shèng xià zhī shí, léi diàn xùn jí, jī zhé shù mù, huài bài shì wū, shí fàn shā rén. shì sú yǐ wèi jī zhé shù mù huài bài shì wū zhě, tiān qǔ lóng qí fàn shā rén yě, wèi zhī yǒu yīn guò, yǐn shí rén yǐ bù jié jìng, tiān nù, jī ér shā zhī. lóng lóng zhī shēng, tiān nù zhī yīn, ruò rén zhī xǔ xū yǐ. shì wú yú zhì, mò wèi bù rán. tuī rén dào yǐ lùn zhī, xū wàng zhī yán yě.
盛夏之時,雷電迅疾,擊折樹木,壞敗室屋,時犯殺人。世俗以為「擊折樹木、壞敗室屋」者,天取龍;其「犯殺人」也,謂之〔有〕陰過,飲食人以不潔淨,天怒,擊而殺之。隆隆之聲,天怒之音,若人之呴吁矣。世無愚智,莫謂不然。推人道以論之,虛妄之言也。
fū léi zhī fā dòng, yī qì yī shēng yě, zhé mù huài wū yì fàn shā rén, fàn shā rén shí yì zhé mù huài wū. dú wèi zhé mù huài wū zhě, tiān qǔ lóng fàn shā rén, fá yīn guò, yǔ qǔ lóng jí xiōng bù tóng, bìng shí gòng shēng, fēi dào yě. lùn zhě yǐ wèi lóng lóng zhě, tiān nù xǔ xū zhī shēng yě. cǐ biàn yú fá guò, bù yí yú qǔ lóng. fá guò, tiān nù kě yě qǔ lóng, lóng hé guò ér nù zhī? rú lóng shén, tiān qǔ zhī, bù yí nù. rú lóng yǒu guò, yǔ rén tóng zuì, shā ér yǐ, hé wèi qǔ yě? shā rén, nù kě yě. qǔ lóng, lóng hé guò ér nù zhī? shā rén bù qǔ shā lóng qǔ zhī. rén lóng zhī zuì hé bié? ér qí shā zhī hé yì? rán zé qǔ lóng zhī shuō jì bù kě tīng, fá guò zhī yán fù bù kě cóng.
夫雷之發動,一氣一聲也,折木壞屋亦犯殺人,犯殺人時亦折木壞屋。獨謂折木壞屋者,天取龍;犯殺人,罰陰過,與取龍吉凶不同,並時共聲,非道也。論者以為「隆隆」者,天怒呴吁之聲也。此便於罰過,不宜於取龍。罰過,天怒可也;取龍,龍何過而怒之?如龍神,天取之,不宜怒。如龍有過,與人同罪,殺而已,何為取也?殺人,怒可也。取龍,龍何過而怒之?殺人不取;殺龍取之。人龍之罪何別?而其殺之何異?然則取龍之說既不可聽,罰過之言復不可從。
hé yǐ xiào zhī? àn léi zhī shēng xùn jí zhī shí, rén pū sǐ yú dì, lóng lóng zhī shēng lín rén shǒu shàng, gù dé shā rén. shěn lóng lóng zhě tiān nù hū? nù yòng kǒu zhī nù qì shā rén yě. kǒu zhī nù qì, ān néng shā rén? rén wèi léi suǒ shā, xún qí shēn tǐ, ruò fán zhuó zhī zhuàng yě. rú tiān yòng kǒu nù, kǒu nù shēng huǒ hū? qiě kǒu zhe hū tǐ, kǒu zhī dòng yǔ tǐ jù. dāng jī zhé zhī shí, shēng zhe yú dì qí shuāi yě, shēng zhe yú tiān. fū rú shì, shēng zháo dì zhī shí, kǒu zhì dì, tǐ yì yí rán. dāng léi xùn jí zhī shí, yǎng shì tiān, bù jiàn tiān zhī xià, bù jiàn tiān zhī xià, zé fū lóng lóng zhī shēng zhě, fēi tiān nù yě. tiān zhī nù yǔ rén wú yì. rén nù, shēn jìn rén zé shēng jí, yuǎn rén zé shēng wēi. jīn tiān shēng jìn, qí tǐ yuǎn, fēi nù zhī shí yě. qiě léi shēng xùn jí zhī shí, shēng dōng xī huò nán běi, rú tiān nù tǐ dòng, kǒu dōng xī nán běi, yǎng shì tiān yì yí dōng xī nán běi. huò yuē: tiān yǐ dōng xī nán běi yǐ, yún yǔ míng huì, rén bù néng jiàn ěr. fū qiān lǐ bù tóng fēng, bǎi lǐ bù gòng léi. yì yuē: zhèn jīng bǎi lǐ. léi diàn zhī dì, yún yǔ huì míng, bǎi lǐ zhī wài wú yǔ zhī chù, yí jiàn tiān zhī dōng xī nán běi yě. kǒu zhe yú tiān, tiān yí suí kǒu, kǒu yī yí pǔ tiān jiē yí, fēi dú léi yǔ zhī dì, tiān suí kǒu dòng yě. qiě suǒ wèi nù zhě, shuí yě? tiān shén xié? cāng cāng zhī tiān yě? rú wèi tiān shén, shén nù wú shēng rú wèi cāng cāng zhī tiān, tiān zhě tǐ bù nù, nù yòng kǒu. qiě tiān dì xiāng yǔ, fū fù yě, qí jí mín fù mǔ yě. zi yǒu guò, fù nù, chī zhī zhì sǐ, ér mǔ bù kū hū? jīn tiān nù shā rén, dì yí kū zhī. dú wén tiān zhī nù, bù wén dì zhī kū. rú dì bù néng kū, zé tiān yì bù néng nù. qiě yǒu nù zé yǒu xǐ. rén yǒu yīn guò, yì yǒu yīn shàn. yǒu yīn guò, tiān nù shā zhī rú yǒu yīn shàn, tiān yì yí yǐ shàn shǎng zhī. lóng lóng zhī shēng wèi tiān zhī nù, rú tiān zhī xǐ, yì shěn rán ér xiào. rén yǒu xǐ nù, gù wèi tiān xǐ nù tuī rén yǐ zhī tiān, zhī tiān běn yú rén. rú rén bù nù, zé yì wú yuán wèi tiān nù yě. yuán rén yǐ zhī tiān, yí jǐn rén zhī xìng. rén xìng nù zé xǔ xū, xǐ zé gē xiào. bǐ wén tiān zhī nù, xī wén tiān zhī xǐ bǐ jiàn tiān zhī fá, xī jiàn tiān zhī shǎng. qǐ tiān nù bù xǐ, tān yú fá, xī yú shǎng zāi? hé nù fá yǒu xiào, xǐ shǎng wú yàn yě?
何以效之?案雷之聲迅疾之時,人仆死於地,隆隆之聲臨人首上,故得殺人。審隆隆者天怒乎?怒用口之怒氣殺人也。口之怒氣,安能殺人?人為雷所殺,詢其身體,若燔灼之狀也。如天用口怒,口怒生火乎?且口着乎體,口之動與體俱。當擊折之時,聲着於地;其衰也,聲着於天。夫如是,聲着地之時,口至地,體亦宜然。當雷迅疾之時,仰視天,不見天之下,不見天之下,則夫隆隆之聲者,非天怒也。天之怒與人無異。人怒,身近人則聲疾,遠人則聲微。今天聲近,其體遠,非怒之實也。且雷聲迅疾之時,聲東西或南北,如天怒體動,口東西南北,仰視天亦宜東西南北。或曰:「天已東西南北矣,雲雨冥晦,人不能見耳。」夫千里不同風,百里不共雷。《易》曰:「震驚百里。」雷電之地,〔雲〕雨晦冥,百里之外無雨之處,宜見天之東西南北也。口着於天,天宜隨口,口一移普天皆移,非獨雷雨之地,天隨口動也。且所謂怒者,誰也?天神邪?蒼蒼之天也?如謂天神,神怒無聲;如謂蒼蒼之天,天者體不怒,怒用口。且天地相與,夫婦也,其即民父母也。子有過,父怒,笞之致死,而母不哭乎?今天怒殺人,地宜哭之。獨聞天之怒,不聞地之哭。如地不能哭,則天亦不能怒。且有怒則有喜。人有陰過,亦有陰善。有陰過,天怒殺之;如有陰善,天亦宜以善賞之。隆隆之聲謂天之怒,如天之喜,亦哂然而笑。人有喜怒,故謂天喜怒、推人以知天,知天本於人。如人不怒,則亦無緣謂天怒也。緣人以知天,宜盡人之性。人性怒則呴吁,喜則歌笑。比聞天之怒,希聞天之喜;比見天之罰,希見天之賞。豈天怒不喜,貪於罰,希於賞哉?何怒罰有效,喜賞無驗也?
