chéng cái liàng zhī zhī piān, tú yán zhī xué, wèi yán cái lì yě. rén yǒu zhī xué, zé yǒu lì yǐ. wén lì yǐ lǐ shì wèi lì, ér rú shēng yǐ xué wèn wèi lì. huò wèn yáng zi yún yuē: lì néng káng hóng dǐng jiē huá qí, zhī dé yì yǒu zhī hū? dá yuē: bǎi rén yǐ. fū zhī dé bǎi rén zhě, yǔ bǐ káng hóng dǐng jiē huá qí zhě wèi liào dí yě. fū zhuàng shì lì duō zhě, gāng dǐng jiē qí rú shēng lì duō zhě, bó dá shū tōng. gù bó dá shū tōng, rú shēng zhī lì yě jǔ zhòng bá jiān, zhuàng shì zhī lì yě. zǐ cái yuē: qiáng rén yǒu wáng kāi xián, jué lǜ huà mín. cǐ yán xián rén yì zhuàng qiáng yú lǐ yì, gù néng kāi xián, qí lǜ huà mín. huà mín xū lǐ yì, lǐ yì xū wén zhāng, xíng yǒu yú lì, zé yǐ xué wén. néng xué wén, yǒu lì zhī yàn yě. wèn yuē: shuō yī jīng zhī rú, kě wèi yǒu lì zhě? yuē: fēi yǒu lì zhě yě. chén liú páng shǎo dōu měi jiàn zhū shēng zhī lì, cháng yuē: wáng jiǎ mǒu zi, cái néng bǎi rén. tài shǒu fēi qí néng, bù dá. shǎo dōu gèng yuē: yán zhī shàng shǎo, wáng jiǎ mǒu zi, cái néng bǎi wàn rén. tài shǒu nù yuē: qīn lì wàng yán! shǎo dōu yuē: wén lì bù tōng yī jīng yī wén, bù diào shī yī yán zhū shēng néng shuō bǎi wàn zhāng jù, fēi cái zhī bǎi wàn rén hū? tài shǒu wú yǐ yīng. fū shǎo dōu zhī yán, shí yě, rán yóu wèi yě. hé zé? zhū shēng néng chuán bǎi wàn yán, bù néng lǎn gǔ jīn, shǒu xìn shī fǎ, suī cí shuō duō, zhōng bù wèi bó. yīn zhōu yǐ qián, pō zài liù jīng, rú shēng suǒ bù néng shuō yě. qín hàn zhī shì, rú shēng bù jiàn, lì liè bù néng lǎn yě. zhōu jiān èr dài, hàn jiān zhōu qín, zhōu qín yǐ lái, rú shēng bù zhī hàn yù guān lǎn, rú shēng wú lì. shǐ rú shēng bó guān lǎn, zé wèi wén rú. wén rú zhě, lì duō yú rú shēng, rú shǎo dōu zhī yán, wén rú cái néng qiān wàn rén yǐ.
《程才》、《量知》之篇,徒言知學,未言才力也。人有知學,則有力矣。文吏以理事為力,而儒生以學問為力。或問揚子云曰:「力能扛鴻鼎、揭華旗,知德亦有之乎?」答曰:「百人矣。」夫知德百人者,與彼扛鴻鼎、揭華旗者為料敵也。夫壯士力多者,扛鼎揭旗;儒生力多者,博達疏通。故博達疏通,儒生之力也;舉重拔堅,壯士之力也。《梓材》曰:「強人有王開賢,厥率化民。」 此言賢人亦壯強於禮義,故能開賢,其率化民。化民須禮義,禮義須文章,「行有餘力,則以學文」。能學文,有力之驗也。問曰:「說一經之儒,可謂有力者? 」曰:非有力者也。陳留龐少都每薦諸生之吏,常曰:「王甲某子,才能百人。」 太守非其能,不答。少都更曰:「言之尚少,王甲某子,才能百萬人。」太守怒曰:「親吏妄言!」少都曰:「文吏不通一經一文,不調師一言;諸生能說百萬章句,非才知百萬人乎?」太守無以應。夫少都之言,實也,然猶未也。何則?諸生能傳百萬言,不能覽古今,守信師法,雖辭說多,終不為博。殷、周以前,頗載《六經》,儒生所不能說也。秦、漢之事,儒生不見,力劣不能覽也。周監二代,漢監周、秦,周、秦以來,儒生不知;漢欲觀覽,儒生無力。使儒生博觀覽,則為文儒。文儒者,力多於儒生,如少都之言,文儒才能千萬人矣。
zēng zǐ yuē: shì bù kě yǐ bù hóng yì, rèn zhòng ér dào yuǎn. rén yǐ wèi jǐ rèn, bù yì zhòng hū! sǐ ér hòu jǐ, bù yì yuǎn hū! yóu cǐ yán zhī, rú zhě suǒ huái, dú jǐ zhòng yǐ, zhì suǒ yù zhì, dú jǐ yuǎn yǐ. shēn zài zhòng rèn, zhì yú zhōng sǐ, bù juàn bù shuāi, lì dú duō yǐ. fū zēng zǐ zài yú rén ér rú shēng zài yú xué, suǒ zài bù tóng, qīng zhòng jūn yě. fū yī shí zhī zhòng, yī rén qiè zhī, shí shí yǐ shàng, èr rén bù néng jǔ yě. shì duō qiè yī shí zhī rèn, guǎ yǒu jǔ shí shí zhī lì. rú shēng suǒ zài, fēi tú shí shí zhī zhòng yě. dì lì shèng zhě, cǎo mù chàng mào. yī mǔ zhī shōu, dāng zhōng tián wǔ mǔ zhī fēn. miáo tián, rén zhī chū gǔ duō zhě dì lì shèng. bù zhī chū wén duō zhě cái zhī mào, shī shì lǐ zhī shí yǐ. fū wén rú zhī lì guò yú rú shēng, kuàng wén lì hū? néng jǔ xián jiàn shì, shì wèi zhī duō lì yě. rán néng jǔ xián jiàn shì, shàng shū zhàn jì yě. néng shàng shū zhàn jì zhě, wén rú yě. wén rú fēi bì zhū shēng yě, xián dá yòng wén zé shì yǐ. gǔ zi yún táng zǐ gāo zhāng zòu bǎi shàng, bǐ yǒu yú lì, jí yán bù huì, wén bù zhé fá, fēi fū cái zhī zhī rén bù néng wèi yě. kǒng zǐ, zhōu shì duō lì zhī rén yě. zuò chūn qiū, shān wǔ jīng, mì shū wēi wén, wú suǒ bù dìng. shān dà zhě yún duō, tài shān bù chóng cháo biàn yǔ tiān xià. fū rán zé xián zhě yǒu yún yǔ zhī zhī, gù qí tǔ wén wàn dié yǐ shàng, kě wèi duō lì yǐ.
曾子曰:「士不可以不弘毅,任重而道遠。仁以為己任,不亦重乎!死而後己,不亦遠乎!」由此言之,儒者所懷,獨己重矣,志所欲至,獨己遠矣。身載重任,至於終死,不倦不衰,力獨多矣。夫曾子載於仁而儒生載於學,所載不同,輕重均也。夫一石之重,一人挈之,十石以上,二人不能舉也。世多挈一石之任,寡有舉十石之力。儒生所載,非徒十石之重也。地力盛者,草木暢茂。一畝之收,當中田五畝之分。苗田,人知出谷多者地力盛。不知出文多者才知茂,失事理之實矣。夫文儒之力過於儒生,況文吏乎?能舉賢薦士,世謂之多力也。然能舉賢薦士,上書〔占〕記也。能上書〔占〕記者,文儒也。文儒非必諸生也,賢達用文則是矣。穀子雲、唐子高章奏百上,筆有餘力,極言不諱,文不折乏,非夫才知之人不能為也。孔子,周世多力之人也。作《春秋》,刪《五經》,秘書微文,無所不定。山大者雲多,泰山不崇朝辯雨天下。夫然則賢者有雲雨之知,故其吐文萬牒以上,可謂多力矣。
shì chēng lì zhě, cháng bāo wū huò, rán zé dǒng zhòng shū yáng zi yún, wén zhī wū huò yě. qín wǔ wáng yǔ mèng shuō jǔ dǐng bù rèn, jué mài ér sǐ. shǎo wén zhī rén, yǔ dǒng zhòng shū děng yǒng xiōng zhōng zhī sī, bì jiāng bù rèn, yǒu jué mài zhī biàn. wáng mǎng zhī shí, shěng wǔ jīng zhāng jù jiē wèi èr shí wàn, bó shì dì zǐ guō lù yè dìng jiù shuō, sǐ yú zhú xià, jīng sī bù rèn, jué mài qì jiǎn yě. yán shì zhī zǐ, yǐ céng chí guò kǒng zǐ yú tú yǐ, liè juàn bà jí, fā bái chǐ luò. fū yǐ shù jǐ zhī cái, yóu yǒu pú dùn zhī huò, kǒng zǐ lì yōu, yán yuān bù rèn yě. cái lì bù xiàng rú, zé qí zhī huì bù xiāng jí yě. miǎn zì shén bó, gé zhōng ǒu xuè, shī hún kuáng luàn, suì zhì qì jué. shū wǔ xíng zhī dú, zòu shí yán zhī jì, qí cái liè zhě, bǐ mò zhī lì yóu nán, kuàng nǎi lián jù jié zhāng, piān zhì shí bǎi zāi! lì dú duō yǐ! jiāng hé zhī shuǐ, chí yǒng huá lòu, xí dì zhǎng yuǎn, wú kū jié zhī liú, běn yuán shèng yǐ. zhī jiāng hé zhī liú yuǎn, dì zhōng zhī yuán shèng, bù zhī wàn dié zhī rén, xiōng zhōng zhī cái mào, mí huò zhě yě. gù wàng jiàn jì zú, bù yì yú zhòng mǎ zhī tí, niè píng lù ér chí chěng, qiān lǐ zhī jī, sī xū kě jiàn. fū mǎ zú rén shǒu, tóng yī shí yě, chēng jì zhī zú, bù jiàn wén rén zhī shǒu, bù zhī lèi yě. fū néng lùn jīn lì yǐ jiàn bǐ lèi zhě, zé néng qǔ wén lì zhī rén lì zhī cháo tíng. gù fū wén lì zhī rén, zhù yǒu lì zhī jiāng, nǎi néng yǐ lì wèi gōng. yǒu lì wú zhù, yǐ lì wèi huò. hé yǐ yàn zhī? zhǎng jù zhī wù, qiáng lì zhī rén nǎi néng jǔ zhī. zhòng rèn zhī chē, qiáng lì zhī niú nǎi néng wǎn zhī. shì rèn chē shàng bǎn, qiáng niú yǐn qián, lì rén tuī hòu, nǎi néng shēng yú. rú niú léi rén bà, rèn chē tuì què, hái duò kēng gǔ, yǒu pò fù zhī bài yǐ. wén rú huái xiān wáng zhī dào, hán bǎi jiā zhī yán, qí nán tuī yǐn, fēi tú rèn chē zhī zhòng yě. jiàn zhì zhī zhě, bà léi wú lì, suì què tuì cuàn yú yán xué yǐ.
