shèng xià zhī shí, léi diàn jī zhé shù mù, fā huài shì wū, sú wèi tiān qǔ lóng, wèi lóng cáng yú shù mù zhī zhōng, nì yú wū shì zhī jiān yě, léi diàn jī zhé shù mù, fā huài wū shì, zé lóng jiàn yú wài. lóng jiàn, léi qǔ yǐ shēng tiān. shì wú yú zhì xián bù xiào, jiē wèi zhī rán. rú kǎo shí zhī, xū wàng yán yě.
盛夏之时,雷电击折树木,发坏室屋,俗谓天取龙,谓龙藏於树木之中,匿於屋室之间也,雷电击折树木,发坏屋室,则龙见於外。龙见,雷取以升天。世无愚智贤不肖,皆谓之然。如考实之,虚妄言也。
fū tiān zhī qǔ lóng hé yì xié? rú yǐ lóng shén wèi tiān shǐ, yóu xián chén wèi jūn shǐ yě, fǎn bào yǒu shí, wú wéi qǔ yě. rú yǐ lóng dùn táo bù hái, fēi shén zhī xíng, tiān yì wú yòng wèi yě. rú lóng zhī xìng dāng zài tiān, zài tiān shàng zhě gù dāng shēng zǐ, wú wéi fù zài dì. rú lóng yǒu shēng jiàng, xiáng lóng shēng zǐ yú dì, zǐ cháng dà, tiān qǔ zhī, zé shì míng léi diàn wèi tiān nù, qǔ lóng zhī zǐ, wú wéi nù yě. qiě lóng zhī suǒ jū, cháng zài shuǐ zé zhī zhōng, bù zài mù zhōng wū jiān. hé yǐ zhī zhī? shū xiàng zhī mǔ yuē:" shēn shān dà zé, shí shēng lóng shé." chuán yuē:" shān zhì qí gāo, yún yǔ qǐ yān. shuǐ zhì qí shēn, jiāo lóng shēng yān." chuán yòu yán:" yǔ dù yú jiāng, huáng lóng fù chuán."" jīng cì fēi dù huái, liǎng lóng rào zhōu."" dōng hǎi zhī shàng, yǒu qiū xīn, yǒng ér yǒu lì, chū guò shén yuān, shǐ yù zhě yìn mǎ, mǎ yǐn yīn méi. xīn nù, bá jiàn rù yuān zhuī mǎ, jiàn liǎng jiāo fāng shí qí mǎ, shǒu jiàn jī shā liǎng jiāo." yóu shì yán zhī, jiāo yǔ lóng cháng zài yuān shuǐ zhī zhōng, bù zài mù zhōng wū jiān míng yǐ. zài yuān shuǐ zhī zhōng, zé yú biē zhī lèi. yú biē zhī lèi, hé wéi shàng tiān? tiān zhī qǔ lóng, hé yòng wèi zāi? rú yǐ tiān shén chéng lóng ér xíng, shén huǎng hū wú xíng, chū rù wú jiàn, wú wéi chéng lóng yě. rú xiān rén qí lóng, tiān wèi xiān zhě qǔ lóng, zé xiān rén hán tiān jīng qì, xíng qīng fēi téng, ruò hóng hú zhī zhuàng, wú wéi qí lóng yě. shì chēng huáng dì qí lóng shēng tiān, cǐ yán gài xū, yóu jīn wèi tiān qǔ lóng yě.
