huò yuē:" shì zhī lùn gāo, hé bì yǐ wén?"
或曰:“士之论高,何必以文?”
dá yuē: fū rén yǒu wén zhì nǎi chéng. wù yǒu huá ér bù shí, yǒu shí ér bù huá zhě. yì yuē:" shèng rén zhī qíng xiàn hū cí." chū kǒu wèi yán, jí zhá wéi wén, wén cí shī shè, shí qíng fū liè. fū wén dé, shì fú yě. kōng shū wéi wén, shí xíng wéi dé, zhe zhī yú yī wèi fú. gù yuē: dé mí shèng zhě wén mí rù, dé mí zhāng zhě rén mí míng. dà rén dé kuò qí wén bǐng. xiǎo rén dé chì qí wén bān. guān zūn ér wén fán, dé gāo ér wén jī. huá ér hàn zhě, dài fū zhī zé, zēng zǐ qǐn jí, mìng yuán qǐ yì. yóu cǐ yán zhī, yī fú yǐ pǐn xián, xián yǐ wén wèi chà. yú jié bù bié, xū wén yǐ lì zhé. fēi wéi yú rén, wù yì xián rán. lóng lín yǒu wén, yú shé wèi shén fèng yǔ wǔ sè, yú niǎo wèi jūn hǔ měng, máo fén yuán guī zhī, bēi fù wén: sì zhě tǐ bù zhì, yú wù wèi shèng xián. qiě fú shān wú lín, zé wèi tǔ shān, dì wú máo, zé wèi xiè tǔ rén wú wén, zé wèi pú rén. tǔ shān wú mí lù, xiè tǔ wú wǔ gǔ, rén wú wén dé, bù wéi shèng xián. shàng tiān duō wén ér hòu tǔ duō lǐ. èr qì xié hé, shèng xián bǐng shòu, fǎ xiàng běn lèi, gù duō wén cǎi. ruì yīng fú mìng, mò fēi wén zhě. jìn táng shū yú lǔ chéng jì yǒu huì gōng fū rén hào yuē zhòng zi, shēng ér guài qí, wén zài qí shǒu. zhāng liáng dāng guì, chū yǔ shén huì, lǎo fù shòu shū, zú fēng liú hóu. hé shén, gù chū tú, luò líng, gù chū shū. zhú bó suǒ jì guài qí zhī wù, bù chū huáng wū. wù yǐ wén wèi biǎo, rén yǐ wén wèi jī. jí zi chéng yù mí wén, zǐ gòng jī zhī. wèi wén bù zú qí zhě, zi chéng zhī tú yě.
答曰:夫人有文质乃成。物有华而不实,有实而不华者。《易》曰:“圣人之情见乎辞。”出口为言,集札为文,文辞施设,实情敷烈。夫文德,世服也。空书为文,实行为德,著之於衣为服。故曰:德弥盛者文弥缛,德弥彰者人弥明。大人德扩其文炳。小人德炽其文斑。官尊而文繁,德高而文积。华而晥者,大夫之箦,曾子寝疾,命元起易。由此言之,衣服以品贤,贤以文为差。愚杰不别,须文以立折。非唯於人,物亦咸然。龙鳞有文,於蛇为神;凤羽五色,於鸟为君;虎猛,毛蚡蚖;龟知,背负文:四者体不质,於物为圣贤。且夫山无林,则为土山,地无毛,则为泻土;人无文,则为仆人。土山无麋鹿,泻土无五谷,人无文德,不为圣贤。上天多文而後土多理。二气协和,圣贤禀受,法象本类,故多文彩。瑞应符命,莫非文者。晋唐叔虞、鲁成季友、惠公夫人号曰仲子,生而怪奇,文在其手。张良当贵,出与神会,老父授书,卒封留侯。河神,故出图,洛灵,故出书。竹帛所记怪奇之物,不出潢洿。物以文为表,人以文为基。棘子成欲弥文,子贡讥之。谓文不足奇者,子成之徒也。
zhù zuò zhě wéi wén rú, shuō jīng zhě wèi shì rú. èr rú zài shì, wèi zhī hé zhě wèi yōu. huò yuē:" wén rú bù ruò shì rú. shì rú shuō shèng rén zhī jīng, jiě xián zhě zhī chuán, yì lǐ guǎng bó, wú bù shí jiàn, gù zài guān cháng wèi, wèi zuì zūn zhě wèi bó shì, mén tú jù zhòng, zhāo huì qiān lǐ, shēn suī sǐ wáng, xué chuán yú hòu. wén rú wèi huá yín zhī shuō, yú shì wú bǔ, gù wú cháng guān, dì zǐ mén tú bú jiàn yī rén, shēn sǐ zhī hòu, mò yǒu shào chuán, cǐ qí suǒ yǐ bù rú shì rú zhě yě."