qiě léi zhī jī yě, zhé mù huài wū, shí fàn shā rén, yǐ wèi tiān nù. shí huò tú léi, wú suǒ zhé bài, yì bù shā rén, tiān kōng nù hū? rén jūn bù kōng xǐ nù, xǐ nù bì yǒu shǎng fá. wú suǒ fá ér kōng nù, shì tiān wàng yě. wàng zé shī wēi, fēi tiān xíng yě. zhèng shì zhī jiā, yǐ hán wēn zhī qì, wèi xǐ nù zhī hòu, rén jūn xǐ jí tiān wēn, nù zé tiān hán. léi diàn zhī rì, tiān bì hán yě. gāo zǔ zhī xiān liú ǎo céng xī dà zé zhī bēi, mèng yǔ shén yù, cǐ shí léi diàn huì míng. tiān fāng shī qì, yí xǐ zhī shí yě, hé nù ér léi? rú yòng jī zhé zhě wèi nù, bù jī zhé zhě wèi xǐ, zé fū lóng lóng zhī shēng, bù yí tóng yīn. rén nù xǐ yì shēng, tiān nù xǐ tóng yīn, yǔ rén guāi yì, zé rén hé yuán wèi zhī tiān nù? qiě yǐn shí rén yǐ bù jié jìng, xiǎo guò yě. yǐ zhì zūn zhī shēn, qīn fá xiǎo guò, fēi zūn zhě zhī yí yě. zūn bù qīn fá guò, gù wáng bù qīn zhū zuì. tiān zūn yú wáng, qīn fá xiǎo guò, shì tiān dé liè yú wáng yě. qiě tiān zhī yòng xīn, yóu rén zhī yòng yì. rén jūn zuì è, chū wén zhī shí, nù yǐ fēi zhī jí qí zhū zhī, āi yǐ lián zhī. gù lùn yǔ yuē: rú dé qí qíng, zé āi lián ér wù xǐ. zhòu zhì è yě, wǔ wáng jiāng zhū, āi ér lián zhī. gù shàng shū yuē: yǔ wéi lǜ yí lián ěr. rén jūn zhū è, lián ér shā zhī tiān zhī fá guò, nù ér jī zhī. shì tiān shǎo ēn ér rén duō huì yě. shuō yǔ zhě yǐ wèi tiān shī qì. tiān shī qì, qì wò wèi yǔ, gù yǔ rùn wàn wù, míng yuē shù. rén bù xǐ, bù shī ēn. tiān bù shuō, bù jiàng yǔ. wèi léi, tiān nù yǔ zhě, tiān xǐ yě. léi qǐ cháng yǔ yǔ jù, rú lùn zhī yán, tiān nù qiě xǐ yě. rén jūn shǎng fá bù tóng rì, tiān zhī nù xǐ bù shū shí, tiān rén xiāng wéi, shǎng fá guāi yě. qiě nù xǐ jù xíng, luàn yě. è rén wèi luàn, nù fá qí guò fá zhī yǐ luàn, fēi tiān xíng yě. dōng léi rén wèi zhī yáng qì xiè, chūn léi wèi zhī yáng qì fā. xià léi bù wèi yáng qì shèng, wèi zhī tiān nù, jìng xū yán yě.
且雷之擊也,「折木壞屋」,「時犯殺人」,以為天怒。時或徒雷,無所折敗,亦不殺人,天空怒乎?人君不空喜怒,喜怒必有賞罰。無所罰而空怒,是天妄也。妄則失威,非天行也。政事之家,以寒溫之氣,為喜怒之候,人君喜即天溫,〔怒〕則天寒。雷電之日,天必寒也。高祖之先劉媼曾息大澤之陂,夢與神遇,此時雷電晦冥。天方施氣,宜喜之時也,何怒而雷?如用擊折者為怒,不擊折者為喜,則夫隆隆之聲,不宜同音。人怒喜異聲,天怒喜同音,與人乖異,則人何緣謂之天怒?且「飲食人以不潔淨」,小過也。以至尊之身,親罰小過,非尊者之宜也。尊不親罰過,故王不親誅罪。天尊於王,親罰小過,是天德劣於王也。且天之用心,猶人之用意。人君罪惡,初聞之時,怒以非之;及其誅之,哀以憐之。故《論語》曰:「如得其情,則哀憐而勿喜。」紂至惡也,武王將誅,哀而憐之。故《尚書》曰:「予惟率夷憐爾。」人君誅惡,憐而殺之;天之罰過,怒而擊之。是天少恩而人多惠也。說雨者以為天施氣。天施氣,氣渥為雨,故雨潤萬物,名曰澍。人不喜,不施恩。天不說,不降雨。謂雷,天怒;雨者,天喜也。雷起常與雨俱,如論之言,天怒且喜也。人君賞罰不同日,天之怒喜不殊時,天人相違,賞罰乖也。且怒喜具形,亂也。惡人為亂,怒罰其過;罰之以亂,非天行也。冬雷人謂之陽氣泄,春雷謂之陽氣發。夏雷不謂陽氣盛,謂之天怒,竟虛言也。
rén zài tiān dì zhī jiān, wù yě. wù, yì wù yě. wù zhī yǐn shí, tiān bù néng zhī. rén zhī yǐn shí, tiān dú zhī zhī. wàn wù yú tiān, jiē zi yě fù mǔ yú zi, ēn dé yī yě. qǐ wèi guì xián jiā yì, jiàn yú bù chá hū? hé qí chá rén zhī míng, shěng wù zhī àn yě! quǎn shǐ shí, rén fǔ chòu shí zhī, tiān bù shā yě. rú yǐ rén guì ér dú jìn zhī, zé shǔ wū rén yǐn shí, rén bù zhī, wù ér shí zhī, tiān bù shā yě. rú tiān néng yuán shǔ, zé yì néng yuán rén, rén wù yǐ bù jié jìng yǐn shí rén, rén bù zhī ér shí zhī ěr, qǐ gù jǔ fǔ chòu yǐ yǔ zhī zāi? rú gù yǔ zhī, rén yì bù kěn shí. lǚ hòu duàn qī fū rén shǒu, qù qí yǎn, zhì yú cè zhōng, yǐ wèi rén shǐ. hū rén shì zhī, rén jiē shāng xīn huì dì jiàn zhī, jí wò bù qǐ. lǚ hòu gù wèi, tiān bù fá yě. rén wù bù zhī, tiān zhé shā zhī, bù néng yuán wù, shī ér zé gù, tiān zhì bèi yě.