夫天之取龙何意邪?如以龙神为天使,犹贤臣为君使也,反报有时,无为取也。如以龙遁逃不还,非神之行,天亦无用为也。如龙之性当在天,在天上者固当生子,无为复在地。如龙有升降,降龙生子於地,子长大,天取之,则世名雷电为天怒,取龙之子,无为怒也。且龙之所居,常在水泽之中,不在木中屋间。何以知之?叔向之母曰:“深山大泽,实生龙蛇。”传曰:“山致其高,云雨起焉。水致其深,蛟龙生焉。”传又言:“禹渡於江,黄龙负船。”“荆次非渡淮,两龙绕舟。”“东海之上,有A丘欣,勇而有力,出过神渊,使御者饮马,马饮因没。欣怒,拔剑入渊追马,见两蛟方食其马,手剑击杀两蛟。”由是言之,蛟与龙常在渊水之中,不在木中屋间明矣。在渊水之中,则鱼鳖之类。鱼鳖之类,何为上天?天之取龙,何用为哉?如以天神乘龙而行,神恍惚无形,出入无间,无为乘龙也。如仙人骑龙,天为仙者取龙,则仙人含天精气,形轻飞腾,若鸿鹄之状,无为骑龙也。世称黄帝骑龙升天,此言盖虚,犹今谓天取龙也。
qiě shì wèi lóng shēng tiān zhě, bì wèi shén lóng. bù shén, bù shēng tiān shēng tiān, shén zhī xiào yě. tiān dì zhī xìng, rén wéi guì, zé lóng jiàn yǐ. guì zhě bù shén, jiàn zhě fǎn shén hū? rú lóng zhī xìng yǒu shén yǔ bù shén, shén zhě shēng tiān, bù shén zhě bù néng. guī shé yì yǒu shén yǔ bù shén, shén guī shén shé, fù shēng tiān hū? qiě lóng bǐng hé qì ér dú shén? tiān yǒu cāng lóng bái hǔ zhū niǎo xuán wǔ zhī xiàng yě, dì yì yǒu lóng hǔ niǎo guī zhī wù. sì xīng zhī jīng, jiàng shēng sì shòu. hǔ niǎo yǔ guī bù shén, lóng hé gù dú shén yě? rén wéi luǒ chóng zhī zhǎng, lóng wèi lín chóng zhī zhǎng. jù wèi wù zhǎng, wèi lóng shēng tiān, rén fù shēng tiān hū? lóng yú rén tóng, dú wèi néng shēng tiān zhě, wèi lóng shén yě. shì huò wèi shèng rén shén ér xiān zhī, yóu wèi shén lóng néng shēng tiān yě. yīn wèi shèng rén xiān zhī zhī míng, lùn lóng zhī cái, wèi lóng shēng tiān, gù qí yí yě.
且世谓龙升天者,必谓神龙。不神,不升天;升天,神之效也。天地之性,人为贵,则龙贱矣。贵者不神,贱者反神乎?如龙之性有神与不神,神者升天,不神者不能。龟蛇亦有神与不神,神龟神蛇,复升天乎?且龙禀何气而独神?天有仓龙、白虎、硃鸟、玄武之象也,地亦有龙、虎、鸟、龟之物。四星之精,降生四兽。虎鸟与龟不神,龙何故独神也?人为倮虫之长,龙为鳞虫之长。俱为物长,谓龙升天,人复升天乎?龙与人同,独谓能升天者,谓龙神也。世或谓圣人神而先知,犹谓神龙能升天也。因谓圣人先知之明,论龙之才,谓龙升天,故其宜也。
tiān dì zhī jiān, huǎng hū wú xíng, hán shǔ fēng yǔ zhī qì nǎi wèi shén. jīn lóng yǒu xíng, yǒu xíng zé xíng, xíng zé shí, shí zé wù zhī xìng yě. tiān dì zhī xìng, yǒu xíng tǐ zhī lèi, néng xíng shí zhī wù, bù dé wèi shén. hé yǐ yán zhī, lóng yǒu tǐ yě. chuán yuē:" lín chóng sān bǎi, lóng wèi zhī zhǎng." lóng wèi lín chóng zhī zhǎng, ān dé wú tǐ? hé yǐ yán zhī, kǒng zǐ yuē:" lóng shí yú qīng, yóu yú qīng. guī shí yú qīng yóu yú zhuó yú shí yú zhuó, yóu yú zhuó. qiū shàng bù jí lóng, xià bù wéi yú, zhōng zhǐ qí guī yǔ!"
天地之间,恍惚无形,寒暑风雨之气乃为神。今龙有形,有形则行,行则食,食则物之性也。天地之性,有形体之类,能行食之物,不得为神。何以言之,龙有体也。传曰:“鳞虫三百,龙为之长。”龙为鳞虫之长,安得无体?何以言之,孔子曰:“龙食於清,游於清。龟食於清;游於浊;鱼食於浊,游於浊。丘上不及龙,下不为鱼,中止其龟与!”