著作者为文儒,说经者为世儒。二儒在世,未知何者为优。或曰:“文儒不若世儒。世儒说圣人之经,解贤者之传,义理广博,无不实见,故在官常位,位最尊者为博士,门徒聚众,招会千里,身虽死亡,学传於後。文儒为华淫之说,於世无补,故无常官,弟子门徒不见一人,身死之後,莫有绍传,此其所以不如世儒者也。”
dá yuē: bù rán. fū shì rú shuō shèng qíng,, gòng qǐ bìng yàn, jù zhuī shèng rén. shì shū ér wù tóng, yán yì ér yì jūn. hé yǐ wèi zhī wén rú zhī shuō wú bǔ yú shì? shì rú yè yì wèi, gù shì rén xué zhī duō fēi shì kě xī dì, gù gōng tíng shè qí wèi. wén rú zhī yè, zhuō jué bù xún, rén guǎ qí shū, yè suī bù jiǎng, mén suī wú rén, shū wén qí wěi, shì rén yì chuán. bǐ xū shuō, cǐ shí piān. zhé lèi èr zhě, shú zhě wèi xián? àn gǔ jùn yòu zhù zuò cí shuō, zì yòng qí yè, zì míng yú shì. shì rú dāng shí suī zūn, bù zāo wén rú zhī shū, qí jī bù chuán. zhōu gōng zhì lǐ yuè, míng chuí ér bù miè. kǒng zǐ zuò chūn qiū, wén chuán ér bù jué. zhōu gōng kǒng zǐ, nán yǐ lùn yán. hàn shì wén zhāng zhī tú, lù jiǎ sī mǎ qiān liú zi zhèng yáng zi yún, qí cái néng ruò qí, qí chēng bù yóu rén. shì chuán shī jiā lǔ shēn gōng, shū jiā qiān shèng ōu yáng gōng sūn, bù zāo tài shǐ gōng, shì rén bù wén. fū yǐ yè zì xiǎn, shú yǔ xū rén nǎi xiǎn? fū néng jì bǎi rén, shú yǔ jǐn néng xiǎn qí míng?
答曰:不然。夫世儒说圣情,□□□□,共起并验,俱追圣人。事殊而务同,言异而义钧。何以谓之文儒之说无补於世?世儒业易为,故世人学之多;非事可析第,故宫廷设其位。文儒之业,卓绝不循,人寡其书,业虽不讲,门虽无人,书文奇伟,世人亦传。彼虚说,此实篇。折累二者,孰者为贤?案古俊又著作辞说,自用其业,自明於世。世儒当时虽尊,不遭文儒之书,其迹不传。周公制礼乐,名垂而不灭。孔子作《春秋》,闻传而不绝。周公、孔子,难以论言。汉世文章之徒,陆贾、司马迁、刘子政、扬子云,其材能若奇,其称不由人。世传《诗》家鲁申公,《书》家千乘欧阳、公孙,不遭太史公,世人不闻。夫以业自显,孰与须人乃显?夫能纪百人,孰与廑能显其名?
