shèng xià zhī shí, léi diàn xùn jí, jī zhé shù mù, huài bài shì wū, shí fàn shā rén. shì sú yǐ wéi" jī zhé shù mù huài bài shì wū" zhě, tiān qǔ lóng qí" fàn shā rén" yě, wèi zhī yǒu yīn guò, yǐn shí rén yǐ bù jié jìng, tiān nù, jī ér shā zhī. lóng lóng zhī shēng, tiān nù zhī yīn, ruò rén zhī xǔ xū yǐ. shì wú yú zhì, mò wèi bù rán. tuī rén dào yǐ lùn zhī, xū wàng zhī yán yě.
盛夏之时,雷电迅疾,击折树木,坏败室屋,时犯杀人。世俗以为“击折树木、坏败室屋”者,天取龙;其“犯杀人”也,谓之〔有〕阴过,饮食人以不洁净,天怒,击而杀之。隆隆之声,天怒之音,若人之呴吁矣。世无愚智,莫谓不然。推人道以论之,虚妄之言也。
fū léi zhī fā dòng, yī qì yī shēng yě, zhé mù huài wū yì fàn shā rén, fàn shā rén shí yì zhé mù huài wū. dú wèi zhé mù huài wū zhě, tiān qǔ lóng fàn shā rén, fá yīn guò, yǔ qǔ lóng jí xiōng bù tóng, bìng shí gòng shēng, fēi dào yě. lùn zhě yǐ wéi" lóng lóng" zhě, tiān nù xǔ xū zhī shēng yě. cǐ biàn yú fá guò, bù yí yú qǔ lóng. fá guò, tiān nù kě yě qǔ lóng, lóng hé guò ér nù zhī? rú lóng shén, tiān qǔ zhī, bù yí nù. rú lóng yǒu guò, yú rén tóng zuì, shā ér yǐ, hé wéi qǔ yě? shā rén, nù kě yě. qǔ lóng, lóng hé guò ér nù zhī? shā rén bù qǔ shā lóng qǔ zhī. rén lóng zhī zuì hé bié? ér qí shā zhī hé yì? rán zé qǔ lóng zhī shuō jì bù kě tīng, fá guò zhī yán fù bù kě cóng.
夫雷之发动,一气一声也,折木坏屋亦犯杀人,犯杀人时亦折木坏屋。独谓折木坏屋者,天取龙;犯杀人,罚阴过,与取龙吉凶不同,并时共声,非道也。论者以为“隆隆”者,天怒呴吁之声也。此便於罚过,不宜於取龙。罚过,天怒可也;取龙,龙何过而怒之?如龙神,天取之,不宜怒。如龙有过,与人同罪,杀而已,何为取也?杀人,怒可也。取龙,龙何过而怒之?杀人不取;杀龙取之。人龙之罪何别?而其杀之何异?然则取龙之说既不可听,罚过之言复不可从。
hé yǐ xiào zhī? àn léi zhī shēng xùn jí zhī shí, rén pū sǐ yú dì, lóng lóng zhī shēng lín rén shǒu shàng, gù dé shā rén. shěn lóng lóng zhě tiān nù hū? nù yòng kǒu zhī nù qì shā rén yě. kǒu zhī nù qì, ān néng shā rén? rén wéi léi suǒ shā, xún qí shēn tǐ, ruò fán zhuó zhī zhuàng yě. rú tiān yòng kǒu nù, kǒu nù shēng huǒ hū? qiě kǒu zhe hū tǐ, kǒu zhī dòng yǔ tǐ jù. dāng jī zhé zhī shí, shēng zhe yú dì qí shuāi yě, shēng zhe yú tiān. fū rú shì, shēng zháo dì zhī shí, kǒu zhì dì, tǐ yì yí rán. dāng léi xùn jí zhī shí, yǎng shì tiān, bú jiàn tiān zhī xià, bú jiàn tiān zhī xià, zé fū lóng lóng zhī shēng zhě, fēi tiān nù yě. tiān zhī nù yú rén wú yì. rén nù, shēn jìn rén zé shēng jí, yuǎn rén zé shēng wēi. jīn tiān shēng jìn, qí tǐ yuǎn, fēi nù zhī shí yě. qiě léi shēng xùn jí zhī shí, shēng dōng xī huò nán běi, rú tiān nù tǐ dòng, kǒu dōng xī nán běi, yǎng shì tiān yì yí dōng xī nán běi. huò yuē:" tiān yǐ dōng xī nán běi yǐ, yún yǔ míng huì, rén bù néng jiàn ěr." fū qiān lǐ bù tóng fēng, bǎi lǐ bù gòng léi. yì yuē:" zhèn jīng bǎi lǐ." léi diàn zhī dì, yún yǔ huì míng, bǎi lǐ zhī wài wú yǔ zhī chù, yí jiàn tiān zhī dōng xī nán běi yě. kǒu zhe yú tiān, tiān yí suí kǒu, kǒu yī yí pǔ tiān jiē yí, fēi dú léi yǔ zhī dì, tiān suí kǒu dòng yě. qiě suǒ wèi nù zhě, shuí yě? tiān shén xié? cāng cāng zhī tiān yě? rú wèi tiān shén, shén nù wú shēng rú wèi cāng cāng zhī tiān, tiān zhě tǐ bù nù, nù yòng kǒu. qiě tiān dì xiāng yǔ, fū fù yě, qí jí mín fù mǔ yě. zi yǒu guò, fù nù, chī zhī zhì sǐ, ér mǔ bù kū hū? jīn tiān nù shā rén, dì yí kū zhī. dú wén tiān zhī nù, bù wén dì zhī kū. rú dì bù néng kū, zé tiān yì bù néng nù. qiě yǒu nù zé yǒu xǐ. rén yǒu yīn guò, yì yǒu yīn shàn. yǒu yīn guò, tiān nù shā zhī rú yǒu yīn shàn, tiān yì yí yǐ shàn shǎng zhī. lóng lóng zhī shēng wèi tiān zhī nù, rú tiān zhī xǐ, yì shěn rán ér xiào. rén yǒu xǐ nù, gù wèi tiān xǐ nù tuī rén yǐ zhī tiān, zhī tiān běn yú rén. rú rén bù nù, zé yì wú yuán wèi tiān nù yě. yuán rén yǐ zhī tiān, yí jìn rén zhī xìng. rén xìng nù zé xǔ xū, xǐ zé gē xiào. bǐ wén tiān zhī nù, xī wén tiān zhī xǐ bǐ jiàn tiān zhī fá, xī jiàn tiān zhī shǎng. qǐ tiān nù bù xǐ, tān yú fá, xī yú shǎng zāi? hé nù fá yǒu xiào, xǐ shǎng wú yàn yě?
何以效之?案雷之声迅疾之时,人仆死於地,隆隆之声临人首上,故得杀人。审隆隆者天怒乎?怒用口之怒气杀人也。口之怒气,安能杀人?人为雷所杀,询其身体,若燔灼之状也。如天用口怒,口怒生火乎?且口着乎体,口之动与体俱。当击折之时,声着於地;其衰也,声着於天。夫如是,声着地之时,口至地,体亦宜然。当雷迅疾之时,仰视天,不见天之下,不见天之下,则夫隆隆之声者,非天怒也。天之怒与人无异。人怒,身近人则声疾,远人则声微。今天声近,其体远,非怒之实也。且雷声迅疾之时,声东西或南北,如天怒体动,口东西南北,仰视天亦宜东西南北。或曰:“天已东西南北矣,云雨冥晦,人不能见耳。”夫千里不同风,百里不共雷。《易》曰:“震惊百里。”雷电之地,〔云〕雨晦冥,百里之外无雨之处,宜见天之东西南北也。口着於天,天宜随口,口一移普天皆移,非独雷雨之地,天随口动也。且所谓怒者,谁也?天神邪?苍苍之天也?如谓天神,神怒无声;如谓苍苍之天,天者体不怒,怒用口。且天地相与,夫妇也,其即民父母也。子有过,父怒,笞之致死,而母不哭乎?今天怒杀人,地宜哭之。独闻天之怒,不闻地之哭。如地不能哭,则天亦不能怒。且有怒则有喜。人有阴过,亦有阴善。有阴过,天怒杀之;如有阴善,天亦宜以善赏之。隆隆之声谓天之怒,如天之喜,亦哂然而笑。人有喜怒,故谓天喜怒、推人以知天,知天本於人。如人不怒,则亦无缘谓天怒也。缘人以知天,宜尽人之性。人性怒则呴吁,喜则歌笑。比闻天之怒,希闻天之喜;比见天之罚,希见天之赏。岂天怒不喜,贪於罚,希於赏哉?何怒罚有效,喜赏无验也?
