lǐ, wáng zhě jì tiān dì, zhū hóu jì shān chuān, qīng dài fū jì wǔ sì, tǔ shù rén jì qí xiān zōng miào shè jì zhī sì, zì tiān zǐ dá yú shù rén. shàng shū yuē:" sì lèi yú shàng dì, yīn yú liù zōng, wàng yú shān chuān, biàn yú qún chén." lǐ yuē:" yǒu yú shì dì huáng dì ér jiāo kù, zǔ zhuān xū ér zōng yáo. xià hòu shì yì dì huáng dì ér jiāo gǔn, zǔ zhuān xū ér zōng yǔ. yīn rén dì kù ér jiāo míng, zǔ qì ér zōng tāng. zhōu rén kù ér jiāo jì, zǔ wén wáng ér zōng wǔ wáng. fán chái yú dà tán, jì tiān yě yì mái yú dà zhé, jì dì yě, yòng xīng dú. mái shǎo láo yú dà zhāo, jì shí yě xiāng jìn yú kǎn tán, jì hán shǔ yě. wáng gōng, jì rì yě. yè míng, jì yuè yě yōu zōng, jì xīng yě. yú zōng, jì shuǐ hàn yě. sì kǎn tán, jì sì fāng yě. shān lín chuān gǔ qiū líng néng chū yún, wèi fēng yǔ, jiàn guài wù, jiē yuē shén. yǒu tiān xià zhě jì bǎi shén. zhū hóu zài qí dì zé jì, wáng qí dì zé bù jì." cǐ jiē fǎ dù zhī sì, lǐ zhī cháng zhì yě.
礼,王者祭天地,诸侯祭山川,卿大夫祭五祀,土庶人祭其先;宗庙社稷之祀,自天子达於庶人。《尚书》曰:“肆类於上帝,禋于六宗,望于山川,遍於群臣。”《礼》曰:“有虞氏禘黄帝而郊喾,祖颛顼而宗尧。夏後氏亦禘黄帝而郊鲧,祖颛顼而宗禹。殷人禘喾而郊冥,祖契而宗汤。周人喾而郊稷,祖文王而宗武王。燔柴於大坛,祭天也;瘗埋於大折,祭地也,用骍犊。埋少牢於大昭,祭时也;相近於坎坛,祭寒暑也。王宫,祭日也。夜明,祭月也;幽宗,祭星也。雩宗,祭水旱也。四坎坛,祭四方也。山林川谷丘陵能出云,为风雨,见怪物,皆曰神。有天下者祭百神。诸侯在其地则祭,亡其地则不祭。”此皆法度之祀,礼之常制也。
wáng zhě fù shì tiān, mǔ shì dì, tuī rén shì fù mǔ zhī shì, gù yì yǒu jì tiān dì zhī sì. shān chuān yǐ xià, bào gōng zhī yì yě. yuán shēng rén yǒu gōng dé shǎng, guǐ shén yǒu gōng yì sì zhī. shān chū yún yǔ rùn wàn wù, liù zōng jū liù hé zhī jiān, zhù tiān dì biàn huà, wáng zhě zūn ér jì zhī. gù yuē liù zōng. shè jì bào shēng wàn wù zhī gōng: shè bào wàn wù, jì bào wǔ gǔ. wǔ sì bào mén hù jǐng zào zhōng liù zhī gōng: mén hù rén suǒ chū rù, jǐng zào rén suǒ yǐn shí, zhōng liù rén suǒ tuō chù. wǔ zhě gōng jūn, gù jù sì zhī.