shān hǎi jīng yán: sì hǎi zhī wài, yǒu chéng lóng shé zhī rén. shì sú huà lóng zhī xiàng, mǎ shǒu shé wěi. yóu cǐ yán zhī, mǎ shé zhī lèi yě. shèn zǐ yuē:" fēi lóng chéng yún, téng shé yóu wù, yún bà yǔ jì, yǔ yǐn yǐ tóng yǐ. " hán zǐ yuē:" lóng zhī wèi chóng yě, míng kě xiá ér qí yě. rán hóu xià yǒu nì lín chǐ yú, rén huò yīng zhī, bì shā rén yǐ." bǐ zhī wèi yǐn yǐ, yòu yán chóng kě xiá ér qí, shé mǎ zhī lèi míng yǐ. chuán yuē:" zhòu zuò xiàng zhù ér jī zǐ qì." qì zhī zhě, tòng qí jí yě. fū yǒu xiàng zhù, bì yǒu yù bēi. yù bēi suǒ yíng, xiàng zhù suǒ xié, zé bì lóng gān bào tāi. fū lóng gān kě shí, qí lóng nán de. nán de zé chóu xià, chóu xià zé huò shēng, gù cóng ér tòng zhī. rú lóng shén, qí shēn bù kě dé shā, qí gān hé kě dé shí? qín shòu gān tāi fēi yī, chēng lóng gān bào tāi zhě, rén dé shí ér zhī qí wèi měi yě. chūn qiū zhī shí, lóng jiàn yú jiàng jiāo. wèi xiàn zi wèn yú cài mò yuē:" wú wén zhī, chóng mò zhì yú lóng, yǐ qí bù shēng de yě. wèi zhī zhì, xìn hū?" duì yuē:" rén shí bù zhī, fēi lóng shí zhì. gǔ zhě chù lóng, gù guó yǒu huàn lóng shì, yǒu yù lóng shì." xiàn zǐ yuē:" shì èr zhě, wú yì wén zhī, ér bù zhī qí gù. shì hé wèi yě?" duì yuē:" xī yǒu liù shū ān yǒu yì zǐ yuē dǒng fù, shí shén hǎo lóng, néng qiú qí shì yù yǐ yǐn shí zhī, lóng duō guī zhī. nǎi rǎo chù lóng, yǐ fú shi shùn, ér xī zhī xìng yuē dǒng, shì yuē huàn lóng, fēng zhū gé chuān, gé yí shì shì qí hòu yě. gù dì shùn shì shì yǒu chù lóng. jí yǒu xià, kǒng jiǎ rǎo yú dì, dì cì zhī chéng lóng, hé hàn gè èr, gè yǒu cí xióng, kǒng jiǎ bù néng shí yě, ér wèi huò huàn lóng shì. yǒu táo táng shì jì shuāi, qí hòu yǒu liú lèi xué rǎo lóng yú huàn lóng shì, yǐ shì kǒng jiǎ, néng yǐn shí lóng. xià hòu jiā zhī, cì shì yuē yù lóng, yǐ gèng shǐ wéi zhī hòu. lóng yī cí sǐ, qián hǎi yǐ shí xià hòu. xià hòu hēng zhī. jì ér shǐ qiú, jù ér bù dé, qiān yú lǔ xiàn, fàn shì qí hòu yě." xiàn zǐ yuē:" jīn hé gù wú zhī?" duì yuē:" fū wù yǒu qí guān, guān xiū qí fāng, zhāo xī sī zhī. yī rì shī zhí, zé sǐ jí zhī, shī guān bù shí. guān sù qí yè, qí wù nǎi zhì. ruò mǐn qì zhī, wù nǎi dī fú, yù yān bù yù." yóu cǐ yán zhī, lóng kě chù yòu kě shí yě. kě shí zhī wù, bù néng shén yǐ. shì wú qí guān, yòu wú dǒng fù hòu liú zhī rén, gù qián cáng fú nì, chū jiàn xī shū chū yòu chéng yún, yú rén shū lù, rén wèi zhī shén. rú cún qí guān ér yǒu qí rén, zé lóng, niú zhī lèi yě, hé shén zhī yǒu? yǐ shān hǎi jīng yán zhī, yǐ shèn zi hán zi zhèng zhī, yǐ sú shì zhī huà yàn zhī, yǐ jī zǐ zhī qì dìng zhī, yǐ cài mò zhī duì lùn zhī, zhī lóng bù néng shén, bù néng shēng tiān, tiān bù yǐ léi diàn qǔ lóng, míng yǐ. shì sú yán lóng shén ér shēng tiān zhě, wàng yǐ.
