shèng xià zhī shí, léi diàn jī zhé shù mù, fā huài shì wū, sú wèi tiān qǔ lóng, wèi lóng cáng yú shù mù zhī zhōng, nì yú wū shì zhī jiān yě, léi diàn jī zhé shù mù, fā huài wū shì, zé lóng jiàn yú wài. lóng jiàn, léi qǔ yǐ shēng tiān. shì wú yú zhì xián bù xiào, jiē wèi zhī rán. rú kǎo shí zhī, xū wàng yán yě.
盛夏之時,雷電擊折樹木,發壞室屋,俗謂天取龍,謂龍藏於樹木之中,匿於屋室之間也,雷電擊折樹木,發壞屋室,則龍見於外。龍見,雷取以升天。世無愚智賢不肖,皆謂之然。如考實之,虛妄言也。
fū tiān zhī qǔ lóng hé yì xié? rú yǐ lóng shén wèi tiān shǐ, yóu xián chén wèi jūn shǐ yě, fǎn bào yǒu shí, wú wèi qǔ yě. rú yǐ lóng dùn táo bù hái, fēi shén zhī xíng, tiān yì wú yòng wèi yě. rú lóng zhī xìng dāng zài tiān, zài tiān shàng zhě gù dāng shēng zǐ, wú wèi fù zài dì. rú lóng yǒu shēng jiàng, jiàng lóng shēng zǐ yú dì, zi zhǎng dà, tiān qǔ zhī, zé shì míng léi diàn wèi tiān nù, qǔ lóng zhī zǐ, wú wèi nù yě. qiě lóng zhī suǒ jū, cháng zài shuǐ zé zhī zhōng, bù zài mù zhōng wū jiān. hé yǐ zhī zhī? shū xiàng zhī mǔ yuē: shēn shān dà zé, shí shēng lóng shé. chuán yuē: shān zhì qí gāo, yún yǔ qǐ yān. shuǐ zhì qí shēn, jiāo lóng shēng yān. chuán yòu yán: yǔ dù yú jiāng, huáng lóng fù chuán. jīng cì fēi dù huái, liǎng lóng rào zhōu. dōng hǎi zhī shàng, yǒu qiū xīn, yǒng ér yǒu lì, chū guò shén yuān, shǐ yù zhě yǐn mǎ, mǎ yǐn yīn méi. xīn nù, bá jiàn rù yuān zhuī mǎ, jiàn liǎng jiāo fāng shí qí mǎ, shǒu jiàn jī shā liǎng jiāo. yóu shì yán zhī, jiāo yǔ lóng cháng zài yuān shuǐ zhī zhōng, bù zài mù zhōng wū jiān míng yǐ. zài yuān shuǐ zhī zhōng, zé yú biē zhī lèi. yú biē zhī lèi, hé wèi shàng tiān? tiān zhī qǔ lóng, hé yòng wèi zāi? rú yǐ tiān shén chéng lóng ér xíng, shén huǎng hū wú xíng, chū rù wú jiān, wú wèi chéng lóng yě. rú xiān rén qí lóng, tiān wèi xiān zhě qǔ lóng, zé xiān rén hán tiān jīng qì, xíng qīng fēi téng, ruò hóng hú zhī zhuàng, wú wèi qí lóng yě. shì chēng huáng dì qí lóng shēng tiān, cǐ yán gài xū, yóu jīn wèi tiān qǔ lóng yě.
