yīn yáng bù hé, zāi biàn fā qǐ, huò shí xiān shì yí jiù, huò shí qì zì rán. xián shèng gǎn lèi, qiàn jù zì sī, zāi biàn è zhēng, hé wéi zhì hū? yǐn guò zì zé, kǒng yǒu zuì, wèi shèn kǒng jù zhī yì, wèi bì yǒu qí shí shì yě. hé yǐ míng zhī? yǐ tāng zāo hàn zì zé yǐ wǔ guò yě. shèng rén chún wán, xíng wú quē shī yǐ, hé zì zé yǒu wǔ guò? rán rú shū yuē:" tāng zì zé, tiān yìng yǐ yǔ." tāng běn wú guò, yǐ wǔ guò zì zé, tiān hé gù yǔ? shǐ yǐ guò zhì hàn, bù zhī zì zé, yì néng dé yǔ yě. yóu cǐ yán zhī, hàn bù wéi tāng zhì, yǔ bù yīng zì zé. rán ér qián hàn hòu yǔ zhě, zì rán zhī qì yě. cǐ yán, shū zhī yǔ yě. nán zhī yuē: chūn qiū dà yú, dǒng zhòng shū shè tǔ lóng, jiē wèi yī shí jiān yě. yī shí bù yǔ, kǒng jù yú jì, qiú yǒu qǐng fú, yōu niàn bǎi xìng yě. tāng zāo hàn qī nián, yǐ wǔ guò zì zé, wèi hé shí yě? fū zāo hàn yī shí, zhé zì zé hū? hàn zhì qī nián, nǎi zì zé yě? wèi yī shí zhé zì zé, qī nián nǎi yǔ, tiān yìng zhī chéng, hé qí liú yě? rú wèi qī nián nǎi zì zé, yōu niàn bǎi xìng, hé qí chí yě? bù hé yú jì zhī fǎ, bù yàn yōu mín zhī yì. shū zhī yán wèi kě xìn yě.
阴阳不和,灾变发起,或时先世遗咎,或时气自然。贤圣感类,慊惧自思,灾变恶徵,何为至乎?引过自责,恐有罪,畏慎恐惧之意,未必有其实事也。何以明之?以汤遭旱自责以五过也。圣人纯完,行无缺失矣,何自责有五过?然如《书》曰:“汤自责,天应以雨。”汤本无过,以五过自责,天何故雨?〔使〕以过致旱,〔不〕知自责,〔亦〕能得雨也。由此言之,旱不为汤至,雨不应自责。然而前旱後雨者,自然之气也。此言,《书》之语也。难之曰:《春秋》大雩,董仲舒设土龙,皆为一时间也。一时不雨,恐惧雩祭,求有请福,忧念百性也。汤遭旱七年,以五过自责,谓何时也?夫遭旱一时,辄自责乎?旱至七年,乃自责也?谓一时辄自责,七年乃雨,天应之诚,何其留也?〔如〕谓七年乃自责,忧念百姓,何其迟也?不合雩祭之法,不厌忧民之义。《书》之言未可信也。
yóu cǐ lùn zhī, zhōu chéng wáng zhī léi fēng fā, yì cǐ lèi yě. jīn téng yuē:" qiū dà shú wèi huò. tiān dà léi diàn yǐ fēng, hé jǐn yǎn, dà mù sī bá, bāng rén dà kǒng." dāng cǐ zhī shí, zhōu gōng sǐ, rú zhě shuō zhī, yǐ wéi chéng wáng hú yí yú zàng zhōu gōng: yù yǐ tiān zǐ lǐ zàng gōng, gōng rén chén yě yù yǐ rén chén lǐ zàng gōng, gōng yǒu wáng gōng. hú yí yú zàng zhōu gōng zhī jiān, tiān dà léi yǔ, dòng nù shì biàn, yǐ zhāng shèng gōng. gǔ wén jiā yǐ wǔ wáng bēng, zhōu gōng jū shè, guǎn cài liú yán, wáng yì hú yí zhōu gōng, zhōu gōng bēn chǔ, gù tiān léi yǔ, yǐ wù chéng wáng. fū yī léi yī yǔ zhī biàn, huò yǐ wéi zàng yí, huò yǐ wéi xìn chán, èr jiā wèi kě shěn. qiě dìng zàng yí zhī shuō, qiū xià zhī jì, yáng qì shàng shèng, wèi cháng wú léi yǔ yě, gù qí bá mù yǎn hé, pō wéi zhuàng ěr. dāng léi yǔ shí, chéng wáng gǎn jù, kāi jīn téng zhī shū, jiàn zhōu gōng zhī gōng, zhí shū qì guò, zì zé zhī shēn. zì zé shì yǐ, tiān ǒu fǎn fēng, shū jiā zé wèi tiān wèi zhōu gōng nù yě. qiān qiū wàn xià, bù jué léi yǔ. gǒu wèi léi yǔ wèi tiān nù hū? shì zé huáng tiān suì suì nù yě. zhēng yuè yáng qì fā xiè, léi shēng shǐ dòng, qiū xià yáng zhì jí ér léi zhé. gǒu wèi qiū xià zhī léi, wèi tiān dà nù, zhēng yuè zhī léi tiān xiǎo nù hū? léi wèi tiān nù, yǔ wèi ēn shī. shǐ tiān wèi zhōu gōng nù, tú dāng léi, bù dàng yǔ, jīn léi yǔ jù zhì, tiān nù qiě xǐ hū?" zi yú shì rì yě, kū zé bù gē". zhōu lǐ" zi mǎo jì shí cài gēng", āi yuè bù bìng xíng. āi yuè bù bìng xíng, xǐ nù fǎn bìng zhì hū?