《山海经》言:四海之外,有乘龙蛇之人。世俗画龙之象,马首蛇尾。由此言之,马、蛇之类也。慎子曰:“蜚龙乘云,腾蛇游雾,云罢雨霁,与蚓蚁同矣。 ”韩子曰:“龙之为虫也,鸣可狎而骑也。然喉下有逆鳞尺余,人或婴之,必杀人矣。”比之为蚓蚁,又言虫可狎而骑,蛇、马之类明矣。传曰:“纣作象箸而箕子泣。”泣之者,痛其极也。夫有象箸,必有玉杯。玉杯所盈,象箸所挟,则必龙肝豹胎。夫龙肝可食,其龙难得。难得则愁下,愁下则祸生,故从而痛之。如龙神,其身不可得杀,其肝何可得食?禽兽肝胎非一,称龙肝豹胎者,人得食而知其味美也。春秋之时,龙见於绛郊。魏献子问於蔡墨曰:“吾闻之,虫莫智於龙,以其不生得也。谓之智,信乎?”对曰:“人实不知,非龙实智。古者畜龙,故国有豢龙氏,有御龙氏。”献子曰:“是二者,吾亦闻之,而不知其故。是何谓也?”对曰:“昔有飂叔〔安〕有裔子曰董父,实甚好龙,能求其嗜欲以饮食之,龙多归之。乃扰畜龙,以服事舜,而锡之姓曰董,氏曰豢龙,封诸鬲川,鬲夷氏是其後也。故帝舜氏世有畜龙。及有夏,孔甲扰於帝,帝赐之乘龙,河、汉各二,各有雌雄,孔甲不能食也,而未获豢龙氏。有陶唐氏既衰,其後有刘累学扰龙於豢龙氏,以事孔甲,能饮食龙。夏后嘉之,赐氏曰御龙,以更豕韦之後。龙一雌死,潜醢以食夏后.夏后〔亨〕之。既而使求, 惧而不得,迁於鲁县,范氏其後也。”献子曰:“今何故无之?”对曰:“夫物有其官,官修其方,朝夕思之。一日失职,则死及之,失官不食。官宿其业,其物乃至。若泯弃之,物乃低伏,郁湮不育。”由此言之,龙可畜又可食也。可食之物,不能神矣。世无其官,又无董父、後刘之人,故潜藏伏匿,出见希疏;出又乘云,与人殊路,人谓之神。如存其官而有其人,则龙,牛之类也,何神之有?以《山海经》言之,以慎子、韩子证之,以俗世之画验之,以箕子之泣订之,以蔡墨之对论之,知龙不能神,不能升天,天不以雷电取龙,明矣。世俗言龙神而升天者,妄矣。
shì sú zhī yán, yì yǒu yuán yě. duǎn shū yán:" lóng wú chǐ mù, wú yǐ shēng tiān." yòu yuē" shēng tiān", yòu yán" chǐ mù", wèi lóng cóng mù zhōng shēng tiān yě. bǐ duǎn shū zhī jiā, shì sú zhī rén yě. jiàn léi diàn fà shí, lóng suí ér qǐ, dāng léi diàn jī shù mù zhī shí, lóng shì yǔ léi diàn jù zài shù mù zhī cè, léi diàn qù, lóng suí ér shàng, gù wèi cóng shù mù zhī zhōng shēng tiān yě. shí zhě léi lóng tóng lèi, gǎn qì xiāng zhì, gù yì yuē:" yún cóng lóng, fēng cóng hǔ." yòu yán:" hǔ xiào gǔ fēng zhì, lóng xīng jǐng yún qǐ." lóng yǔ yún xiāng zhāo, hǔ yǔ fēng xiāng zhì, gù dǒng zhòng shū yú jì zhī fǎ, shè tǔ lóng yǐ wéi gǎn yě. fū shèng xià tài yáng yòng shì, yún yǔ gàn zhī. tài yáng huǒ yě, yún yǔ shuǐ yě, shuǐ huǒ jī báo zé míng ér wèi léi. lóng wén léi shēng zé qǐ, qǐ ér yún zhì, yún zhì ér lóng chéng zhī. yún yǔ gǎn lóng, lóng yì qǐ yún ér shēng tiān. tiān jí léi gāo, yún xiāo fù jiàng. rén jiàn qí chéng yún zé wèi" shēng tiān", jiàn tiān wèi léi diàn zé wèi" tiān qǔ lóng". shì rú dú yì wén, jiàn chuán yán, jiē zhī lóng zhě yún zhī lèi. jū sú rén zhī yì, bù néng tōng qí shuō yòu jiàn duǎn shū wèi zhèng, gù suì wèi" tiān qǔ lóng".