人在天地之間,物也。物,亦物也。物之飲食,天不能知。人之飲食,天獨知之。萬物於天,皆子也;父母於子,恩德一也。豈為貴賢加意,賤愚不察乎?何其察人之明,省物之暗也!犬豕食,人腐臭食之,天不殺也。如以人貴而獨禁之,則鼠洿人飲食,人不知,誤而食之,天不殺也。如天能原鼠,則亦能原人,人誤以不潔淨飲食人,人不知而食之耳,豈故舉腐臭以予之哉?如故予之,人亦不肯食。呂后斷戚夫人手,去其眼,置於廁中,以為人豕。呼人示之,人皆傷心;惠帝見之,疾臥不起。呂后故為,天不罰也。人誤不知,天輒殺之,不能原誤,失而責故,天治悖也。
fū rén shí bù jìng zhī wù, kǒu bù zhī yǒu qí wū yě rú shí, yǐ zhī zhī, míng yuē cháng wū. qī fū rén rù cè, shēn tǐ rǔ zhī, yǔ wū hé yǐ bié? cháng zhī yǔ tǐ hé yǐ yì? wèi cháng bù wèi tǐ, shāng wū bù bìng rǔ, fēi tiān yì yě. qiě rén wén rén shí bù qīng zhī wù, xīn píng rú gù, guān qī fū rén zhě, mò bù shāng xīn. rén shāng, tiān yì bēi yǐ. fū bēi qī fū rén zé yuàn lǚ hòu, àn lǚ hòu zhī bēng, wèi bì yù léi yě. dào shì liú chūn yíng huò chǔ wáng yīng, shǐ shí bù qīng. chūn sǐ, wèi bì yù léi yě. jiàn chū sì nián xià liù yuè, léi jī shā huì jī yín zhuān rì shí yáng wǔ tóu jiē sǐ. fū yáng hé yīn guò, ér léi shā zhī? zhōu rén wū xī shàng liú, rén yǐn xià liú, zhōu rén bù léi sǐ.
夫人食不淨之物,口不知有其洿也;如食,已知之,名曰腸洿。戚夫人入廁,身體辱之,與洿何以別?腸之與體何以異?為腸不為體,傷洿不病辱,非天意也。且人聞人食不清之物,心平如故,觀戚夫人者,莫不傷心。人傷,天意悲矣。夫悲戚夫人則怨呂后,案呂后之崩,未必遇雷也。道士劉春熒惑楚王英,使食不清。春死,未必遇雷也。建初四年夏六月,雷擊殺會稽〔鄞〕專日食羊五頭皆死。夫羊何陰過,而雷殺之?舟人洿溪上流,人飲下流,舟人不雷死。
tiān shén zhī chù tiān, yóu wáng zhě zhī jū yě. wáng zhě jū zhòng guān zhī nèi, zé tiān zhī shén yí zài yǐn nì zhī zhōng. wáng zhě jū gōng shì zhī nèi, zé tiān yì yǒu tài wēi zǐ gōng xuān yuán wén chāng zhī zuò. wáng zhě yǔ rén xiāng yuǎn, bù zhī rén zhī yīn è. tiān shén zài sì gōng zhī nèi, hé néng jiàn rén àn guò? wáng zhě wén rén jìn, yǐ rén zhī. tiān zhī rén è, yì yí yīn guǐ. shǐ tiān wèn guò yú guǐ shén, zé qí zhū zhī, yí shǐ guǐ shén. rú shǐ guǐ shén, zé tiān nù, guǐ shén yě, fēi tiān yě.
