shì lùn xíng shàn zhě fú zhì, wèi è zhě huò lái. fú huò zhī yīng, jiē tiān yě, rén wéi zhī, tiān yìng zhī. yáng ēn, rén jūn shǎng qí xíng yīn huì, tiān dì bào qí dé. wú guì jiàn xián yú, mò wèi bù rán. tú jiàn xíng shì yǒu qí wén chuán, yòu jiàn shàn rén shí yù fú, gù suì xìn zhī, wèi zhī shí rán. sī yán huò shí xián shèng yù quàn rén wéi shàn, zhe bì rán zhī yǔ, yǐ míng dé bào huò fú shí shì yù zhě yǐ wéi rán. rú shí lùn zhī, ān dé fú yòu hū?
世论行善者福至,为恶者祸来。福祸之应,皆天也,人为之,天应之。阳恩,人君赏其行;阴惠,天地报其德。无贵贱贤愚,莫谓不然。徒见行事有其文传,又见善人时遇福,故遂信之,谓之实然。斯言或时贤圣欲劝人为善,著必然之语,以明德报;或福时适遇者以为然。如实论之,安得福佑乎?
jìn huì wáng shí hán jū ér dé zhì, yīn suì tūn zhī, fù yǒu jí ér bù néng shí. lìng yǐn wèn:" wáng ān dé cǐ jí yě?" wáng yuē:" wǒ shí hán jū ér dé zhì, niàn qiǎn zhī ér bù xíng qí zuì hū? shì fèi fǎ ér wēi bù lì yě, fēi suǒ yǐ shǐ guó rén wén zhī yě qiǎn ér xíng zhū hū? zé páo chú jiān shí zhě fǎ jiē dāng sǐ, xīn yòu bù rěn yě. wú kǒng zuǒ yòu jiàn zhī yě, yīn suì tūn zhī." lìng yǐn bì xí zài bài ér hè yuē:" chén wén tiān dào wú qīn, wéi dé shì fǔ. wáng yǒu rén dé, tiān zhī suǒ fèng yě, bìng bù wéi shāng." shì xī yě, huì wáng zhī hòu ér zhì chū, jí jiǔ huàn xīn fù zhī jī jiē yù. gù tiān zhī qīn dé yě, kě wèi bù chá hū! yuē: cǐ xū yán yě. àn huì wáng zhī tūn zhì, bù xiào zhī zhǔ yě. yǒu bù xiào zhī xíng, tiān bù yòu yě. hé zé? huì wáng bù rěn qiǎn zhì, kǒng páo chú jiān shí fǎ jiē zhū yě. yī guó zhī jūn, zhuān shàn shǎng fá ér shè, rén jūn suǒ wéi yě. huì wáng tōng qiǎn jū zhōng hé gù yǒu zhì, páo chú jiān shí jiē dāng fú fǎ. rán néng zhōng bù yǐ yǐn shí xíng zhū yú rén, shè ér bù zuì, huì mò dà yān. páo chú zuì jué ér bù zhū, zì xīn ér gǎi hòu. huì wáng shè xì ér huó wēi, shēn ān bù bìng. jīn zé bù rán, qiáng shí hài jǐ zhī wù, shǐ jiān shí zhī chén bù wén qí guò, shī yù xià zhī wēi, wú yù fēi zhī xīn, bù xiào yī yě. shǐ páo chú jiān shí shī gān kǔ zhī hé, ruò chén tǔ luò yú jū zhōng, dà rú jǐ shī, fēi yì suǒ néng lǎn, fēi mù suǒ néng jiàn, yuán xīn dìng zuì, bù míng qí guò, kě wèi huì yǐ. jīn zhì guǎng yǒu fèn shù, zhǎng yǒu cùn dù, zài hán jū