王者父事天,母事地,推人事父母之事,故亦有祭天地之祀。山川以下,报功之义也。缘生人有功得赏,鬼神有功亦祀之。山出云雨润万物,六宗居六合之间,助天地变化,王者尊而祭之。故曰六宗。社稷报生万物之功:社报万物,稷报五谷。五祀报门户井灶中霤之功:门户人所出入,井灶人所饮食,中霤人所托处。五者功钧,故俱祀之。
zhōu qì yuē:" shǎo hào yǒu sì shū, yuē zhòng, yuē gāi, yuē xiū, yuē xī, shí néng jīn mù shǎo jí shuǐ. shǐ zhòng wèi gōu máng, gāi wèi rù shōu, xiū jí xī wèi xuán míng, shì bù shī zhí, suì jì qióng sāng, cǐ qí sān sì yě. zhuān xū shì yǒu zǐ yuē lí, wèi zhù róng. gòng gōng shì yǒu zǐ yuē jù lóng, wèi hòu tǔ, cǐ qí èr sì yě. hòu tǔ wèi shè. jì, tián zhèng yě. yǒu liè shān shì zhī zǐ yuē zhù, wèi jì. zì xià yǐ shàng sì zhī. zhōu qì yì wèi jì, zì shāng yǐ lái sì zhī." lǐ yuē:" liè shān shì zhī yǒu tiān xià yě, qí zǐ yuē zhù, néng zhí bǎi gǔ. xià zhī shuāi yě, zhōu qì jì zhī, gù sì yǐ wéi jì. gòng gōng shì zhī bà jiǔ zhōu yě, qí zǐ yuē hòu tǔ, néng píng jiǔ tǔ, gù sì yǐ wéi shè." chuán huò yuē:" yán dì zuò huǒ, sǐ ér wèi zào. yǔ láo lì tiān xià, shuǐ sǐ ér wèi shè." lǐ yuē:" wáng wèi qún xìng lì qī sì, yuē sī mìng, yuē zhōng liù, yuē guó mén, yuē guó xíng, yuē tài lì, yuē hù, yuē zào. zhū hóu wèi guó lì wǔ sì, yuē sī mìng, yuē zhōng liù, yuē guó mén, yuē guó xíng, yuē gōng lì. dài fū lì sān sì, yuē zú lì, yuē mén, yuē xíng. shì shì lì èr sì, yuē mén, yuē xíng. shù rén lì èr sì, huò lì hù, huò lì zào." shè jì wǔ sì zhī jì, wèi yǒu suǒ dìng, jiē yǒu sī qí dé, bù wàng qí gōng yě. zhōng xīn ài zhī, gù yǐn shí zhī. ài guǐ shén zhě jì sì zhī. zì yǔ xīng xiū shè jì, sì hòu, jì qí hòu jué fèi. gāo huáng dì sì nián
周弃曰:“少昊有四叔,曰重,曰该,曰修,曰熙,实能金木少及水。使重为句芒,该为蓐收,修及熙为玄冥,世不失职,遂济穷桑,此其三祀也。颛顼氏有子曰犁,为祝融。共工氏有子曰句龙,为後土,此其二祀也。後土为社。稷,田正也。有烈山氏之子曰柱,为稷。自夏以上祀之。周弃亦为稷,自商以来祀之。”《礼》曰:“列山氏之有天下也,其子曰柱,能殖百谷。夏之衰也,周弃继之,故祀以为稷。共工氏之霸九州也,其子曰後土,能平九土,故祀以为社。”传或曰:“炎帝作火,死而为灶。禹劳力天下,水死而为社。”《礼》曰:“王为群姓立七祀,曰司命,曰中霤,曰国门,曰国行,曰泰厉,曰户,曰灶。诸侯为国立五祀,曰司命,曰中霤,曰国门,曰国行,曰公厉。大夫立三祀,曰族厉,曰门,曰行。适士立二祀,曰门,曰行。庶人立二祀,或立户,或立灶。”社稷五祀之祭,未有所定,皆有思其德,不忘其功也。中心爱之,故饮食之。爱鬼神者祭祀之。自禹兴修社稷,祀後,稷其後绝废。高皇帝四年
