yǔ lí shì zhě jūn, qīng qí shēn ér bù fǔ qí zhǔ, shǒu qí jié ér bù láo qí mín. dà xián zhī zài shì yě, shí xíng zé xíng, shí zhǐ zé zhǐ, quán kě fǒu zhī yí, yǐ zhì qīng zhuó zhī xíng. zǐ gòng ràng ér zhǐ shàn, zǐ lù shòu ér guān dé. fū ràng, lián yě shòu zé tān yě. tān yǒu yì, lián yǒu sǔn, tuī xíng zhī jié, bù dé cháng qīng miǎo yě. bó yí wú kě, kǒng zǐ wèi zhī fēi, cāo wéi yú shèng, nán yǐ wéi xián yǐ.
以清节自守,不降志辱身为贤乎?是则避世离俗,长沮、桀溺之类也。虽不离俗,节与离世者钧,清其身而不辅其主,守其节而不劳其民。大贤之在世也,时行则行,时止则止,铨可否之宜,以制清浊之行。子贡让而止善,子路受而观德。夫让,廉也;受则贪也。贪有益,廉有损,推行之节,不得常清眇也。伯夷无可,孔子谓之非,操违於圣,难以为贤矣。
huò wèn yú kǒng zǐ yuē:" yán yuān hé rén yě?" yuē:" rén rén yě, qiū bù rú yě."" zǐ gòng hé rén yě?" yuē:" biàn rén yě, qiū fú rú yě."" zǐ lù hé rén yě?" yuē:" yǒng rén yě, qiū fú rú yě." kè yuē:" sān zi zhě jiē xián yú fū zǐ, ér wèi fū zǐ fú yì, hé yě?" kǒng zǐ yuē:" qiū néng rén qiě rěn, biàn qiě qū, yǒng qiě qiè. yǐ sān zi zhī néng, yì qiū zhī dào, fú wèi yě." kǒng zǐ zhī suǒ shè shī zhī yǐ. yǒu gāo cái jié xíng, wú zhī míng yǐ shè shī zhī, zé yǔ yú ér wú cāo zhě tóng yī shí yě. fū rú shì, jiē yǒu fēi yě. wú yī fēi zhě, kě yǐ wéi xián hū? shì zé xiāng yuán zhī rén yě. mèng zǐ yuē:" fēi zhī wú jǔ yě, cì zhī, wú cì yě. tóng yú liú sú, hé yú wū shì, jū zhī shì zhōng xìn, xíng zhī shì lián jié, zhòng jiē shuō zhī, zì yǐ wéi shì, ér bù kě yǔ rù yáo shùn zhī dào." gù kǒng zǐ yuē:' xiāng yuán, dé zhī zéi yě.' shì zhī ér fēi zhě, kǒng zǐ è zhī. fū rú shì, hé yǐ zhī shí xián? zhī xián jìng hé yòng? shì rén zhī jiǎn, gǒu jiàn cái gāo néng mào, yǒu chéng gōng jiàn xiào, zé wèi zhī xián. ruò cǐ shén yì, zhī xián hé nán! shū yuē:" zhī rén zé zhé, wéi dì nán zhī." jù cái gāo zhuō yì zhě, zé wèi zhī xián ěr, hé nán zhī yǒu? rán ér nán zhī, dú yǒu nán zhě zhī gù yě.