qiě léi zhī jī yě," zhé mù huài wū"," shí fàn shā rén", yǐ wéi tiān nù. shí huò tú léi, wú suǒ zhé bài, yì bù shā rén, tiān kōng nù hū? rén jūn bù kōng xǐ nù, xǐ nù bì yǒu shǎng fá. wú suǒ fá ér kōng nù, shì tiān wàng yě. wàng zé shī wēi, fēi tiān xíng yě. zhèng shì zhī jiā, yǐ hán wēn zhī qì, wèi xǐ nù zhī hòu, rén jūn xǐ jí tiān wēn, nù zé tiān hán. léi diàn zhī rì, tiān bì hán yě. gāo zǔ zhī xiān liú ǎo céng xī dà zé zhī bēi, mèng yǔ shén yù, cǐ shí léi diàn huì míng. tiān fāng shī qì, yí xǐ zhī shí yě, hé nù ér léi? rú yòng jī zhé zhě wèi nù, bù jī zhé zhě wèi xǐ, zé fū lóng lóng zhī shēng, bù yí tóng yīn. rén nù xǐ yì shēng, tiān nù xǐ tóng yīn, yú rén guāi yì, zé rén hé yuán wèi zhī tiān nù? qiě" yǐn shí rén yǐ bù jié jìng", xiǎo guò yě. yǐ zhì zūn zhī shēn, qīn fá xiǎo guò, fēi zūn zhě zhī yí yě. zūn bù qīn fá guò, gù wáng bù qīn zhū zuì. tiān zūn yú wáng, qīn fá xiǎo guò, shì tiān dé liè yú wáng yě. qiě tiān zhī yòng xīn, yóu rén zhī yòng yì. rén jūn zuì è, chū wén zhī shí, nù yǐ fēi zhī jí qí zhū zhī, āi yǐ lián zhī. gù lún yǔ yuē:" rú dé qí qíng, zé āi lián ér wù xǐ." zhòu zhì è yě, wǔ wáng jiāng zhū, āi ér lián zhī. gù shàng shū yuē:" yǔ wéi lǜ yí lián ěr." rén jūn zhū è, lián ér shā zhī tiān zhī fá guò, nù ér jī zhī. shì tiān shǎo ēn ér rén duō huì yě. shuō yǔ zhě yǐ wéi tiān shī qì. tiān shī qì, qì wò wèi yǔ, gù yǔ rùn wàn wù, míng yuē shù. rén bù xǐ, bù shī ēn. tiān bù shuō, bù jiàng yǔ. wèi léi, tiān nù yǔ zhě, tiān xǐ yě. léi qǐ cháng yǔ yǔ jù, rú lùn zhī yán, tiān nù qiě xǐ yě. rén jūn shǎng fá bù tóng rì, tiān zhī nù xǐ bù shū shí, tiān rén xiāng wéi, shǎng fá guāi yě. qiě nù xǐ jù xíng, luàn yě. è rén wéi luàn, nù fá qí guò fá zhī yǐ luàn, fēi tiān xíng yě. dōng léi rén wèi zhī yáng qì xiè, chūn léi wèi zhī yáng qì fā. xià léi bù wèi yáng qì shèng, wèi zhī tiān nù, jìng xū yán yě.
且雷之击也,“折木坏屋”,“时犯杀人”,以为天怒。时或徒雷,无所折败,亦不杀人,天空怒乎?人君不空喜怒,喜怒必有赏罚。无所罚而空怒,是天妄也。妄则失威,非天行也。政事之家,以寒温之气,为喜怒之候,人君喜即天温,〔怒〕则天寒。雷电之日,天必寒也。高祖之先刘媪曾息大泽之陂,梦与神遇,此时雷电晦冥。天方施气,宜喜之时也,何怒而雷?如用击折者为怒,不击折者为喜,则夫隆隆之声,不宜同音。人怒喜异声,天怒喜同音,与人乖异,则人何缘谓之天怒?且“饮食人以不洁净”,小过也。以至尊之身,亲罚小过,非尊者之宜也。尊不亲罚过,故王不亲诛罪。天尊於王,亲罚小过,是天德劣於王也。且天之用心,犹人之用意。人君罪恶,初闻之时,怒以非之;及其诛之,哀以怜之。故《论语》曰:“如得其情,则哀怜而勿喜。”纣至恶也,武王将诛,哀而怜之。故《尚书》曰:“予惟率夷怜尔。”人君诛恶,怜而杀之;天之罚过,怒而击之。是天少恩而人多惠也。说雨者以为天施气。天施气,气渥为雨,故雨润万物,名曰澍。人不喜,不施恩。天不说,不降雨。谓雷,天怒;雨者,天喜也。雷起常与雨俱,如论之言,天怒且喜也。人君赏罚不同日,天之怒喜不殊时,天人相违,赏罚乖也。且怒喜具形,乱也。恶人为乱,怒罚其过;罚之以乱,非天行也。冬雷人谓之阳气泄,春雷谓之阳气发。夏雷不谓阳气盛,谓之天怒,竟虚言也。
rén zài tiān dì zhī jiān, wù yě. wù, yì wù yě. wù zhī yǐn shí, tiān bù néng zhī. rén zhī yǐn shí, tiān dú zhī zhī. wàn wù yú tiān, jiē zi yě fù mǔ yú zi, ēn dé yī yě. qǐ wèi guì xián jiā yì, jiàn yú bù chá hū? hé qí chá rén zhī míng, shěng wù zhī àn yě! quǎn shǐ shí, rén fǔ chòu shí zhī, tiān bù shā yě. rú yǐ rén guì ér dú jìn zhī, zé shǔ wū rén yǐn shí, rén bù zhī, wù ér shí zhī, tiān bù shā yě. rú tiān néng yuán shǔ, zé yì néng yuán rén, rén wù yǐ bù jié jìng yǐn shí rén, rén bù zhī ér shí zhī ěr, qǐ gù jǔ fǔ chòu yǐ yǔ zhī zāi? rú gù yǔ zhī, rén yì bù kěn shí. lǚ hòu duàn qī fū rén shǒu, qù qí yǎn, zhì yú cè zhōng, yǐ wéi rén shǐ. hū rén shì zhī, rén jiē shāng xīn huì dì jiàn zhī, jí wò bù qǐ. lǚ hòu gù wèi, tiān bù fá yě. rén wù bù zhī, tiān zhé shā zhī, bù néng yuán wù, shī ér zé gù, tiān zhì bèi yě.