由此论之,周成王之雷风发,亦此类也。《金滕》曰:“秋大熟未获。天大雷电以风,禾尽偃,大木斯拔,邦人大恐。”当此之时,周公死,儒者说之,以为成王狐疑於〔葬〕周公:欲以天子礼葬公,公人臣也;欲以人臣礼葬公,公有王功。狐疑於葬周公之间,天大雷雨,动怒示变,以彰圣功。古文家以武王崩,周公居摄,管、蔡流言,王意狐疑周公,周公奔楚,故天雷雨,以悟成王。夫一雷一雨之变,或以为葬疑,或以为信谗,二家未可审。且订葬疑之说,秋夏之际,阳气尚盛,未尝无雷雨也,顾其拔木偃禾,颇为〔壮〕耳。当雷雨时,成王感惧,开金滕之书,见周公之功,执书泣过,自责之深。自责适已,天偶反风,《书》家则谓天为周公怒也。千秋万夏,不绝雷雨。苟谓雷雨为天怒乎?是则皇天岁岁怒也。正月阳气发泄,雷声始动,秋夏阳至极而雷折。苟谓秋夏之雷,为天大怒,正月之雷天小怒乎?雷为天怒,雨为恩施。使天为周公怒,徒当雷,不当雨,今〔雷〕雨俱至,天怒且喜乎?“子於是日也,哭则不歌”。《周礼》“子卯稷食菜羹”,哀乐不并行。哀乐不并行,喜怒反并至乎?
qín shǐ huáng dì dōng fēng dài yuè, léi yǔ bào zhì. liú ǎo xī dà zé, léi yǔ huì míng. shǐ huáng wú dào, zì tóng qián shèng, zhì luàn zì wèi tài píng, tiān nù kě yě. liú ǎo xī dà zé, mèng yǔ shén yù, shì shēng gāo zǔ, hé nù yú shēng shèng rén ér wèi léi yǔ hū? yáo shí dà fēng wéi hài, yáo jiǎo dà fēng yú qīng qiū zhī yě. shùn rù dà lù, liè fēng léi yǔ. yáo shùn shì zhī lóng zhǔ, hé guò yú tiān, tiān wèi fēng yǔ yě? dà hàn, chūn qiū yú jì, yòu dǒng zhòng shū shè tǔ lóng, yǐ lèi zhāo qì, rú tiān yìng yú lóng, bì wèi léi yǔ. hé zé? qiū xià zhī yǔ, yǔ léi jù yě. bì cóng chūn qiū zhòng shū zhī shù, zé dà yú lóng, qiú nù tiān hū? shī kuàng zòu bái xuě zhī qū, léi diàn xià jī, gǔ qīng jiǎo zhī yīn, fēng yǔ bào zhì. gǒu wèi léi yǔ wèi tiān nù, tiān hé zēng yú bái xuě qīng jiǎo, ér nù shī kuàng wèi zhī hū? cǐ léi yǔ zhī nán yě.