或问於孔子曰:“颜渊何人也?”曰:“仁人也,丘不如也。”“子贡何人也?”曰:“辩人也,丘弗如也。”“子路何人也?”曰:“勇人也,丘弗如也。”客曰:“三子者皆贤於夫子,而为夫子服役,何也?”孔子曰:“丘能仁且忍,辩且诎,勇且怯。以三子之能,易丘之道,弗为也。”孔子知所设施之矣。有高才洁行,无知明以设施之,则与愚而无操者同一实也。夫如是,皆有非也。无一非者,可以为贤乎?是则乡原之人也。孟子曰:“非之无举也,刺之,无刺也。同於流俗,合於污世,居之似忠信,行之似廉洁,众皆说之,自以为是,而不可与入尧、舜之道。”故孔子曰:‘乡原,德之贼也。’似之而非者,孔子恶之。夫如是,何以知实贤?知贤竟何用?世人之检,苟见才高能茂,有成功见效,则谓之贤。若此甚易,知贤何难!《书》曰:“知人则哲,惟帝难之。”据才高卓异者,则谓之贤耳,何难之有?然而难之,独有难者之故也。
fū yú shùn bù yì zhī rén, ér shì rén zì wèi néng zhī xián, wù yě. rán zé xián zhě jìng bù kě zhī hū? yuē: yì zhī yě. ér chēng nán zhě, bú jiàn suǒ yǐ zhī zhī zé nán, shèng rén bù yì zhī yě jí jiàn suǒ yǐ zhī zhī, zhōng cái ér chá zhī. pì yóu gōng jiàng zhī zuò qì yě, xiǎo zhī zé wú nán, bù xiǎo zé wú yì. xián zhě yì zhī yú zuò qì. shì wú bié, gù zhēn xián jí yú sú shì zhī jiān. sú shì yǐ biàn huì zhī néng, jù guān jué zhī zūn, wàng xiǎn shèng zhī chǒng, suì zhuān wèi xián zhī míng. xián zhě hái zài lǘ xiàng zhī jiān, pín jiàn zhōng lǎo, bèi wú yàn zhī bàng. ruò cǐ, hé shí kě zhī hū? rán ér bì yù zhī zhī, guān shàn xīn yě. fū xián zhě, cái néng wèi bì gāo yě ér xīn míng, zhì lì wèi bì duō ér jǔ shì. hé yǐ guān xīn? bì yǐ yán. yǒu shàn xīn, zé yǒu shàn yán. yǐ yán ér chá xíng, yǒu shàn yán zé yǒu shàn xíng yǐ. yán xíng wú fēi, zhì jiā qīn qī yǒu lún, zhì guó zé zūn bēi yǒu xù. wú shàn xīn zhě, bái hēi bù fēn, shàn è tóng lún, zhèng zhì cuò luàn, fǎ dù shī píng. gù xīn shàn, wú bù shàn yě xīn bù shàn, wú néng shàn. xīn shàn zé néng biàn rán fǒu. rán fǒu zhī yì dìng, xīn shàn zhī xiào míng, suī pín jiàn kùn qióng, gōng bù chéng ér xiào bù lì, yóu wèi xián yǐ. gù zhì bù móu gōng, yào suǒ yòng zhě shì xíng bù zé xiào, qī suǒ wéi zhě zhèng. zhèng shì shěn míng, zé yán bù xū fán, shì bù xū duō. gù yuē:" yán bù wù duō, wù shěn suǒ wèi. xíng bù wù yuǎn, wù shěn suǒ yóu." yán dé dào lǐ zhī xīn, kǒu suī nè bù biàn, biàn zài xiōng yì zhī nèi yǐ. gù rén yù xīn biàn, bù yù kǒu biàn. xīn biàn zé yán chǒu ér bù wéi, kǒu biàn zé cí hǎo ér wú chéng.