zhōng, miǎo mù zhī rén yóu jiāng jiàn zhī, chén bù wèi jìng, zé zhuó bù jǐn, zuì guò zhì zhòng. huì wáng bù qiǎn, bù xiào èr yě. jū zhōng bù dàng yǒu zhì, bù shí tóu dì rú kǒng zuǒ yòu zhī jiàn, huái píng yǐn nì zhī chù, zú yǐ shǐ zhì bú jiàn, hé bì shí zhī? rú bù kě shí zhī wù, wù zài jū zhōng, kě fù yǐn nì ér qiáng shí zhī, bù xiào sān yě. yǒu bù xiào zhī xíng, ér tiān yòu zhī, shì tiān bào yòu bù xiào rén yě. bù rěn qiǎn zhì, shì wèi zhī xián. xián zhě cāo xíng, duō ruò tūn zhì zhī lèi. tūn zhì tiān chú qí bìng, shì zé xián zhě cháng wú bìng yě. xián zhě dé báo, wèi zú yǐ yán. shèng rén chún dào, cāo xíng shǎo fēi, wèi tuī bù rěn zhī xíng, yǐ róng rén zhī guò. bì zhòng duō yǐ. rán ér wǔ wáng bù yù, kǒng zǐ jí bìng, tiān zhī yòu rén, hé bù shí yě? huò shí huì wáng tūn zhì, zhì ǒu zì chū. shí shēng wù zhě wú yǒu bù sǐ, fù zhōng rè yě. chū tūn shí zhì wèi sǐ, ér fù zhōng rè, zhì dòng zuò, gù fù zhōng tòng. xū yú, zhì sǐ fù zhōng, tòng yì zhǐ. zhì zhī xìng shí xuè, huì wáng xīn fù zhī jī, dài jī xuè yě. gù shí xuè zhī chóng sǐ, ér jī xuè zhī bìng yù. yóu lí zhī xìng shí shǔ, rén yǒu shǔ bìng, tūn lí zì yù. wù lèi xiāng shèng, fāng yào xiāng shǐ yě. shí zhì chóng ér bìng yù, ān dé guài hū? shí shēng wù wú bù sǐ, sǐ wú bù chū, zhī hòu zhì chū, ān dé yòu hū? lìng yǐn jiàn huì wáng yǒu bù rěn zhī dé, zhī zhì rù fù zhōng bì dāng sǐ chū, yīn zài bài, bìng hè bù wéi shāng. zhe yǐ zhī lái zhī dé, yǐ xǐ huì wáng zhī xīn, shì yǔ zi wéi zhī yán xīng xǐ tài bo zhī yán dì dòng wú yǐ yì yě.
禁惠王食寒菹而得蛭,因遂吞之,腹有疾而不能食。令尹问:“王安得此疾也?”王曰:“我食寒菹而得蛭,念谴之而不行其罪乎?是废法而威不立也,非所以使国人闻之也;谴而行诛乎?则庖厨监食者法皆当死,心又不忍也。吾恐左右见之也,因遂吞之。”令尹避席再拜而贺曰:“臣闻天道无亲,唯德是辅。王有仁德,天之所奉也,病不为伤。”是夕也,惠王之後而蛭出,及久患心腹之积皆愈。故天之亲德也,可谓不察乎!曰:此虚言也。案惠王之吞蛭,不肖之主也。有不肖之行,天不佑也。何则?惠王不忍谴蛭,恐庖厨监食法皆诛也。一国之君,专擅赏罚;而赦,人君所为也。惠王通谴菹中何故有蛭,庖厨监食皆当伏法。然能终不以饮食行诛於人,赦而不罪,惠莫大焉。庖厨罪觉而不诛,自新而改後。惠王赦细而活微,身安不病。今则不然,强食害己之物,使监食之臣不闻其过,失御下之威,无御非之心,不肖一也。使庖厨监食失甘苦之和,若尘土落於菹中,大如虮虱,非意所能览,非目所能见,原心定罪,不明其过,可谓惠矣。今蛭广有分数,长有寸度,在寒菹中,眇目之人犹将见之,臣不畏敬,择濯不谨,罪过至重。惠王不谴,不肖二也。菹中不当有蛭,不食投地;如恐左右之见,怀屏隐匿之处,足以使蛭不见,何必食之?如不可食之物,误在菹中,可复隐匿而强食之,不肖三也。有不肖之行,而天佑之,是天报佑不肖人也。