秦始皇帝东封岱岳,雷雨暴至。刘媪息大泽,雷雨晦冥。始皇无道,自同前圣,治乱自谓太平,天怒可也。刘媪息大泽,梦与神遇,是生高祖,何怒於生圣人而为雷雨乎?尧时大风为害,尧〔缴〕大风於青丘之野。舜入大麓,烈风雷雨。尧、舜世之隆主,何过於天,天为风雨也?大旱,《春秋》雩祭,又董仲舒设土龙,以类招气,如天应雩龙,必为雷雨。何则?秋夏之雨,与雷俱也。必从《春秋》、仲舒之术,则大雩龙,求怒天乎?师旷奏《白雪之曲》,雷电下击,鼓《清角》之音,风雨暴至。苟为雷雨为天怒,天何憎於《白雪》《清角》,而怒师旷为之乎?此雷雨之难也。
yòu wèn zhī yuē:" chéng wáng bù yǐ tiān zǐ lǐ zàng zhōu gōng, tiān wèi léi fēng, yǎn hé bá mù, chéng wáng jué wù, zhí shū qì guò, tiān nǎi fǎn fēng, yǎn hé fù qǐ. hé bù wéi jí fǎn fēng yǐ lì dà mù, bì xū guó rén qǐ zhù zhī hū?" yīng yuē:" tiān bù néng." yuē:" rán zé tiān yǒu suǒ bù néng hū?" yīng yuē:" rán." nán yuē:" mèng bēn tuī rén ér rén pū, jiē rén ér rén lì. tiān néng bá mù, bù néng fù qǐ, shì zé tiān lì bù rú mèng bēn yě. qín shí sān shān wáng, yóu wèi tiān suǒ tú yě. fū mù zhī qīng zhòng, shú yǔ sān shān? néng tú sān shān, bù néng qǐ dà mù, fēi tiān yòng lì yí yě. rú wèi sān shān fēi tiān suǒ wáng, rán zé léi yǔ dú tiān suǒ wéi hū?" wèn yuē:" tiān zhī yù lìng chéng wáng yǐ tiān zǐ zhī lǐ zàng zhōu gōng, yǐ gōng yǒu shèng dé, yǐ gōng yǒu wáng gōng. jīng yuē:' wáng nǎi dé zhōu gōng suǒ zì yǐ wéi gōng dài wǔ wáng zhī shuō.' jīn tiān dòng wēi, yǐ zhāng zhōu gōng zhī dé yě."
又问之曰:“成王不以天子礼葬周公,天为雷风,偃禾拔木,成王觉悟,执书泣过,天乃反风,偃禾复起。何不为疾反风以立大木,必须国人起筑之乎?” 应曰:“天不能。”曰:“然则天有所不能乎?”应曰:“然。”难曰:“孟贲推人〔而〕人仆,接人而人立。天能拔木,不能复起,是则天力不如孟贲也。秦时三山亡,犹谓天所徒也。夫木之轻重,孰与三山?能徒三山,不能起大木,非天用力宜也。如谓三山非天所亡,然则雷雨独天所为乎?”问曰:“天之欲令成王以天子之礼葬周公,以公有圣德,以公有王功。《经》曰:‘王乃得周公〔所〕自以为功代武王之说。’今天动威,以彰周公之德也。”
nán zhī yuē:" yī yǐn xiāng tāng fá xià, wèi mín xīng lì chú hài, zhì tiān xià tài píng tāng sǐ, fù xiāng dà jiǎ, dà jiǎ yì yù, fàng zhī tóng gōng, shè zhèng sān nián, nǎi tuì fù wèi. zhōu gōng yuē:' yī yǐn gé yú huáng tiān.' tiān suǒ yí zhāng yě. yī yǐn sǐ shí, tiān hé yǐ bù wéi léi yǔ?" yīng yuē:" yǐ bǎi liǎng piān yuē:' yī yǐn sǐ, dà wù sān rì.' dà wù sān rì, luàn qì yǐ, fēi tiān nù zhī biàn yě. dōng hǎi zhāng bà zào bǎi liǎng piān, qí yán suī wèi kě xìn, qiě jiǎ yǐ wèn:" tiān wèi léi yǔ yǐ wù chéng wáng, chéng wáng wèi kāi jīn kuì léi zhǐ hū? yǐ kāi jīn kuì léi yǔ nǎi zhǐ yě?" yīng yuē:" wèi kāi jīn kuì léi zhǐ yě. kāi kuì dé shū, jiàn gōng zhī gōng, dǎng wù qì guò, jué yǐ tiān zǐ kǒng zàng gōng, chū jiāo guān biàn, tiān zhǐ yǔ fǎn fēng, hé jǐn qǐ." yóu cǐ yán zhī, chéng wáng wèi jué wù, léi yǔ zhǐ yǐ. nán yuē:" yī yǐn sǐ, wù sān rì. tiān hé bù sān rì léi yǔ, xū chéng wáng jué wù nǎi zhǐ hū? tài wù zhī shí, sāng gǔ shēng cháo, qī rì dà gǒng, tài wù sī zhèng, sāng gǔ xiāo wáng. sòng jǐng gōng shí, yíng huò shǒu xīn, chū sān shàn yán, yíng huò tú shě. shǐ tài wù bù sī zhèng, jǐng gōng wú sān shàn yán, sāng gǔ bù xiāo, yíng huò bù tú. hé zé? zāi biàn suǒ yǐ qiǎn gào yě, suǒ qiǎn gào wèi jué, zāi biàn bù chú, tiān zhī zhì yì yě. jīn tiān nù wèi léi yǔ, yǐ zé chéng wáng, chéng wáng wèi jué, yǔ léi zhī xī, hé qí zǎo yě?"