夫天之取龍何意邪?如以龍神為天使,猶賢臣為君使也,反報有時,無為取也。如以龍遁逃不還,非神之行,天亦無用為也。如龍之性當在天,在天上者固當生子,無為復在地。如龍有升降,降龍生子於地,子長大,天取之,則世名雷電為天怒,取龍之子,無為怒也。且龍之所居,常在水澤之中,不在木中屋間。何以知之?叔向之母曰:「深山大澤,實生龍蛇。」傳曰:「山致其高,雲雨起焉。水致其深,蛟龍生焉。」傳又言:「禹渡於江,黃龍負船。」「荊次非渡淮,兩龍繞舟。」「東海之上,有A丘欣,勇而有力,出過神淵,使御者飲馬,馬飲因沒。欣怒,拔劍入淵追馬,見兩蛟方食其馬,手劍擊殺兩蛟。」由是言之,蛟與龍常在淵水之中,不在木中屋間明矣。在淵水之中,則魚鱉之類。魚鱉之類,何為上天?天之取龍,何用為哉?如以天神乘龍而行,神恍惚無形,出入無間,無為乘龍也。如仙人騎龍,天為仙者取龍,則仙人含天精氣,形輕飛騰,若鴻鵠之狀,無為騎龍也。世稱黃帝騎龍升天,此言蓋虛,猶今謂天取龍也。
qiě shì wèi lóng shēng tiān zhě, bì wèi shén lóng. bù shén, bù shēng tiān shēng tiān, shén zhī xiào yě. tiān dì zhī xìng, rén wèi guì, zé lóng jiàn yǐ. guì zhě bù shén, jiàn zhě fǎn shén hū? rú lóng zhī xìng yǒu shén yǔ bù shén, shén zhě shēng tiān, bù shén zhě bù néng. guī shé yì yǒu shén yǔ bù shén, shén guī shén shé, fù shēng tiān hū? qiě lóng bǐng hé qì ér dú shén? tiān yǒu cāng lóng bái hǔ zhū niǎo xuán wǔ zhī xiàng yě, dì yì yǒu lóng hǔ niǎo guī zhī wù. sì xīng zhī jīng, jiàng shēng sì shòu. hǔ niǎo yǔ guī bù shén, lóng hé gù dú shén yě? rén wèi luǒ chóng zhī zhǎng, lóng wèi lín chóng zhī zhǎng. jù wèi wù zhǎng, wèi lóng shēng tiān, rén fù shēng tiān hū? lóng yǔ rén tóng, dú wèi néng shēng tiān zhě, wèi lóng shén yě. shì huò wèi shèng rén shén ér xiān zhī, yóu wèi shén lóng néng shēng tiān yě. yīn wèi shèng rén xiān zhī zhī míng, lùn lóng zhī cái, wèi lóng shēng tiān, gù qí yí yě.
且世謂龍升天者,必謂神龍。不神,不升天;升天,神之效也。天地之性,人為貴,則龍賤矣。貴者不神,賤者反神乎?如龍之性有神與不神,神者升天,不神者不能。龜蛇亦有神與不神,神龜神蛇,復升天乎?且龍稟何氣而獨神?天有倉龍、白虎、硃鳥、玄武之象也,地亦有龍、虎、鳥、龜之物。四星之精,降生四獸。虎鳥與龜不神,龍何故獨神也?人為倮蟲之長,龍為鱗蟲之長。俱為物長,謂龍升天,人復升天乎?龍與人同,獨謂能升天者,謂龍神也。世或謂聖人神而先知,猶謂神龍能升天也。因謂聖人先知之明,論龍之才,謂龍升天,故其宜也。
tiān dì zhī jiān, huǎng hū wú xíng, hán shǔ fēng yǔ zhī qì nǎi wèi shén. jīn lóng yǒu xíng, yǒu xíng zé xíng, xíng zé shí, shí zé wù zhī xìng yě. tiān dì zhī xìng, yǒu xíng tǐ zhī lèi, néng xíng shí zhī wù, bù dé wèi shén. hé yǐ yán zhī, lóng yǒu tǐ yě. chuán yuē: lín chóng sān bǎi, lóng wèi zhī zhǎng. lóng wèi lín chóng zhī zhǎng, ān dé wú tǐ? hé yǐ yán zhī, kǒng zǐ yuē: lóng shí yú qīng, yóu yú qīng. guī shí yú qīng yóu yú zhuó yú shí yú zhuó, yóu yú zhuó. qiū shàng bù jí lóng, xià bù wèi yú, zhōng zhǐ qí guī yǔ!