人在天地之间,物也。物,亦物也。物之饮食,天不能知。人之饮食,天独知之。万物於天,皆子也;父母於子,恩德一也。岂为贵贤加意,贱愚不察乎?何其察人之明,省物之暗也!犬豕食,人腐臭食之,天不杀也。如以人贵而独禁之,则鼠洿人饮食,人不知,误而食之,天不杀也。如天能原鼠,则亦能原人,人误以不洁净饮食人,人不知而食之耳,岂故举腐臭以予之哉?如故予之,人亦不肯食。吕后断戚夫人手,去其眼,置於厕中,以为人豕。呼人示之,人皆伤心;惠帝见之,疾卧不起。吕后故为,天不罚也。人误不知,天辄杀之,不能原误,失而责故,天治悖也。
fū rén shí bù jìng zhī wù, kǒu bù zhī yǒu qí wū yě rú shí, yǐ zhī zhī, míng yuē cháng wū. qī fū rén rù cè, shēn tǐ rǔ zhī, yǔ wū hé yǐ bié? cháng zhī yǔ tǐ hé yǐ yì? wèi cháng bù wéi tǐ, shāng wū bù bìng rǔ, fēi tiān yì yě. qiě rén wén rén shí bù qīng zhī wù, xīn píng rú gù, guān qī fū rén zhě, mò bù shāng xīn. rén shāng, tiān yì bēi yǐ. fū bēi qī fū rén zé yuàn lǚ hòu, àn lǚ hòu zhī bēng, wèi bì yù léi yě. dào shì liú chūn yíng huò chǔ wáng yīng, shǐ shí bù qīng. chūn sǐ, wèi bì yù léi yě. jiàn chū sì nián xià liù yuè, léi jī shā kuài jī yín zhuān rì shí yáng wǔ tóu jiē sǐ. fū yáng hé yīn guò, ér léi shā zhī? zhōu rén wū xī shàng liú, rén yǐn xià liú, zhōu rén bù léi sǐ.
夫人食不净之物,口不知有其洿也;如食,已知之,名曰肠洿。戚夫人入厕,身体辱之,与洿何以别?肠之与体何以异?为肠不为体,伤洿不病辱,非天意也。且人闻人食不清之物,心平如故,观戚夫人者,莫不伤心。人伤,天意悲矣。夫悲戚夫人则怨吕后,案吕后之崩,未必遇雷也。道士刘春荧惑楚王英,使食不清。春死,未必遇雷也。建初四年夏六月,雷击杀会稽〔鄞〕专日食羊五头皆死。夫羊何阴过,而雷杀之?舟人洿溪上流,人饮下流,舟人不雷死。
tiān shén zhī chù tiān, yóu wáng zhě zhī jū yě. wáng zhě jū zhòng guān zhī nèi, zé tiān zhī shén yí zài yǐn nì zhī zhōng. wáng zhě jū gōng shì zhī nèi, zé tiān yì yǒu tài wēi zǐ gōng xuān yuán wén chāng zhī zuò. wáng zhě yú rén xiāng yuǎn, bù zhī rén zhī yīn è. tiān shén zài sì gōng zhī nèi, hé néng jiàn rén àn guò? wáng zhě wén rén jìn, yǐ rén zhī. tiān zhī rén è, yì yí yīn guǐ. shǐ tiān wèn guò yú guǐ shén, zé qí zhū zhī, yí shǐ guǐ shén. rú shǐ guǐ shén, zé tiān nù, guǐ shén yě, fēi tiān yě.
