lǐ, wáng zhě jì tiān dì, zhū hóu jì shān chuān, qīng dài fū jì wǔ sì, tǔ shù rén jì qí xiān zōng miào shè jì zhī sì, zì tiān zǐ dá yú shù rén. shàng shū yuē: sì lèi yú shàng dì, yīn yú liù zōng, wàng yú shān chuān, biàn yú qún chén. lǐ yuē: yǒu yú shì dì huáng dì ér jiāo kù, zǔ zhuān xū ér zōng yáo. xià hòu shì yì dì huáng dì ér jiāo gǔn, zǔ zhuān xū ér zōng yǔ. yīn rén dì kù ér jiāo míng, zǔ qì ér zōng tāng. zhōu rén kù ér jiāo jì, zǔ wén wáng ér zōng wǔ wáng. fán chái yú dà tán, jì tiān yě yì mái yú dà zhé, jì dì yě, yòng xīng dú. mái shǎo láo yú dà zhāo, jì shí yě xiāng jìn yú kǎn tán, jì hán shǔ yě. wáng gōng, jì rì yě. yè míng, jì yuè yě yōu zōng, jì xīng yě. yú zōng, jì shuǐ hàn yě. sì kǎn tán, jì sì fāng yě. shān lín chuān gǔ qiū líng néng chū yún, wèi fēng yǔ, jiàn guài wù, jiē yuē shén. yǒu tiān xià zhě jì bǎi shén. zhū hóu zài qí dì zé jì, wáng qí dì zé bù jì. cǐ jiē fǎ dù zhī sì, lǐ zhī cháng zhì yě.
禮,王者祭天地,諸侯祭山川,卿大夫祭五祀,土庶人祭其先;宗廟社稷之祀,自天子達於庶人。《尚書》曰:「肆類於上帝,禋於六宗,望於山川,遍於群臣。」《禮》曰:「有虞氏禘黃帝而郊嚳,祖顓頊而宗堯。夏後氏亦禘黃帝而郊鯀,祖顓頊而宗禹。殷人禘嚳而郊冥,祖契而宗湯。周人嚳而郊稷,祖文王而宗武王。燔柴於大壇,祭天也;瘞埋於大折,祭地也,用騂犢。埋少牢於大昭,祭時也;相近於坎壇,祭寒暑也。王宮,祭日也。夜明,祭月也;幽宗,祭星也。雩宗,祭水旱也。四坎壇,祭四方也。山林川谷丘陵能出雲,為風雨,見怪物,皆曰神。有天下者祭百神。諸侯在其地則祭,亡其地則不祭。」此皆法度之祀,禮之常制也。
wáng zhě fù shì tiān, mǔ shì dì, tuī rén shì fù mǔ zhī shì, gù yì yǒu jì tiān dì zhī sì. shān chuān yǐ xià, bào gōng zhī yì yě. yuán shēng rén yǒu gōng dé shǎng, guǐ shén yǒu gōng yì sì zhī. shān chū yún yǔ rùn wàn wù, liù zōng jū liù hé zhī jiān, zhù tiān dì biàn huà, wáng zhě zūn ér jì zhī. gù yuē liù zōng. shè jì bào shēng wàn wù zhī gōng: shè bào wàn wù, jì bào wǔ gǔ. wǔ sì bào mén hù jǐng zào zhōng liù zhī gōng: mén hù rén suǒ chū rù, jǐng zào rén suǒ yǐn shí, zhōng liù rén suǒ tuō chù. wǔ zhě gōng jūn, gù jù sì zhī.