zhào tiān xià jì líng xīng, qī nián, shǐ tiān xià jì shè jì. líng xīng zhī jì, jì shuǐ hàn yě, yú lǐ jiù míng yuē yú. yú zhī lǐ, wèi mín qí gǔ yǔ, qí gǔ shí yě. chūn qiú yǔ, qiū qiú shí, yī suì zài sì, gài zhòng gǔ yě. chūn yǐ èr yuè, qiū yǐ bā yuè. gù lún yǔ yuē:" mù chūn zhě, chūn fú jì chéng, guān zhě wǔ liù rén, tóng zǐ liù qī rén, yù hū yí, fēng hū wǔ yú, yǒng ér guī." mù chūn, sì yuè yě. zhōu zhī sì yuè, zhèng suì èr yuè yě. èr yuè zhī shí, lóng xīng shǐ chū, gù chuán yuē:" lóng jiàn ér yú". lóng xīng jiàn shí, suì jǐ qǐ zhé,:" ér yú. chūn yú zhī lǐ fèi, qiū yú zhī lǐ cún, gù shì cháng xiū líng xīng zhī sì, dào jīn bù jué. míng biàn yú jiù, gù shì rén bù shí lǐ fèi bù jù, gù rú zhě bù zhī. shì rú àn lǐ, bù zhī líng xīng hé sì, qí nán xiǎo ér bù shí, shuō xiàn guān míng yuē míng xīng. yuán míng xīng zhī míng, shuō yuē suì xīng, suì xīng dōng fāng yě. dōng fāng zhǔ chūn, chūn zhǔ shēng wù, gù jì suì xīng qiú chūn zhī fú yě. sì shí jiē yǒu lì yú wù, dú qiú chūn zhě, zhòng běn zūn shǐ yě. shěn rú rú zhě zhī shuō, qiú chūn zhī fú, jí yǐ qiū jì, fēi qiú chūn yě. yuè lìng jì hù yǐ chūn, jì mén yǐ qiū, gè yí qí shí. rú huò jì mén yǐ qiū, wèi zhī jì hù, lùn zhě kěn rán zhī hū? bù rán, zé míng xīng fēi suì xīng yě, nǎi lóng xīng yě. lóng xīng èr yuè jiàn, zé yú qí gǔ yǔ. lóng xīng bā yuè jiāng rù, zé qiū yú qí gǔ shí. rú zhě huò jiàn qí yì, yǔ bù kōng shēng. chūn yú fèi, qiū yú xìng, gù qiū yú zhī míng, zì ruò wéi míng xīng yě, shí yuē líng xīng. líng xīng zhě, shén yě shén zhě, wèi lóng xīng yě. qún shén wèi fēng bó yǔ shī léi gōng zhī shǔ. fēng yǐ yáo zhī, yǔ yǐ rùn zhī, léi yǐ dòng zhī, sì shí shēng chéng, hán shǔ biàn huà. rì yuè xīng chén, rén suǒ zhān yǎng. shuǐ hàn, rén suǒ jì è. sì fāng, qì suǒ yóu lái. shān lín chuān gǔ, mín suǒ qǔ cái yòng. cǐ guǐ shén zhī gōng yě.
诏天下祭灵星,七年,使天下祭社稷。灵星之祭,祭水旱也,於礼旧名曰雩。雩之礼,为民祈谷雨,祈谷实也。春求〔雨,秋求〕实,一岁再祀,盖重谷也。春以二月,秋以八月。故《论语》曰:“暮春者,春服既成,冠者五六人,童子六七人,浴乎沂,风乎舞雩,咏而归。”暮春,四月也。周之四月,正岁二月也。二月之时,龙星始出,故传曰:“龙见而雩”。龙星见时,岁己启蛰,□□□:“□□而雩。春雩之礼废,秋雩之礼存,故世常修灵星之祀,到今不绝。名变於旧,故世人不识;礼废不具,故儒者不知。世儒案礼,不知灵星何祀,其难晓而不识,说县官名曰明星。缘明星之名,说曰岁星,岁星东方也。东方主春,春主生物,故祭岁星求春之福也。四时皆有力於物,独求春者,重本尊始也。审如儒者之说,求春之福,及以秋祭,非求春也。《月令》祭户以春,祭门以秋,各宜其时。如或祭门以秋,谓之祭户,论者肯然之乎?不然,则明星非岁星也,乃龙星也。龙星二月见,则雩祈谷雨。龙星八月将入,则秋雩祈谷实。儒者或见其义,语不空生。春雩废,秋雩兴,故秋雩之名,自若为明星也,实曰灵星。灵星者,神也;神者,谓龙星也。群神谓风伯雨师雷公之属。风以摇之,雨以润之,雷以动之,四时生成,寒暑变化。日月星辰,人所瞻仰。水旱,人所忌恶。四方,气所由来。山林川谷,民所取材用。此鬼神之功也。