难之曰:“伊尹相汤伐夏,为民兴利除害,致天下太平;汤死,复相大甲,大甲佚豫,放之桐宫,摄政三年,乃退复位。周公曰:‘伊尹格於皇天。’天所宜彰也。伊尹死时,天何以不为雷雨?”应曰:“以《百〔两〕篇》曰:‘伊尹死,大雾三日。’大雾三日,乱气矣,非天怒之变也。东海张霸造《百〔两〕篇》,其言虽未可信,且假以问:“天为雷雨以悟成王,成王未开金匮雷止乎?已开金匮雷雨乃止也?”应曰:“未开金匮雷止也。开匮得书,见公之功,党悟泣过,决以天子孔葬公,出郊观变,天止雨反风,禾尽起。”由此言之,成王未觉悟,雷雨止矣。难曰:“伊尹〔死〕,雾三日。天何不三日雷雨,须成王觉悟乃止乎?太戊之时,桑谷生朝,七日大拱,太戊思政,桑谷消亡。宋景公时,荧〔惑〕守心,出三善言,荧惑徒舍。使太戊不思政,景公无三善言,桑谷不消,荧惑不徒。何则?灾变所以谴告也,所谴告未觉,灾变不除,天之至意也。今天怒为雷雨,以责成王,成王未觉,雨雷之息,何其早也?”
yòu wèn yuē:" lǐ, zhū hóu zhī zǐ chēng gōng zǐ, zhū hóu zhī sūn chēng gōng sūn, jiē shí cǎi dì, shū zhī zhòng shù. hé zé? gōng zǐ gōng sūn, qīn ér yòu zūn, dé tǐ gōng chēng, yòu shí cǎi dì, míng shí xiàng fù, yóu wén zhì xiāng chèn yě. tiān zhāng zhōu gōng zhī gōng, lìng chéng wáng yǐ tiān zǐ lǐ zàng, hé bù lìng chéng wáng hào zhōu gōng yǐ zhōu wáng, fù tiān zǐ zhī lǐ hū?" yīng yuē:" wáng zhě, míng zhī zūn hào yě, rén chén bù dé míng yě." nán yuē:" rén chén yóu dé míng wáng, lǐ hū? wǔ wáng fá zhòu, xià chē zhuī wáng dài wáng wáng jì wén wáng. sān rén zhě, zhū hóu, yì rén chén yě, yǐ wáng hào jiā zhī. hé wéi dú kě yú sān wáng, bù kě yú zhōu gōng? tiān yì yù zhāng zhōu gōng, qǐ néng míng hū? qǐ yǐ wáng jī qǐ yú sān rén zāi? rán ér wáng gōng yì chéng yú zhōu gōng. jiāng qǐ mín shān, liú wèi tāo lài. xiāng tāo lài zhī liú, shú yǔ chū qǐ zhī yuán? jù chàng zhī suǒ wéi dào, bái zhì zhī suǒ wéi lái, sān wáng hū? zhōu gōng yě? zhōu gōng gōng dé shèng yú sān wáng, bù jiā wáng hào, qǐ tiān è rén wàng chēng zhī zāi? zhōu shuāi, liù guó chēng wáng, qí qín gèng wéi dì, dāng shí tiān wú jìn nù zhī biàn. zhōu gōng bù yǐ tiān zǐ lǐ zàng, tiān wèi léi yǔ yǐ zé chéng wáng, hé tiān zhī hào wù bù chún yī hū?"