世稱力者,常褒烏獲,然則董仲舒、揚子云,文之烏獲也。秦武王與孟說舉鼎不任,絕脈而死。少文之人,與董仲舒等涌胸中之思,必將不任,有絕脈之變。王莽之時,省《五經》章句皆為二十萬,博士弟子郭路夜定舊說,死於燭下,精思不任,絕脈氣減也。顏氏之子,已曾馳過孔子於塗矣,劣倦罷極,發白齒落。夫以庶幾之材,猶有僕頓之禍,孔子力優,顏淵不任也。才力不相如,則其知〔惠〕不相及也。勉自什伯,鬲中嘔血,失魂狂亂,遂至氣絕。書五行之牘,〔奏〕十〔言〕之記,其才劣者,筆墨之力尤難,況乃連句結章,篇至十百哉!力獨多矣!江河之水,馳涌滑漏,席地長遠,無枯竭之流,本源盛矣。知江河之流遠,地中之源盛,不知萬牒之人,胸中之才茂,迷惑者也。故望見驥足,不異於眾馬之蹄,躡平陸而馳騁,千里之跡,斯須可見。夫馬足人手,同一實也,稱驥之足,不薦文人之手,不知類也。夫能論筋力以見比類者,則能取文力之人立之朝庭。故夫文力之人,助有力之將,乃能以力為功。有力無助,以力為禍。何以驗之?長巨之物,強力之人乃能舉之。重任之車,強力之牛乃能挽之。是任車上阪,強牛引前,力人推後,乃能升逾。如牛羸人罷,任車退卻,還墮坑谷,有破覆之敗矣。文儒懷先王之道,含百家之言,其難推引,非徒任車之重也。薦致之者,罷羸無力,遂卻退竄於岩穴矣。
hé fā kūn lún, jiāng qǐ mín shān, shuǐ lì shèng duō, pāng pèi zhī liú, jìn xià yì shèng, bù dé guǎng àn dī dì, bù néng tōng liú rù hū dōng hǎi. rú àn xiá dì yǎng, gōu xù jué yì, sàn zài qiū xū yǐ. wén rú zhī zhī, yǒu shì yú cǐ. wén zhāng pāng pèi, bù zāo yǒu lì zhī jiāng yuán yǐn jiàn jǔ, yì jiāng qì yí yú héng mén zhī xià, gù ān dé shēng zhì shèng zhǔ zhī tíng, lùn shuō zhèng shì zhī wù hū? huǒ zhī guāng yě, bù jǔ bù míng. yǒu rén yú sī, qí zhī rú jīng, qí dé rú shān, lì zhòng bù néng zì chēng, xū rén nǎi jǔ, ér mò zhī zhù, bào qí shèng gāo zhī lì, cuàn yú lǘ xiàng zhī shēn, hé shí dé dá? ào yù, gǔ zhī duō lì zhě, shēn néng fù hé qiān jūn, shǒu néng jué jiǎo shēn gōu, shǐ zhī zì jǔ, bù néng lí dì. zhì néng mǎn xiōng zhī rén, yí zài wáng què, xū sān cùn zhī shé, yī chǐ zhī bǐ, rán hòu zì dòng, bù néng zì jìn, jìn zhī yòu bù néng zì ān, xū rén néng dòng, dài rén néng ān. dào zhòng zhī dà, wèi dì nán shì yě. xiǎo shí fù yú shān, shān lì néng dé chí zhī zài shā qiū zhī jiān, xiǎo shí qīng wēi, yì néng zì ān. zhì yú dà shí, shā tǔ bù fù, shān bù néng chí, chù wēi qiào zhī jì, zé bì bēng zhuì yú kēng gǔ zhī jiān yǐ. dà zhì zhī zhòng, zāo xìn zhī jiāng, wú zuǒ yòu shā tǔ zhī zhù, suī zài xiǎn wèi, jiāng bù néng chí, zé yǒu dà shí bēng zhuì zhī nán yě. huò fá xīn yú shān, qīng xiǎo zhī mù, hé néng shù zhī. zhì yú dà mù shí wéi yǐ shàng, yǐn zhī bù néng dòng, tuī zhī bù néng yí, zé wěi zhī yú shān lín, shōu suǒ shù zhī xiǎo mù ér guī. yóu sī yǐ lùn, zhī néng zhī dà zhě, qí yóu shí wéi yǐ shàng mù yě, rén lì bù néng jǔ jiàn, qí yóu xīn zhě bù néng tuī yǐn dà mù yě. kǒng zǐ zhōu liú, wú suǒ liú zhǐ, fēi shèng cái bù míng, dào dà nán xíng, rén bù néng yòng yě. gù fū kǒng zǐ, shān zhōng jù mù zhī lèi yě.