天神之處天,猶王者之居也。王者居重關之內,則天之神宜在隱匿之中。王者居宮室之內,則天亦有太微、紫宮、軒轅、文昌之坐。王者與人相遠,不知人之陰惡。天神在四宮之內,何能見人暗過?王者聞人進,以人知。天知人惡,亦宜因鬼。使天問過於鬼神,則其誅之,宜使鬼神。如使鬼神,則天怒,鬼神也,非天也。
qiě wáng duàn xíng yǐ qiū, tiān zhī shā yòng xià, cǐ wáng zhě yòng xíng wéi tiān shí. fèng tiān ér xíng, qí zhū shā yě, yí fǎ xiàng shàng tiān. tiān shā yòng xià, wáng zhū yǐ qiū, tiān rén xiāng wéi, fēi fèng tiān zhī yì yě. huò lùn yuē: yǐn shí rén bù jié jìng, tiān zhī dà è yě. shā dà è, bù xū shí. wáng zhě dà è, móu fǎn dà nì wú dào yě. tiān zhī dà è, yǐn shí rén bù jié qīng. tiān rén suǒ è, xiǎo dà bù jūn děng yě. rú xiǎo dà tóng, wáng zhě yí fǎ tiān, zhì yǐn shí rén bù jié qīng zhī fǎ wèi sǐ xíng yě. shèng wáng yǒu tiān xià, zhì xíng bù bèi cǐ fǎ, shèng wáng què lüè, yǒu yí shī yě? huò lùn yuē: guǐ shén zhì yīn, wáng zhě zhì yáng. yīn guò àn mèi, rén bù néng jué, gù shǐ guǐ shén zhǔ zhī. yuē: yīn guò fēi yī yě, hé bù jǐn shā? àn yī guò, fēi zhì yīn zhī yì yě. tiān nù bù xuán rì, rén yuàn bù xuán zhǒng. rén yǒu yīn guò, huò shí yǒu yòng dōng, wèi bì zhuān yòng xià yě. yǐ dōng guò wù, bù zhé jī shā, yuǎn zhì yú xià, fēi bù xuán rì zhī yì yě.
且王斷刑以秋,天之殺用夏,此王者用刑違天時。奉天而行,其誅殺也,宜法象上天。天殺用夏,王誅以秋,天人相違,非奉天之義也。或論曰:「飲食〔人〕不潔淨,天之大惡也。殺大惡,不須時。」王者大惡,謀反大逆無道也。天之大惡,飲食人不潔清。天〔人〕所惡,小大不均等也。如小大同,王者宜法天,制飲食人不潔清之法為死刑也。聖王有天下,制刑不備此法,聖王闕略,有遺失也?或論曰:「鬼神治陰,王者治陽。陰過暗昧,人不能覺,故使鬼神主之。」 曰:「陰過非一也,何不盡殺?案一過,非治陰之義也。天怒不旋日,人怨不旋踵。人有陰過,或時有用冬,未必專用夏也。以冬過誤,不輒擊殺,遠至於夏,非不旋日之意也。
tú huà zhī gōng, tú léi zhī zhuàng, lěi lěi rú lián gǔ zhī xíng yòu tú yī rén, ruò lì shì zhī róng, wèi zhī léi gōng, shǐ zhī zuǒ shǒu yǐn lián gǔ, yòu shǒu tuī chuí, ruò jī zhī zhuàng. qí yì yǐ wèi léi shēng lóng lóng zhě, lián gǔ xiāng kòu jī zhī yīn yě qí pò rán ruò bì liè zhě, chuí suǒ jī zhī shēng yě qí shā rén yě, yǐn lián gǔ xiāng chuí, bìng jī zhī yǐ. shì yòu xìn zhī, mò wèi bù rán. rú fù yuán zhī, xū wàng zhī xiàng yě. fū léi, fēi shēng zé qì yě. shēng yǔ qì, ān kě tuī yǐn ér wèi lián gǔ zhī xíng hū? rú shěn kě tuī yǐn, zé shì wù yě. xiāng kòu ér yīn míng zhě, fēi gǔ jí zhōng yě. fū lóng lóng zhī shēng, gǔ yǔ zhōng xié? rú shěn shì yě, zhōng gǔ bù ér kōng xuán, xū yǒu sǔn jù, rán hòu néng ān, rán hòu néng míng. jīn zhōng gǔ wú suǒ xuán zhe, léi gōng zhī zú, wú suǒ dǎo lǚ, ān dé ér wèi léi? huò yuē: rú cǐ gù wèi shén. rú bì yǒu suǒ xuán zhe, zú yǒu suǒ lǚ, rán hòu ér wèi léi, shì yǔ rén děng yě, hé yǐ wèi shén? yuē: shén zhě, huǎng hū wú xíng, chū rù wú mén, shàng xià wú yín, gù wèi zhī shén. jīn léi gōng yǒu xíng, léi shēng yǒu qì, ān dé wèi shén? rú wú xíng, bù dé wèi zhī tú xiàng rú yǒu xíng, bù dé wèi zhī shén. wèi zhī shén lóng shēng tiān, shí shì zhě wèi zhī bù rán, yǐ rén shí huò jiàn lóng zhī xíng yě. yǐ qí xíng jiàn, gù tú huà shēng lóng zhī xíng yě yǐ qí kě huà, gù yǒu bù shén zhī shí.