又问曰:“礼,诸侯之子称公子,诸侯之孙称公孙,皆食采地,殊之众庶。何则?公子公孙,亲而又尊,得体公称,又食采地,名实相副,犹文质相称也。天彰周公之功,令成王以天子礼葬,何不令成王号周公以周王,副天子之礼乎?” 应曰:“王者,名之尊号也,人臣不得名也。”难曰:“人臣犹得名王,礼乎?武王伐纣,下车追王大王、王季、文王。三人者,诸侯,亦人臣也,以王号加之。何为独可於三王,不可於周公?天意欲彰周公,岂能明乎?岂以王迹起於三人哉?然而王功亦成於周公。江起岷山,流为涛濑。相涛濑之流,孰与初起之源?秬鬯之所为到,白雉之所为来,三王乎?周公也?周公功德盛於三王,不加王号,岂天恶人妄称之哉?周衰,六国称王,齐、秦更为帝,当时天无禁怒之变。周公不以天子礼葬,天为雷雨以责成王,何天之好恶不纯一乎?”
yòu wèn yuē:" lǔ jì sūn cì zēng zǐ zé, zēng zǐ bìng ér qǐn zhī. tóng zǐ yuē:' huá ér hàn zhě, dài fū zhī zé.' ér zēng zǐ gǎn cán, mìng yuán yì zé. gài lǐ, dài fū zhī zé, shì bù dé qǐn yě. jīn zhōu gōng, rén chén yě, yǐ tiān zǐ lǐ zàng, hún ér yǒu líng, jiāng ān zhī bù yě?" yīng yuē:" chéng wáng suǒ wéi, tiān zhī suǒ yǔ, hé wéi bù ān?" nán yuē:" jì sūn suǒ cì dài fū zhī zé, qǐ zēng zǐ zhī suǒ zì zhì hū? hé dú bù ān hū? zi jí bìng, zǐ lù qiǎn mén rén wéi chén. bìng jiān yuē:' jiǔ yǐ zāi! yóu zhī xíng zhà yě! wú chén ér wèi yǒu chén, wú shuí qī, qī tiān hū?' kǒng zǐ zuì zǐ lù zhě yě. jǐ fēi rén jūn, zǐ lù shǐ mén rén wéi chén, fēi tiān zhī xīn ér wàng wéi zhī, shì qī tiān yě. zhōu gōng yì fēi tiān zǐ yě, yǐ kǒng zǐ zhī xīn kuàng zhōu gōng, zhōu gōng bì bù ān yě. jì shì lǚ yú tài shān, kǒng zǐ yuē:' céng wèi tài shān bù rú lín fàng hū?' yǐ zēng zǐ zhī xì, yóu què fēi lǐ zhōu gōng zhì shèng, qǐ ān tiān zǐ zhī zàng? céng wèi zhōu gōng bù rú zēng zǐ hū? yóu cǐ yuán zhī, zhōu gōng bù ān yě. dà rén yǔ tiān dì hé dé, zhōu gōng bù ān, tiān yì bù ān, hé gù wèi léi yǔ yǐ zé chéng wáng hū?"
又问曰:“鲁季孙赐曾子箦,曾子病而寝之。童子曰:‘华而晥者,大夫之箦。’而曾子感惭,命元易箦。盖礼,大夫之箦,士不得寝也。今周公,人臣也,以天子礼葬,魂而有灵,将安之不也?”应曰:“成王所为,天之所予,何为不安?”难曰:“季孙所赐大夫之箦,岂曾子之所自制乎?何独不安乎?子疾病,子路遣门人为臣。病间曰:‘久矣哉!由之行诈也!无臣而为有臣,吾谁欺,欺天乎?’孔子罪子路者也。己非人君,子路使门人为臣,非天之心而妄为之,是欺天也。周公亦非天子也,以孔子之心况周公,周公必不安也。季氏旅於太山,孔子曰:‘曾谓泰山不如林放乎?’以曾子之细,犹却非礼;周公至圣,岂安天子之葬?曾谓周公不如曾子乎?由此原之,周公不安也。大人与天地合德,周公不安,天亦不安,何故为雷雨以责成王乎?”