天地之間,恍惚無形,寒暑風雨之氣乃為神。今龍有形,有形則行,行則食,食則物之性也。天地之性,有形體之類,能行食之物,不得為神。何以言之,龍有體也。傳曰:「鱗蟲三百,龍為之長。」龍為鱗蟲之長,安得無體?何以言之,孔子曰:「龍食於清,游於清。龜食於清;游於濁;魚食於濁,游於濁。丘上不及龍,下不為魚,中止其龜與!」
shān hǎi jīng yán: sì hǎi zhī wài, yǒu chéng lóng shé zhī rén. shì sú huà lóng zhī xiàng, mǎ shǒu shé wěi. yóu cǐ yán zhī, mǎ shé zhī lèi yě. shèn zǐ yuē: fēi lóng chéng yún, téng shé yóu wù, yún bà yǔ jì, yǔ yǐn yǐ tóng yǐ. hán zǐ yuē: lóng zhī wèi chóng yě, míng kě xiá ér qí yě. rán hóu xià yǒu nì lín chǐ yú, rén huò yīng zhī, bì shā rén yǐ. bǐ zhī wèi yǐn yǐ, yòu yán chóng kě xiá ér qí, shé mǎ zhī lèi míng yǐ. chuán yuē: zhòu zuò xiàng zhù ér jī zǐ qì. qì zhī zhě, tòng qí jí yě. fū yǒu xiàng zhù, bì yǒu yù bēi. yù bēi suǒ yíng, xiàng zhù suǒ xié, zé bì lóng gān bào tāi. fū lóng gān kě shí, qí lóng nán dé. nán dé zé chóu xià, chóu xià zé huò shēng, gù cóng ér tòng zhī. rú lóng shén, qí shēn bù kě dé shā, qí gān hé kě dé shí? qín shòu gān tāi fēi yī, chēng lóng gān bào tāi zhě, rén dé shí ér zhī qí wèi měi yě. chūn qiū zhī shí, lóng jiàn yú jiàng jiāo. wèi xiàn zi wèn yú cài mò yuē: wú wén zhī, chóng mò zhì yú lóng, yǐ qí bù shēng de yě. wèi zhī zhì, xìn hū? duì yuē: rén shí bù zhī, fēi lóng shí zhì. gǔ zhě chù lóng, gù guó yǒu huàn lóng shì, yǒu yù lóng shì. xiàn zǐ yuē: shì èr zhě, wú yì wén zhī, ér bù zhī qí gù. shì hé wèi yě? duì yuē: xī yǒu liù shū ān yǒu yì zǐ yuē dǒng fù, shí shén hǎo lóng, néng qiú qí shì yù yǐ yǐn shí zhī, lóng duō guī zhī. nǎi rǎo chù lóng, yǐ fú shi shùn, ér xī zhī xìng yuē dǒng, shì yuē huàn lóng, fēng zhū gé chuān, gé yí shì shì qí hòu yě. gù dì shùn shì shì yǒu chù lóng. jí yǒu xià, kǒng jiǎ rǎo yú dì, dì cì zhī chéng lóng, hé hàn gè èr, gè yǒu cí xióng, kǒng jiǎ bù néng shí yě, ér wèi huò huàn lóng shì. yǒu táo táng shì jì shuāi, qí hòu yǒu liú lèi xué rǎo lóng yú huàn lóng shì, yǐ shì kǒng jiǎ, néng yǐn shí lóng. xià hòu jiā zhī, cì shì yuē yù lóng, yǐ gèng shǐ wéi zhī hòu. lóng yī cí sǐ, qián hǎi yǐ shí xià hòu. xià hòu hēng zhī. jì ér shǐ qiú, jù ér bù dé, qiān yú lǔ xiàn, fàn shì qí hòu yě. xiàn zǐ yuē: jīn hé gù wú zhī? duì yuē: fū wù yǒu qí guān, guān xiū qí fāng, zhāo xī sī zhī. yī rì shī zhí, zé sǐ jí zhī, shī guān bù shí. guān sù qí yè, qí wù nǎi zhì. ruò mǐn qì zhī, wù nǎi dī fú, yù yān bù yù. yóu cǐ yán zhī, lóng kě chù yòu kě shí yě. kě shí zhī wù, bù néng shén yǐ. shì wú qí guān, yòu wú dǒng fù hòu liú zhī rén, gù qián cáng fú nì, chū jiàn xī shū chū yòu chéng yún, yǔ rén shū lù, rén wèi zhī shén. rú cún qí guān ér yǒu qí rén, zé lóng, niú zhī lèi yě, hé shén zhī yǒu? yǐ shān hǎi jīng yán zhī, yǐ shèn zi hán zi zhèng zhī, yǐ sú shì zhī huà yàn zhī, yǐ jī zǐ zhī qì dìng zhī, yǐ cài mò zhī duì lùn zhī, zhī lóng bù néng shén, bù néng shēng tiān, tiān bù yǐ léi diàn qǔ lóng, míng yǐ. shì sú yán lóng shén ér shēng tiān zhě, wàng yǐ.