夫虞舜不易知人,而世人自谓能知贤,误也。然则贤者竟不可知乎?曰:易知也。而称难者,不见所以知之则难,圣人不易知也;及见所以知之,中才而察之。譬犹工匠之作器也,晓之则无难,不晓则无易。贤者易知於作器。世无别,故真贤集於俗士之间。俗士以辩惠之能,据官爵之尊,望显盛之宠,遂专为贤之名。贤者还在闾巷之间,贫贱终老,被无验之谤。若此,何时可知乎?然而必欲知之,观善心也。夫贤者,才能未必高也而心明,智力未必多而举是。何以观心?必以言。有善心,则有善言。以言而察行,有善言则有善行矣。言行无非,治家亲戚有伦,治国则尊卑有序。无善心者,白黑不分,善恶同伦,政治错乱,法度失平。故心善,无不善也;心不善,无能善。心善则能辩然否。然否之义定,心善之效明,虽贫贱困穷,功不成而效不立,犹为贤矣。故治不谋功,要所用者是;行不责效,期所为者正。正是审明,则言不须繁,事不须多。故曰:“言不务多,务审所谓。行不务远,务审所由。”言得道理之心,口虽讷不辩,辩在胸臆之内矣。故人欲心辩,不欲口辩。心辩则言丑而不违,口辨则辞好而无成。
kǒng zǐ chēng shǎo zhèng mǎo zhī è yuē:" yán fēi ér bó, shùn fēi ér zé." nèi fēi ér wài yǐ cái néng chì zhī, zhòng bù néng jiàn zé yǐ wéi xián. fū nèi fēi wài chì shì, shì yǐ wéi xián, zé fū nèi shì wài wú yǐ zì biǎo zhě, zhòng yì yǐ wéi bù xiào yǐ. shì fēi luàn ér bù zhì, shèng rén dú zhī zhī. rén yán xíng duō ruò shǎo zhèng mǎo zhī lèi, xián zhě dú shí zhī. shì yǒu shì fēi cuò móu zhī yán, yì yǒu shěn wù fēn luàn zhī shì, jué cuò móu zhī yán, dìng fēn luàn zhī shì, wéi xián shèng zhī rén wéi néng rèn zhī. shèng xīn míng ér bù àn, xián xīn lǐ ér bù luàn. yòng míng chá fēi, fēi wú bú jiàn yòng lǐ quán yí, yí wú bù dìng. yǔ shì shū zhǐ, suī yán zhèng shì, zhōng bù xiǎo jiàn. hé zé? chén nì sú yán zhī rì jiǔ, bù néng zì hái yǐ cóng shí yě. shì gù zhèng shì zhī yán wèi zhòng suǒ fēi, lí sú zhī lǐ wèi shì suǒ jī. guǎn zǐ yuē" jūn zǐ yán táng mǎn táng, yán shì mǎn shì." guài cǐ zhī yán, hé yǐ dé mǎn? rú zhèng shì zhī yán chū, táng zhī rén jiē yǒu zhèng shì zhī zhī, rán hòu nǎi mǎn. rú fēi zhèng shì, rén zhī guāi cì yì, ān dé wèi mǎn? fū gē qǔ miào zhě, hé zhě zé guǎ yán dé shí zhě, rán zhě zé xiān. hé gē yǔ tīng yán, tóng yī shí yě. qū miào rén bù néng jǐn hé, yán shì rén bù néng jiē xìn. lǔ wén gōng nì sì, qù zhě sān rén dìng gōng shùn sì, pàn zhě wǔ rén. guàn yú sú zhě, zé wèi lǐ wèi fēi. xiǎo lǐ zhě guǎ, zé zhī shì zhě xī. jūn zǐ yán zhī, táng shì ān néng mǎn? fū rén bù wèi zhī mǎn, shì zé bù dé jiàn kǒu tán zhī shí yǔ, bǐ mò zhī yú jī, chén zài jiǎn cè zhī shàng, nǎi kě dé zhī. gù kǒng zǐ bù wáng, zuò chūn qiū yǐ míng yì. àn chūn qiū xū wén yè, yǐ zhī kǒng zǐ néng wáng zhī dé. kǒng zǐ, shèng