天神之处天,犹王者之居也。王者居重关之内,则天之神宜在隐匿之中。王者居宫室之内,则天亦有太微、紫宫、轩辕、文昌之坐。王者与人相远,不知人之阴恶。天神在四宫之内,何能见人暗过?王者闻人进,以人知。天知人恶,亦宜因鬼。使天问过於鬼神,则其诛之,宜使鬼神。如使鬼神,则天怒,鬼神也,非天也。
qiě wáng duàn xíng yǐ qiū, tiān zhī shā yòng xià, cǐ wáng zhě yòng xíng wéi tiān shí. fèng tiān ér xíng, qí zhū shā yě, yí fǎ xiàng shàng tiān. tiān shā yòng xià, wáng zhū yǐ qiū, tiān rén xiāng wéi, fēi fèng tiān zhī yì yě. huò lùn yuē:" yǐn shí rén bù jié jìng, tiān zhī dà è yě. shā dà è, bù xū shí." wáng zhě dà è, móu fǎn dà nì wú dào yě. tiān zhī dà è, yǐn shí rén bù jié qīng. tiān rén suǒ è, xiǎo dà bù jūn děng yě. rú xiǎo dà tóng, wáng zhě yí fǎ tiān, zhì yǐn shí rén bù jié qīng zhī fǎ wèi sǐ xíng yě. shèng wáng yǒu tiān xià, zhì xíng bù bèi cǐ fǎ, shèng wáng quē lüè, yǒu yí shī yě? huò lùn yuē:" guǐ shén zhì yīn, wáng zhě zhì yáng. yīn guò àn mèi, rén bù néng jué, gù shǐ guǐ shén zhǔ zhī." yuē:" yīn guò fēi yī yě, hé bù jìn shā? àn yī guò, fēi zhì yīn zhī yì yě. tiān nù bù xuán rì, rén yuàn bù xuán zhǒng. rén yǒu yīn guò, huò shí yǒu yòng dōng, wèi bì zhuān yòng xià yě. yǐ dōng guò wù, bù zhé jī shā, yuǎn zhì yú xià, fēi bù xuán rì zhī yì yě.
且王断刑以秋,天之杀用夏,此王者用刑违天时。奉天而行,其诛杀也,宜法象上天。天杀用夏,王诛以秋,天人相违,非奉天之义也。或论曰:“饮食〔人〕不洁净,天之大恶也。杀大恶,不须时。”王者大恶,谋反大逆无道也。天之大恶,饮食人不洁清。天〔人〕所恶,小大不均等也。如小大同,王者宜法天,制饮食人不洁清之法为死刑也。圣王有天下,制刑不备此法,圣王阙略,有遗失也?或论曰:“鬼神治阴,王者治阳。阴过暗昧,人不能觉,故使鬼神主之。” 曰:“阴过非一也,何不尽杀?案一过,非治阴之义也。天怒不旋日,人怨不旋踵。人有阴过,或时有用冬,未必专用夏也。以冬过误,不辄击杀,远至於夏,非不旋日之意也。
tú huà zhī gōng, tú léi zhī zhuàng, lěi lěi rú lián gǔ zhī xíng yòu tú yī rén, ruò lì shì zhī róng, wèi zhī léi gōng, shǐ zhī zuǒ shǒu yǐn lián gǔ, yòu shǒu tuī chuí, ruò jī zhī zhuàng. qí yì yǐ wéi léi shēng lóng lóng zhě, lián gǔ xiāng kòu jī zhī yīn yě qí pò rán ruò bì liè zhě, chuí suǒ jī zhī shēng yě qí shā rén yě, yǐn lián gǔ xiāng chuí, bìng jī zhī yǐ. shì yòu xìn zhī, mò wèi bù rán. rú fù yuán zhī, xū wàng zhī xiàng yě. fū léi, fēi shēng zé qì yě. shēng yǔ qì, ān kě tuī yǐn ér wèi lián gǔ zhī xíng hū? rú shěn kě tuī yǐn, zé shì wù yě. xiāng kòu ér yīn míng zhě, fēi gǔ jí zhōng yě. fū lóng lóng zhī shēng, gǔ yǔ zhōng xié? rú shěn shì yě, zhōng gǔ bù ér kōng xuán, xū yǒu sǔn jù, rán hòu néng ān, rán hòu néng míng. jīn zhōng gǔ wú suǒ xuán zhe, léi gōng zhī zú, wú suǒ dǎo lǚ, ān dé ér wèi léi? huò yuē:" rú cǐ gù wèi shén. rú bì yǒu suǒ xuán zhe, zú yǒu suǒ lǚ, rán hòu ér wèi léi, shì yú rén děng yě, hé yǐ wéi shén?" yuē: shén zhě, huǎng hū wú xíng, chū rù wú mén, shàng xià wú yín, gù wèi zhī shén. jīn léi gōng yǒu xíng, léi shēng yǒu qì, ān dé wèi shén? rú wú xíng, bù dé wèi zhī tú xiàng rú yǒu xíng, bù dé wèi zhī shén. wèi zhī shén lóng shēng tiān, shí shì zhě wèi zhī bù rán, yǐ rén shí huò jiàn lóng zhī xíng yě. yǐ qí xíng jiàn, gù tú huà shēng lóng zhī xíng yě yǐ qí kě huà, gù yǒu bù shén zhī shí.