河發崑崙,江起岷山,水力盛多,滂沛之流,浸下益盛,不得廣岸低地,不能通流入乎東海。如岸狹地仰,溝洫決泆,散在丘墟矣。文儒之知,有似於此。文章滂沛,不遭有力之將援引薦舉,亦將棄遺於衡門之下,固安得升陟聖主之庭,論說政事之務乎?火之光也,不舉不明。有人於斯,其知如京,其德如山,力重不能自稱,須人乃舉,而莫之助,抱其盛高之力,竄於閭巷之深,何時得達?奡、育,古之多力者,身能負荷千鈞,手能決角伸鈎,使之自舉,不能離地。智能滿胸之人,宜在王闕,須三寸之舌,一尺之筆,然後自動,不能自進,進之又不能自安,須人能動,待人能安。道重知大,位地難適也。小石附於山,山力能得持之;在沙丘之間,小石輕微,亦能自安。至於大石,沙土不覆,山不能持,處危峭之際,則必崩墜於坑谷之間矣。大智之重,遭信之將,無左右沙土之助,雖在顯位,將不能持,則有大石崩墜之難也。或伐薪於山,輕小之木,合能束之。至於大木十圍以上,引之不能動,推之不能移,則委之於山林,收所束之小木而歸。由斯以論,知能之大者,其猶十圍以上木也,人力不能舉薦,其猶薪者不能推引大木也。孔子周流,無所留止,非聖才不明,道大難行,人不能用也。故夫孔子,山中巨木之類也。
huán gōng jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, guǎn zhòng zhī lì. guǎn zhòng yǒu lì, huán gōng néng jǔ zhī, kě wèi zhuàng qiáng yǐ. wú bù néng yòng zi xū, chǔ bù néng yòng qū yuán, èr zi lì zhòng, liǎng zhǔ bù néng jǔ yě. jǔ wù bù shèng, wěi dì ér qù kě yě, shí huò huì nù, fǔ zhuó pò bài, cǐ zé zi xū qū yuán suǒ qǔ hài yě. yuān zhōng zhī yú, dì xiāng tūn shí, dù kǒu suǒ néng róng, rán hòu yàn zhī kǒu bù néng shòu, gěng yè bù néng xià. gù fū shāng yāng sān shuō xiào gōng, hòu shuō zhě yòng, qián èr nán yòng, hòu yī yì xíng yě. guān guǎn zhòng zhī míng fǎ, chá shāng yāng zhī gēng zhàn, gù fēi ruò liè zhī zhǔ suǒ néng yòng yě. liù guó zhī shí, xián cái zhī chén, rù chǔ chǔ zhòng, chū qí qí qīng, wèi zhào zhào wán, pàn wèi wèi shāng. hán yòng shēn bù hài, xíng qí sān fú, bīng bù qīn jìng, gài shí wǔ nián. bù néng yòng zhī, yòu bù chá qí shū, bīng cuò jūn pò, guó bìng yú qín. yīn zhōu zhī shì, luàn jī xiāng shǔ, wáng huò bǐ jiān, qǐ qí xīn bù yù wèi zhì hū? lì ruò zhì liè, bù néng nà zhì yán yě. shì gù duì zhòng, yī rén zhī jī bù néng dǎo yě dà, yī rén zhī zhǎng bù néng tuī yě. xián chén yǒu jìn qiáng zhī yōu, yú zhǔ yǒu bù kān zhī liè, yǐ cǐ xiāng qiú, qín yú xiāng yǔ yóu yě. gàn jiāng zhī rèn, rén bù tuī dùn, gū hù bù néng shāng
桓公九合諸侯,一匡天下,管仲之力。管仲有力,桓公能舉之,可謂壯強矣。吳不能用子胥,楚不能用屈原,二子力重,兩主不能舉也。舉物不勝,委地而去可也,時或恚怒,斧斫破敗,此則子胥、屈原所取害也。淵中之魚,遞相吞食,度口所能容,然後咽之;口不能受,哽咽不能下。故夫商鞅三說孝公,後說者用,前二難用,後一易行也。觀管仲之《明法》,察商鞅之《耕戰》,固非弱劣之主所能用也。六國之時,賢才之臣,入楚楚重,出齊齊輕,為趙趙完,畔魏魏傷。韓用申不害,行其《三符》,兵不侵境,蓋十五年。不能用之,又不察其書,兵挫軍破,國並於秦。殷、周之世,亂跡相屬,亡禍比肩,豈其心不欲為治乎?力弱智劣,不能納至言也。是故碓重,一人之跡不能蹈也;大,一人之掌不能推也。賢臣有勁強之優,愚主有不堪之劣,以此相求,禽魚相與游也。干將之刃,人不推頓,菰瓠不能傷;
xiǎo hé zhī jiàn, jī bù dòng fā, lǔ gǎo bù néng chuān. fēi wú gàn jiāng xiǎo hé zhī cái yě, wú tuī dùn fā dòng zhī zhǔ. gū hù lǔ gǎo bù chuān shāng, yān wàng zhǎn qí chuān gé zhī gōng hū? gù yǐn gōng zhī lì bù néng yǐn qiáng nǔ. nǔ lì wǔ shí, yǐn yǐ sān shí, jīn jué gǔ zhé, bù néng jǔ yě. gù lì bù rèn qiáng yǐn, zé yǒu biàn è zhé jí zhī huò zhī bù néng yòng xián, zé yǒu shāng dé huǐ míng zhī bài.