huò yuē:" zhù zuò zhě, sī lǜ jiān yě, wèi bì cái zhī chū yì rén yě. jū bù yōu, sī bù zhì. shǐ zhù zuò zhī rén, zǒng zhòng shì zhī fán, diǎn guó jìng zhī zhí, jí jí máng máng, hé xiá zhù zuò? shì shǐ yōng rén jī xián xiá zhī sī, yì néng chéng piān bā shí shù. wén wáng rì zè bù xiá shí, zhōu gōng yī mù sān wò fā, hé xiá yōu yóu wèi lì měi zhī wén yú bǐ zhá? kǒng zǐ zuò chūn qiū, bù yòng yú zhōu yě. sī mǎ zhǎng qīng bù yù gōng qīng zhī shì, gù néng zuò zǐ xū zhī fù. yáng zi yún cún zhōng láng zhī guān, gù néng chéng tài xuán jīng, jiù fǎ yán. shǐ kǒng zǐ dé wáng, chūn qiū bù zuò. jí zhǎng qīng zi yún wéi xiāng, fù xuán bù gōng."
或曰:“著作者,思虑间也,未必材知出异人也。居不幽,思不至。使著作之人,总众事之凡,典国境之职,汲汲忙忙,〔何〕暇著作?试使庸人积闲暇之思,亦能成篇八十数。文王日昃不暇食,周公一沐三握发,何暇优游为丽美之文於笔札?孔子作《春秋》,不用於周也。司马长卿不预公卿之事,故能作子虚之赋。扬子云存中郎之官,故能成《太玄经》,就《法言》。使孔子得王,《春秋》不作。〔籍〕长卿、子云为相,赋玄不工。”
dá yuē: wén wáng rì zè bù xiá shí, cǐ wèi yǎn yì ér yì guà. zhōu gōng yī mù sān wò fā, wèi zhōu gǎi fǎ ér zhì. zhōu dào bù bì, kǒng zǐ bù zuò, xiū sī lǜ jiān yě! zhōu fǎ kuò shū, bù kě yīn yě. fū bǐng tiān dì zhī wén, fā yú xiōng yì, qǐ wèi jiàn zuò bù xiá rì zāi? gǎn wěi qǐ wàng, yuán liú qì. guǎn zhòng xiāng huán gōng, zhì yú jiǔ hé. shāng yāng xiāng xiào gōng, wèi qín kāi dì yè. rán ér èr zi zhī shū, piān zhāng shù shí. zhǎng qīng zi yún, èr zi zhī lún yě. jù gǎn, gù cái bìng cái tóng, gù yè jūn. jiē shì ér gè zhe, bù yǐ sī lǜ jiān yě. wèn shì mí duō ér jiàn mí bó, guān mí jù ér shí mí ní. jū bù yōu zé sī bù zhì, sī bù zhì zé bǐ bù lì. yín wán zhī rén, yǒu yōu shì zhī sī, suī wú yōu, bù néng zhe yī zì. gài rén cái yǒu néng, wú yǒu bù xiá. yǒu wú cái ér bù néng sī, wú yǒu zhī ér bù néng zhe. yǒu hóng cái yù zuò ér wú qǐ, xì zhī yǐ wèn ér néng jì. gài qí yǒu wú suǒ yīn, wú yǒu bù néng yán, liǎng yǒu wú suǒ dǔ, wú bù xiá zào zuò.