yòu wèn yuē:" sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān. wǔ wáng zhī mìng, hé kě dài hū?" yīng yuē:" jiǔ líng zhī mèng, tiān duó wén wáng nián yǐ yì wǔ wáng. kè yīn èr nián zhī shí, jiǔ líng zhī nián wèi jǐn, wǔ wáng bù yù, zé qǐng zhī yǐ. rén mìng bù kě qǐng, dú wǔ wáng kě, fēi shì cháng fǎ, gù cáng yú jīn téng bù kě fù wèi, gù yǎn ér bú jiàn." nán yuē:" jiǔ líng zhī mèng, wǔ wáng yǐ dé wén wáng zhī nián wèi?" yīng yuē:" yǐ dé zhī yǐ." nán yuē:" yǐ dé wén wáng zhī nián, mìng dāng zì yán. kè yīn èr nián, suī bìng, yóu jiāng bù sǐ, zhōu gōng hé wéi qǐng ér dài zhī?" yīng yuē: " rén jūn jué rén yǐ guān, yì dìng, wèi zhī jí yǔ, cáo xià àn mù, rán hòu kě nuò. tiān suī duó wén wáng nián yǐ yì wǔ wáng, yóu xū zhōu gōng qǐng, nǎi néng dé zhī. mìng shù jīng wēi, fēi yī wò zhī mèng suǒ néng de yě. nán yuē:" jiǔ líng zhī mèng, wén wáng mèng yǔ wǔ wáng jiǔ líng. wǔ wáng mèng dì yǔ qí jiǔ líng, qí tiān yǐ yǔ zhī yǐ, wǔ wáng yǐ dé zhī yǐ, hé xū fù qǐng? rén qiě dé guān, xiān mèng dé jué, qí hòu mò jǔ, yóu zì dé guān. hé zé? zhào xiàng xiān jiàn, qí yàn bì zhì yě. gǔ zhě wèi nián wèi líng, yǐ dé jiǔ líng, yóu rén mèng dé jué yě. zhōu gōng yīn bì xiào zhī mèng, qǐng zhī yú tiān, gōng ān néng dà hū?"
又问曰:“死生有命,富贵在天。武王之命,何可代乎?”应曰:“九龄之梦,天夺文王年以益武王。克殷二年之时,九龄之年未尽,武王不豫,则请之矣。人命不可请,独武王可,非世常法,故藏於金滕;不可复为,故掩而不见。”难曰:“九龄之梦,武王已得文王之年未?”应曰:“已得之矣。”难曰:“已得文王之年,命当自延。克殷二年,虽病,犹将不死,周公何为请而代之?”应曰: “人君爵人以官,议定,未之即与,曹下案目,然後可诺。天虽夺文王年以益武王,犹须周公请,乃能得之。命数精微,非一卧之梦所能得也。难曰:“九龄之梦,文王梦与武王九龄。武王梦帝予其九龄,其天已予之矣,武王已得之矣,何须复请?人且得官,先梦得爵,其後莫举,犹自得官。何则?兆象先见,其验必至也。古者谓年为龄,已得九龄,犹人梦得爵也。周公因必效之梦,请之於天,功安能大乎?”
yòu wèn yuē:" gōng wú dà xiǎo, dé wú duō shǎo, rén xū yǎng shì lài zhī zhě, zé wèi měi yǐ. shǐ zhōu gōng bù dài wǔ wáng, wǔ wáng bìng sǐ, zhōu gōng yǔ chéng wáng ér zhì tiān xià tài píng hū?" yīng yuē:" chéng shì, zhōu gōng fǔ chéng wáng ér tiān xià bù luàn. shǐ wǔ wáng bú jiàn dài, suì bìng zhì sǐ, zhōu gōng zhì tài píng hé yí hū?" nán yuē:" ruò shì, wǔ wáng zhī shēng wú yì, qí sǐ wú sǔn, xū zhōu gōng gōng nǎi chéng yě. zhōu shuāi, zhū hóu bèi pàn, guǎn zhòng jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià. kǒng zǐ yuē:' wēi guǎn zhòng, wú qí bèi fā zuǒ rèn yǐ.' shǐ wú guǎn zhòng, bù