fán jì sì zhī yì yǒu èr: yī yuē bào gōng, èr yuè xiū xiān. bào gōng yǐ miǎn lì, xiū xiān yǐ chóng ēn. lì miǎn ēn chóng, gōng lì huà tōng, shèng wáng zhī wù yě. shì gù shèng wáng zhì jì sì yě, fǎ shī yú mín zé sì zhī, yǐ sǐ qín shì zé sì zhī, yǐ láo dìng guó zé sì zhī, néng yù dà zāi zé sì zhī, néng hàn dà huàn zé sì zhī. dì kù néng xù xīng chén yǐ zhe zhòng, yáo néng shǎng jūn xíng fǎ yǐ yì zhōng, shùn qín mín shì ér yě sǐ, gǔn qín hóng shuǐ ér jí sǐ, yǔ néng xiū gǔn zhī gōng, huáng dì zhèng míng bǎi wù yǐ míng mín gòng cái, zhuān xū néng xiū zhī qì wèi sī tú ér mín chéng, míng qín qí guān ér shuǐ sǐ, tāng yǐ kuān zhì mín ér chú qí nüè, wén wáng yǐ wén zhì, wǔ wáng yǐ wǔ gōng qù mín zhī zāi. fán cǐ gōng liè, shī bù yú mín, mín lài qí lì, gù jì bào zhī. zōng miào xiān zǔ, jǐ zhī qīn yě, shēng shí yǒu yǎng qīn zhī dào, sǐ wáng yì bù kě bèi, gù xiū jì sì, shì rú shēng cún. tuī rén shì guǐ shén, yuán shēng shì sǐ, rén yǒu shǎng gōng gōng yǎng zhī dào, gù yǒu bào ēn sì zǔ zhī yì.
凡祭祀之义有二:一曰报功,二月修先。报功以勉力,修先以崇恩。力勉恩崇,功立化通,圣王之务也。是故圣王制祭祀也,法施於民则祀之,以死勤事则祀之,以劳定国则祀之,能御大灾则祀之,能捍大患则祀之。帝喾能序星辰以著众,尧能赏均刑法以义终,舜勤民事而野死,鲧勤洪水而殛死,禹能修鲧之功,黄帝正名百物以明民共财,颛顼能修之;契为司徒而民成,冥勤其官而水死,汤以宽治民而除其虐,文王以文治,武王以武功去民之灾。凡此功烈,施布於民,民赖其力,故祭报之。宗庙先祖,己之亲也,生时有养亲之道,死亡义不可背,故修祭祀,示如生存。推人事鬼神,缘生事死,人有赏功供养之道,故有报恩祀祖之义。
kǒng zǐ zhī chù gǒu sǐ, shǐ zi gàn mái zhī, yuē:" wú wén zhī yě, bì wéi bù qì, wèi mái mǎ yě bì gài bù qì, wèi mái gǒu yě. qiū yě pín, wú gài, yú qí fēng yě, yì yǔ zhī xí, wú shǐ qí shǒu xiàn yān." yán líng jì zǐ guò xú, xú jūn hǎo qí jiàn. jì zǐ yǐ dāng shǐ yú shàng guó, wèi zhī xǔ yǔ. jì zǐ shǐ hái, xú jūn yǐ sǐ, jì zǐ jiě jiàn dài qí zhǒng shù. yù zhě yuē:" xú jūn yǐ sǐ, shàng shuí wèi hū?" jì zǐ yuē:" qián yǐ xīn xǔ zhī yǐ. kě yǐ xú jūn sǐ gù fù wú xīn hū?" suì