圖畫之工,圖雷之狀,累累如連鼓之形;又圖一人,若力士之容,謂之雷公,使之左手引連鼓,右手推椎,若擊之狀。其意以為雷聲隆隆者,連鼓相扣擊之〔音〕也;其魄然若敝裂者,椎所擊之聲也;其殺人也,引連鼓相椎,並擊之矣。世又信之,莫謂不然。如復原之,虛妄之象也。夫雷,非聲則氣也。聲與氣,安可推引而為連鼓之形乎?如審可推引,則是物也。相扣而音鳴者,非鼓即鍾也。夫隆隆之聲,鼓與鍾邪?如審是也,鐘鼓不〔而〕空懸,須有筍虡,然後能安,然後能鳴。今鐘鼓無所懸着,雷公之足,無所蹈履,安得而為雷?或曰:「如此固為神。如必有所懸着,足有所履,然後而為雷,是與人等也,何以為神?」曰:神者,恍惚無形,出入無門,上下無垠,故謂之神。今雷公有形,雷聲有器,安得為神?如無形,不得為之圖象;如有形,不得謂之神。謂之神龍升天,實事者謂之不然,以人時或見龍之形也。以其形見,故圖畫升龍之形也;以其可畫,故有不神之實。
nán yuē: rén yì jiàn guǐ zhī xíng, guǐ fù shén hū? yuē: rén shí jiàn guǐ, yǒu jiàn léi gōng zhě hū? guǐ míng yuē shén, qí xíng dǎo dì, yǔ rén xiāng sì. léi gōng tóu bù xuán yú tiān, zú bù dǎo yú dì, ān néng wèi léi gōng? fēi zhě jiē yǒu yì, wù wú yì ér fēi, wèi xiān rén. huà xiān rén zhī xíng, wèi zhī zuò yì. rú léi gōng yǔ xiān rén tóng, yí fù zhe yì. shǐ léi gōng bù fēi, tú léi jiā yán qí fēi, fēi yě shǐ shí fēi, bù wèi zhe yì, yòu fēi yě. fū rú shì, tú léi zhī jiā, huà léi zhī zhuàng, jiē xū wàng yě. qiě shuō léi zhī jiā, wèi léi, tiān nù xǔ xū yě tú léi zhī jiā, wèi zhī léi gōng nù yǐn lián gǔ yě. shěn rú shuō léi zhī jiā, zé tú léi zhī jiā fēi shěn rú tú léi zhī jiā, zé shuō léi zhī jiā wù. èr jiā xiāng wéi yě, bìng ér shì zhī, wú shì fēi zhī fēn. wú shì fēi zhī fēn, gù wú shì fēi zhī shí. wú yǐ dìng yí lùn, gù xū wàng zhī lùn shèng yě.
難曰:「人亦見鬼之形,鬼復神乎?」曰:人時見鬼,有見雷公者乎?鬼名曰神,其行蹈地,與人相似。雷公頭不懸於天,足不蹈於地,安能為雷公?飛者皆有翼,物無翼而飛,謂仙人。畫仙人之形,為之作翼。如雷公與仙人同,宜復着翼。使雷公不飛,圖雷家言其飛,非也;使實飛,不為着翼,又非也。夫如是,圖雷之家,畫雷之狀,皆虛妄也。且說雷之家,謂雷,天怒呴吁也;圖雷之家,謂之雷公怒引連鼓也。審如說雷之家,則圖雷之家非;審如圖雷之家,則說雷之家誤。二家相違也,並而是之,無是非之分。無是非之分,故無是非之實。無以定疑論,故虛妄之論勝也。
lǐ yuē: kè zūn wèi léi zhī xíng, yī chū yī rù, yī qū yī shēn, wèi xiāng xiào zhěn zé míng. xiào zhěn zhī zhuàng, yù lǜ lěi zhī lèi yě, cǐ xiàng lèi zhī yǐ. qì xiāng xiào zhěn fēn liè, zé lóng lóng zhī shēng, xiào zhěn zhī yīn yě. pò rán ruò bì yī liè zhě, qì shè zhī shēng yě. qì shè zhòng rén, rén zé sǐ yǐ. shí shuō, léi zhě tài yáng zhī jī qì yě. hé yǐ míng zhī? zhēng yuè yáng dòng, gù zhēng yuè shǐ léi. wǔ yuè yáng shèng, gù wǔ yuè léi xùn. qiū dōng yáng shuāi, gù qiū dōng léi qián. shèng xià zhī shí, tài yáng yòng shì, yīn qì chéng zhī. yīn yáng fēn zhēng, zé xiāng xiào zhěn. xiào zhěn zé jī shè. jī shè wèi dú, zhōng rén zhé sǐ, zhōng mù mù zhé, zhōng wū wū huài. rén zài mù xià wū jiān, ǒu zhōng ér sǐ yǐ. hé yǐ yàn zhī? shì yǐ yī dòu shuǐ guàn yě zhù zhī huǒ, qì jī bì yī liè, ruò léi zhī yīn yǐ. huò jìn zhī, bì zhuó rén tǐ. tiān dì wèi lú dà yǐ, yáng qì wèi huǒ měng yǐ, yún yǔ wèi shuǐ duō yǐ, fēn zhēng jī shè, ān dé bù xùn? zhōng shāng rén shēn, ān dé bù sǐ? dāng yě gōng zhī xiāo tiě yě, yǐ shì wèi xíng, zào zé tiě xià, bù zé yuè yì ér shè. shè zhòng rén shēn, zé pí fū zhuó bō. yáng qì zhī rè, fēi zhí xiāo tiě zhī liè yě yīn qì jī zhī, fēi zhí tǔ ní zhī shī yě yáng qì zhōng rén, fēi zhí zhuó bō zhī tòng yě.