图画之工,图雷之状,累累如连鼓之形;又图一人,若力士之容,谓之雷公,使之左手引连鼓,右手推椎,若击之状。其意以为雷声隆隆者,连鼓相扣击之〔音〕也;其魄然若敝裂者,椎所击之声也;其杀人也,引连鼓相椎,并击之矣。世又信之,莫谓不然。如复原之,虚妄之象也。夫雷,非声则气也。声与气,安可推引而为连鼓之形乎?如审可推引,则是物也。相扣而音鸣者,非鼓即钟也。夫隆隆之声,鼓与钟邪?如审是也,钟鼓不〔而〕空悬,须有笋虡,然後能安,然後能鸣。今钟鼓无所悬着,雷公之足,无所蹈履,安得而为雷?或曰:“如此固为神。如必有所悬着,足有所履,然後而为雷,是与人等也,何以为神?”曰:神者,恍惚无形,出入无门,上下无垠,故谓之神。今雷公有形,雷声有器,安得为神?如无形,不得为之图象;如有形,不得谓之神。谓之神龙升天,实事者谓之不然,以人时或见龙之形也。以其形见,故图画升龙之形也;以其可画,故有不神之实。
nán yuē:" rén yì jiàn guǐ zhī xíng, guǐ fù shén hū?" yuē: rén shí jiàn guǐ, yǒu jiàn léi gōng zhě hū? guǐ míng yuē shén, qí xíng dǎo dì, yú rén xiāng sì. léi gōng tóu bù xuán yú tiān, zú bù dǎo yú dì, ān néng wéi léi gōng? fēi zhě jiē yǒu yì, wù wú yì ér fēi, wèi xiān rén. huà xiān rén zhī xíng, wèi zhī zuò yì. rú léi gōng yǔ xiān rén tóng, yí fù zhe yì. shǐ léi gōng bù fēi, tú léi jiā yán qí fēi, fēi yě shǐ shí fēi, bù wéi zhe yì, yòu fēi yě. fū rú shì, tú léi zhī jiā, huà léi zhī zhuàng, jiē xū wàng yě. qiě shuō léi zhī jiā, wèi léi, tiān nù xǔ xū yě tú léi zhī jiā, wèi zhī léi gōng nù yǐn lián gǔ yě. shěn rú shuō léi zhī jiā, zé tú léi zhī jiā fēi shěn rú tú léi zhī jiā, zé shuō léi zhī jiā wù. èr jiā xiāng wéi yě, bìng ér shì zhī, wú shì fēi zhī fēn. wú shì fēi zhī fēn, gù wú shì fēi zhī shí. wú yǐ dìng yí lùn, gù xū wàng zhī lùn shèng yě.
难曰:“人亦见鬼之形,鬼复神乎?”曰:人时见鬼,有见雷公者乎?鬼名曰神,其行蹈地,与人相似。雷公头不悬於天,足不蹈於地,安能为雷公?飞者皆有翼,物无翼而飞,谓仙人。画仙人之形,为之作翼。如雷公与仙人同,宜复着翼。使雷公不飞,图雷家言其飞,非也;使实飞,不为着翼,又非也。夫如是,图雷之家,画雷之状,皆虚妄也。且说雷之家,谓雷,天怒呴吁也;图雷之家,谓之雷公怒引连鼓也。审如说雷之家,则图雷之家非;审如图雷之家,则说雷之家误。二家相违也,并而是之,无是非之分。无是非之分,故无是非之实。无以定疑论,故虚妄之论胜也。
lǐ yuē:" kè zūn wèi léi zhī xíng, yī chū yī rù, yī qū yī shēn, wèi xiāng xiào zhěn zé míng." xiào zhěn zhī zhuàng, yù lǜ lěi zhī lèi yě, cǐ xiàng lèi zhī yǐ. qì xiāng xiào zhěn fēn liè, zé lóng lóng zhī shēng, xiào zhěn zhī yīn yě. pò rán ruò bì yī liè zhě, qì shè zhī shēng yě. qì shè zhòng rén, rén zé sǐ yǐ. shí shuō, léi zhě tài yáng zhī jī qì yě. hé yǐ míng zhī? zhēng yuè yáng dòng, gù zhēng yuè shǐ léi. wǔ yuè yáng shèng, gù wǔ yuè léi xùn. qiū dōng yáng shuāi, gù qiū dōng léi qián. shèng xià zhī shí, tài yáng yòng shì, yīn qì chéng zhī. yīn yáng fēn zhēng, zé xiāng xiào zhěn. xiào zhěn zé jī shè. jī shè wèi dú, zhōng rén zhé sǐ, zhōng mù mù zhé, zhōng wū wū huài. rén zài mù xià wū jiān, ǒu zhōng ér sǐ yǐ. hé yǐ yàn zhī? shì yǐ yī dòu shuǐ guàn yě zhù zhī huǒ, qì jī bì yī liè, ruò léi zhī yīn yǐ. huò jìn zhī, bì zhuó rén tǐ. tiān dì wèi lú dà yǐ, yáng qì wèi huǒ měng yǐ, yún yǔ wèi shuǐ duō yǐ, fēn zhēng jī shè, ān dé bù xùn? zhòng shāng rén shēn, ān dé bù sǐ? dāng yě gōng zhī xiāo tiě yě, yǐ shì wèi xíng, zào zé tiě xià, bù zé yuè yì ér shè. shè zhòng rén shēn, zé pí fū zhuó bō. yáng qì zhī rè, fēi zhí xiāo tiě zhī liè yě yīn qì jī zhī, fēi zhí tǔ ní zhī shī yě yáng qì zhōng rén, fēi zhí zhuó bō zhī tòng yě.