王者父事天,母事地,推人事父母之事,故亦有祭天地之祀。山川以下,報功之義也。緣生人有功得賞,鬼神有功亦祀之。山出雲雨潤萬物,六宗居六合之間,助天地變化,王者尊而祭之。故曰六宗。社稷報生萬物之功:社報萬物,稷報五穀。五祀報門戶井灶中霤之功:門戶人所出入,井灶人所飲食,中霤人所託處。五者功鈞,故俱祀之。
zhōu qì yuē: shǎo hào yǒu sì shū, yuē zhòng, yuē gāi, yuē xiū, yuē xī, shí néng jīn mù shǎo jí shuǐ. shǐ zhòng wèi gōu máng, gāi wèi rù shōu, xiū jí xī wèi xuán míng, shì bù shī zhí, suì jì qióng sāng, cǐ qí sān sì yě. zhuān xū shì yǒu zǐ yuē lí, wèi zhù róng. gòng gōng shì yǒu zǐ yuē jù lóng, wèi hòu tǔ, cǐ qí èr sì yě. hòu tǔ wèi shè. jì, tián zhèng yě. yǒu liè shān shì zhī zǐ yuē zhù, wèi jì. zì xià yǐ shàng sì zhī. zhōu qì yì wèi jì, zì shāng yǐ lái sì zhī. lǐ yuē: liè shān shì zhī yǒu tiān xià yě, qí zǐ yuē zhù, néng zhí bǎi gǔ. xià zhī shuāi yě, zhōu qì jì zhī, gù sì yǐ wèi jì. gòng gōng shì zhī bà jiǔ zhōu yě, qí zǐ yuē hòu tǔ, néng píng jiǔ tǔ, gù sì yǐ wèi shè. chuán huò yuē: yán dì zuò huǒ, sǐ ér wèi zào. yǔ láo lì tiān xià, shuǐ sǐ ér wèi shè. lǐ yuē: wáng wèi qún xìng lì qī sì, yuē sī mìng, yuē zhōng liù, yuē guó mén, yuē guó xíng, yuē tài lì, yuē hù, yuē zào. zhū hóu wèi guó lì wǔ sì, yuē sī mìng, yuē zhōng liù, yuē guó mén, yuē guó xíng, yuē gōng lì. dài fū lì sān sì, yuē zú lì, yuē mén, yuē xíng. shì shì lì èr sì, yuē mén, yuē xíng. shù rén lì èr sì, huò lì hù, huò lì zào. shè jì wǔ sì zhī jì, wèi yǒu suǒ dìng, jiē yǒu sī qí dé, bù wàng qí gōng yě. zhōng xīn ài zhī, gù yǐn shí zhī. ài guǐ shén zhě jì sì zhī. zì yǔ xìng xiū shè jì, sì hòu, jì qí hòu jué fèi. gāo huáng dì sì nián
周棄曰:「少昊有四叔,曰重,曰該,曰修,曰熙,實能金木少及水。使重為句芒,該為蓐收,修及熙為玄冥,世不失職,遂濟窮桑,此其三祀也。顓頊氏有子曰犁,為祝融。共工氏有子曰句龍,為後土,此其二祀也。後土為社。稷,田正也。有烈山氏之子曰柱,為稷。自夏以上祀之。周棄亦為稷,自商以來祀之。」《禮》曰:「列山氏之有天下也,其子曰柱,能殖百穀。夏之衰也,周棄繼之,故祀以為稷。共工氏之霸九州也,其子曰後土,能平九土,故祀以為社。」傳或曰:「炎帝作火,死而為灶。禹勞力天下,水死而為社。」《禮》曰:「王為群姓立七祀,曰司命,曰中霤,曰國門,曰國行,曰泰厲,曰戶,曰灶。諸侯為國立五祀,曰司命,曰中霤,曰國門,曰國行,曰公厲。大夫立三祀,曰族厲,曰門,曰行。適士立二祀,曰門,曰行。庶人立二祀,或立戶,或立灶。」社稷五祀之祭,未有所定,皆有思其德,不忘其功也。中心愛之,故飲食之。愛鬼神者祭祀之。自禹興修社稷,祀後,稷其後絕廢。高皇帝四年