答曰:文王日昃不暇食,此谓演《易》而益卦。周公一沐三握发,为周改法而制。周道不弊,孔子不作,休思虑间也!周法阔疏,不可因也。夫禀天地之文,发於胸臆,岂为间作不暇日哉?感伪起妄,源流气。管仲相桓公,致於九合。商鞅相孝公,为秦开帝业。然而二子之书,篇章数十。长卿、子云,二子之伦也。俱感,故才并;才同,故业钧。皆士而各著,不以思虑间也。问事弥多而见弥博,官弥剧而识弥泥。居不幽则思不至,思不至则笔不利。嚚顽之人,有幽室之思,虽无忧,不能著一字。盖人材有能,无有不暇。有无材而不能思,无有知而不能著。有鸿材欲作而无起,细知以问而能记。盖奇有无所因,无有不能言,两有无所睹,无不暇造作。
huò yuē:" fán zuò zhě jīng sī yǐ jí, jū wèi bù néng lǐng zhí. gài rén sī yǒu suǒ yǐ zhe, zé jīng yǒu suǒ jǐn suǒ. zhù zuò zhī rén, shū yán tōng qí, qí cái yǐ jí, qí zhī yǐ bà. àn gǔ zuò shū zhě, duō wèi bù sàn pán jiě, fǔ qīng níng wēi, fēi zhù zuò zhī rén suǒ néng wéi yě. fū yǒu suǒ bī, yǒu suǒ ní, zé yǒu suǒ zì, piān zhāng shù bǎi. lǚ bù wéi zuò chūn qiū jǔ jiā xǐ shǔ huái nán wáng zuò dào shū, huò zhì miè zú hán fēi zhe zhì shù, shēn xià qín yù. shēn qiě bù quán, ān néng fǔ guó? fū yǒu zhǎng yú bǐ, ān néng bù duǎn yú cǐ? shēn yú zuò wén, ān néng bù qiǎn yú zhèng zhì?"
或曰:“凡作者精思已极,居位不能领职。盖人思有所倚着,则精有所尽索。著作之人,书言通奇,其材已极,其知已罢。案古作书者,多位布散盘解,辅倾宁危,非著作之人所能为也。夫有所逼,有所泥,则有所自,篇章数百。吕不韦作《春秋》举家徙蜀;淮南王作道书,祸至灭族;韩非著治术,身下秦狱。身且不全,安能辅国?夫有长於彼,安能不短於此?深於作文,安能不浅於政治?”
dá yuē: rén yǒu suǒ yōu, gù yǒu suǒ liè rén yǒu suǒ gōng, gù yǒu suǒ zhuō. fēi liè yě, zhì yì bù wéi yě, fēi zhuō yě, jīng chéng bù jiā yě. zhì yǒu suǒ cún, gù bú jiàn tài shān sī yǒu suǒ zhì, yǒu shēn bù xiá xùn yě. chēng gàn jiàng zhī lì, cì zé bù néng jī, jī zé bù néng cì, fēi rèn bù lì, bù néng yī dàn èr yě. píng dàn què zé shī yàn, shè què zé shī yàn, fāng yuán huà bù jù chéng, zuǒ yòu shì bù bìng jiàn, rén cái yǒu liǎng wèi, bù néng chéng yī. shǐ gàn jiàng guǎ cì ér gèng jī, shě què ér shè yàn, zé xià shè wú shī yǐ. rén wěi qí piān zhāng, zhuān wéi zhèng zhì, zé zǐ chǎn zi jiàn zhī jī bù zú móu yě. gǔ zuò shū zhě, duō lì gōng bù yòng yě. guǎn zhòng yàn yīng, gōng shū bìng zuò shāng yāng yú qīng, piān zhì jù wèi. gāo zǔ jì dé tiān xià, mǎ shàng zhī jì wèi bài, lù jiǎ zào xīn yǔ, gāo zǔ cū nà cǎi. lǚ shì hèng nì, liú shì jiāng qīng, fēi lù jiǎ zhī cè, dì shì bù níng. gài cái zhī wú bù néng, zài suǒ zāo yù, yù luàn zé zhī lì gōng, yǒu qǐ zé yǐ qí cái zhù shū zhě yě. chū kǒu wèi yán, zhe wén wèi piān. gǔ yǐ yán wèi gōng zhě duō, yǐ wén wèi bài zhě xī. lǚ bù wéi huái nán wáng yǐ tā wèi guò, bù yǐ shū yǒu fēi, shǐ kè zuò shū, bù shēn zì wèi rú bù zuò shū, yóu méng cǐ zhāng zhāng zhī huò. rén gǔ jīn wéi shǔ, wèi bì jiē zhù zuò cái zhī jí yě. zōu yáng jǔ shū, miǎn zuì yú liáng. xú lè shàng shū, shēn bài láng zhōng. cái néng yǐ qí wén wèi gōng yú rén, hé xián bù néng yíng wèi qí shēn? hán zǎo xìn gōng zǐ fēi, guó bù qīng wēi. jí fēi zhī sǐ, lǐ sī rú qí, fēi yǐ zhù zuò cái jí, bù néng fù yǒu wéi yě. chūn wù zhī shāng, huò sǐ zhī yě, cán wù bù shāng, qiū yì bù zhǎng. jiǎ lìng fēi bù sǐ, qín wèi kě zhī. gù cái rén néng lìng qí xíng kě zūn, bù néng shǐ rén bì fǎ jǐ néng lìng qí yán kě xíng, bù néng shǐ rén bì cǎi qǔ zhī yǐ.