《礼》曰:“刻尊为雷之形,一出一入,一屈一伸,为相校轸则鸣。”校轸之状,郁律垒之类也,此象类之矣。气相校轸分裂,则隆隆之声,校轸之音也。魄然若{敝衣}裂者,气射之声也。气射中人,人则死矣。实说,雷者太阳之激气也。何以明之?正月阳动,故正月始雷。五月阳盛,故五月雷迅。秋冬阳衰,故秋冬雷潜。盛夏之时,太阳用事,阴气乘之。阴阳分〔争〕,则相校轸。校轸则激射。激射为毒,中人辄死,中木木折,中屋屋坏。人在木下屋间,偶中而死矣。何以验之?试以一斗水灌冶铸之火,气激{敝衣}裂,若雷之音矣。或近之,必灼人体。天地为炉大矣,阳气为火猛矣,云雨为水多矣,分争激射,安得不迅?中伤人身,安得不死?当冶工之消铁也,以士为形,燥则铁下,不则跃溢而射。射中人身,则皮肤灼剥。阳气之热,非直消铁之烈也;阴气激之,非直土泥之湿也;阳气中人,非直灼剥之痛也。
fū léi, huǒ yě. huǒ qì shàn rén, rén bù dé wú jī. rú zhì chù zhuàng shì wén zì, rén jiàn zhī, wèi tiān jì shū qí guò, yǐ shì bǎi xìng. shì fù xū wàng yě. shǐ rén jǐn yǒu guò, tiān yòng léi shā rén. shā rén dāng zhāng qí è, yǐ chéng qí hòu, míng zhe qí wén zì, bù dàng àn mèi. tú chū yú hé, shū chū yú luò. hé tú luò shū, tiān dì suǒ wéi, rén dú zhī zhī. jīn léi sǐ zhī shū, yì tiān suǒ wéi yě, hé gù nán zhī? rú yǐ yì rén pí bù kě shū, lǔ huì gōng fū rén zhòng zi, níng wǔ gōng nǚ yě, shēng ér yǒu wén zài zhǎng, yuē" wèi lǔ fū rén", wén míng kě zhī, gù zhòng zi guī lǔ. léi shū bù zhe, gù nán yǐ chéng hòu. fū rú shì, huǒ shàn zhī jī, fēi tiān suǒ kè huà yě. huò pō yǒu ér zēng qí yǔ, huò wú yǒu ér kōng shēng qí yán, xū wàng zhī sú, hǎo zào guài qí. hé yǐ yàn zhī? léi zhě huǒ yě, yǐ rén zhōng léi ér sǐ, jí xún qí shēn, zhōng tóu zé xū fà shāo jiāo, zhōng shēn zé pí fū zhuó fén, lín qí shī shàng wén huǒ qì, yī yàn yě. dào shù zhī jiā, yǐ wéi léi shāo shí, sè chì, tóu yú jǐng zhōng, shí jiāo jǐng hán, jī shēng dà míng, ruò léi zhī zhuàng, èr yàn yě. rén shāng yú hán, hán qì rù fù, fù zhōng sù wēn, wēn hán fēn zhēng, jī qì léi míng, sān yàn yě. dāng léi zhī shí, diàn guāng shí jiàn dà, ruò huǒ zhī yào, sì yàn yě. dāng léi zhī jī, shí huò fán rén shì wū, jí dì cǎo mù, wǔ yàn yě. fū lùn léi zhī wèi huǒ yǒu wǔ yàn, yán léi wèi tiān nù wú yī xiào. rán zé léi wèi tiān nù, xū wàng zhī yán.