hé zhū hóu, yí dí jiāo qīn, zhōng guó jué miè. cǐ wú guǎn zhòng yǒu suǒ shāng yě. chéng liàng yǒu yì, guǎn zhòng zhī gōng, ǒu yú zhōu gōng. guǎn zhòng sǐ, huán gōng bù yǐ zhū hóu lǐ zàng, yǐ zhōu gōng kuàng zhī, tiān yì yí nù, wēi léi báo yǔ bù zhì, hé zāi? qǐ yǐ zhōu gōng shèng ér guǎn zhòng xián hū? fū guǎn zhòng wèi fǎn diàn, yǒu sān guī, kǒng zǐ jī zhī, yǐ wéi bù xián. fǎn diàn sān guī, zhū hóu zhī lǐ tiān zǐ lǐ zàng, wáng zhě zhī zhì, jiē yǐ rén chén jù bù dé wèi. dà rén yǔ tiān dì hé dé, kǒng zǐ, dà rén yě, jī guǎn zhòng zhī jiàn lǐ, huáng tiān yù zhōu gōng zhī qīn zhì, fēi hé dé zhī yàn. shū jiā zhī shuō, wèi kě rán yě. "
又问曰:“功无大小,德无多少,人须仰恃赖之者,则为美矣。使周公不代武王,武王病死,周公与成王而致天下太平乎?”应曰:“成事,周公辅成王而天下不乱。使武王不见代,遂病至死,周公致太平何疑乎?”难曰:“若是,武王之生无益,其死无损,须周公功乃成也。周衰,诸侯背畔,管仲九合诸侯,一匡天下。孔子曰:‘微管仲,吾其被发左衽矣。’使无管仲,不合诸侯,夷狄交侵,中国绝灭。此无管仲有所伤也。程量有益,管仲之功,偶於周公。管仲死,桓公不以诸侯礼葬,以周公况之,天亦宜怒,微雷薄雨不至,何哉?岂以周公圣而管仲贤乎?夫管仲为反坫,有三归,孔子讥之,以为不贤。反坫、三归,诸侯之礼;天子礼葬,王者之制,皆以人臣俱不得为。大人与天地合德,孔子,大人也,讥管仲之僭礼,皇天欲周公之侵制,非合德之验。《书》家之说,未可然也。 ”
yǐ jiàn niǎo jī ér zhī wèi shū, jiàn fēi péng ér zhī wèi chē. tiān fēi yǐ niǎo jī mìng cāng jié, yǐ fēi péng shǐ xī zhòng yě, xī zhòng gǎn fēi péng, ér cāng jié qǐ niǎo jī yě. jìn wén fǎn guó, mìng chè mí mò, jiù fàn xīn gǎn, cí wèi guī jiā. fū wén gōng zhī chè mí mò, fēi yù qù jiù fàn, jiù fàn gǎn cán, zì tóng yú mí mò yě. sòng huá chén ruò qí zōng, shǐ jiā zéi liù rén, yǐ pī shā huá wú yú sòng mìng hé zuǒ shī zhī hòu. zuǒ shī jù yuē:" lǎo fū wú zuì." qí hòu zuǒ shī yuàn jiù huá chén, huá chén bèi zhī. guó rén zhú gǒu, gǒu rù huá chén zhī mén, huá chén yǐ wéi zuǒ shī lái gōng jǐ yě, yú qiáng ér zǒu. fū huá chén zì shā huá wú ér zuǒ shī jù, guó rén zì zhú gǒu ér huá chén zì zǒu. chéng wáng zhī wèi jù, yóu cǐ lèi yě. xīn yí yú bù yǐ tiān zǐ lǐ zàng gōng, zú zāo léi yǔ zhī zhì, zé jù ér wèi guò yǐ. fū léi yǔ zhī zhì, tiān wèi bì zé chéng wáng yě. léi yǔ zhì, chéng wáng jù yǐ zì zé yě. fū gǎn zé cāng jié xī zhòng zhī xīn, jù zé zuǒ shī huá chén zhī yì yě. huái xián yí zhī jì, zāo bào zhì zhī qì, yǐ lèi zhī yàn jiàn, zé tiān nù zhī xiào chéng yǐ. jiàn lèi yàn yú jì mò, yóu gǎn dòng ér wèi jù, kuàng léi yǔ yáng pēng gài zhī shēng, chéng wáng shù jī néng bù chù tì hū?