《山海經》言:四海之外,有乘龍蛇之人。世俗畫龍之象,馬首蛇尾。由此言之,馬、蛇之類也。慎子曰:「蜚龍乘雲,騰蛇游霧,雲罷雨霽,與蚓蟻同矣。 」韓子曰:「龍之為蟲也,鳴可狎而騎也。然喉下有逆鱗尺余,人或嬰之,必殺人矣。」比之為蚓蟻,又言蟲可狎而騎,蛇、馬之類明矣。傳曰:「紂作象箸而箕子泣。」泣之者,痛其極也。夫有象箸,必有玉杯。玉杯所盈,象箸所挾,則必龍肝豹胎。夫龍肝可食,其龍難得。難得則愁下,愁下則禍生,故從而痛之。如龍神,其身不可得殺,其肝何可得食?禽獸肝胎非一,稱龍肝豹胎者,人得食而知其味美也。春秋之時,龍見於絳郊。魏獻子問於蔡墨曰:「吾聞之,蟲莫智於龍,以其不生得也。謂之智,信乎?」對曰:「人實不知,非龍實智。古者畜龍,故國有豢龍氏,有御龍氏。」獻子曰:「是二者,吾亦聞之,而不知其故。是何謂也?」對曰:「昔有飂叔〔安〕有裔子曰董父,實甚好龍,能求其嗜欲以飲食之,龍多歸之。乃擾畜龍,以服事舜,而錫之姓曰董,氏曰豢龍,封諸鬲川,鬲夷氏是其後也。故帝舜氏世有畜龍。及有夏,孔甲擾於帝,帝賜之乘龍,河、漢各二,各有雌雄,孔甲不能食也,而未獲豢龍氏。有陶唐氏既衰,其後有劉累學擾龍於豢龍氏,以事孔甲,能飲食龍。夏後嘉之,賜氏曰御龍,以更豕韋之後。龍一雌死,潛醢以食夏後.夏後〔亨〕之。既而使求, 懼而不得,遷於魯縣,范氏其後也。」獻子曰:「今何故無之?」對曰:「夫物有其官,官修其方,朝夕思之。一日失職,則死及之,失官不食。官宿其業,其物乃至。若泯棄之,物乃低伏,郁湮不育。」由此言之,龍可畜又可食也。可食之物,不能神矣。世無其官,又無董父、後劉之人,故潛藏伏匿,出見希疏;出又乘雲,與人殊路,人謂之神。如存其官而有其人,則龍,牛之類也,何神之有?以《山海經》言之,以慎子、韓子證之,以俗世之畫驗之,以箕子之泣訂之,以蔡墨之對論之,知龍不能神,不能升天,天不以雷電取龍,明矣。世俗言龍神而升天者,妄矣。
shì sú zhī yán, yì yǒu yuán yě. duǎn shū yán: lóng wú chǐ mù, wú yǐ shēng tiān. yòu yuē shēng tiān, yòu yán chǐ mù, wèi lóng cóng mù zhōng shēng tiān yě. bǐ duǎn shū zhī jiā, shì sú zhī rén yě. jiàn léi diàn fā shí, lóng suí ér qǐ, dāng léi diàn jī shù mù zhī shí, lóng shì yǔ léi diàn jù zài shù mù zhī cè, léi diàn qù, lóng suí ér shàng, gù wèi cóng shù mù zhī zhōng shēng tiān yě. shí zhě léi lóng tóng lèi, gǎn qì xiāng zhì, gù yì yuē: yún cóng lóng, fēng cóng hǔ. yòu yán: hǔ xiào gǔ fēng zhì, lóng xìng jǐng yún qǐ. lóng yǔ yún xiāng zhāo, hǔ yǔ fēng xiāng zhì, gù dǒng zhòng shū yú jì zhī fǎ, shè tǔ lóng yǐ wèi gǎn yě. fū shèng xià tài yáng yòng shì, yún yǔ gàn zhī. tài yáng huǒ yě, yún yǔ shuǐ yě, shuǐ huǒ jī báo zé míng ér wèi léi. lóng wén léi shēng zé qǐ, qǐ ér yún zhì, yún zhì ér lóng chéng zhī. yún yǔ gǎn lóng, lóng yì qǐ yún ér shēng tiān. tiān jí léi gāo, yún xiāo fù jiàng. rén jiàn qí chéng yún zé wèi shēng tiān, jiàn tiān wèi léi diàn zé wèi tiān qǔ lóng. shì rú dú yì wén, jiàn chuán yán, jiē zhī lóng zhě yún zhī lèi. jū sú rén zhī yì, bù néng tōng qí shuō yòu jiàn duǎn shū wèi zhèng, gù suì wèi tiān qǔ lóng.