夫雷,火也。〔火〕气剡人,人不得无迹。如炙处状似文字,人见之,谓天记书其过,以示百姓。是复虚妄也。使人尽有过,天用雷杀人。杀人当彰其恶,以惩其後,明著其文字,不当暗昧。《图》出於河,《书》出於洛。河图、洛书,天地所为,人读知之。今雷死之书,亦天所为也,何故难知?如以〔殪〕人皮不可书,鲁惠公夫人仲子,宁武公女也,生而有文在掌,曰“为鲁夫人”,文明可知,故仲子归鲁。雷书不著,故难以惩後。夫如是,火剡之迹,非天所刻画也。或颇有而增其语,或无有而空生其言,虚妄之俗,好造怪奇。何以验之?雷者火也,以人中雷而死,即询其身,中头则须发烧燋,中身则皮肤灼焚,临其尸上闻火气,一验也。道术之家,以为雷烧石,色赤,投於井中,石燋井寒,激声大鸣,若雷之状,二验也。人伤於寒,寒气入腹,腹中素温,温寒分争,激气雷鸣,三验也。当雷之时,电光时见大,若火之耀,四验也。当雷之击,时或燔人室屋,及地草木,五验也。夫论雷之为火有五验,言雷为天怒无一效。然则雷为天怒,虚妄之言。
nán yuē:" lún yǔ yún:' xùn léi fēng liè bì biàn.' lǐ jì yuē:' yǒu jí fēng xùn léi shén yǔ zé bì biàn, suī yè bì xìng, yī fú guān ér zuò.' jù tiān nù, wèi fá jí jǐ yě. rú léi bù wéi tiān nù, qí jī bù wéi fá guò, zé jūn zǐ hé wéi wèi léi biàn dòng cháo fú ér zhèng zuò hū?" yuē: tiān zhī yú rén yóu fù zǐ, yǒu fù wèi zhī biàn, zǐ ān néng hū? gù tiān biàn, jǐ yì yí biàn, shùn tiān shí, shì jǐ bù wéi yě. rén wén quǎn shēng yú wài, mò bù jīng hài, sǒng shēn cè ěr yǐ shěn tīng zhī. kuàng wén tiān biàn yì cháng zhī shēng, xuān hé xùn jí zhī yīn hū? lún yǔ suǒ zhǐ, lǐ jì suǒ wèi, jiē jūn zǐ yě. jūn zǐ zhòng shèn, zì zhī wú guò, rú rì yuè zhī shí, wú yīn àn shí rén yǐ bù jié qīng zhī shì, nèi xǐng bù jù, hé wèi yú léi? shěn rú bù wèi léi, zé qí biàn dòng bù zú yǐ xiào tiān nù. hé zé? bù wéi jǐ yě. rú shěn wèi léi, yì bù zú yǐ xiào fá yīn guò. hé zé? léi zhī suǒ jī, duō wú guò zhī rén. jūn zǐ kǒng ǒu yù zhī, gù kǒng jù biàn dòng. fū rú shì, jūn zǐ biàn dòng, bù néng míng léi wèi tiān nù, ér fǎn zhe léi zhī wàng jī yě. wàng jī bù fá guò, gù rén wèi zhī. rú shěn fá guò, yǒu guò xiǎo rén nǎi dāng jù ěr, jūn zǐ zhī rén wú wéi kǒng yě. sòng wáng wèn táng yāng yuē:" guǎ rén suǒ shā lù zhě zhòng yǐ, ér qún chén yù bù wèi, qí gù hé yě?" táng yāng yuē:" wáng zhī suǒ zuì, jǐn bù shàn zhě yě. fá bù shàn, shàn zhě hú wéi wèi? wáng yù qún chén zhī wèi yě, bù ruò wú biàn qí shàn yǔ bù shàn ér shí zuì zhī, sī qún chén wèi yǐ." sòng wáng xíng qí yán, qún chén wèi jù, sòng guó dà kǒng. fū sòng wáng wàng xíng, gù sòng guó dà kǒng. jù léi diàn wàng jī, gù jūn zǐ biàn dòng. jūn zǐ biàn dòng, sòng guó dà kǒng zhī lèi yě.
〔难〕曰:“《论语》云:‘迅雷风烈必变。’《礼记》曰:‘有疾风迅雷甚雨则必变,虽夜必兴,衣服、冠而坐。’惧天怒,畏罚及己也。如雷不为天怒,其击不为罚过,则君子何为为雷变动、朝服而正坐〔乎〕?”曰:天之与人犹父子,有父为之变,子安能忽?故天变,己亦宜变,顺天时,示己不违也。人闻犬声於外,莫不惊骇,竦身侧耳以审听之。况闻天变异常之声,轩盍迅疾之音乎?《论语》所指,《礼记》所谓,皆君子也。君子重慎,自知无过,如日月之蚀,无阴暗食人以不洁清之事,内省不惧,何畏於雷?审如不畏雷,则其变动不足以效天怒。何则?不为己也。如审畏雷,亦不足以效罚阴过。何则?雷之所击,多无过之人。君子恐偶遇之,故恐惧变动。夫如是,君子变动,不能明雷为天怒,而反著雷之妄击也。妄击不罚过,故人畏之。如审罚过,有过小人乃当惧耳,君子之人无为恐也。宋王问唐鞅曰:“寡人所杀戮者众矣,而群臣愈不畏,其故何也?”唐鞅曰:“王之所罪,尽不善者也。罚不善,善者胡为畏?王欲群臣之畏也,不若毋辨其善与不善而时罪之,斯群臣畏矣。”宋王行其言,群臣畏惧,宋国大恐〕。夫宋王妄刑,故宋国大恐。惧雷电妄击,故君子变动。君子变动,宋国大恐之类也。