答曰:人有所优,固有所劣;人有所工,固有所拙。非劣也,志意不为也,非拙也,精诚不加也。志有所存,顾不见泰山;思有所至,有身不暇徇也。称干将之利,刺则不能击,击则不能刺,非刃不利,不能一旦二也。蛢弹雀则失鷃,射鹊则失雁,方员画不俱成,左右视不并见,人材有两为,不能成一。使干将寡刺而更击,舍鹊而射雁,则下射无失矣。人委其篇章,专为〔政〕治,则子产、子贱之迹不足侔也。古作书者,多立功不用也。管仲、晏婴,功书并作;商鞅、虞卿,篇治俱为。高祖既得天下,马上之计未败,陆贾造《新语》,高祖粗纳采。吕氏横逆,刘氏将倾,非陆贾之策,帝室不宁。盖材知无不能,在所遭遇,遇乱则知立功,有起则以其材著书者也。出口为言,著文为篇。古以言为功者多,以文为败者希。吕不韦、淮南王以他为过,不以书有非,使客作书,不身自为;如不作书,犹蒙此章章之祸。人古今违属,未必皆著作材知极也。邹阳举疏,免罪於梁。徐乐上书,身拜郎中。材能以其文为功於人,何嫌不能营卫其身?韩蚤信公子非,国不倾危。及非之死,李斯如奇,非以著作材极,不能复有为也。春物之伤,或死之也,残物不伤,秋亦不长。假令非不死,秦未可知。故才人能令其行可尊,不能使人必法己;能令其言可行,不能使人必采取之矣。
huò yuē:" gǔ jīn zuò shū zhě fēi yī, gè chuān záo shī jīng zhī shí chuán, wéi shèng rén zhì, gù wèi zhī zuì cán, bǐ zhī yù xiè. gù yuē:" zuì cán mǎn chē, bù chéng wéi dào yù xiè mǎn qiè, bù chéng wéi bǎo." qián rén jìn shèng, yóu wèi zuì cán, kuàng yuǎn shèng cóng hòu fù zhòng wèi zhě hū? qí zuò bì wèi wàng, qí yán bì bù míng, ān kě cǎi yòng ér shī xíng?"
或曰:“古今作书者非一,各穿凿失经之实传,违圣人质,故谓之蕞残,比之玉屑。故曰:“蕞残满车,不成为道;玉屑满箧,不成为宝。”前人近圣,犹为蕞残,况远圣从後复重为者乎?其作必为妄,其言必不明,安可采用而施行?”