筱{輅}之箭,機不動發,魯縞不能穿。非無干將、筱{輅}之才也,無推頓發動之主。菰瓠、魯縞不穿傷,焉望斬旗穿革之功乎?故引弓之力不能引強弩。弩力五石,引以三石,筋絕骨折,不能舉也。故力不任強引,則有變惡折脊之禍;知不能用賢,則有傷德毀名之敗。
lùn shì zhě bù yuē cái dà dào zhòng, shàng bù néng yòng, ér yuē bù xiào bù néng zì dá. zì dá zhě dài jué bù kàng, zì xuàn zhě jiǎ jiàn bù chóu. àn zhū wèi rén yòng zhī wù, xū rén yòng zhī, gōng lì nǎi lì. záo suǒ yǐ rù mù zhě, chuí kòu zhī yě, chā suǒ yǐ néng juē dì zhě, zhí dǎo zhī yě. zhū yǒu fēng rèn zhī qì, suǒ yǐ néng duàn zhǎn gē xuē zhě, shǒu néng bǎ chí zhī yě, lì néng tuī yǐn zhī yě. hán xìn qù chǔ rù hàn, xiàng yǔ bù néng ān, gāo zǔ néng chí zhī yě. néng yòng qí shàn, néng ān qí shēn, zé néng liàng qí lì néng bié qí gōng yǐ. fán lì yǒu gōng chéng yě zhàn zhī gōng, gāo zǔ xíng fēng, xiān jí xiāo hé, zé bǐ xiāo hé yú liè rén, tóng fán lì yú liè quǎn yě. fū xiāo hé ān zuò, fán lì chí zǒu, fēng bù jí chí zǒu ér xiān ān zuò zhě, xiāo hé yǐ zhī wèi lì, ér fán lì yǐ lì wèi gōng yě. xiāo hé suǒ yǐ néng shǐ fán lì zhě, yǐ rù qín shōu liǎn wén shū yě. zhòng jiāng shí jīn, hé dú duō shū, zuò zhī qín zhī xíng shì, shì yǐ néng tú qí lì hài. zhòng jiāng chí zǒu zhě, hé qū zhī yě. gù shū sūn tōng dìng yí, ér gāo zǔ yǐ zūn xiāo hé zào lǜ, ér hàn shì yǐ níng. àn yí lǜ zhī gōng, zhòng yú yě zhàn, zhǎn shǒu zhī lì, bù jí zūn zhǔ. gù fū kěn cǎo zhí gǔ, nóng fū zhī lì yě yǒng měng gōng zhàn, shì zú zhī lì yě gòu jià zhuó xuē, gōng jiàng zhī lì yě zhì shū dìng bù, zuǒ shǐ zhī lì yě lùn dào yì zhèng, xián rú zhī lì yě. rén shēng mò bù yǒu lì, suǒ yǐ wèi lì zhě, huò zūn huò bēi. kǒng zǐ néng jǔ běi mén zhī guān, bù yǐ lì zì zhāng, zhī fū jīn gǔ zhī lì, bù rú rén yì zhī lì róng yě.
論事者不曰才大道重,上不能用,而曰不肖不能自達。自達者帶絕不抗,自衒者賈賤不仇。案諸為人用之物,須人用之,功力乃立。鑿所以入木者,槌叩之也,鍤所以能撅地者,跖蹈之也。諸有鋒刃之器,所以能斷斬割削者,手能把持之也,力能推引之也。韓信去楚入漢,項羽不能安,高祖能持之也。能用其善,能安其身,則能量其力、能別其功矣。樊、酈有攻城野戰之功,高祖行封,先及蕭何,則比蕭何於獵人,同樊、酈於獵犬也。夫蕭何安坐,樊、酈馳走,封不及馳走而先安坐者,蕭何以知為力,而樊、酈以力為功也。蕭何所以能使樊、酈者,以入秦收斂文書也。眾將拾金,何獨掇書,坐知秦之形勢,是以能圖其利害。眾將馳走者,何驅之也。故叔孫通定儀,而高祖以尊;蕭何造律,而漢室以寧。案儀律之功,重於野戰,斬首之力,不及尊主。故夫墾草殖穀,農夫之力也;勇猛攻戰,士卒之力也;構架斫削,工匠之力也;治書定簿,佐史之力也;論道議政,賢儒之力也。人生莫不有力,所以為力者,或尊或卑。孔子能舉北門之關,不以力自章,知夫筋骨之力,不如仁義之力榮也。