以见鸟迹而知为书,见蜚蓬而知为车。天非以鸟迹命仓颉,以蜚蓬使奚仲也,奚仲感蜚蓬,而仓颉起鸟迹也。晋文反国,命彻麋墨,舅犯心感,辞位归家。夫文公之彻麋墨,非欲去舅犯,舅犯感惭,自同於麋墨也。宋华臣弱其宗,使家贼六人,以铍杀华吴於宋命合左师之後。左师惧曰:“老夫无罪。”其後左师怨咎华臣,华臣备之。国人逐狗,狗入华臣之门,华臣以为左师来攻己也,逾墙而走。夫华臣自杀华吴而左师惧,国人自逐狗而华臣自走。成王之畏惧,犹此类也。心疑於不以天子礼葬公,卒遭雷雨之至,则惧而畏过矣。夫雷雨之至,天未必责成王也。雷雨至,成王惧以自责也。夫感则苍颉、奚仲之心,惧则左师、华臣之意也。怀嫌疑之计,遭暴至之气,以类之验见,则天怒之效成矣。见类验於寂漠,犹感动而畏惧,况雷雨扬〔軯〕盖之声,成王庶几能不怵惕乎?
xùn léi fēng liè, kǒng zǐ bì biàn. lǐ, jūn zǐ wén léi, suī yè, yì guān ér zuò, suǒ yǐ jìng léi jù jī qì yě. shèng rén jūn zǐ, yú dào wú xián, rán yóu shùn tiān biàn dòng, kuàng chéng wáng yǒu zhōu gōng zhī yí, wén léi yǔ zhī biàn, ān néng bù zhèn jù hū? rán zé léi yǔ zhī zhì yě, dài qiě zì tiān qì chéng wáng wèi jù, dài qiě gǎn wù lèi yě. fū tiān dào wú wéi, rú tiān yǐ léi yǔ zé nù rén, zé yì néng yǐ léi yǔ shā wú dào. gǔ wú dào zhě duō, kě yǐ léi yǔ zhū shā qí shēn, bì mìng shèng rén xīng shī dòng jūn, dùn bīng shāng shì, nán yǐ yī léi xíng zhū, qīng yǐ sān jūn kè dí, hé tiān zhī bù dàn fán yě?
迅雷风烈,孔子必变。礼,君子闻雷,虽夜,衣冠而坐,所以敬雷惧激气也。圣人君子,於道无嫌,然犹顺天变动,况成王有周公之疑,闻雷雨之变,安能不振惧乎?然则雷雨之至也,殆且自天气;成王畏惧,殆且感物类也。夫天道无为,如天以雷雨责怒人,则亦能以雷雨杀无道。古无道者多,可以雷雨诛杀其身,必命圣人兴师动军,顿兵伤士,难以一雷行诛,轻以三军克敌,何天之不惮烦也?
huò yuē:" zhòu fù dì yǐ, shè tiān ōu dì, yóu jīng wèi zhī jiān, léi diàn jī ér shā zhī. sī tiān yǐ léi diàn zhū wú dào yě." dì yǐ zhī è, shú yǔ jié zhòu? zōu bó qí lùn jié zhòu è bù rú wáng qín, wáng qín bù rú wáng mǎng, rán ér jié zhòu qín mǎng zhī sǐ, bù yǐ léi diàn. kǒng zǐ zuò chūn qiū, cǎi háo máo zhī shàn, biǎn xiān jiè zhī è, cǎi shàn bù yú qí měi, biǎn è bù yì qí guò. zé xiǎo yǐ dà, fū rén wú zhī. chéng wáng xiǎo yí, tiān dà léi yǔ. rú dìng yǐ chén zàng gōng, qí biàn hé yǐ guò cǐ? hóng fàn jī yí, bù wù zāi biàn zhě, rén zhī cái bù néng jǐn xiǎo, tiān bù yǐ yí zé bèi yú rén yě. chéng wáng xīn yí wèi jué, tiān yǐ dà léi yǔ zé zhī, dài fēi huáng tiān zhī yì. shū jiā zhī shuō, kǒng shī qí shí yě.
或曰:“纣父帝乙,射天殴地,游泾、渭之间,雷电击而杀之。斯天以雷电诛无道也。”帝乙之恶,孰与桀、纣?邹伯奇论桀、纣恶不如亡秦,亡秦不如王莽,然而桀、纣、秦、莽之〔死〕,不以雷电。孔子作《春秋》,采毫毛之善,贬纤介之恶,采善不逾其美,贬恶不溢其过。责小以大,夫人无之。成王小疑,天大雷雨。如定以臣葬公,其变何以过此?《洪范》稽疑,不悟灾变者,人之才不能尽晓,天不以疑责备於人也。成王心疑未决,天以大雷雨责之,殆非皇天之意。《书》家之说,恐失其实也。