zhào tiān xià jì líng xīng, qī nián, shǐ tiān xià jì shè jì. líng xīng zhī jì, jì shuǐ hàn yě, yú lǐ jiù míng yuē yú. yú zhī lǐ, wèi mín qí gǔ yǔ, qí gǔ shí yě. chūn qiú yǔ, qiū qiú shí, yī suì zài sì, gài zhòng gǔ yě. chūn yǐ èr yuè, qiū yǐ bā yuè. gù lùn yǔ yuē: mù chūn zhě, chūn fú jì chéng, guān zhě wǔ liù rén, tóng zǐ liù qī rén, yù hū yí, fēng hū wǔ yú, yǒng ér guī. mù chūn, sì yuè yě. zhōu zhī sì yuè, zhèng suì èr yuè yě. èr yuè zhī shí, lóng xīng shǐ chū, gù chuán yuē: lóng jiàn ér yú. lóng xīng jiàn shí, suì jǐ qǐ zhé,: ér yú. chūn yú zhī lǐ fèi, qiū yú zhī lǐ cún, gù shì cháng xiū líng xīng zhī sì, dào jīn bù jué. míng biàn yú jiù, gù shì rén bù shí lǐ fèi bù jù, gù rú zhě bù zhī. shì rú àn lǐ, bù zhī líng xīng hé sì, qí nán xiǎo ér bù shí, shuō xiàn guān míng yuē míng xīng. yuán míng xīng zhī míng, shuō yuē suì xīng, suì xīng dōng fāng yě. dōng fāng zhǔ chūn, chūn zhǔ shēng wù, gù jì suì xīng qiú chūn zhī fú yě. sì shí jiē yǒu lì yú wù, dú qiú chūn zhě, zhòng běn zūn shǐ yě. shěn rú rú zhě zhī shuō, qiú chūn zhī fú, jí yǐ qiū jì, fēi qiú chūn yě. yuè lìng jì hù yǐ chūn, jì mén yǐ qiū, gè yí qí shí. rú huò jì mén yǐ qiū, wèi zhī jì hù, lùn zhě kěn rán zhī hū? bù rán, zé míng xīng fēi suì xīng yě, nǎi lóng xīng yě. lóng xīng èr yuè jiàn, zé yú qí gǔ yǔ. lóng xīng bā yuè jiāng rù, zé qiū yú qí gǔ shí. rú zhě huò jiàn qí yì, yǔ bù kōng shēng. chūn yú fèi, qiū yú xìng, gù qiū yú zhī míng, zì ruò wèi míng xīng yě, shí yuē líng xīng. líng xīng zhě, shén yě shén zhě, wèi lóng xīng yě. qún shén wèi fēng bó yǔ shī léi gōng zhī shǔ. fēng yǐ yáo zhī, yǔ yǐ rùn zhī, léi yǐ dòng zhī, sì shí shēng chéng, hán shǔ biàn huà. rì yuè xīng chén, rén suǒ zhān yǎng. shuǐ hàn, rén suǒ jì è. sì fāng, qì suǒ yóu lái. shān lín chuān gǔ, mín suǒ qǔ cái yòng. cǐ guǐ shén zhī gōng yě.
詔天下祭靈星,七年,使天下祭社稷。靈星之祭,祭水旱也,於禮舊名曰雩。雩之禮,為民祈穀雨,祈谷實也。春求〔雨,秋求〕實,一歲再祀,蓋重谷也。春以二月,秋以八月。故《論語》曰:「暮春者,春服既成,冠者五六人,童子六七人,浴乎沂,風乎舞雩,詠而歸。」暮春,四月也。周之四月,正歲二月也。二月之時,龍星始出,故傳曰:「龍見而雩」。龍星見時,歲己啟蟄,□□□:「□□而雩。春雩之禮廢,秋雩之禮存,故世常修靈星之祀,到今不絕。名變於舊,故世人不識;禮廢不具,故儒者不知。世儒案禮,不知靈星何祀,其難曉而不識,說縣官名曰明星。緣明星之名,說曰歲星,歲星東方也。東方主春,春主生物,故祭歲星求春之福也。四時皆有力於物,獨求春者,重本尊始也。審如儒者之說,求春之福,及以秋祭,非求春也。《月令》祭戶以春,祭門以秋,各宜其時。如或祭門以秋,謂之祭戶,論者肯然之乎?不然,則明星非歲星也,乃龍星也。龍星二月見,則雩祈穀雨。龍星八月將入,則秋雩祈谷實。儒者或見其義,語不空生。春雩廢,秋雩興,故秋雩之名,自若為明星也,實曰靈星。靈星者,神也;神者,謂龍星也。群神謂風伯雨師雷公之屬。風以搖之,雨以潤之,雷以動之,四時生成,寒暑變化。日月星辰,人所瞻仰。水旱,人所忌惡。四方,氣所由來。山林川谷,民所取材用。此鬼神之功也。