不忍谴蛭,世谓之贤。贤者操行,多若吞蛭之类。吞蛭天除其病,是则贤者常无病也。贤者德薄,未足以言。圣人纯道,操行少非,为推不忍之行,以容人之过。必众多矣。然而武王不豫,孔子疾病,天之佑人,何不实也?或时惠王吞蛭,蛭偶自出。食生物者无有不死,腹中热也。初吞时蛭〕未死,而腹中热,蛭动作,故腹中痛。须臾,蛭死腹中,痛亦止。蛭之性食血,惠王心腹之积,殆积血也。故食血之虫死,而积血之病愈。犹狸之性食鼠,人有鼠病,吞狸自愈。物类相胜,方药相使也。食蛭虫而病愈,安得怪乎?食生物无不死,死无不出,之後蛭出,安得佑乎?令尹见惠王有不忍之德,知蛭入腹中必当死出,因再拜,病贺不为伤。著已知来之德,以喜惠王之心,是与子韦之言星徙、太卜之言地动无以异也。
sòng rén yǒu hǎo shàn xíng zhě, sān shì bù gǎi, jiā wú gù hēi niú shēng bái dú. yǐ wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē:" cǐ jí xiáng yě, yǐ xiǎng guǐ shén." jí yǐ dú jì. yī nián, qí fù wú gù ér máng. niú yòu shēng bái dú. qí fù yòu shǐ qí zi wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē:" jí xiáng yě, yǐ xiǎng guǐ shén." fù yǐ dú jì. yī nián, qí zi wú gù ér máng. qí hòu chǔ gōng sòng, wéi qí chéng. dāng cǐ zhī shí, yì zǐ ér shí zhī, xī hái ér chuī zhī. cǐ dú yǐ fù zǐ jù máng zhī gù, dé wú chéng chéng. jūn bà wéi jiě, fù zǐ jù shì. cǐ xiū shàn jī xíng shén bào zhī xiào yě. yuē: cǐ xū yán yě. fū sòng rén fù zǐ xiū shàn rú cǐ, shén bào zhī, hé bì shǐ zhī xiān máng hòu shì zāi? bù máng cháng shì, bù néng hù hū? cǐ shén bù néng hù bù máng zhī rén, zé yì bù néng yǐ máng hù rén yǐ. shǐ sòng chǔ zhī jūn hé zhàn dùn bīng, liú xiě jiāng shī, zhàn fū qín huò, sǐ wáng bù hái. yǐ máng zhī gù, dé tuō bù xíng, kě wèi shén bào zhī yǐ. jīn sòng chǔ xiāng gōng, liǎng jūn wèi hé, huá yuán zǐ fǎn jié yán ér tuì, èr jūn zhī zhòng, bìng quán ér guī, bīng shǐ zhī rèn wú dùn yòng zhě. suī yǒu chéng chéng zhī yì, wú sǐ wáng zhī huàn. wéi shàn rén bào zhě, wèi chéng chéng zhī jiān hū? shǐ shí bù máng, yì yóu bù sǐ. máng yǔ bù máng, jù dé tuō miǎn, shén shǐ zhī máng, hé yì yú shàn! dāng sòng guó fá liáng zhī shí yě, máng rén zhī jiā, qǐ dú fù zāi? jù yǔ chéng chéng zhī jiā yì zi hái, fǎn yǐ qióng è dú máng wú jiàn, zé shén bào yòu rén, shī shàn è zhī shí yě. sòng rén fù zǐ qián ǒu zì yǐ fēng hán fā máng, wéi jiě zhī hòu, máng ǒu zì yù. shì jiàn fù zǐ xiū shàn, yòu yòng èr bái dú jì, sòng chǔ xiāng gōng dú bù chéng chéng, wéi jiě zhī hòu fù zǐ jiē shì, zé wèi xiū shàn zhī bào huò guǐ shén zhī yòu yǐ.