《禮》曰:「刻尊為雷之形,一出一入,一屈一伸,為相校軫則鳴。」校軫之狀,鬱律壘之類也,此象類之矣。氣相校軫分裂,則隆隆之聲,校軫之音也。魄然若{敝衣}裂者,氣射之聲也。氣射中人,人則死矣。實說,雷者太陽之激氣也。何以明之?正月陽動,故正月始雷。五月陽盛,故五月雷迅。秋冬陽衰,故秋冬雷潛。盛夏之時,太陽用事,陰氣乘之。陰陽分〔爭〕,則相校軫。校軫則激射。激射為毒,中人輒死,中木木折,中屋屋壞。人在木下屋間,偶中而死矣。何以驗之?試以一斗水灌冶鑄之火,氣激{敝衣}裂,若雷之音矣。或近之,必灼人體。天地為爐大矣,陽氣為火猛矣,雲雨為水多矣,分爭激射,安得不迅?中傷人身,安得不死?當冶工之消鐵也,以士為形,燥則鐵下,不則躍溢而射。射中人身,則皮膚灼剝。陽氣之熱,非直消鐵之烈也;陰氣激之,非直土泥之濕也;陽氣中人,非直灼剝之痛也。
fū léi, huǒ yě. huǒ qì shàn rén, rén bù dé wú jī. rú zhì chù zhuàng shì wén zì, rén jiàn zhī, wèi tiān jì shū qí guò, yǐ shì bǎi xìng. shì fù xū wàng yě. shǐ rén jǐn yǒu guò, tiān yòng léi shā rén. shā rén dāng zhāng qí è, yǐ chéng qí hòu, míng zhe qí wén zì, bù dāng àn mèi. tú chū yú hé, shū chū yú luò. hé tú luò shū, tiān dì suǒ wèi, rén dú zhī zhī. jīn léi sǐ zhī shū, yì tiān suǒ wèi yě, hé gù nán zhī? rú yǐ yì rén pí bù kě shū, lǔ huì gōng fū rén zhòng zi, níng wǔ gōng nǚ yě, shēng ér yǒu wén zài zhǎng, yuē wèi lǔ fū rén, wén míng kě zhī, gù zhòng zi guī lǔ. léi shū bù zhe, gù nán yǐ chéng hòu. fū rú shì, huǒ shàn zhī jī, fēi tiān suǒ kè huà yě. huò pō yǒu ér zēng qí yǔ, huò wú yǒu ér kōng shēng qí yán, xū wàng zhī sú, hǎo zào guài qí. hé yǐ yàn zhī? léi zhě huǒ yě, yǐ rén zhōng léi ér sǐ, jí xún qí shēn, zhōng tóu zé xū fà shāo jiāo, zhōng shēn zé pí fū zhuó fén, lín qí shī shàng wén huǒ qì, yī yàn yě. dào shù zhī jiā, yǐ wèi léi shāo shí, sè chì, tóu yú jǐng zhōng, shí jiāo jǐng hán, jī shēng dà míng, ruò léi zhī zhuàng, èr yàn yě. rén shāng yú hán, hán qì rù fù, fù zhōng sù wēn, wēn hán fēn zhēng, jī qì léi míng, sān yàn yě. dāng léi zhī shí, diàn guāng shí jiàn dà, ruò huǒ zhī yào, sì yàn yě. dāng léi zhī jī, shí huò fán rén shì wū, jí dì cǎo mù, wǔ yàn yě. fū lùn léi zhī wèi huǒ yǒu wǔ yàn, yán léi wèi tiān nù wú yī xiào. rán zé léi wèi tiān nù, xū wàng zhī yán.