rén yě. yǒu ruò kǒng zǐ zhī yè zhě, suī fēi kǒng zǐ zhī cái, sī yì xián zhě zhī shí yàn yě. fū xián yǔ tóng guǐ ér shū míng, xián kě dé dìng, zé shèng kě dé lùn yě. wèn:" zhōu dào bù bì, kǒng zǐ bù zuò chūn qiū. chūn qiū zhī zuò, qǐ zhōu dào bì yě. rú zhōu dào bù bì, kǒng zǐ bù zuò zhě, wèi bì wú kǒng zǐ zhī cái, wú suǒ qǐ yě. fū rú shì, kǒng zǐ zhī zuò chūn qiū, wèi kě yǐ guān shèng yǒu ruò kǒng zǐ zhī yè zhě, wèi kě zhī xián yě. yuē: zhōu dào bì, kǒng zǐ qǐ ér zuò zhī, wén yì bāo biǎn shì fēi, dé dào lǐ zhī shí, wú fēi pì zhī wù, yǐ gù jiàn kǒng zǐ zhī xián, shí yě. fū wú yán, zé chá zhī yǐ wén wú wén, zé chá zhī yǐ yán. shè kǒng zǐ bù zuò, yóu yǒu yí yán, yán bì yǒu qǐ, yóu wén zhī bì yǒu wéi yě. guān wén zhī shì fēi, bù gù zuò zhī suǒ qǐ, shì jiān wéi wén zhě zhòng yǐ, shì fēi bù fēn, rán fǒu bù dìng, huán jūn shān lùn zhī, kě wèi dé shí yǐ. lùn wén yǐ chá shí, zé jūn shān hàn zhī xián rén yě. chén píng wèi shì, gē ròu lǘ lǐ, fēn jūn ruò yī, néng wéi chéng xiàng zhī yàn yě. fū gē ròu yǔ gē wén, tóng yī shí yě. rú jūn shān dé zhí hàn píng, yòng xīn yǔ wèi lùn bù shū zhǐ yǐ. kǒng zǐ bù wáng, sù wáng zhī yè zài yú chūn qiū. rán zé huán jūn shān bù xiāng, sù chéng xiàng zhī jī, cún yú xīn lùn zhě yě.
孔子称少正卯之恶曰:“言非而博,顺非而泽。”内非而外以才能饬之,众不能见则以为贤。夫内非外饬是,世以为贤,则夫内是外无以自表者,众亦以为不肖矣。是非乱而不治,圣人独知之。人言行多若少正卯之类,贤者独识之。世有是非错缪之言,亦有审误纷乱之事,决错缪之言,定纷乱之事,唯贤圣之人为能任之。圣心明而不暗,贤心理而不乱。用明察非,非无不见;用理铨疑,疑无不定。与世殊指,虽言正是,终不晓见。何则?沉溺俗言之日久,不能自还以从实也。是故正是之言为众所非,离俗之礼为世所讥。管子曰;“君子言堂满堂,言室满室。”怪此之言,何以得满?如正是之言出,堂之人皆有正是之知,然後乃满。如非正是,人之乖刺异,安得为满?夫歌曲妙者,和者则寡;言得实者,然者则鲜。和歌与听言,同一实也。曲妙人不能尽和,言是人不能皆信。鲁文公逆祀,去者三人;定公顺祀,畔者五人。贯於俗者,则谓礼为非。晓礼者寡,则知是者希。君子言之,堂室安能满?夫人不谓之满,世则不得见口谈之实语,笔墨之余迹,陈在简筴之上,乃可得知。故孔子不王,作《春秋》以明意。案《春秋》虚文业,以知孔子能王之德。孔子,圣人也。有若孔子之业者,虽非孔子之才,斯亦贤者之实验也。夫贤与同轨而殊名,贤可得定,则圣可得论也。问:“周道不弊,孔子不作《春秋》。《春秋》之作,起周道弊也。如周道不弊,孔子不作者,未必无孔子之才,无所起也。夫如是,孔子之作《春秋》,未可以观圣;有若孔子之业者,未可知贤也。曰:周道弊,孔子起而作之,文义褒贬是非,得道理之实,无非僻之误,以故见孔子之贤,实也。夫无言,则察之以文;无文,则察之以言。设孔子不作,犹有遗言,言必有起,犹文之必有为也。观文之是非,不顾作之所起,世间为文者众矣,是非不分,然否不定,桓君山论之,可谓得实矣。论文以察实,则君山汉之贤人也。陈平未仕,割肉闾里,分均若一,能为丞相之验也。夫割肉与割文,同一实也。如君山得执汉平,用心与为论不殊指矣。孔子不王,素王之业在於《春秋》。然则桓君山〔不相〕,素丞相之迹,存於《新论》者也。