dài jiàn yú zhǒng shù ér qù. sì wèi bào gōng zhě, qí yòng yì yóu kǒng zǐ zhī mái chù gǒu yě. jì wèi bù bèi xiān zhě, qí ēn yóu jì zǐ zhī dài jiàn yú zhǒng shù yě. shèng rén zhī qí ruò cǐ, jì yóu zhāi jiè wèi jìng, ruò yǒu guǐ shén, xiū xìng fú jué, ruò yǒu huò fú. zhòng ēn zūn gōng, yīn qín hòu ēn, wèi bì yǒu guǐ ér xiǎng zhī zhě. hé yǐ míng zhī? yǐ yǐn shí jì dì yě. rén jiāng yǐn shí, qiān tuì, shì dāng yǒu suǒ xiān. kǒng zǐ yuē:" suī shū shí cài gēng, guā jì bì zhāi rú yě." lǐ yuē" shì shí yú jūn, jūn shǐ zhī jì, rán hòu yǐn shí zhī." jì, yóu lǐ zhī zhū sì yě. yǐn shí yì kě wú jì, lǐ zhī zhū shén, yì kě wú sì yě. jì sì zhī shí yī yě, yòng wù zhī fèi tóng yě. zhī jì dì wú shén, yóu wèi zhū sì yǒu guǐ, bù zhī lèi yě. jīng zhuàn suǒ zài, xián zhě suǒ jì, shàng wú guǐ shén, kuàng bù zhe piān jí, shì jiān yín sì fēi guǐ zhī jì, xìn qí yǒu shén wèi huò fú yǐ? hǎo dào xué xiān zhě, jué gǔ bù shí, yú rén yì shí, yù wèi qīng jié yě. guǐ shén qīng jié yú xiān rén, rú hé yú rén tóng shí hū? lùn zhī yǐ wéi rén sǐ wú zhī, qí jīng bù néng wéi guǐ. jiǎ shǐ yǒu zhī, yú rén yì shí. yì shí zé bù kěn shí rén zhī shí, bù kěn shí rén zhī shí, zé wú qiú yú rén. wú qiú yú rén, zé bù néng wéi rén huò fú yǐ.
孔子之畜狗死,使子赣埋之,曰:“吾闻之也,弊帷不弃,为埋马也;弊盖不弃,为埋狗也。丘也贫,无盖,於其封也,亦与之席,毋使其首陷焉。”延陵季子过徐,徐君好其剑。季子以当使於上国,未之许与。季子使还,徐君已死,季子解剑带其冢树。御者曰:“徐君已死,尚谁为乎?”季子曰:“前已心许之矣。可以徐君死故负吾心乎?”遂带剑於冢树而去。祀为报功者,其用意犹孔子之埋畜狗也。祭为不背先者,其恩犹季子之带剑於冢树也。圣人知其若此,祭犹斋戒畏敬,若有鬼神,修兴弗绝,若有祸福。重恩尊功,殷勤厚恩,未必有鬼而享之者。何以明之?以饮食祭地也。人将饮食,谦退,示当有所先。孔子曰:“虽疏食菜羹,瓜祭必斋如也。”《礼》曰“侍食於君,君使之祭,然後饮食之。”祭,犹礼之诸祀也。饮食亦可毋祭,礼之诸神,亦可毋祀也。祭祀之实一也,用物之费同也。知祭地无神,犹谓诸祀有鬼,不知类也。经传所载,贤者所纪,尚无鬼神,况不著篇籍,世间淫祀非鬼之祭,信其有神为祸福矣?好道学仙者,绝谷不食,与人异食,欲为清洁也。鬼神清洁於仙人,如何与人同食乎?论之以为人死无知,其精不能为鬼。假使有之,与人异食。异食则不肯食人之食,不肯食人之食,则无求於人。无求於人,则不能为人祸福矣。
fán rén zhī yǒu xǐ nù yě, yǒu qiú dé yǔ bù dé. dé zé xǐ, bù dé zé nù. xǐ zé shī ēn ér wèi fú, nù zé fā nù ér wèi huò. guǐ shén wú xǐ nù, zé suī cháng jì ér bù jué, jiǔ fèi ér bù xiū, qí hé huò fú yú rén zāi?
凡人之有喜怒也,有求得与不得。得则喜,不得则怒。喜则施恩而为福,怒则发怒而为祸。鬼神无喜怒,则虽常祭而不绝,久废而不修,其何祸福於人哉?