夫雷,火也。〔火〕氣剡人,人不得無跡。如炙處狀似文字,人見之,謂天記書其過,以示百姓。是復虛妄也。使人盡有過,天用雷殺人。殺人當彰其惡,以懲其後,明著其文字,不當暗昧。《圖》出於河,《書》出於洛。河圖、洛書,天地所為,人讀知之。今雷死之書,亦天所為也,何故難知?如以〔殪〕人皮不可書,魯惠公夫人仲子,寧武公女也,生而有文在掌,曰「為魯夫人」,文明可知,故仲子歸魯。雷書不著,故難以懲後。夫如是,火剡之跡,非天所刻畫也。或頗有而增其語,或無有而空生其言,虛妄之俗,好造怪奇。何以驗之?雷者火也,以人中雷而死,即詢其身,中頭則鬚髮燒燋,中身則皮膚灼焚,臨其屍上聞火氣,一驗也。道術之家,以為雷燒石,色赤,投於井中,石燋井寒,激聲大鳴,若雷之狀,二驗也。人傷於寒,寒氣入腹,腹中素溫,溫寒分爭,激氣雷鳴,三驗也。當雷之時,電光時見大,若火之耀,四驗也。當雷之擊,時或燔人室屋,及地草木,五驗也。夫論雷之為火有五驗,言雷為天怒無一效。然則雷為天怒,虛妄之言。
nán yuē: lùn yǔ yún: xùn léi fēng liè bì biàn. lǐ jì yuē: yǒu jí fēng xùn léi shén yǔ zé bì biàn, suī yè bì xìng, yī fú guān ér zuò. jù tiān nù, wèi fá jí jǐ yě. rú léi bù wèi tiān nù, qí jī bù wèi fá guò, zé jūn zǐ hé wèi wèi léi biàn dòng cháo fú ér zhèng zuò hū? yuē: tiān zhī yǔ rén yóu fù zǐ, yǒu fù wèi zhī biàn, zǐ ān néng hū? gù tiān biàn, jǐ yì yí biàn, shùn tiān shí, shì jǐ bù wéi yě. rén wén quǎn shēng yú wài, mò bù jīng hài, sǒng shēn cè ěr yǐ shěn tīng zhī. kuàng wén tiān biàn yì cháng zhī shēng, xuān hé xùn jí zhī yīn hū? lùn yǔ suǒ zhǐ, lǐ jì suǒ wèi, jiē jūn zǐ yě. jūn zǐ zhòng shèn, zì zhī wú guò, rú rì yuè zhī shí, wú yīn àn shí rén yǐ bù jié qīng zhī shì, nèi shěng bù jù, hé wèi yú léi? shěn rú bù wèi léi, zé qí biàn dòng bù zú yǐ xiào tiān nù. hé zé? bù wèi jǐ yě. rú shěn wèi léi, yì bù zú yǐ xiào fá yīn guò. hé zé? léi zhī suǒ jī, duō wú guò zhī rén. jūn zǐ kǒng ǒu yù zhī, gù kǒng jù biàn dòng. fū rú shì, jūn zǐ biàn dòng, bù néng míng léi wèi tiān nù, ér fǎn zhe léi zhī wàng jī yě. wàng jī bù fá guò, gù rén wèi zhī. rú shěn fá guò, yǒu guò xiǎo rén nǎi dāng jù ěr, jūn zǐ zhī rén wú wèi kǒng yě. sòng wáng wèn táng yāng yuē: guǎ rén suǒ shā lù zhě zhòng yǐ, ér qún chén yù bù wèi, qí gù hé yě? táng yāng yuē: wáng zhī suǒ zuì, jǐn bù shàn zhě yě. fá bù shàn, shàn zhě hú wèi wèi? wáng yù qún chén zhī wèi yě, bù ruò wú biàn qí shàn yǔ bù shàn ér shí zuì zhī, sī qún chén wèi yǐ. sòng wáng xíng qí yán, qún chén wèi jù, sòng guó dà kǒng. fū sòng wáng wàng xíng, gù sòng guó dà kǒng. jù léi diàn wàng jī, gù jūn zǐ biàn dòng. jūn zǐ biàn dòng, sòng guó dà kǒng zhī lèi yě.
〔難〕曰:「《論語》云:『迅雷風烈必變。』《禮記》曰:『有疾風迅雷甚雨則必變,雖夜必興,衣服、冠而坐。』懼天怒,畏罰及己也。如雷不為天怒,其擊不為罰過,則君子何為為雷變動、朝服而正坐〔乎〕?」曰:天之與人猶父子,有父為之變,子安能忽?故天變,己亦宜變,順天時,示己不違也。人聞犬聲於外,莫不驚駭,竦身側耳以審聽之。況聞天變異常之聲,軒盍迅疾之音乎?《論語》所指,《禮記》所謂,皆君子也。君子重慎,自知無過,如日月之蝕,無陰暗食人以不潔清之事,內省不懼,何畏於雷?審如不畏雷,則其變動不足以效天怒。何則?不為己也。如審畏雷,亦不足以效罰陰過。何則?雷之所擊,多無過之人。君子恐偶遇之,故恐懼變動。夫如是,君子變動,不能明雷為天怒,而反著雷之妄擊也。妄擊不罰過,故人畏之。如審罰過,有過小人乃當懼耳,君子之人無為恐也。宋王問唐鞅曰:「寡人所殺戮者眾矣,而群臣愈不畏,其故何也?」唐鞅曰:「王之所罪,盡不善者也。罰不善,善者胡為畏?王欲群臣之畏也,不若毋辨其善與不善而時罪之,斯群臣畏矣。」宋王行其言,群臣畏懼,宋國大恐〕。夫宋王妄刑,故宋國大恐。懼雷電妄擊,故君子變動。君子變動,宋國大恐之類也。