世俗之言,亦有缘也。短书言:“龙无尺木,无以升天。”又曰“升天”,又言“尺木”,谓龙从木中升天也。彼短书之家,世俗之人也。见雷电发时,龙随而起,当雷电〔击〕树木之时,龙适与雷电俱在树木之侧,雷电去,龙随而上,故谓从树木之中升天也。实者雷龙同类,感气相致,故《易》曰:“云从龙,风从虎。”又言:“虎啸谷风至,龙兴景云起。”龙与云相招,虎与风相致,故董仲舒雩祭之法,设土龙以为感也。夫盛夏太阳用事,云雨干之。太阳火也,云雨水也,〔水〕火激薄则鸣而为雷。龙闻雷声则起,起而云至,云至而龙乘之。云雨感龙,龙亦起云而升天。天极雷高,云消复降。人见其乘云则谓“升天”,见天为雷电则为“天取龙”。世儒读《易》文,见传言,皆知龙者云之类。拘俗人之议,不能通其说;又见短书为证,故遂谓“天取龙”。
tiān bù qǔ lóng, lóng bù shēng tiān. dāng qiū xīn zhī shā liǎng jiāo yě, shǒu bà qí wěi, zhuāi ér chū zhī zhì yuān zhī wài, léi diàn jī zhī. jiāo zé lóng zhī lèi yě. jiāo lóng jiàn ér yún yǔ zhì, yún yǔ zhì zé léi diàn jī. rú yǐ tiān shí qǔ lóng, lóng wèi tiān yòng, hé yǐ sǐ jiāo bù wéi qǔ zhī? qiě yú zài shuǐ zhōng, yì suí yún yǔ, fēi ér chéng yún yǔ fēi shēng tiān yě. lóng, yú zhī lèi yě, qí chéng léi diàn yóu yú zhī fēi yě. yú suí yún yǔ, bù wèi zhī shén, lóng chéng léi diàn dú wèi zhī shén. shì sú zhī yán, shī qí shí yě. wù zài shì jiān, gè yǒu suǒ chéng. shuǐ shé chéng wù, lóng chéng yún, niǎo chéng fēng. jiàn lóng chéng yún, dú wèi zhī shén, shī lóng zhī shí, wū lóng zhī néng yě.
天不取龙,龙不升天。当丘欣之杀两蛟也,手把其尾,拽而出之至渊之外,雷电击之。蛟则龙之类也。蛟龙见而云雨至,云雨至则雷电击。如以天实取龙,龙为天用,何以死蛟〔不〕为取之?且鱼在水中,亦随云雨,蜚而乘云雨非升天也。龙,鱼之类也,其乘雷电犹鱼之飞也。鱼随云雨,不谓之神,龙乘雷电独谓之神。世俗之言,失其实也。物在世间,各有所乘。水蛇乘雾,龙乘云,鸟乘风。见龙乘云,独谓之神,失龙之实,诬龙之能也。
rán zé lóng zhī suǒ yǐ wéi shén zhě, yǐ néng qū shēn qí tǐ, cún wáng qí xíng. qū shēn qí tǐ, cún wáng qí xíng, wèi zú yǐ wéi shén yě. yù ràng tūn tàn, qī shēn wéi lì, rén bù shí qí xíng. zǐ gòng miè xū wèi fù rén, rén bù zhī qí zhuàng lóng biàn tǐ zì nì, rén yì bù néng jué, biàn huà cáng nì zhě qiǎo yě. wù xìng yì yǒu zì rán,
然则龙之所以为神者,以能屈伸其体,存亡其形。屈伸其体,存亡其形,未足以为神也。豫让吞炭,漆身为厉,人不识其形。子贡灭须为妇人,人不知其状;龙变体自匿,人亦不能觉,变化藏匿者巧也。物性亦有自然,
shēng shēng zhī wǎng, gān què zhī lái, yīng wǔ néng yán, sān guài bǐ lóng, xìng biàn huà yě. rú yǐ qiǎo wèi shén, yù ràng zǐ gòng shén yě. kǒng zǐ yuē:" yóu zhě kě wèi wǎng, fēi zhě kě wèi zēng. zhì yú lóng yě, wú bù zhī qí chéng fēng yún shàng shēng. jīn rì jiàn lǎo zi, qí yóu lóng hū!" fū lóng chéng yún ér shàng, yún xiāo ér xià. wù lèi kě chá, shàng xià kě zhī ér yún kǒng zǐ bù zhī. yǐ kǒng zǐ zhī shèng, shàng bù zhī lóng, kuàng sú rén zhì qiǎn, hào qí zhī xìng, wú shí kě zhī xīn, wèi zhī lóng shén ér shēng tiān, bù zú guài yě.
狌狌知往,乾鹊知来,鹦鹉能言,三怪比龙,性变化也。如以巧为神,豫让、子贡神也。孔子曰:“游者可为网,飞者可为矰。至於龙也,吾不知其乘风云上升。今日见老子,其犹龙乎!”夫龙乘云而上,云消而下。物类可察,上下可知;而云孔子不知。以孔子之圣,尚不知龙,况俗人智浅,好奇之性,无实可之心,谓之龙神而升天,不足怪也。