宋人有好善行者,三世不改,家无故黑牛生白犊。以问孔子,孔子曰:“此吉祥也,以享鬼神。”即以犊祭。一年,其父无故而盲。牛又生白犊。其父又使其子问孔子,孔子曰:“吉祥也,以享鬼神。”复以犊祭。一年,其子无故而盲。其後楚攻宋,围其城。当此之时,易子而食之,析骸而炊之。此独以父子俱盲之故,得毋乘城。军罢围解,父子俱视。此修善积行神报之效也。曰:此虚言也。夫宋人父子修善如此,神报之,何必使之先盲後视哉?不盲常视,不能护乎?此神不能护不盲之人,则亦不能以盲护人矣。使宋、楚之君合战顿兵,流血僵尸,战夫禽获,死亡不还。以盲之故,得脱不行,可谓神报之矣。今宋、楚相攻,两军未合,华元、子反结言而退,二军之众,并全而归,兵矢之刃无顿用者。虽有乘城之役,无死亡之患。为善人报者,为乘城之间乎?使时不盲,亦犹不死。盲与不盲,俱得脱免,神使之盲,何益於善!当宋国乏粮之时也,盲人之家,岂独富哉?俱与乘城之家易子 骸,反以穷厄独盲无见,则神报佑人,失善恶之实也。宋人父子前偶自以风寒发盲,围解之後,盲偶自愈。世见父子修善,又用二白犊祭,宋、楚相攻独不乘城,围解之後父子皆视,则谓修善之报、获鬼神之佑矣。
chǔ xiāng sūn shū áo wèi ér zhī shí, jiàn liǎng tóu shé, shā ér mái zhī, guī, duì qí mǔ qì. mǔ wèn qí gù, duì yuē:" wǒ wén jiàn liǎng tóu shé sǐ. xiàng zhě, chū jiàn liǎng tóu shé, kǒng qù mǔ sǐ, shì yǐ qì yě." qí mǔ rì: " jīn shé hé zài?" duì rì:" wǒ kǒng hòu rén jiàn zhī, jí shā ér mái zhī." qí mǔ rì:" wú wén yǒu yīn dé zhě, tiān bì bào zhī. rǔ bì bù sǐ, tiān bì bào rǔ." shū áo jìng bù sǐ, suì wèi chǔ xiāng. mái yī shé, huò èr yòu, tiān bào shàn míng yǐ. yuē: cǐ xū yán yǐ. fū jiàn liǎng tóu shé zhé sǐ zhě, sú yán yě yǒu yīn dé tiān bào zhī fú zhě, sú yì yě. shū áo xìn sú yán ér mái shé, qí mǔ xìn sú yì ér bì bào, shì wèi sǐ shēng wú mìng, zài yī shé zhī sǐ. qí mèng cháng jūn tián wén yǐ wǔ yuè wǔ rì shēng, qí fù tián yīng ràng qí mǔ yuē:" hé gù jǔ zhī?" yuē:" jūn suǒ yǐ bù jǔ wǔ yuè zǐ, hé yě?" yīng yuē:" wǔ yuè zǐ zhǎng yǔ hù tóng, shā qí fù mǔ." yuē:" rén mìng zài tiān hū? zài hù hū? rú zài tiān, jūn hé yōu yě rú zài hù, zé yí gāo qí hù ěr, shuí ér jí zhī zhě!" hòu wén zhǎng yǔ yī hù tóng, ér yīng bù sǐ. shì zé wǔ yuè jǔ zǐ zhī jì, wú xiào yàn yě. fū è jiàn liǎng tóu shé, yóu wǔ yuè jǔ zǐ yě. wǔ yuè jǔ zǐ, qí fù bù sǐ, zé zhī jiàn liǎng tóu shé zhě, wú yāng huò yě. yóu cǐ yán zhī, jiàn liǎng tóu shé zì bù sǐ, fēi mái zhī gù yě. mái yī shé, huò èr fú, rú mái shí shé, dé jǐ yòu hū? mái shé è rén fù jiàn, shū áo xián yě. xián zhě zhī xíng, qǐ tú mái shé yī shì zāi? qián mái shé zhī shí, duō suǒ xíng yǐ. bǐng tiān shàn xìng, dòng yǒu xián xíng. xián xíng zhī rén, yí jiàn jí wù, wú wéi nǎi jiàn shā rén zhī shé. qǐ shū áo wèi jiàn shé zhī shí yǒu è, tiān yù shā zhī, jiàn qí mái shé, chú qí guò, tiān huó zhī zāi? shí shēng ér jiān, lán shēng ér xiāng. rú wèi shū áo zhī xián zài mái shé zhī shí, fēi shēng ér bǐng zhī yě.