fán jì sì zhī yì yǒu èr: yī yuē bào gōng, èr yuè xiū xiān. bào gōng yǐ miǎn lì, xiū xiān yǐ chóng ēn. lì miǎn ēn chóng, gōng lì huà tōng, shèng wáng zhī wù yě. shì gù shèng wáng zhì jì sì yě, fǎ shī yú mín zé sì zhī, yǐ sǐ qín shì zé sì zhī, yǐ láo dìng guó zé sì zhī, néng yù dà zāi zé sì zhī, néng hàn dà huàn zé sì zhī. dì kù néng xù xīng chén yǐ zhe zhòng, yáo néng shǎng jūn xíng fǎ yǐ yì zhōng, shùn qín mín shì ér yě sǐ, gǔn qín hóng shuǐ ér jí sǐ, yǔ néng xiū gǔn zhī gōng, huáng dì zhèng míng bǎi wù yǐ míng mín gòng cái, zhuān xū néng xiū zhī qì wèi sī tú ér mín chéng, míng qín qí guān ér shuǐ sǐ, tāng yǐ kuān zhì mín ér chú qí nüè, wén wáng yǐ wén zhì, wǔ wáng yǐ wǔ gōng qù mín zhī zāi. fán cǐ gōng liè, shī bù yú mín, mín lài qí lì, gù jì bào zhī. zōng miào xiān zǔ, jǐ zhī qīn yě, shēng shí yǒu yǎng qīn zhī dào, sǐ wáng yì bù kě bèi, gù xiū jì sì, shì rú shēng cún. tuī rén shì guǐ shén, yuán shēng shì sǐ, rén yǒu shǎng gōng gōng yǎng zhī dào, gù yǒu bào ēn sì zǔ zhī yì.
凡祭祀之義有二:一曰報功,二月修先。報功以勉力,修先以崇恩。力勉恩崇,功立化通,聖王之務也。是故聖王制祭祀也,法施於民則祀之,以死勤事則祀之,以勞定國則祀之,能御大災則祀之,能捍大患則祀之。帝嚳能序星辰以著眾,堯能賞均刑法以義終,舜勤民事而野死,鯀勤洪水而殛死,禹能修鯀之功,黃帝正名百物以明民共財,顓頊能修之;契為司徒而民成,冥勤其官而水死,湯以寬治民而除其虐,文王以文治,武王以武功去民之災。凡此功烈,施布於民,民賴其力,故祭報之。宗廟先祖,己之親也,生時有養親之道,死亡義不可背,故修祭祀,示如生存。推人事鬼神,緣生事死,人有賞功供養之道,故有報恩祀祖之義。
kǒng zǐ zhī chù gǒu sǐ, shǐ zi gàn mái zhī, yuē: wú wén zhī yě, bì wéi bù qì, wèi mái mǎ yě bì gài bù qì, wèi mái gǒu yě. qiū yě pín, wú gài, yú qí fēng yě, yì yǔ zhī xí, wú shǐ qí shǒu xiàn yān. yán líng jì zǐ guò xú, xú jūn hǎo qí jiàn. jì zǐ yǐ dāng shǐ yú shàng guó, wèi zhī xǔ yǔ. jì zǐ shǐ hái, xú jūn yǐ sǐ, jì zǐ jiě jiàn dài qí zhǒng shù. yù zhě yuē: xú jūn yǐ sǐ, shàng shuí wèi hū? jì zǐ yuē: qián yǐ xīn xǔ zhī yǐ. kě yǐ xú jūn sǐ gù fù wú xīn hū? suì dài