dá yuē: shèng rén zuò qí jīng, xián zhě zào qí chuán, shù zuò zhě zhī yì, cǎi shèng rén zhī zhì, gù jīng xū chuán yě. jù xián suǒ wéi, hé yǐ dú wèi jīng zhuàn shì, tā shū jì fēi? bǐ jiàn jīng zhuàn, chuán jīng zhī wén, jīng xū ér jiě, gù wèi zhī shì. tā shū yǔ shū xiāng wéi, gèng zào duān xù, gù wèi zhī fēi. ruò cǐ zhě, wěi shì yú wǔ jīng. shǐ yán fēi wǔ jīng, suī shì bú jiàn tīng. shǐ wǔ jīng cóng kǒng mén chū, dào jīn cháng lìng rén bù quē miè, wèi zhī chún yī, xìn zhī kě yě. jīn wǔ jīng zāo wáng qín zhī shē chǐ, chù lǐ sī zhī héng yì, fán shāo jìn fáng, fú shēng zhī xiū, bào jīng shēn cáng. hàn xìng, shōu wǔ jīng, jīng shū quē miè ér bù míng, piān zhāng qì sàn ér bù jù. cháo cuò zhī bèi, gè yǐ sī yì fēn chāi wén zì, shī tú xiāng yīn xiāng shòu, bù zhī hé zhě wéi shì. wáng qín wú dào, bài luàn zhī yě. qín suī wú dào, bù fán zhū zǐ. zhū zǐ chǐ shū, wén piān jù zài, kě guān dú yǐ zhèng shuō, kě cǎi duō yǐ shì hòu rén. hòu rén fù zuò, yóu qián rén zhī zào yě. fū jù hóng ér zhī, jiē zhuàn jì suǒ chēng, wén yì yǔ jīng xiāng báo. hé yǐ dú wèi wén shū shī jīng zhī shí? yóu cǐ yán zhī, jīng quē ér bù wán, shū wú yì běn, jīng yǒu yí piān. zhé lèi èr zhě, shú yǔ zuì cán? yì jù shì xiàng, shī cǎi mín yǐ wéi piān, lè xū mín huān, lǐ dài mín píng. sì jīng yǒu jù, piān zhāng nǎi chéng. shàng shū chūn qiū, cǎi duō shǐ jì. shǐ jì xìng wú yì, yǐ mín shì yī yì, liù jīng zhī zuò jiē yǒu jù. yóu cǐ yán zhī, shū yì wèi běn, jīng yì wèi mò, mò shī shì shí, běn dé dào zhì. zhé lèi èr zhě, shú wèi yù xiè? zhī wū lòu zhě zài yǔ xià, zhī zhèng shī zhě zài cǎo yě, zhī jīng wù zhě zài zhū zǐ. zhū zǐ chǐ shū, wén míng shí shì. shuō zhāng jù zhě, zhōng bù qiú jiě kòu míng, shī shī xiāng chuán, chū wèi zhāng jù zhě, fēi tōng lǎn zhī rén yě.
答曰:圣人作其经,贤者造其传,述作者之意,采圣人之志,故经须传也。俱贤所为,何以独谓经传是,他书记非?彼见经传,传经之文,经须而解,故谓之是。他书与书相违,更造端绪,故谓之非。若此者,韪是於《五经》。使言非《五经》,虽是不见听。使《五经》从孔门出,到今常令人不缺灭,谓之纯壹,信之可也。今《五经》遭亡秦之奢侈,触李斯之横议,燔烧禁防,伏生之休,抱经深藏。汉兴,收《五经》,经书缺灭而不明,篇章弃散而不具。晁错之辈,各以私意分拆文字,师徒相因相授,不知何者为是。亡秦无道,败乱之也。秦虽无道,不燔诸子。诸子尺书,文篇具在,可观读以正说,可采掇以示後人。後人复作,犹前人之造也。夫俱鸿而知,皆传记所称,文义与经相薄。何以独谓文书失经之实?由此言之,经缺而不完,书无佚本,经有遗篇。折累二者,孰与蕞残?《易》据事象,《诗》采民以为篇,《乐》须〔民〕欢,《礼》待民平。四经有据,篇章乃成。《尚书》、《春秋》,采掇史记。史记兴无异,以民事一意,《六经》之作皆有据。由此言之,书亦为本,经亦为末,末失事实,本得道质。折累二者,孰为玉屑?知屋漏者在宇下,知政失者在草野,知经误者在诸子。诸子尺书,文明实是。说章句者,终不求解扣明,师师相传,初为章句者,非通览之人也。