世俗之言,亦有緣也。短書言:「龍無尺木,無以升天。」又曰「升天」,又言「尺木」,謂龍從木中升天也。彼短書之家,世俗之人也。見雷電發時,龍隨而起,當雷電〔擊〕樹木之時,龍適與雷電俱在樹木之側,雷電去,龍隨而上,故謂從樹木之中升天也。實者雷龍同類,感氣相致,故《易》曰:「雲從龍,風從虎。」又言:「虎嘯谷風至,龍興景雲起。」龍與雲相招,虎與風相致,故董仲舒雩祭之法,設土龍以為感也。夫盛夏太陽用事,雲雨干之。太陽火也,雲雨水也,〔水〕火激薄則鳴而為雷。龍聞雷聲則起,起而雲至,雲至而龍乘之。雲雨感龍,龍亦起雲而升天。天極雷高,雲消復降。人見其乘雲則謂「升天」,見天為雷電則為「天取龍」。世儒讀《易》文,見傳言,皆知龍者雲之類。拘俗人之議,不能通其說;又見短書為證,故遂謂「天取龍」。
tiān bù qǔ lóng, lóng bù shēng tiān. dāng qiū xīn zhī shā liǎng jiāo yě, shǒu bà qí wěi, zhuāi ér chū zhī zhì yuān zhī wài, léi diàn jī zhī. jiāo zé lóng zhī lèi yě. jiāo lóng jiàn ér yún yǔ zhì, yún yǔ zhì zé léi diàn jī. rú yǐ tiān shí qǔ lóng, lóng wèi tiān yòng, hé yǐ sǐ jiāo bù wèi qǔ zhī? qiě yú zài shuǐ zhōng, yì suí yún yǔ, fēi ér chéng yún yǔ fēi shēng tiān yě. lóng, yú zhī lèi yě, qí chéng léi diàn yóu yú zhī fēi yě. yú suí yún yǔ, bù wèi zhī shén, lóng chéng léi diàn dú wèi zhī shén. shì sú zhī yán, shī qí shí yě. wù zài shì jiān, gè yǒu suǒ chéng. shuǐ shé chéng wù, lóng chéng yún, niǎo chéng fēng. jiàn lóng chéng yún, dú wèi zhī shén, shī lóng zhī shí, wū lóng zhī néng yě.
天不取龍,龍不升天。當丘欣之殺兩蛟也,手把其尾,拽而出之至淵之外,雷電擊之。蛟則龍之類也。蛟龍見而雲雨至,雲雨至則雷電擊。如以天實取龍,龍為天用,何以死蛟〔不〕為取之?且魚在水中,亦隨雲雨,蜚而乘雲雨非升天也。龍,魚之類也,其乘雷電猶魚之飛也。魚隨雲雨,不謂之神,龍乘雷電獨謂之神。世俗之言,失其實也。物在世間,各有所乘。水蛇乘霧,龍乘雲,鳥乘風。見龍乘雲,獨謂之神,失龍之實,誣龍之能也。
rán zé lóng zhī suǒ yǐ wèi shén zhě, yǐ néng qū shēn qí tǐ, cún wáng qí xíng. qū shēn qí tǐ, cún wáng qí xíng, wèi zú yǐ wèi shén yě. yù ràng tūn tàn, qī shēn wèi lì, rén bù shí qí xíng. zi gòng miè xū wèi fù rén, rén bù zhī qí zhuàng lóng biàn tǐ zì nì, rén yì bù néng jué, biàn huà cáng nì zhě qiǎo yě. wù xìng yì yǒu zì rán,
然則龍之所以為神者,以能屈伸其體,存亡其形。屈伸其體,存亡其形,未足以為神也。豫讓吞炭,漆身為厲,人不識其形。子貢滅須為婦人,人不知其狀;龍變體自匿,人亦不能覺,變化藏匿者巧也。物性亦有自然,
shēng shēng zhī wǎng, gān què zhī lái, yīng wǔ néng yán, sān guài bǐ lóng, xìng biàn huà yě. rú yǐ qiǎo wèi shén, yù ràng zi gòng shén yě. kǒng zǐ yuē: yóu zhě kě wèi wǎng, fēi zhě kě wèi zēng. zhì yú lóng yě, wú bù zhī qí chéng fēng yún shàng shēng. jīn rì jiàn lǎo zi, qí yóu lóng hū! fū lóng chéng yún ér shàng, yún xiāo ér xià. wù lèi kě chá, shàng xià kě zhī ér yún kǒng zǐ bù zhī. yǐ kǒng zǐ zhī shèng, shàng bù zhī lóng, kuàng sú rén zhì qiǎn, hào qí zhī xìng, wú shí kě zhī xīn, wèi zhī lóng shén ér shēng tiān, bù zú guài yě.
狌狌知往,乾鵲知來,鸚鵡能言,三怪比龍,性變化也。如以巧為神,豫讓、子貢神也。孔子曰:「游者可為網,飛者可為矰。至於龍也,吾不知其乘風雲上升。今日見老子,其猶龍乎!」夫龍乘雲而上,雲消而下。物類可察,上下可知;而雲孔子不知。以孔子之聖,尚不知龍,況俗人智淺,好奇之性,無實可之心,謂之龍神而升天,不足怪也。