楚相孙叔敖为兒之时,见两头蛇,杀而埋之,归,对其母泣。母问其故,对曰:“我闻见两头蛇死。向者,出见两头蛇,恐去母死,是以泣也。”其母日: “今蛇何在?”对日:“我恐後人见之,即杀而埋之。”其母日:“吾闻有阴德者,天必报之。汝必不死,天必报汝。”叔敖竟不死,遂为楚相。埋一蛇,获二佑,天报善明矣。曰:此虚言矣。夫见两头蛇辄死者,俗言也;有阴德天报之福者,俗议也。叔敖信俗言而埋蛇,其母信俗议而必报,是谓死生无命,在一蛇之死。齐孟尝君田文以五月五日生,其父田婴让其母曰:“何故举之?”曰:“君所以不举五月子,何也?”婴曰:“五月子长与户同,杀其父母。”曰:“人命在天乎?在户乎?如在天,君何忧也;如在户,则宜高其户耳,谁而及之者!” 後文长与一户同,而婴不死。是则五月举子之忌,无效验也。夫恶见两头蛇,犹五月举子也。五月举子,其父不死,则知见两头蛇者,无殃祸也。由此言之,见两头蛇自不死,非埋之故也。埋一蛇,获二福,如埋十蛇,得几佑乎?埋蛇恶人复见,叔敖贤也。贤者之行,岂徒埋蛇一事哉?前埋蛇之时,多所行矣。禀天善性,动有贤行。贤行之人,宜见吉物,无为乃见杀人之蛇。岂叔敖未见蛇之时有恶,天欲杀之,见其埋蛇,除其过,天活之哉?石生而坚,兰生而香。如谓叔敖之贤在埋蛇之时,非生而禀之也。
rú jiā zhī tú dǒng wú xīn, mò jiā zhī yì chán zi, xiāng jiàn jiǎng dào. chán zi chēng mò jiā yòu guǐ shén, shì yǐn qín mù gōng yǒu míng dé, shàng dì cì zhī shí jiǔ nián, chán zi nán yǐ yáo shùn bù cì nián, jié zhòu bù yāo sǐ. yáo shùn jié zhòu yóu wèi shàng yuǎn, qiě jìn nán yǐ qín mù gōng jìn wén gōng. fū shì zhě, xíng zhī jī yě, jī shēng shí xíng, yǐ wéi sǐ shì. mù zhě wù luàn zhī míng, wén zhě dé huì zhī biǎo. yǒu wù luàn zhī xíng, tiān cì zhī nián yǒu dé huì zhī cāo, tiān duó qí mìng hū? àn mù gōng zhī bà, bù guò jìn wén jìn wén zhī shì, měi yú mù gōng. tiān bù jiā jìn wén yǐ mìng, dú cì mù gōng yǐ nián, shì tiān bào wù luàn, yǔ" mù gōng" tóng yě. tiān xià shàn rén guǎ, è rén zhòng. shàn rén shùn dào, è rén wéi tiān. rán fū è rén zhī mìng bù duǎn, shàn rén zhī nián bù zhǎng. tiān bù mìng shàn rén cháng xiǎng yī bǎi zài zhī shòu, è rén wéi shāng zi è sǐ, hé zāi?
儒家之徒董无心,墨家之役缠子,相见讲道。缠子称墨家佑鬼神,是引秦穆公有明德,上帝赐之十九年,缠子难以尧、舜不赐年,桀、纣不夭死。尧、舜、桀、纣犹为尚远,且近难以秦穆公、晋文公。夫谥者,行之迹也,迹生时行,以为死谥。穆者误乱之名,文者德惠之表。有误乱之行,天赐之年;有德惠之操,天夺其命乎?案穆公之霸,不过晋文;晋文之谥,美於穆公。天不加晋文以命,独赐穆公以年,是天报误乱,与“穆公”同也。天下善人寡,恶人众。善人顺道,恶人违天。然夫恶人之命不短,善人之年不长。天不命善人常享一百载之寿,恶人为殇子恶死,何哉?