jiàn yú zhǒng shù ér qù. sì wèi bào gōng zhě, qí yòng yì yóu kǒng zǐ zhī mái chù gǒu yě. jì wèi bù bèi xiān zhě, qí ēn yóu jì zǐ zhī dài jiàn yú zhǒng shù yě. shèng rén zhī qí ruò cǐ, jì yóu zhāi jiè wèi jìng, ruò yǒu guǐ shén, xiū xìng fú jué, ruò yǒu huò fú. zhòng ēn zūn gōng, yīn qín hòu ēn, wèi bì yǒu guǐ ér xiǎng zhī zhě. hé yǐ míng zhī? yǐ yǐn shí jì dì yě. rén jiāng yǐn shí, qiān tuì, shì dāng yǒu suǒ xiān. kǒng zǐ yuē: suī shū shí cài gēng, guā jì bì zhāi rú yě. lǐ yuē shì shí yú jūn, jūn shǐ zhī jì, rán hòu yǐn shí zhī. jì, yóu lǐ zhī zhū sì yě. yǐn shí yì kě wú jì, lǐ zhī zhū shén, yì kě wú sì yě. jì sì zhī shí yī yě, yòng wù zhī fèi tóng yě. zhī jì dì wú shén, yóu wèi zhū sì yǒu guǐ, bù zhī lèi yě. jīng chuán suǒ zài, xián zhě suǒ jì, shàng wú guǐ shén, kuàng bù zhe piān jí, shì jiān yín sì fēi guǐ zhī jì, xìn qí yǒu shén wèi huò fú yǐ? hǎo dào xué xiān zhě, jué gǔ bù shí, yǔ rén yì shí, yù wèi qīng jié yě. guǐ shén qīng jié yú xiān rén, rú hé yǔ rén tóng shí hū? lùn zhī yǐ wèi rén sǐ wú zhī, qí jīng bù néng wèi guǐ. jiǎ shǐ yǒu zhī, yǔ rén yì shí. yì shí zé bù kěn shí rén zhī shí, bù kěn shí rén zhī shí, zé wú qiú yú rén. wú qiú yú rén, zé bù néng wèi rén huò fú yǐ.
孔子之畜狗死,使子贛埋之,曰:「吾聞之也,弊帷不棄,為埋馬也;弊蓋不棄,為埋狗也。丘也貧,無蓋,於其封也,亦與之席,毋使其首陷焉。」延陵季子過徐,徐君好其劍。季子以當使於上國,未之許與。季子使還,徐君已死,季子解劍帶其冢樹。御者曰:「徐君已死,尚誰為乎?」季子曰:「前已心許之矣。可以徐君死故負吾心乎?」遂帶劍於冢樹而去。祀為報功者,其用意猶孔子之埋畜狗也。祭為不背先者,其恩猶季子之帶劍於冢樹也。聖人知其若此,祭猶齋戒畏敬,若有鬼神,修興弗絕,若有禍福。重恩尊功,殷勤厚恩,未必有鬼而享之者。何以明之?以飲食祭地也。人將飲食,謙退,示當有所先。孔子曰:「雖疏食菜羹,瓜祭必齋如也。」《禮》曰「侍食於君,君使之祭,然後飲食之。」祭,猶禮之諸祀也。飲食亦可毋祭,禮之諸神,亦可毋祀也。祭祀之實一也,用物之費同也。知祭地無神,猶謂諸祀有鬼,不知類也。經傳所載,賢者所紀,尚無鬼神,況不著篇籍,世間淫祀非鬼之祭,信其有神為禍福矣?好道學仙者,絕谷不食,與人異食,欲為清潔也。鬼神清潔於仙人,如何與人同食乎?論之以為人死無知,其精不能為鬼。假使有之,與人異食。異食則不肯食人之食,不肯食人之食,則無求於人。無求於人,則不能為人禍福矣。
fán rén zhī yǒu xǐ nù yě, yǒu qiú dé yǔ bù dé. dé zé xǐ, bù dé zé nù. xǐ zé shī ēn ér wèi fú, nù zé fā nù ér wèi huò. guǐ shén wú xǐ nù, zé suī cháng jì ér bù jué, jiǔ fèi ér bù xiū, qí hé huò fú yú rén zāi?
凡人之有喜怒也,有求得與不得。得則喜,不得則怒。喜則施恩而為福,怒則發怒而為禍。鬼神無喜怒,則雖常祭而不絕,久廢而不修,其何禍福於人哉?